Historical Irish Corpus
1600 - 1926
Historical Dictionary of Irish
Search the corpus
Browse the Text Archive 1600-1926
Bairbre II
Title
Bairbre II
Author(s)
Mac Piarais, Pádraig,
Pen Name
Colm Ó Conaire
Composition Date
1906
Publisher
An Claidheamh Soluis
Téacs
Comhad TEI
Gnáth-Théacs
Comhad ePub
Search Texts
Enter word/phrase
Search Type
Headword
Standardised
Exact match
Phrase
Word Type
All
Adjective
Noun
Preposition
Pronoun
Verb
Verbal Noun
Poetry/Prose
Both
Prose
Poetry
Set Dates
1600
1926
<N CS1906_12_01_06> <L 06> <B 1906> <C Prós> <M 8> <T An Claidheamh Soluis> <U Colm Ó Conaire> <F An Claidheamh Soluis> Bairbre II. B'as Baile Átha Cliath do Niamh Chinn Óir. Bean uasal a tháinig go Gort Mór ag foghluim Gaedhilge, gheall sí roimh imtheacht di go gcuir- feadh sí seod éigin chuig Bríghid- ín. Agus, ar ndóigh rinne. Lá amháin, tuairim is seachtmhain tar éis imtheacht di, shiubhail “Bab” an Phosta isteach i lár na cisteanach agus leag bosga mór ar an urlár. “Duit-se, a bhean óg,” ar seisean le Bríghidín. “Ara, céard tá ann, a ‘Bhab’?” “Cá bhfios dom? Sidheog, b'fhéidir.” “Cé bhfuair tú é?” “Ó fhearín beag glas, a raibh féasóg fhada ghorm air, caipín dearg ar a cheann agus é ag marcaidheacht ar ghirrfhiadh.” “Ó bhó! Agus céard dubhairt sé leat, a ‘Bhab’?” “Dheamhan cheo dubhairt sé acht ‘Tabhair é seo do Bhríghidín, is mo bheannacht,’ agus as go bráth leis le sméideadh do shúile.” Táim i n-aimhreas nár bhfíor do “Bhab” an tuairisg seo ar fad, acht chreid Bríghidín gach focal di. Ghlaoidh sí ar a mháthair a bhí istigh sa seomra ag tógáil na háite* tar éis na céad- phroinne. “A Mhaime, a Mhaime, bosga mór do Bhríghidín! Feairín beag glas a raibh féasóg fhada ghorm air thug do ‘Bhab’ an Phosta é!” Tháinig an mháthair aniar agus bhailigh ‘Bab’ leis. “A Mhaimín, a Mhaimín, fosgail an bosga go tapaidh! Ceapann ‘Bab’ go mb'fhéidir gur sidheog atá ann! Corruigh leat, a Mhaimín, nó cá bhfios dúinn nach múchfar istigh sa mbosga í?” Ghearr an mháthair an téad. Bhain sí an páipéar de'n bhosga. Thóg sí an clár. I n-a luighe go clúthmhar sa mbosga bhi an bhábóg is áilne 's is gleoite dá bhfaca súil riamh. Bhí folt ór-bhuidhe uirthi agus é ag tuitim i n-a bhúclaibh triopallacha thar a geal- bhrághaid is thar a guailnibh. Bhí luisne an róis i n-a leacain. 'Sí an tsamhail bhéarfainn dá béilín dhá chaor chaor- thainn, agus ba geall le péarlaibh a déad. Bhí a súile dúnta. Bhí culaidh gheal shíoda ag cumhdach a cuirp, agus brat dearg sróil uirthi sin amuigh. Bhí muinche niamhrach de chlocaibh uaisle fá n-a píb, agus mar bharr ar na hiongan- tasaibh ar fad bhí mionn ríoghdha ar a ceann. “Bainríoghan!” arsa Bríghidín de ghuth íseal, mar bhí sórt sgátha uirthi roimh an sidheoig ghlórmhar seo. “Bain- ríoghain ó Thír na nÓg! Féach, a Mhaime, tá sí i n-a codladh. 