Historical Irish Corpus
1600 - 1926
Historical Dictionary of Irish
Search the corpus
Browse the Text Archive 1600-1926
Cúrsaí an tSaoghail - An tSiúite le lucht an Phosta
Title
Cúrsaí an tSaoghail - An tSiúite le lucht an Phosta
Author(s)
Cathach,
Pen Name
Cathach
Composition Date
1905
Publisher
An Claidheamh Soluis
Téacs
Comhad TEI
Gnáth-Théacs
Comhad ePub
Search Texts
Enter word/phrase
Search Type
Headword
Standardised
Exact match
Phrase
Word Type
All
Adjective
Noun
Preposition
Pronoun
Verb
Verbal Noun
Poetry/Prose
Both
Prose
Poetry
Set Dates
1600
1926
<N CS1905_03_11_03a> <L 03> <B 1905> <C Prós> <M 8> <T An Claidheamh Soluis> <U Cathach> <F An Claidheamh Soluis> Cúrsaí an tSaoghail An tSiúite le lucht an Phosta. Tá na Gaedhilgeoirí agus lucht an Phosta i n-árach a chéile fá láthair, agus is cóir dúinn an sgéal do mhíniughadh do léightheoiríbh an CHLAIDHIMH SOLUIS. Ní maith le lucht an Phosta litreacha muinighthe i nGaedhilg a bheith ag dul thríd an bposta gan iad féin i n-ann iad a léigheadh; agus níl éan-fhonn ortha Gaedhilgeoirí a ghlacadh isteach ins na hoifigibh de chongnamh dhóibh. Tá léigh- theoiri an CHLAIDHIMH SHOLUIS i n-ann a bheag nó a mhór Gaedhilge a scríobh- adh, an chuid is dona aca; agus is maith liom éan-athchuinge amháin a chur ortha, agus tá súil agam nach ndéanfaidh siad faillighe dhi. Is í an athchuinge atá mé a chur ortha: gach éan-duine aca cúpla litir a mhuiniughadh i nGaedhilg agus a gcur chuig duine éigin dá gcáir- díbh thríd an bposta i n-imtheacht na míosa so. Má cuirtear an iomad litreacha thríd an bposta ins gach uile cheárd de'n tír, caithfidh lucht an Phosta géilleadh, agus tús a thabhairt do Ghaedhilgeoiríbh a bhéas ag iarraidh a fhágháil isteach ins na hoifigíbh. Is mór an t-iongantas, len' fhad is tá an teanga Ghaedhilge dá teasgasg, nach mbeadh gach uile dhuine i n-ann a ainm agus a shloinneadh féin a sgríobhadh i nGaedhilg. Duine ar bith nach bhfuil i n-ann an méid sin a dhéanamh is beag an mhaith é. Agus má's de'n bhunadh Ghaedhealach é, agus muna dtig leis a ainm agus a shloinneadh a chur síos i nGaedhilg, is deacair dó a rádh le fír- inne go dtig leis a ainm a sgríobhadh chor ar bith; maidir le leas-ainm a chur síos dó féin sa mBéarla, níl éan-bhaint aige leis an ainm sin. Tá go leor ainmneacha dá dtabhairt ar dhaoinibh i nÉirinn nach bhfuil éan-bhaint aca féin ná ag éan-dhuine eile leo. Cuir i gcás daoine de mhuintir Mhurchadha a dtugtar “Murphys” ortha — is mó an cosamhlacht atá ag an ainm sin le ainm fata 'ná le ainm duine. Níl annsin acht samhail de na hainmneachaibh — nó de na leas-ainm- neachaibh a b'áil liom a rádh — atá Clanna Gaedheal a thabhairt ortha féin gach uile lá. Sheas na leas-ainmneacha sin maith go leor fhad is bhí an oiread sin aineolais ag baint do na daoinibh agus go nglacfaidís le ainm ar bith a thogrócadh an Sasanach a thabhairt ortha. D'fhágadar 'na ndiaidh na hinmneacha a bhí ag rith le n-a sinsear, agus ghlacadar le ainmneachaibh eile a bhí ag