Historical Irish Corpus
1600 - 1926
Historical Dictionary of Irish
Search the corpus
Browse the Text Archive 1600-1926
Lá fá'n dtuaith
Title
Lá fá'n dtuaith
Author(s)
Mac Piarais, Pádraig,
Composition Date
1902
Publisher
An Claidheamh Soluis
Téacs
Comhad TEI
Gnáth-Théacs
Comhad ePub
Search Texts
Enter word/phrase
Search Type
Headword
Standardised
Exact match
Phrase
Word Type
All
Adjective
Noun
Preposition
Pronoun
Verb
Verbal Noun
Poetry/Prose
Both
Prose
Poetry
Set Dates
1600
1926
<N CS1902_03_22_25> <L 25> <B 1902> <C Prós> <M 8> <T An Claidheamh Soluis> <U Pádraig Mac Piarais> <F An Claidheamh Soluis> LÁ FÁ'N TUAITH Tháinig faitchíos air annsin go raibh rud éigin as an mbealach ráidhte aige, & thosuigh sé ag cur síos dam ar chneasdacht & ar mhacántacht dlightheóirí Chonnamara. Tar éis tamaill bhuaileas im' sheasamh. “Tá sé i bhfad sa lá,” arsa mise. “Ní mór dham coiscéim a bhaint as.” “Béidh mise ag dul sgathamh siar leat,” ars' an sean-fhear. “Giorruigheann beirt bóthar.” Thugamar do na bonnaibh é. “Bhfuil ughdar an tsean-fhocail sin agat, a mhúirnín?” ar seisean liom, & sinn ag déanamh siar ar chroidhe ar ndíchill, & an sean-asal ag sodarnaighil romhainn. “Ní'l, muis,” adeirim-se. “Innseóchaidh mé dhuit é,” ar seisean. D'imthigh an Gobán Saor & a mhac ar thuras lá. “‘A mhic,’ ar seisean le n-a mhac, ‘giorruigh an bóthar.’ “‘Ní thig liom a ghiorrachan, a athair,’ ar seisean, ‘acht siubhal go tapaidh.’ “‘Ní'l aon mhaith leat, a mhic,’ ars' an Gobán Saor. ‘Caithfimíd filleadh a bhaile.’ “D'fhill siad a bhaile. Ar maidin lá ar n-a bhárach d'imthigh siad an dara huair. <L 26> “‘A mhic,’ ars' an Gobán Saor, ‘giorruigh an bóthar.’ “‘Ní thig liom a ghiorrachan,’ ar seisean, ‘acht siubhal go tapaidh.’ “‘Ní'l aon mhaith leat, a mhic,’ ars' an Gobán Saor, ‘caithfimíd filleadh a bhaile.’ “Nuair tháing siad a bhaile d'innis an mac d'á mháthair na focla adubhairt a athair leis. “‘Maiseadh, nach tú an mac gan chéill!’ ars' an mháthair. ‘Nuair déarfas d'athar leat an bóthar a ghiorrachan i mbárach, tosuigh ar sgéal, & geallaim dhuit nach bhfillfidh sé.’ “Ar maidin lá ar n-a bhárach d'imthigh siad an tríomhadh huair. “‘A mhic,’ ars' an Gobán Saor, ‘giorruigh an bóthar.’ “Thosuigh an mac ar sgéal, & níor mhothuigh siad an t-am ag sleamhnughadh tharta gur shroich siad an áit a rabhadar a dhul. Sin agat ughdar an tsean-fhocail, a mhúirnín,” ars' an sean-fhear. Níor sáruigheadh an sean-fhocal an turas so, mar is mór do ghiorruigh a chuid sgéalaidheachta an bóthar. Níor bh'fhada go dtángamar go dtí cros-bhóthar & dubhairt an sean-fhear liom go gcaithfimís sgaradh ó chéile. “Cáide go dtí Guirtín na mBó?” adeirim-se. “Maiseadh, tá píosa maith bainte agat de,” ar seisean. “'Sé mo mheas go bhfuil,” arsa mise “fá rádh 's go bhfuilim ag siubhal an bhóthair ó mhaidin. Acht, a' dtiocfadh leat innseacht dam cia an t-achar atá le siubhal agam?” “Maiseadh, thiocfadh, a mhúirnín,” ar seisean, “An bhfeiceann tú an geata bán sin fad do radharc uait ar thaoibh an tsléibhe?” “Feicim,” arsa mise. (Ní dhubhras “chím” le Conn- achtach riamh.) “Maiseadh, nach tusa a bhfuil an rosg glan agat, a mhúirnín!” ar seisean. “Shílfeá gur mac tuaithe a bhéadh ionnat. Lean do shrón go dtí an geata sin,” ar seisean, “& sgathamh siar ó'n ngeata, tiocfaidh tú go cros-bhóthar. Má iompuigheann tú ar thaoibh do láimhe clí annsin & an bóthar a shiubhal go ceann míle tiocfaidh tú go dtí sean-roilig. Míle go leith ó'n sean-roilig tiocfaidh tú go dtí tobar beannuigthe. Siubhail leat annsin go ceann leath-mhíle eile, & béidh tú” — “Ag teach an tsagairt?” adeirim-se. “Ní bhéidh, ná baoghal air,” ar seisean. “Béidh tú i gcorp-lár na curraigh is mó i gConnamara!” Gheiteas, mar bhuailfidhe buille orm, “Ar an ádhbhar sin de,” ars' an sean-fhear, “tá sé chomh maith agat gan an bealach sin a thógáil.” “Sé mo bharamhail go bhfuil,” adeirim-se. “Maiseadh,” ar seisean, “má thionntuigheann tú ar thaoibh do láimhe deise, & an bóthar a chur dhíot go ceann míle tiocfaidh tú go dtí portach beag. Míle go leith ó'n bportach thiocfaidh tú go dtí sruthán & cis thairis. Míle ó'n sruthán tiocfaidh tú go dtí teach bán & páircín deas féir ar a chúl. Ní'l acht giota do'n bhóthar le siubhal agat as sin go bhfeicfidh tú geata glas ádhmaid ar thaoibh do láimhe clí. Sin é geata an tsagairt.” D'fhágas slán ag mo charaid & bhuaileas an bóthar. D'imthigh seisean leis ag tiomáint an tsean-asail roimhe. Bhí an oiread gleó as is dá mbéadh sé ag tiomáint na mílte bheithidheach. Fá deireadh thiar ghlan sé as mo radharc. Bhí an seóladh thug an sean-duine dham chomh fada sin gur bh'éigin dam é a rádh & ath-rádh liom féin mar déarfá paidir le faitchíos go n-imtheóchadh sé as mo mheabhair — “míle ó'n ngeata bán go dtí an portach, míle go leith ó'n bportach go dtí an sruthán, míle ó'n sruthán go dtí an teach bán & giota do'n bhóthar ó'n teach bán go dtí teach an tsagairt.” Acht, dá mba dhoiligh cuimhniughadh ar an seóladh thug sé dham, níor fhéadas a rádh go raibh sé mí-cheart. Thuit gach uile rud amach díreach mar d'innis sé dham é. Shroicheas an geata bán, an portach & an sruthán i ndiaidh a chéile, & rinneas ar an teach bán ar lom mo dhíchill. Pádraig Mac Piarais. (Leanfar dhe seo.)
19 Dawson Street, Dublin 2
D02 HH58 +353 1 676 2570 info@ria.ie
Cookie Use
Website developed by Niall O'Leary Services
