Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">An Rúise - Conntabhairt an Riaghaltais</title><author><name type="main">Mícheál Breathnach</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">CS1908_02_01_05</note>
                         <note type="L">05</note>
                         <note type="B">1908</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>CS1908_02_01_05</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><biblStruct><analytic><author>Mícheál Breathnach</author><title>An Rúise - Conntabhairt an Riaghaltais</title></analytic><monogr>
					<title level="j">An Claidheamh Soluis</title><imprint><publisher>An Claidheamh Soluis</publisher><date>1908</date></imprint>
 </monogr> </biblStruct></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>An Rúise</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>Conntabhairt an Riaghaltais.</span></p>
<lb n="4"/>
<lb n="5"/><p><span>Tá ceathrar as gach deichneabhar do mhuinntir</span>
<lb n="6"/><span>impireachta an Tsar, thríd 's thríd, nach</span>
<lb n="7"/><span>n-admhuigheann gur Rúisigh iad chor ar bith.  Agus</span>
<lb n="8"/><span>ní headh acht an oiread.  Is iomdha cnead a</span>
<lb n="9"/><span>bhainfeas siad so as riaghaltas na Rúise.  Má</span>
<lb n="10"/><span>socruighthear ceart guthaidheachta a bheith ann chor</span>
<lb n="11"/><span>ar bith ní féidir iad so fhágáil i leath-taoibh.</span>
<lb n="12"/><span>Caithfidh sé go mbéidh baint aca le toghadh na</span>
<lb n="13"/><span>Mór-Fheise, agus go mbéidh sé de chead aca a</span>
<lb n="14"/><span>dteachtairí féin a sholáthar i measg a muinntire</span>
<lb n="15"/><span>féin.  Rachaidh na teachtairí seo 'na feise ull-</span>
<lb n="16"/><span>mhuighthe le troid i n-aghaidh an riaghaltais.  Ní</span>
<lb n="17"/><span>staonfaidh siad.  Ní ghéillfidh siad.  'Sé a meas</span>
<lb n="18"/><span>dhá láidre dhá mbíd an riaghaltas gurab amhlaidh</span>
<lb n="19"/><span>is mó a bhéas a dtíortha féin i gconntabhairt.</span>
<lb n="20"/><span>Mar sin de, béidh siad d'acht 's d'áithrid ag</span>
<lb n="21"/><span>iarraidh an riaghltas a lagadh, agus ag iarraidh</span>
<lb n="22"/><span>gléis riaghaltais ar leith a shaoradh dá dtíorthaibh</span>
<lb n="23"/><span>féin.  Tá go leor de'n dream so atá 'n-a</span>
<lb n="24"/><span>bhfearaibh léigheannta fad-bhreathnuightheacha.  Tá</span>
<lb n="25"/><span>cuid dhíobh oilte go maith ar ghnathaibh poilitidh-</span>
<lb n="26"/><span>eachta agus a bhfuil sean-chleachtadh aca ar an</span>
<lb n="27"/><span>obair — go háithrid na Pólaigh.  I dteannta na</span>
<lb n="28"/><span>ndreamann so, is fíor a rádh go bhfuil go leor</span>
<lb n="29"/><span>leor de na Rúiseachaibh féin nach bhfuil uatha acht</span>
<lb n="30"/><span>athrughadh a chur ó bhun go barr ar ghléas</span>
<lb n="31"/><span>riaghluighthe a dtíre.  'Sé mheas a lán Rúiseach</span>
<lb n="32"/><span>gur mian le trian a muinntire féin an</span>
<lb n="33"/><span>t-athrughadh mór tábhachtach so a chur i bhfeidhm</span>
<lb n="34"/><span>chomh luath 's gheobhas siad faill agus deis ar a</span>
<lb n="35"/><span>dhéanamh.  Tuigfear mar sin gur beag an fonn</span>
<lb n="36"/><span>a bheadh ar an Tsar an dream “mí-dhílis” seo</span>
<lb n="37"/><span>a fheiceál ag cur a gcos uatha i dTeach na</span>
<lb n="38"/><span>Feise 'n-a phríomh-chathair féin.  Dhá mbeadh a</span>
<lb n="39"/><span>mhí-shuaimhneas fá láthair badh mheasa seacht</span>
<lb n="40"/><span>n-uaire déag é dá mbeadh an fhuireann neart-</span>