'Meas tú an ndúiseochaidh sí?” “Tóg i do lámh í,” adeir an mháthair. Shín an cailín beag a dhá láimh amach go faitcheach, leag go hurramach ar an mbábóig iongantaigh iad, agus fá dheireadh thóg as an mbosga í. Ní túisge thóg sí i n-a láimh í 'ná d'osgail an bhábóg a súile agus adubhairt de ghlór caoin binn: — “Maime!” “Dia dá mbeannachadh,” ars' an mháthair ag gearradh comhartha na croise uirthi féin, “tá urlabhra aici!” Bhí faobhar neamh-ghnáthach i súilibh Bhríghidín agus bhí lasair neamh-ghnáthach i n-a leacain. Acht ní dóigh liom go raibh sí leath chomh sgannruighthe is bhí an mháthair. Bíonn páistí ag súil le hiongantasibh i gcomhnaidhe, agus nuair thuiteas rud iongantach amach ní chuireann sé an oiread uathbháis ortha is chuireas ar dhaoinibh fásta. “Tuige nach mbeadh urlabhra aici?” arsa Bríghidín. “Nach bhfuil urlabhra ag Bairbre? Acht is binne i bhfad a guth so 'ná guth Bhairbre.” Mo Bhairbre bhocht! Bhí sí i n-a luighe ar an urlár ar feadh na haimsire seo, san áit ar thuit sí ó laimh Bhríghidín nuair tháinig “Bab” isteach. Ní feasach mé an gcuala sí na briathra so ó bhéal a máighistreása bige. Má chuala, is dearbhtha go mb'arraing tríd a croidhe iad. Lean Bríghidín uirthi ag labhairt. Labhair sí go sgioptha, a dá shúil ar mear-lasadh i n-a ceann: — “Bainríoghan í seo,” ar sise. “Bainríoghan sidhe! Féach an chulaidh bhreagh atá uirthi! Féach an brat sróil atá uirthi! Féach an mionn áluinn atá uirthi! Is cosmhail í leis an mbainríoghain údan a raibh Seaghán na Sgéalta ag trácht uirthi an oidhche cheana, — an bhainríoghan a tháinig thar fairrge ó Thír na nÓg ag marcaidheacht ar an each bán. Cia an t-ainm a bhí ar an mbainríoghan sin, a Mhaime?” “Niamh Chinn Óir.” “Seo í Niamh Chinn Óir!” ars' an cailín beag. “Taisbeánfaidh mé do Sheaghán na Sgéalta í an chéad uair eile thiocfas sé! Nach air bhéas an t-áthas í fheiceál, a Mhaime? Bhí fearg air an oidhche fá dheireadh nuair dubhairt Daide nach bhfuil sidheoga ar bith ann. Bhí a fhios agam-sa nach raibh Daide acht ag magadh.” Níor mhaith liom a rádh gur sidheog Niamh Chinn Óir, mar shíl Bríghidín, acht is dóigh liom go raibh draoidheacht éigin ag baint léi; agus táim lán-chinnte go raibh Bríghidín féin fá dhraoidheacht ó'n móiméad tháinig sí isteach sa teach. Muna mbeadh go raibh, ní fhág- fadh sí Bairbre i n-a luighe léi féin ar an urlár ar feadh an tráthnóna gan focal a rádh léi na fiú amháin cuimh- niughadh uirthi go ham codlata; na ní ghabhfadh sí a chodladh gan Bairbre a thabhairt isteach sa leabaidh léi mar ba ghnáthach. Is ar éigin chreid- feá é, acht 'sí an bhainríoghan óg a chodail i bhfochair Bhríghidín an oidhche sin i n-ionad an chompánaigh bhig dhílis a chodluigheadh i n-a bhfochair gach oidhche le bliadhain. D'fhan Bairbre i n-a luighe ar an urlár go bhfuair máthair Bhríghidín í, is gur thóg is gur chuir suas ar bharr an drisiúir í san áit a raibh a párlús beag féin. Chaith Bairbre an oidhche sin ar bharr an drisiúir. Ní chualas gur airigh Bríghidín ná a máthair ná a hathair aon chaoineachán ó'n gcistinigh i lár na hoidhche, agus leis an fhírinne a rádh ní mheasaim gur shil Bairbre deor. Acht is cinnte go raibh sí brónach go leor, i n-a luighe i n-áirde annsúd léi féin, gan lámh a máighistreása i n-a timcheall, gan teas colna a máighistreása 'gá téitheadh, gan duine ná deoraidhe i n-a haice, gan fuaim ar bith a chloisteál, acht amháin na fuaimeanna fanna fíor-uaig- neach bhíos le cloisteál i dteach i n-am marbhtha na hoidhche. (Tuilleadh) Colm Ó Conaire. * .i. ag glanadh an bhuird, agus c.
19 Dawson Street, Dublin 2
D02 HH58 +353 1 676 2570 info@ria.ie
Cookie Use
Website developed by Niall O'Leary Services
