Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Sgéalta Thairis</title><author><name type="main">Ní fios</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">CS1901_10_05_465a</note>
                         <note type="L">465</note>
                         <note type="B">1901</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>CS1901_10_05_465a</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><biblStruct><analytic><author>Ní fios</author><title>Sgéalta Thairis</title></analytic><monogr>
					<title level="j">An Claidheamh Soluis</title><imprint><publisher>An Claidheamh Soluis</publisher><date>1901</date></imprint>
 </monogr> </biblStruct></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>Sgéalta Thairis</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>Dia leat, a Athair Uí Earc.  Tá buille trom</span>
<lb n="4"/><span>tábhachtach eile buailte agat ar son na hÉireann, ar</span>
<lb n="5"/><span>son fíor-náisiúntachta, agus ar son teangadh chroidhe na</span>
<lb n="6"/><span>nGaedheal.  Is cuimhin linn go léir cúpla bliadhain ó</span>
<lb n="7"/><span>shoin, cionnus mar do chuir an sagart breagh geanamhail</span>
<lb n="8"/><span>Gaedhealach so misneach iongantach i n-ár gcroidhthibh go</span>
<lb n="9"/><span>léir i mBaile Átha Cliath.  Is cuimhin linn mar do</span>
<lb n="10"/><span>thaisbeán sé dhúinn cionnus d'fhéadfaimís gabháil do</span>
<lb n="11"/><span>chosaibh i Seóinínteacht an Bhéarla.  Is cuimhin linn mar</span>
<lb n="12"/><span>do chuir sé an cadhbáis ar an aicme bhí dár nGallughadh</span>
<lb n="13"/><span>ar chroidhe a ndíchill ar son airgid bhréin.  Is cuimhin linn</span>
<lb n="14"/><span>leis mar do mhúin sé dhúinn cionnus ar dtír do leigheas</span>
<lb n="15"/><span>agus ar dteanga do leathnughadh.  Tá a fhios ag gach éinne</span>
<lb n="16"/><span>cad é an t-iarsma lean ar a ráidhtibh agus mar thug an</span>
<lb n="17"/><span>Connradh céim an-mhór ar aghaidh.  Seadh, thuit an rud</span>
<lb n="18"/><span>céadna amach i Siocágó an lá fá dheireadh.  Tháinig an</span>
<lb n="19"/><span>tAthair O hEarc ó Chathair Sain Froinsias chum bheith</span>
<lb n="20"/><span>láithreach ag Árd-chomhaltas an Chonnartha.  Bhí cruin-</span>
<lb n="21"/><span>niughadh puiblidhe aca san Auditorium, an Alla is mó</span>
<lb n="22"/><span>i Siocágó.  Thug an tAthair O hEarc oráid uaidh.  Do</span></p>
</div>
<pb n="466"/>
<div><lb n="23"/><p><span>mhínigh sé dhóibh, cionnus atáthar dár nGallughadh tré</span>
<lb n="24"/><span>Bhéarla sgothach bhréagach, agus cad ba cheart do Chlannaibh</span>
<lb n="25"/><span>Gaedheal i nAimeirce do dhéanamh má's maith leó fíor-</span>
<lb n="26"/><span>spioraid na nGaedheal do coinneáilt 'n-a measg.</span></p>
<lb n="27"/>
<lb n="28"/><p><span>Deir ar nduine muinnteardha "Niall" linn go</span>
<lb n="29"/><span>ndubhairt an tAthair O hEarc rudaí nár thaitin le cuid</span>
