Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Cúrsaidhe an tSaoghail - Thall 's i bhfus i dTír Chonaill</title><author><name type="main">Cú Uladh</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">CS1902_02_22_829</note>
                         <note type="L">829</note>
                         <note type="B">1902</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>CS1902_02_22_829</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><biblStruct><analytic><author>Cú Uladh</author><title>Cúrsaidhe an tSaoghail - Thall 's i bhfus i dTír Chonaill</title></analytic><monogr>
					<title level="j">An Claidheamh Soluis</title><imprint><publisher>An Claidheamh Soluis</publisher><date>1902</date></imprint>
 </monogr> </biblStruct></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>Cúrsaidhe an tSaoghail</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>THALL 'S I BHFUS I dTÍRCHONAILL.</span></p>
<lb n="4"/>
<lb n="5"/><p><span>Lá ar n-a bhárach níor eirigheamar go ró-luath agus bhí</span>
<lb n="6"/><span>an deich a chlog ann nuair a bhí ar gcéadphroinn nó ar</span>
<lb n="7"/><span>mbreacfasta caithte againn.  D'eirigh sinn amach, sé</span>
<lb n="8"/><span>sin Diarmuid agus mé féin ar fuaid an sráid-bhaile ag</span>
<lb n="9"/><span>amharc ar an áit.  Is mór an áit í Árd a' Ratha fá</span>
<lb n="10"/><span>choinne éadaigh lámh-dhéanta d'fhaghbháil, óir gní na</span>
<lb n="11"/><span>daoine thart fá'n dúthaigh sin mórán deantus as olann</span>
<lb n="12"/><span>na gcaorach, mar atá báinín nó pláinín, éadach glas-</span>
<lb n="13"/><span>caorach, agus éadach dathuighthe de gach uile chineál, agus gní</span>
<lb n="14"/><span>siad fosda earraidhe cleiteáilte amhail stocaidhe</span>
<lb n="15"/><span>giosain, fó-léinte, fó-bhrístí agus a leithéidí eile.  Gní</span>
<lb n="16"/><span>siad mar an gcéadna lín-éadach do ghreanadh agus do</span>
<lb n="17"/><span>bhreacadh go céirdeamhail.  Is i nÁrd a' Ratha tá an</span>
<lb n="18"/><span>margadh fá choinne gach uile sheórt mar seo do dhíol agus</span>
<lb n="19"/><span>táthar dá dhíol ins na siopaibh fosda.  Chuadhmar</span>
<lb n="20"/><span>isteach i siopaibh agus cheannaigh mé dhá phéire stocaidhe</span>
<lb n="21"/><span>agus greasán gearr de éadach glas-chaorach.  I ndiaidh</span>
<lb n="22"/><span>am-dinéire rinneamar comhairle dhul amach ar thurus</span>
<lb n="23"/><span>chuig sean sgéaluidhe atá in a chomhnuidhe trí mhíle taobh</span>
<lb n="24"/><span>thiar de Árd a' Ratha ag Gleanngheis.  Tá Gleanngheis</span>
<lb n="25"/><span>in a cineal beárna idir Ard a' Ratha agus Sean-ghleann</span>
<lb n="26"/><span>Choluimchille.  Gleann cumhaing domhain atá i nGleann-</span>
<lb n="27"/><span>gheis, agus beagán tighthe ar gach taobh de'n ghleann.  Casadh</span>
<lb n="28"/><span>bean linn ar an bhealach-mhór agus chuir mise ceist uirri</span>
<lb n="29"/><span>i nGaedhilg ca háit a raibh teach Éamoinn Óig, óir</span>
<lb n="30"/><span>b'é sin ainm an sgéalaidhe.  Mac Gill is sloinneadh</span>
<lb n="31"/><span>dhó, acht tá ainm ag na daoinibh go coitcheann ar gach</span>
<lb n="32"/><span>duine agus sin é an t-ainm tugtar orra go coitcheann.</span></p>
<lb n="33"/>
<lb n="34"/><p><span>“Sin thall-sean-chasán,” arsan tsean-bhean, “agus má théid</span>
