Historical Irish Corpus
1600 - 1926
Historical Dictionary of Irish
Search the corpus
Browse the Text Archive 1600-1926
Eoghainín na nÉan III
Title
Eoghainín na nÉan III
Author(s)
Mac Piarais, Pádraig,
Pen Name
Colm Ó Conaire
Composition Date
1906
Publisher
An Claidheamh Soluis
Téacs
Comhad TEI
Gnáth-Théacs
Comhad ePub
Search Texts
Enter word/phrase
Search Type
Headword
Standardised
Exact match
Phrase
Word Type
All
Adjective
Noun
Preposition
Pronoun
Verb
Verbal Noun
Poetry/Prose
Both
Prose
Poetry
Set Dates
1600
1926
<N CS1906_06_30_05> <L 05> <B 1906> <C Prós> <M 8> <T An Claidheamh Soluis> <U Colm Ó Conaire> <F An Claidheamh Soluis> Eoghainín na nÉan. III. “Ag brionglóididhe mar is gnáth leat, a Eoghainín?” ars'a an sagart. “Ní headh, a Athair. Tá mé ag cainnt leis na fáinleogaibh.” “Ag cainnt leo?” “Seadh, a Athair. Bímid ag cainnt le chéile i gcomhnaidhe.” “Agus cogar. Cér'd bhíonn sibh a rádh le chéile?” “Bímid ag cainnt ar na críochaibh imchiana i n-a mbíonn sé i n-a shamhradh i gcomhnaidhe, agus ar na farrgíbh fiadháine i n-a mbáithtear na luingis, agus ar na cathrachaibh aol-gheala i n-a gcomhnuigh- eann na ríghthe.” Tháinig iongantas ar an sagart mar tháinig ar an máthair roimhe sin. “Tusa bhíonn ag cur síos ar na neithibh seo agus iad-san ag éisteacht leat, is cosmhail?” “Ní mé, a Athair. Iad-san is mó bhíonn ag cainnt, agus mise ag éisteacht leo.” “Agus an dtuigeann tú a gcuid cainnte, a Eoghainín?” “Tuigim, a Athair. Nach dtuigeann tusa í?” “Ní go ró-mhaith a thuigim í. Déan áit dom ar an gcarraig annsin agus suidhfidh mé tamall go mínighidh tú dhom cér'd bhíonn siad a rádh.” Suas leis an sagart ar an gcarraig agus shuidh le hais an ghasúirín. Chuir sé a lámh timcheall air agus theann sé leis é. “Mínigh dhom cér'd bhíonn na fáin- leoga a rádh leat, a Eoghainín.” “Is iomdha rud deireann siad liom. Is iomdha sgéal breágh innsigheann siad dom. An bhfaca tú an t-éinín sin a chuaidh thart anois díreach, a Athair?” “Chonnaic.” “Sin í an sgéalaidhe is cliste ortha ar fad. Tá a nead sin fá'n eidhneán atá ag fás ós cionn fuinneoige mo sheomra-sa. Agus tá nead eile aici san Domhan Theas — aici féin agus ag a céile.” “A' bhfuil, a Eoghainín?” “Tá — tá nead beag áluinn eile na mílte agus na mílte míle as so. Nach aisteach an sgéal é, a Athair? — a rádh go bhfuil dhá theach ag an bhfáinleoigín agus gan againne acht aon teach amháin?” <L 06> “Is aisteach go deimhin. Agus cé an sórt tíre i n-a bhfuil an teach eile seo aici?” “Nuair a dhúnaim mo shúile feicim tír uaigneach áidhbhéil. Feicim anois í, a Athair! Tír iongantach uathmhar. Níl sliabh ná cnoc ná gleann innti acht í i n-a machaire mhór réidh ghainmheach. Níl coillte ná féar ná fraoch innti acht an talamh chomh lom le bois do láimhe. Gaineamh ar fad. Gaineamh fá do chosaibh. Gaineamh ar gach taobh dhíot. An ghrian ag spalpadh ós do chionn. Gan néal ar bith le feiceál san spéir. É go han-te. Annso agus annsúd tá ball beag féarach mar a bheadh oileáinín i lár fairrge. Cúpla crann árd ag fás ar gach ball aca. Fosgadh ó ghaoith agus