<lb n="30"/><span>de sna daoinibh bhí ag éisteacht leis; gur sgríobhadar</span>
<lb n="31"/><span>soin ag triall ar na páipéaraibh ag gearán air; agus go</span>
<lb n="32"/><span>dtug an sagart léigheanta úd freagra dhóibh bhain an</span>
<lb n="33"/><span>t-anál asta.  Is é dálta na fírinne go mbíonn sí</span>
<lb n="34"/><span>searbh uaireanta.  Ní'l éan-amhrus orainn ná go raibh</span>
<lb n="35"/><span>an uile fhocal de'n fhírinne ag an Athair O hEarc.  Tá</span>
<lb n="36"/><span>an uile phioc di san méid atá romhainn dá ráidhtibh, agus</span>
<lb n="37"/><span>má tá croidhthe na nGaedheal i nAimeirce chomh macánta</span>
<lb n="38"/><span>Gaedhealach is táid annso i nÉirinn, tiocfaidh toradh</span>
<lb n="39"/><span>maith do'n Ghaedhilg as comhrádh an Athar O hEarc.  Is</span>
<lb n="40"/><span>beag chabhair do dhaoinibh áirithe bheith ag gearán i</span>
<lb n="41"/><span>gcoinnibh na Gaedhilge.  Caithfidh iompódh agus bheith linn</span>
<lb n="42"/><span>nó imtheacht leó fhéin ag triall ar Sheaghán Bhuidhe.  Tá</span>
<lb n="43"/><span>Seaghán Buidhe an-láidir thall i nAimeirce leis, a</span>
<lb n="44"/><span>cháirde.  D'fhéadfadh sé mórán díoghbhála dhéanamh do</span>
<lb n="45"/><span>shliocht na nGaedheal ann dá leigtí dhó.  Ba gheall le</span>
<lb n="46"/><span>tairrnge i mbeó na leath-ghall agus na Seóiníní, comhrádh</span>
<lb n="47"/><span>an Athar O hEarc.  Shíleadar gur aca féin bhí bun agus</span>
<lb n="48"/><span>barr agus dá n-abraimís fuighleach Náisiúntachta.  Do</span>
<lb n="49"/><span>ghabh crith-eagla iad roimh an fhírinne.  Bhuail tionóisg</span>
<lb n="50"/><span>ceó ná déanfaid dearmad uirri go ceann i bhfad, agus</span>
<lb n="51"/><span>tuilleadh de'n tiubaiste chuca.</span></p>
<lb n="52"/>
<lb n="53"/><p><span>Seo mar adeir "Teachtaire" linn; i n-aiste dheis</span>
<lb n="54"/><span>chainte do chuir sé ag triall orainn, ar "an nGaedhilg</span>
<lb n="55"/><span>i gCo. Chiaruidhe": —</span></p>
<lb n="56"/>
<lb n="57"/><p><span>"Ní hiad na Coláisdí Gallda amháin do chaithfidh</span>
<lb n="58"/><span>Connradh na Gaedhilge do dhéanamh 'n-a gceart.  Is</span>
<lb n="59"/><span>dóigh liom féin go bhfuil na sgoileanna beaga níos</span>
<lb n="60"/><span>measa i bhfad.  Bhíos i gCo. Chiaruidhe cúpla seachtmhain</span>
<lb n="61"/><span>ó shoin, agus chum na fírinne rádh, do chuir an turus soin</span>
<lb n="62"/><span>an-áthas orm mar gheall ar an nGaedhilg.  Táid na</span>
<lb n="63"/><span>daoine beag agus mór ábalta ar theangaidh ár sinsear do</span>
<lb n="64"/><span>labhairt go breagh bríoghmhar, agus ní'l éan-náire orra 'n-a</span>
<lb n="65"/><span>taoibh leis.  Acht chum an sgéil do dhéanamh níos fearr</span>
<lb n="66"/><span>tá na sgoileanna ag cabhrughadh go dícheallach le</span>
<lb n="67"/><span>Connradh na Gaedhilge."  Sin cunntas maith an Chiaruidhe</span>
