Historical Irish Corpus
1600 - 1926
Historical Dictionary of Irish
Search the corpus
Browse the Text Archive 1600-1926
Eoghainín na nÉan II
Title
Eoghainín na nÉan II
Author(s)
Mac Piarais, Pádraig,
Pen Name
Colm Ó Conaire
Composition Date
1906
Publisher
An Claidheamh Soluis
Téacs
Comhad TEI
Gnáth-Théacs
Comhad ePub
Search Texts
Enter word/phrase
Search Type
Headword
Standardised
Exact match
Phrase
Word Type
All
Adjective
Noun
Preposition
Pronoun
Verb
Verbal Noun
Poetry/Prose
Both
Prose
Poetry
Set Dates
1600
1926
<N CS1906_06_23_05> <L 05> <B 1906> <C Prós> <M 8> <T An Claidheamh Soluis> <U Colm Ó Conaire> <F An Claidheamh Soluis> Eoghainín na nÉan. II. Tháinig tráthnóna aoibhinn i ndeir- eadh an Aibreáin. Bhí an t-aer glan fionnfhuar tar éis ceatha bháistighe. Bhí solus iongantach san domhan thiar. Bhí séis cheoil ag an éanlaith san gcoill. Bhí duan dá chanadh ag na tonntrach- aibh ar an tráigh. Acht bhí uaigneas ar chroidhe an mhalraigh do bhí ag fanacht leis na fáinleogaibh. Cluineadh go hobann glór nár cluineadh san áit sin le dhá ráithche. Glór beag bídeach. Glór fann fíor- bhinn. Ceileabhar mear meidhreach ba neamh-chosmhail le gach ceileabhar eile dá dtagann ó ghob éin. Le luas las- aire thiomáin toirt bheag dhubh andeas, í ag eiteall go hárd san aer. Dhá sgiathán leathna láidre uirthi. Déan- amh gabhláin ar a hiorball. Í ag gearradh na sligheadh roimpi mar badh saighead do chaithfidhe as bogha do bheadh innti. D'ísligh sí go hobann, d'iompuigh sí, d'éirigh arís, d'ísligh is d'iompuigh arís. Annsin rinne sí caol- díreach ar Eoghainín, í ag labhairt i n-árd a gotha, gur luigh agus gur nead- uigh sí i mbrollach an ghasúir bhig tar éis a taistil fhada ó'n Domhan Theas. “Ó! mo ghrádh thú, mo ghrádh thú!” arsa Eoghainín, 'gá tógáil i n-a dhá láimh agus ag pógadh a chinnín duibh. “'Sé do bheatha chugam ó na críochaibh coimh- ightheacha! Bhfuil tú tuirseach tar éis t'aistir uaignigh thar taltaibh agus thar fairrgibh? Óra, mo mhíle mhíle grádh thú, a theachtaire bhig áluinn ó'n tír i n-a mbíonn sé i n-a shamhradh i gcomh- naidhe! Cá bhfuil do chompánaigh uait? Nó cér'd d'éirigh dhíbh ar an mbóthar nuair nach dtáinig sibh roimhe seo?” An fhaid is bhí sé ag labhairt mar so leis an bhfáinleoig, 'gá pógadh arís is arís eile agus ag cuimilt a láimhe go grádhmhar dá sgiathánaibh dubh-ghorma, dá sgórnaigh bhig deirg, agus dá brollach geal clúthmhar, sheol éinín eile andeas agus do thuirling i n-a n-aice. D'éirigh an dá éan san aer annsin, agus 'sé an chéad áit eile i n-ar luigh siad i n-a neid bhig féin do bhí foluighthe san eidhneán bhí ag fás go tiugh ar bhallaíbh an tighe. “Tá siad ar fágháil sa deireadh, a <L 06> mháithrín!” arsa Eoghainín, agus é ag rith isteach go lúthgháireach. “Tá na fáin- leoga ar fágháil sa deireadh! Tháinig péire anocht — an péire a bhfuil a nead os cionn m'fhuinneoige-se. Béidh an chuid eile chugainn i mbárach.” Chrom an mháthair is theann sí léi é. Annsin chuir sí paidir chum Dé ós íseal ag gabháil buidheachas Leis as ucht na fáinleoga do sheoladh chuca. An las- air do bhí i súilibh an mhalraigh, chuir- feadh sí aoibhneas ar chroidhe máthar ar bith. Ba shámh é codladh Eoghainín