<lb n="41"/><span>mhar láidir seo ag gearradh agus ag liobhairt</span>
<lb n="42"/><span>air féin agus ar a riaghaltas suas le n-a chluais</span>
<lb n="43"/><span>ó Luan go Satharn.  Dhá fhuide uaidh iad 'seadh</span>
<lb n="44"/><span>is fearr leis é, agus 'seadh is fearr dó é,</span>
<lb n="45"/><span>b'fhéidir, freisin.  Is furus dúinn a thuigsint</span>
<lb n="46"/><span>anois cia an fáth go bhfuil gléas toghtha na</span>
<lb n="47"/><span>ndaltaí feise chomh mí-shásamhail 's tá sé fá</span>
<lb n="48"/><span>láthair.  Acht ní chreidim féin go dtiocfaidh leis</span>
<lb n="49"/><span>an riaghaltas an sgéal a réidhteach nó a leigheas</span>
<lb n="50"/><span>le gleacaidheacht ná le beartaidheacht acht oiread</span>
<lb n="51"/><span>le chéile.  Bainfear an ceart amach luath nó</span>
<lb n="52"/><span>mall de bhuidheachas de lucht comhairle an Tsair.</span>
<lb n="53"/><span>Dhá mhéad a mí-mhuinghin agus a n-aimhreas ar</span>
<lb n="54"/><span>na daoinibh borba mór-ghlóracha so atá ag éileamh</span>
<lb n="55"/><span>a gcirt 'seadh is lugha a rachas sé 'un tairbhe</span>
<lb n="56"/><span>dóibh féin sa deireadh.</span></p>
<lb n="57"/>
<lb n="58"/><p><span>Lucht an achrainn.</span></p>
<lb n="59"/>
<lb n="60"/><p><span>Tá a lán sa mhullach ar lucht an achrainn.</span>
<lb n="61"/><span>Deirid gur daoine faidháine gan léigheann gan</span>
<lb n="62"/><span>foghlaim a mbunáite; nach dtuigid céard a</span>
<lb n="63"/><span>bhaineas do'n tsaoirse; nach bhfuil 'fhios aca</span>
<lb n="64"/><span>céard a bhaineas do ghnóthaibh riaghaltais.  Is</span>
<lb n="65"/><span>fíor nach bhfuil mórán oideachais ar go leor</span>
<lb n="66"/><span>dhíobh, acht cia is cionntach leis sin?  Cia an</span>
<lb n="67"/><span>fáth nach dtugann Riaghaltas na Rúise deis do</span>
<lb n="68"/><span>na bochtaibh so ar léigheann agus foghlaim</span>
<lb n="69"/><span>fhágháil?  Tá 'fhios agam go rígh-mhaith gur dheac-</span>
<lb n="70"/><span>air sgolta a chur ar bun amach fá'n bhfiadhántas</span>
<lb n="71"/><span>agus gan iargcúltacht — 'sna háiteachaibh uaig-</span>
<lb n="72"/><span>neacha atá dealuighthe amach ó gach bóthar agus</span>
<lb n="73"/><span>baile.  Acht ceist agam ar lucht comhairle an</span>
<lb n="74"/><span>Tsair: An maith leo na daoine i gcoitcheann</span>
<lb n="75"/><span>a bheith cliste, eolasach, léigheannta?  An bhfeil-</span>
<lb n="76"/><span>feadh sin dá gcúrsaibh féin?  An ndéanfadh sin</span>
<lb n="77"/><span>cúis do'n Tsar?  Is iongantach an rud an</span>
<lb n="78"/><span>fhoghlaim.  Ní furusta sglábhaidhe a dhéanamh de'n</span>
<lb n="79"/><span>té a bhfuil uaisleacht na haigne agus na</span>
<lb n="80"/><span>hintinne aige.  Dhá léigheannta an duine 'seadh</span>
<lb n="81"/><span>is neamh-spleadhaighe é i neithibh áithride.  Tá gus</span>
<lb n="82"/><span>agus treoir agus éirim ann féin.  Tá muinghin</span>
<lb n="83"/><span>aige as féin.  Meadhuigheann sé gach ceist níos</span>
<lb n="84"/><span>cúramaighe, sgrúduigheann sé gach nídh níos</span>
<lb n="85"/><span>cruinne, féachann sé ar cúrsaíbh an tsaoghail</span>
<lb n="86"/><span>níos grinne de bharr an léighinn agus na</span>
<lb n="87"/><span>foghlama.  Tuigeann sé céard a bhaineas do</span>
<lb n="88"/><span>phoilitidheacht.  Badh chóir go dtuigfeadh sé</span>
<lb n="89"/><span>céard a bhaineas dó thír-ghrádh agus do dhualgas</span>
<lb n="90"/><span>an duine do thír a dhúthchais.  'Sé fear na</span>