<lb n="68"/><span>ar éan-chuma, agus ní túisge bhéidh sí 'n-a ceart-dhúiseacht</span>
<lb n="69"/><span>ná déanfaidh sí a dhá oiread déag.  Má táid na</span>
<lb n="70"/><span>sgoileanna Gaedhealach ní baoghal ná go mbéidh fir agus</span>
<lb n="71"/><span>mná Gaedhealacha againn i gcionn tamaill.  Ní mór</span>
<lb n="72"/><span>dúinn an nídh sin d'innsint arís agus arís agus arís eile.</span>
<lb n="73"/><span>Acht tá taoibh eile ar an sgéal so um Chiaruidhe.</span></p>
<lb n="74"/>
<lb n="75"/><p><span>"Tá cúpla sgoileanna Gallda ins an áit go rabhas</span>
<lb n="76"/><span>ann chomh maith le héan-áit eile.  Tá an áit seo i n-aice</span>
<lb n="77"/><span>Chathair Domhnaill, i bParóisde Chill Chrotháin, agus is é an</span>
<lb n="78"/><span>áit é go bhfuil Seaghán O Beóláin 'n-a fheisire uaidh.</span>
<lb n="79"/><span>Tá an sgoil níos measa annso 'ná i n-éan-áit eile dar</span>
<lb n="80"/><span>chuala teacht thairis, mar tá leanbhaí Gaedhealacha ag</span>
<lb n="81"/><span>dul ar sgoil chum máighistrí atá abálta ar ár dtean-</span>
<lb n="82"/><span>gaidh féin d'usáid go han-mhaith, agus ní mhúinfeadh siad do</span>
<lb n="83"/><span>na leanbhaíbh í.  Bh'fhuil éin-leigheas ar dhaoinibh dho'n</span>
<lb n="84"/><span>tsórt so?  Is é an sean-sgéal aca, deir siad nach</span>
<lb n="85"/><span>Commercial Language í, agus ráiméis de'n tsaghhas soin.</span>
<lb n="86"/><span>Ba dhóigh leat gurab é Mahaifí do labharfadh mar seo,</span>
<lb n="87"/><span>acht tá Mahaifithe againn go leór fós.  Ní'l sí uasal a</span>
<lb n="88"/><span>dóthain dóibh — sin é bun is barr an sgéil, agus tá sé chomh</span>
<lb n="89"/><span>maith againn thosnughadh ar a dhéanamh níos deise (.i.</span>
<lb n="90"/><span>níos cuime) do na Seóiníníbh.  Chuir ceann de sna</span>
<lb n="91"/><span>sgoileannaibh seo buidhean Fhraincise ar bun tamall ó</span>
<lb n="92"/><span>shoin, acht thuit sé as a chéile i gceann seachtmhaine.  Is</span>
<lb n="93"/><span>é fíre an sgéil ná raibh an oiread eólais ag an máighis-</span>
<lb n="94"/><span>tír bocht ar an teangaidh sin is tá agam féin ar thean-</span>
<lb n="95"/><span>ghaidh na Seiricí, agus ní mór é sin gan éan-amhrus.  Acht</span>
<lb n="96"/><span>an sgoil bhocht eile, ní rinn na máighistrí annso éin-nidh</span>
<lb n="97"/><span>riamh as an slighe chum éin-nidh nuadh do thabhairt amach.</span>
<lb n="98"/><span>Tógann siad an saoghal go breagh ciúin, agus tá a rian ar</span>
<lb n="99"/><span>na páisdíbh."  Nach deas an sgéal é sin!</span></p>
<lb n="100"/>
<lb n="101"/><p><span>"Is mór an an difridheacht atá idir na sgoileannaibh</span>
<lb n="102"/><span>seo agus sgoil eile atá ins an áit, is é sin Sgoil Chathair</span>
<lb n="103"/><span>Domhnall.  Máighistir breagh Gaedhealach atá annso, agus</span>
<lb n="104"/><span>chuirfeadh na páisdí áthas ar éinne go mbéadh spioraid</span>