an oidhche sin. Tháinig na fáinleoga i ndiaidh a chéile anois — i n-a gceann is i n-a gceann ar dtús, i n-a bpéire is i n-a bpéire annsin, agus fá dheireadh i n-a sgataibh beaga. Nach ortha bhí an t-áthas nuair chonnaic siad an tsean- áit arís! An choill bheag agus an sruthán ag gluaiseacht tríthi; an tráigh gheal ghainmhe; na fuinnseoga do bhí i n-aice an tighe; an teach féin agus na sean-neadracha go díreach mar ar fhágadar iad leath-bhliadhain roimhe sin. Ní raibh atharrughadh ar thada acht amháin ar an mbuachaill beag. Bhí seisean níos ciúine agus níos mine 'ná bhíodh. Ba mhinice i n-a shuidhe é 'ná ag rith leis féin ar fud na ngarranta mar ba ghnáth leis roimhe sin. Níor cluineadh ag gáiridhe ná ag gabháil fhuinn é chomh minic is cluintí. Má thug na fáinleoga an méid seo fá deara, agus ní abróchainn nach dtug, is cinnte go raibh brón ortha faoi. Chuaidh an samhradh thart. B'annamh chorruigheadh Eoghainín amach ar an mbóthar, acht é i n-a shuidhe go sásta ar mullach na carraige ag féachaint ar na fáinleogaibh agus ag éisteacht le n-a gceileabhar. Chaitheadh sé na huaireannta mar so; agus ag dul isteach dhó gach oidhche bhíodh sgéalta áilne aige le n-innseacht dá mháthair. Nuair cheistnigheadh sí é deireadh sé i gcomh- naidhe gurbh' ó na fáinleogaibh d'fhághadh sé na sgéalta so. Bheannuigh an shagart isteach tráth- nóna. “Cia chaoi bhfuil Eoghainín na nÉan an aimsir seo?” ar seisean leis an máthair. (“Eoghainín na nEan” bhí mar ainm ag na malrachaibh eile air toisg an cheana do bhí aige do'n éan- laith). “Maiseadh, a Athair, ní raibh sé chomh maith le fada an lá is atá sé ó tháinig an samhradh isteach. Tá luisne i n-a leacain nach bhfaca mé innti riamh roimhe.” Bhreathnuigh an sagart go géar uirthi. Thug seisean an luisne sin fá deara le tamall, acht má thug, níor mheall sí é. Thug daoine eile fá deara freisin í agus níor mheall sí iad. Acht ba léar gur mheall sí an mháthair. Bhí deora i súilibh an tsagairt, acht bhí Nóra ag fadódh na teineadh is ní fhaca sí iad. Bhí tocht i n-a ghlór nuair labhair sé arís, acht ní thug an máthair fá deara é. “Cá bhfuil Eoghainín anois, a Nóra?” “Tá sé i n-a shuidhe ar an gcarr- aig amuigh ag ‘ag cainnt leis na fáin- leogaibh,’ mar deireann sé féin. Is iongantach an bháidh atá aige leis na héinínibh sin. Bhfuil a fhios agat, a Athair, cér'd dubhairt sé liom an lá cheana?” “Níl a fhios, a Nóra.” “Bhí sé 'ghá rádh gur gearr anois go mbéidh na fáinleoga ag imtheacht uainn arís, agus ar seisean liom go hobann, ‘Cér'd déanfá, a mháithrín,’ ar seisean ‘dá n-éalóchainn-se uait leis na fáinleogaibh?’” “Agus cér'd dubhairt tusa, a Nóra?” “Dubhairt mé leis sguabadh leis amach agus gan a bheith 'om' bhodhrughadh. Acht táim ag cuimhniughadh riamh ó shoin ar an rud adubhairt sé agus tá sé ag déanamh buaidheartha dhom. Nárbh' aisteach an smaoineadh é, a Athair, — é imtheacht leis ns fáinleogaibh?” “Is iomdha smaoineadh aisteach thag- ann isteach i gcroidhe páiste,” ars' an sagart. Agus amach an dorus leis gan focal eile do rádh. (Tuilleadh) Colm Ó Conaire.
19 Dawson Street, Dublin 2
D02 HH58 +353 1 676 2570 info@ria.ie
Cookie Use
Website developed by Niall O'Leary Services