<lb n="91"/><span>foghlama an treoraidhe.  'Sé chuireas dlúthas le</span>
<lb n="92"/><span>neithibh móra tábhachtacha an tsaoghail.  Ní baoghal</span>
<lb n="93"/><span>nach mbéidh sluaighte ag sodar 'n-a dhiaidh i</span>
<lb n="94"/><span>ngluaiseacht aithrid ar bith má chuireann sé i</span>
<lb n="95"/><span>gcéill dóibh cia an tairbhe a thiocfas aisti.  Is</span>
<lb n="96"/><span>fusa do riaghaltóiríbh áithride sa saoghal so na</span>
<lb n="97"/><span>daoine a choingbheáil fá smacht má fágtar i</span>
<lb n="98"/><span>ndorchadas an aineolais iad.  Mar sin 'seadh</span>
<lb n="99"/><span>thuigim-se an sgéal i dtaoibh na Rúise.  Tá leath</span>
<lb n="100"/><span>na ndaoine gan aon fhoghlaim.  Nach mithid dóibh</span>
<lb n="101"/><span>seo athrughadh sgéil a bheith aca feasta?  Cuiridís</span>
<lb n="102"/><span>i gcéill iad féin.  Níor chóir go mbeadh aon</span>
<lb n="103"/><span>fhaitchíos roimh an léigheann agus roimh an eolas —</span>
<lb n="104"/><span>roimh an bhfíor-eolas.  Tá daoine léigheannta i</span>
<lb n="105"/><span>dtosach na gluaiseachta so atá ar siubhal sa</span>
<lb n="106"/><span>Rúise agus tá sluaighte láidre ar aon intinn</span>
<lb n="107"/><span>leo.  Níl ar an treoraidhe acht an “sliogán-</span>
<lb n="108"/><span>buile” a ullmhughadh agus is furusta dhó duine</span>
<lb n="109"/><span>fhágháil a dhéanfas úsáid dhe le Diúc mór nó</span>
<lb n="110"/><span>Árd-Thaoiseach a chur ar lár.</span></p>
<lb n="111"/>
<lb n="112"/><p><span>Rúisigh i gcéin.</span></p>
<lb n="113"/>
<lb n="114"/><p><span>Tá Rúisigh ar fud na Mór-Thíre annso</span>
<lb n="115"/><span>atá ag déanamh an méid uisge-fá-thalamh is</span>
<lb n="116"/><span>féidir leo é ar an gcúlráid i n-aghaidh an Tsair</span>
<lb n="117"/><span>agus an Riaghaltais.  Tá cuid dá dtaoiseachaibh</span>
<lb n="118"/><span>ag cur dlúthais le neithibh áithride i Lonndain</span>
<lb n="119"/><span>agus i bPáras agus i gcathaireachaibh nach hiad.</span>
<lb n="120"/><span>Casadh Rúiseach orm féin annso anuraidh a</span>
<lb n="121"/><span>díbrigheadh go Siberia i ngeall ar a bheith ag</span>
<lb n="122"/><span>sgríobhadh alt 'sna páipéaraibh ag tabhairt fá'n</span>
<lb n="123"/><span>riaghaltas, agus ag moladh an achrainn dá léigh-</span>
<lb n="124"/><span>theoiríbh.  Chaith sé dhá bhliadhain ar an-chaoi i</span>
<lb n="125"/><span>gcarcair le n-a lán braighdeanach eile.  Annsin</span>
<lb n="126"/><span>chaill sé an tsláinte de bharr a bhfuair sé de</span>
<lb n="127"/><span>ghéar-call sa ngéibheann agus sgaoileadh bóthar</span>
<lb n="128"/><span>leis.  Tháinig sé do'n Eilbhéis go neartuigheadh</span>
<lb n="129"/><span>an tsláinte, agus chaitheadh sé furmhór gach lae</span>
<lb n="130"/><span>ag sgríobhadh chuig na páipéaraibh.  Ní gábhadh a</span>
<lb n="131"/><span>rádh — cé nach raibh a shláinte go ró-mhaith — go</span>
<lb n="132"/><span>raibh sé 'n-a theinidh-bhruithte le fonn troda.</span>
<lb n="133"/><span>Agus má bhí a pheann 'un cur síos le n-a</span>
<lb n="134"/><span>bhriathraibh dána béil ní baoghal nach dtug sé</span>
<lb n="135"/><span>fá riaghaltas na Rúise go garbh é.</span></p>
<lb n="136"/>
<lb n="137"/><p><span>Mícheál Breathnach.</span></p>
<lb n="138"/>
<lb n="139"/><p><span>Léisin, An Eilbhéis.</span></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

An Rúise - Conntabhairt an Riaghaltais

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

An Rúise - Conntabhairt an Riaghaltais

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