ó ghréin aca. Ar oileán de na hoileánaibh seo feicim carraig árd. Carraig mór millteach. Tá sgoilt ins an gcarraig, agus ins an sgoilt tá nead fáinleoigín. Sin é nead m'fháinleoigín-se.” “Cé d'innis an méid seo dhuit, a Eoghainín?” “An fháinleog. Caitheann sí leath a shaoghail ins an tír sin, í féin agus a céile. Ó! nach aoibhinn í a mbeatha ar an oileáinín uaigneach údan i lár na díthreibhe! Ní bhíonn fuacht ná fliche ann, sioc ná sneachta, acht é i n-a shamradh i gcomhnaidhe.... Agus i n-a dhiaidh sin, a Athair, ní dhéanann siad dearmad ar a nead bheag eile annso i nÉirin, ná ar an gcoill, ná ar an sruthán, ná ar na fuinnseogaibh, ná orm- sa, ná ar mo mháthair. Gach bliadhain san earrach cloiseann siad mar bheadh cogarnaighil i n-a gcluais 'gá rádh leo go bhfuil na coillte fá bhláth i nÉirinn, agus go bhfuil an ghrian ag deallradh ar na bántaibh, agus go bhfuil na huain ag méidhligh, agus go bhfuil mise ag fanacht leo. Agus fágann siad slán ag a n-árus san tír choimhthighigh agus imthigheann siad rómpa agus ní dhéanann siad stad ná comhnaidhe go bhfeiceann siad bárr na bhfuinnseog uatha agus go gcluineann siad glór na habhann agus méidhleach na n-uan.” Bhí an sagart ag éisteacht go háireach. “Ó! — agus nach iongantach é a n-aistear ó'n Domhan Theas! Fágann siad an machaire mór gainimhe i n-a ndiaidh agus na sléibhte árda maola atá ar a imeall agus imthigheann rómpa go dtagann siad go dtí an mhuir mhór. Amach leo thar an muir ag eiteall i gcomhnaidhe 'gcomhnaidhe gan tuirse gan traochadh. Feiceann siad síos uatha na tonntracha treathan-mhóra, agus na luingis ag treabhadh na díleann, agus na seolta bána agus na faoileáin fairrge, agus iongantais eile nach bhféadfainn cuimhniughadh ortha. Agus amannta éirgheann gaoth agus gála agus feiceann siad na longa dá mbáthadh agus na tonntracha ag éirghe i mullach a chéile; agus bíonn siad féin — mo chumha iad! — dá dtuargain leis an ngaoith agus dá bhfuarughadh leis an mbáistigh agus leis an saile nó go mbaineann siad amach an tír fá dheireadh. Tamall dóibh annsin ag imtheacht rómpa agus iad ag féachaint ar pháirceannaibh féarmhara agus ar choilltibh bárr-ghlása agus ar chruachaibh ceann-árda agus ar lochaibh leathna agus ar aibhneachaibh áilne agus ar chathrachaibh breaghtha mar badh ar phictiúir il-dathaigh bheadh leathta ar an talamh bheidís ag breathnughadh uatha síos. Feiceann siad daoine ag obair. Cluineann siad beithidhigh ag géimneadh, agus páistí ag gáiridhe, agus cloga dhá mbualadh. Cht ní stadann siad acht ag fíor-imtheacht nó go dtagann siad go bruach na mara arís, agus ní fos dóibh annsin go mbuaileann siad tír na hÉireann.” Lean Eoghainín air ag labhairt mar so ar feadh i bhfad, an sagart ag éisteacht le gach focal dá ndubhairt sé. Bhíodar i séis chomhráidh nó gur thuit an dorchadas agus gur ghlaoidh an mháthair isteach ar Eoghainín. Chuaidh an sagart a' bhaile ag machtnamh dó féin. (Tuilleadh) Colm Ó Conaire.
19 Dawson Street, Dublin 2
D02 HH58 +353 1 676 2570 info@ria.ie
Cookie Use
Website developed by Niall O'Leary Services