tigheacht leis an teangaidh Bhéarla. Bhí an t-athrughadh sin ag dul ar na hainm- neachaibh i nÉirinn le os cionn céad bliadhain; agus an té nach bhfuil fios aige níos fearr is é an t-ainm Sasanach a chuirfeas sé síos dó féin. Le goirid anuas táthar ag éirghe níos meabhraighe agus níos foghlumtha ná bhítí; agus tá a lán daoine ag cur suas cruinn críochnuighthe do na leas-ainmneachaibh. Fághann an lá locht ar obair na hoidhche adeirtear. Is iomdha locht i gcúrsaibh na hÉireann is léar do Ghaedhealaibh do réir mar tá an fhoghluim ag dul ar aghaidh ina measg arís. Is beag locht ar bith is measa 'ná an chaoi ar leigeadh do na Sas- anachaibh ainmneacha na nGaedheal a mhilleadh fré chéile mar rinneadar. Tá go leor de mhuinntir an oileáin seo sa riocht agus nach bhfuil 'fhios aca go dearbhtha cé an t-ainm a bhí ag rith le n-a sinsear. Níl a mhalairt le déanamh aca sin acht gabháil leis an leas-ainm a bhaist an Sasanach ortha; sin, nó buille fá thuairim a thabhairt do'n ainm badh cheart a bheith ortha. Is teachtmhaire go mór ainm Gaedhealach ar bith dhóibh 'ná comhartha an tSasanaigh. Is fearr marcaidheacht ar ghabhar ná coisidheacht dá fheabhas. Is beag duine a rachadh ag marcaidh- eacht ar ghabhar dá mbeadh éan-ghléas marcaidheacht eile aige. Agus ní hé amháin gur hathruigheadh ainmneacha agus sloinnte na ndaoine, acht cuireadh leagan gallda ar ainm gach uile áite sa tír mar an gcéadna. Tá na haimneacha sin chomh gream- uighthe anois de na háiteachaibh agus gur mór an céim iad a athrughadh. Acht is fiú é a dhéanamh. Tá ciall agus ughdar i gcomhnaidhe leis an ainm Gaedhilge, acht ní bhíonn ciall ná réasún leis an ainm Béarla. Cuir i gcás “Baile na nAmadán” (má tá a leithéide d'áit i nÉirinn) — ba rí-fheileamhnach an t-ainm é sin le thabhairt ar áit — is iomdha áit a bhfeilfeadh sé. Acht nuair a cuir- tear foirm Bhéarla ar an bhfocal, agus nuair a tugtar “Ballynanamidane” ar an áit — is fada an focal é ní bréag nach fada — níl bun ná barr leis, ná míniughadh. Dá dhonacht iad na hamadáin is measa iad nuair a cuirtear as a n-ainm iad. Tá corr-áit mar sin, b'fhéidir, a bhfeilfeadh sé an t-ainm atá air a phlúcadh fá fhalainn an Bhéarla, acht is corr-áit é. Níl mórán áiteacha i nÉirinn nach bhfuil ainmneacha teacht- mhara ortha; agus is mór an feall na hainmneacha breágha sin a leig- ean do léig. Sílim go bhfuil neart ughdair tugtha agam cé an fáth ar cheart do'n Éireannach a ainm agus a shloinneadh a sgríobhadh i nGaedhilg, agus ainm a n-ionaid-chomhnaidhthe a thabhairt i nGaedhilg freisin. Tá súil agam dá bhrígh go ndéanfaidhe léightheoirí an CHLAIDHIMH SOLUIS a gcuid litreacha a mhuiniughadh i nGaedhilg i gcomhnaidhe, 'sé sin murab fhuil litir a bhfuil cruadhóg mhór léithi. Tá súil agam go ndéanfaidh siad sin, go háirithe an mhí seo fhad agus tá an tsiúite ar bun idir na Gaedhilgeoirí agus lucht an Phosta. Cathach.
19 Dawson Street, Dublin 2
D02 HH58 +353 1 676 2570 info@ria.ie
Cookie Use
Website developed by Niall O'Leary Services