<lb n="35"/><span>sibh suas an casán sin go dtí na croinn (crannaibh) úd</span>
<lb n="36"/><span>thuas ní bhéidh sibh i bhfad ó thigh Éamuinn Óig.”</span>
<lb n="37"/><span>Leanamar comairle na mná agus ghluais muid suas</span>
<lb n="38"/><span>an sean-chasán.  Cha raibh sé ró-fhuras dúinn dhul</span>
<lb n="39"/><span>suas an cnoc mar bhí fánaidh mór leis, acht</span>
<lb n="40"/><span>éirigh linn sa' deireadh, agus nuair a tháinig muid fhaid</span>
<lb n="41"/><span>leis na crannaibh chonnaic sinn teach beag aol-gheal</span>
<lb n="42"/><span>romhainn agus rinneamar ar an doras.  D'eirigh mo</span>
<lb n="43"/><span>chroidhe in mo chléibh ag druidim do'n doras dúinn</span>
<lb n="44"/><span>nuair a chuala mé daoine ag caint 's ag comhrádh i</span>
<lb n="45"/><span>nGaedhilg ar an taobh istigh.  Bhí an doras fosgailte</span>
<lb n="46"/><span>agus bhuaileamar isteach.  Bhuanamar prab as na daoinibh</span>
<lb n="47"/><span>ar dtús acht ní fada gur aithin siad Diarmuid agus rinne</span>
<lb n="48"/><span>fear-a-tighe agus bean-a-tighe croitheadh-lámh leis.  Bhean-</span>
<lb n="49"/><span>nuigh gach uile dhuine dhúinn agus socruigheadh cathaoireacha</span>
<lb n="50"/><span>dúinn ós comhair na teineadh.  Sin é an teach a bhí go</span>
<lb n="51"/><span>compórtach cluthmhar!  Bhí teine mhaith mhóna ar an</span>
<lb n="52"/><span>teallach agus na lasracha agus na splanca ag imtheacht go tiugh</span>
<lb n="53"/><span>suas ar an pholl-deataigh.  Bhí lóchrann geal-lasta ar</span>
<lb n="54"/><span>an gclár.  Bhí dhá thúirne i leath-taoibh an tighe, agus dhá</span>
<lb n="55"/><span>chailín óga dóigheamhla ag sníomh orra.  Bhí beirt eile, .i.</span>
<lb n="56"/><span>bean agus cailín ag cíoradh nó ag cárdáil olna 'sa'</span>
<lb n="57"/><span>choirneal is ag déanamh rollóg dí.  Bhí cailín óg eile</span>
<lb n="58"/><span>ag greanadh is ag breacadh lín-éadaigh agus cailín eile ní</span>
<lb n="59"/><span>b'óige 'ná ceachtar aca thíos ins an seomra agus lóchrann</span>
<lb n="60"/><span>aici léithe féin ag sgrúdadh somplair nó deilbhe, agus ag </span>
<lb n="61"/><span>cleiteáil dá réir.  Bhí na mná eile gnóthach agus aoibhneas</span>
<lb n="62"/><span>an tsaoghail orra i gcionn a gcuid oibre.  Ní mór na</span>
<lb n="63"/><span>gur shaoil mé gur i ngrianán na mban a bhíos ag</span>
<lb n="64"/><span>Cruachán Mheadhbha nó i measg ban Uladh ag Emhain</span>
<lb n="65"/><span>Macha.  Acht ní headh, óir cha raibh cosamhlacht Choncho-</span>
<lb n="66"/><span>bhair ar fhear a' tighe agus cha measfadh duine ar thalamh an</span>
<lb n="67"/><span>domhain gur b'ionnan Meadhbha agus bean a' tighe.  Bhí</span>
<lb n="68"/><span>Éamonn agus a mhac ag ól tae nuair a chuaidh sinne is-</span>
<lb n="69"/><span>teach agus nuair a bhí an tae caithte aca shuidh siad thart, agus</span>
<lb n="70"/><span>fuair Éamonn a dhúidín agus stiog tobac agus i ndiaidh an</span>
<lb n="71"/><span>tobac a ghearradh a shuaitheadh agus a chur sa phíopa thóg sé</span>
<lb n="72"/><span>aoibhleóg as an teine agus chuir le béal an phíopa í gur dhearg</span>
<lb n="73"/><span>sé an píopa agus shín thart é gur chaitheamar uile toit.</span>
<lb n="74"/><span>Chomh fhad is bhímear ag caitheadh d'iarr Diarmuid ar</span>
<lb n="75"/><span>Éamonn Óg amhrán nó dhó a chanadh dhúinn.  Cha raibh</span>
