Historical Irish Corpus
1600 - 1926
Historical Dictionary of Irish
Search the corpus
Browse the Text Archive 1600-1926
Buidhne Léighte
Title
Buidhne Léighte
Author(s)
Ní fios,
Composition Date
1903
Publisher
An Claidheamh Soluis
Téacs
Comhad TEI
Gnáth-Théacs
Comhad ePub
Search Texts
Enter word/phrase
Search Type
Headword
Standardised
Exact match
Phrase
Word Type
All
Adjective
Noun
Preposition
Pronoun
Verb
Verbal Noun
Poetry/Prose
Both
Prose
Poetry
Set Dates
1600
1926
<N CS1903_11_21_04> <L 04> <B 1903> <C Prós> <M 8> <T An Claidheamh Soluis> <U Ní fios> <F An Claidheamh Soluis> An Claidheamh Soluis Áth-Cliath, Samhain 21, 1903. “Buidhne Léighte.” Sé an tslighe is fearr chun teanga do choim- eád beó ná í do LABHAIRT. Muna mbeidh sí 'gá labhairt ag na daoinibh go coitchionnta, gheobhaidh sí bás gan aon agómh; ní féidir di maireachtain; beatha teangan í do labhairt. Sin é an chéad rud, agus an rud is riachtan- aighe; acht tá rud eile ann, agus rud chomh riachtanach céadna, b'fhéidir. Cad do thug ar na daoinibh gan a bheith ag labairt na Gaedh- ilge? Is iomdha fáth do bhí leis; acht bhí aon cheann amháin do rinne mórán díoghbhála, sé sin ná raibh aon litridheacht thaitneamhach shaor ann le sgaipeadh i measg an tsluaigh Ghaedh- ealaigh ar fuaid gleannta agus machairí na hÉireann — litridheacht i n-a bhfaghfaidhe cunn- tas lonnrach ar imtheachtaibh & ar ghníomharthaibh a sean & a sinnsear — litridheacht i n-a bhfagh- faidhe sgéala ar an saoghal do bhíodh 'ghá chaith- eamh ag sluaightibh Gaedheal sa dúithche seo ó thús na n-aimsear; agus an saghas saoghail do bhí aca féin do láthair leis; litridheacht i n-a mbeadh spioraid & leóitne na ngleann is na ngarbh-chnoc, & i n-a bhfeicfidhe — ar nós sgaoth- áin — toradh inntleachta & dúr-anam do-bhriste na nGaedheal. Ní raibh aon fhágháil ag na daoinibh bochta ar a leithéid, agus, dá mbeadh féin, ní bheadh aon mhaitheas dóibh ann. D'fhág fóirneart & léirsgrios Gall gan sgoil gan léigheann iad. Bhí a bhfearann ar fad ag gramaisg dhuairc an chlampair, bhíodar brúighte síos ar nós na mbeithidheach, is dá mbeadh na leabhra féin aca ní bheadh aon tsuim ag a bhfurmhór ionnta, is níor bh'acfuinn dóibh iad do léigheamh. 'Seadh, sin í an fhadhb indiu féin. Sé an LÉIGHEAMH an dara rud is riachtanaighe go siúrailte ceart. Na daoine go bhfuil an Ghaedhilg aca ní féidir í DO LÉIGHEAMH. Acht ar shon ná fuil an tsluagh ar fad ábalta as an Ghaedhilg do léigheamh ní dóigh liom go bhfuil aon bhall i nÉirinn ó Loch Feabhail siar-dheas go hOileán Uí Bhric go bhfuil an Ghaedhilg gá labhairt go coitchionnta ann ná fuil craobh de'n Chonnradh ann bheadh sé ceart Buidhean Léighte do chur ar bun ann. B'fhurus a leithéid a chur ar bun, agus a choimeád suas. Níor ghábhad mórán airgid. Gheóbhfaidhe adhbhar léighte sa “CLAIDHEAMH SOLUIS” gach aon tseachtmhain. B'fhuruis roinnt leabhra beaga d'fhagháil; agus siad na leabhra badh cheart a bheith ann ná leabhra ag cur síos ar rud éigint a bhainfeadh leis an áit áirithe sin. 'Sé an saghas Gaedhilge b'fhearr a bheith ann leis ná Gaedhilg mhion mhin na háite sin féin. Níor ghábhadh aon teach speisialta acht an oiread. B'fhearr an bhuidhean a dhul ar chéilidh tim- cheall an phoróiste, oidhche annso agus oidhche annsúd. Mar sin do thabharfaidhe ar an gcuma soin an solus & obair na Gaedhilge go dtí gach aon teach sa pharóisde agus badh mhór an nídh é sin. Gheóbhfaidhe críoch & slacht do chur ar leasún na hoidhche le babhta rinnce nó bhéarsa amhráin. Dhéanfadh a leithéid sin malairt mhór phléisiúrtha do chur ar an saoghal síor- dhubh tá aca sna Ceanntaraibh Gaedhealacha. Anois tá athchuinge gá dhéanamh againn ar gach éinne dá bhfuil 'n-a gcomhnuidhe i na leithéidíbh seo d'áiteannaibh Buidhne Léighte do chur ar bun agus congnamh thabhairt ar an Ghaedhilg do choimeád beó mar a bhfuil sí. Tá sí níos fearr as anois ná mar do bhí sí le fada acht nílmíd ró-chinnte ná fuil sí ag dul d'éag fós féin i n-áiteannaibh. Sin é a bhfuil air ná dhe.
19 Dawson Street, Dublin 2
D02 HH58 +353 1 676 2570 info@ria.ie
Cookie Use
Website developed by Niall O'Leary Services