<lb n="76"/><span>Éamonn doicheallach fá'n mhéid sin agus chan sé triúr no</span>
<lb n="77"/><span>ceathrar d'amhránaibh maithe dhúinn. Ba thruagh liom-sa</span>
<lb n="78"/><span>nach raibh faill againn an oidhche sin iad do sgríbhint</span>
<lb n="79"/><span>síos acht b'fhéidir go bhfuil siad sgríbhte cheana féin ag</span>
<lb n="80"/><span>an Laoideach mar bhí sé sa' dúthaigh sin anuraidh ag</span>
<lb n="81"/><span>sgríbhint síos a leithéid.  D'innis Éamonn sean-</span>
<lb n="82"/><span>sgéalta dhúinn fosda.  Ag seo sgéal 'ar innis sé</span></p>
</div>
<pb n="830"/>
<div><lb n="83"/><p><span>dhúinn fá dtaoibh de Chrommel.  Tháinig Crommel agus a</span>
<lb n="84"/><span>chuid saighdiúr do'n áit sin agus mhairbh siad an uile dhuine</span>
<lb n="85"/><span>idir fir agus mná (fearaibh agus mnáibh) do casadh orra.  Theich</span>
<lb n="86"/><span>na daoine roimhe, sé sin duine ar bith a dtáinig leis</span>
<lb n="87"/><span>imtheacht.  D'imthigh na daoine go léir as Árd a' Ratha</span>
<lb n="88"/><span>agus as Gleanngheis agus thart thimchioll na tíre sin, acht fear</span>
<lb n="89"/><span>amháin a raibh a bhean marbh aige agus í na luighe faoi bhórd</span>
<lb n="90"/><span>an oidhche sin, agus ní fhuigfeadh an duine bocht í acht d'fhan</span>
<lb n="91"/><span>ag faire an oidhche sin go maidin.  Ar maidin, lá ar</span>
<lb n="92"/><span>n-a bhárach, chuir sé an corpán isteach i gcomhfra, agus</span>
<lb n="93"/><span>chuir ar a mhuin é agus d'imthigh leis le n-a chur ins an</span>
<lb n="94"/><span>tsean-roiligh in Inis Caoil, taobh thiar de'n mhuilionniar-</span>
<lb n="95"/><span>ainn mar a bhfuil Naomh Conall agus mórán naomh nach é</span>
<lb n="96"/><span>curtha.  Cha deachaidh sé i bhfad nuair a casadh airm</span>
<lb n="97"/><span>Chrommel air agus Crommel féin aige n-a gceann.  D'fhiaf-</span>
<lb n="98"/><span>raigh Crommel de goidé bhí 'sa' chomhfra aige, agus d'innis</span>
<lb n="99"/><span>an fear bocht do go cráidhte gur b'é corpán a mhná a</span>
<lb n="100"/><span>bhí ann, agus nach raibh aon duine le bheith ag an tóradh acht</span>
<lb n="101"/><span>é féin, óir gur imthigh siad uilig le sgannradh roimh</span>
<lb n="102"/><span>Chrommel.  Ghabh Crommel truaigh dhó agus sgaoil thairis</span>
<lb n="103"/><span>é gan buaint leis, acht gur bhagair sé air gan amharc</span>
<lb n="104"/><span>'na dhiaidh go dtéidheadh sé go hInis Caol agus gan áird a</span>
<lb n="105"/><span>thabhairt ar rud a d'fheicfeadh sé acht an bealach</span>
<lb n="106"/><span>roimhe a chur de gan mhoill; agus ní'l gar damh a rádh</span>
<lb n="107"/><span>gur rinn sé sin.  Is deas an sgéilín beag é seo, agus badh</span>
<lb n="108"/><span>mhaith liom a chreidmheáil, óir char chuala mé riamh sgéal</span>
<lb n="109"/><span>fá dtaoibh de Chrommel acht ar a mhío-thrócaireacht</span>
<lb n="110"/><span>uilig agus badh mhaith liom chreidmheáil narbh' eadh deamhan</span>
<lb n="111"/><span>agus anspiorad amuich 's amach a bhí ann.</span></p>
<lb n="112"/>
<lb n="113"/><p><span>Cú Uladh</span></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Cúrsaidhe an tSaoghail - Thall 's i bhfus i dTír Chonaill

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Cúrsaidhe an tSaoghail - Thall 's i bhfus i dTír Chonaill

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