<lb n="105"/><span>na Gaedhilge ann i n-éan-chor.  Agus is greannmhar an</span>
<lb n="106"/><span>sgéal é, go bhfuil na leanbhaí ins na sgoileannaibh seo</span>
<lb n="107"/><span>nísa bhfearr i bhfearr i bhfad in gach éan-rud eile 'ná</span>
<lb n="108"/><span>na leanbhaí ins na sgoileannaibh Gallda so.  Taisbeán-</span>
<lb n="109"/><span>ann sé seo gur ceart ar dteanga féin ag gach éin-</span>
<lb n="110"/><span>leanbh Gaedhealach, chum éin-nídh eile d'fhoghluim 'n-a</span>
<lb n="111"/><span>cheart, agus ná cuireann sé chum deiridh iad mar adeir</span>
<lb n="112"/><span>cuid dar Seóinínibh.  An fada fhanfaidh a leithéidí seo</span>
<lb n="113"/><span>i dtaobh amuigh de Chonnradh na Gaedhilge.  Sara fada</span>
<lb n="114"/><span>caithfidh siad teacht isteach.  Go gcuiridh Dia chugainn</span>
<lb n="115"/><span>an lá soin.</span></p>
<lb n="116"/>
<lb n="117"/><p><span>Ba chóir go mbéadh focal nó dhó le rádh ag na haith-</span>
<lb n="118"/><span>reachaibh agus ag na máithreachaibh cuireas a leanbhaí ag</span>
<lb n="119"/><span>triall ar na sgoileannaibh Gallda so. Nó an amhlaidh</span>
<lb n="120"/><span>gur Seóiníní agus Sasannaigh iad féin.  Is uathbhásach an</span>
<lb n="121"/><span>sgéal é, a leithéid bheith ar siubhal an uair seo lá, agus</span>
<lb n="122"/><span>áiteanna ná fuil éan-Ghaedhilg ionnta, gá foghluim agus</span>
<lb n="123"/><span>gá cur ar siubhal.  Is é an náire shaoghail é.</span></p>
<lb n="124"/>
<lb n="125"/><p><span>I gCill Chrotháin</span>
<lb n="126"/><span>I bhFeidhil sgoilín</span>
<lb n="127"/><span>Do bhíonn spodán</span>
<lb n="128"/><span>De maighistirín.</span></p>
<lb n="129"/>
<lb n="130"/><p><span>Is léir gan smál</span>
<lb n="131"/><span>Adeir "oui oui oui,"</span>
<lb n="132"/><span>"Comment," "celá"</span>
<lb n="133"/><span>Le n-a leanbaíbh.</span></p>
<lb n="134"/>
<lb n="135"/><p><span>Acht futa-fá</span>
<lb n="136"/><span>Mar "Cannus taoi"</span>
<lb n="137"/><span>Nó "Seadh a Sheagháin"</span>
<lb n="138"/><span>Dé an maitheas í?</span></p>
<lb n="139"/>
<lb n="140"/><p><span>Is maith na rudaí iad ceól agus rinnce chum na daoine</span>
<lb n="141"/><span>do choimead le chéile.  Bíodh a fhios soin ag lucht</span>
<lb n="142"/><span>stiúrtha na gcraobh ar fud na tíre.  Ins na báiltibh,</span>
<lb n="143"/><span>mór agus beag, go háirithe 'n-a bhfuil craobha ar bun, is é</span></p>
</div>
<pb n="467"/>
<div><lb n="144"/><p><span>an sgéal céadna i gcomhnuidhe aca é.  Tagaid na</span>
<lb n="145"/><span>daoine ar feadh tamaill, acht ní túisge bhuailfidh an</span>
<lb n="146"/><span>focal "bradán" nó "iomarca" umpa, ná tosnuigh-</span>
<lb n="147"/><span>nuigheann a misneach ag leaghadh.  Tagaid oidhche ag</span>
<lb n="148"/><span>triall ar an gcraoibh, agus fanaid sa mbaile an chéad</span>
<lb n="149"/><span>oidhche eile, agus is é críoch an sgéil go bhfanaid ag baile</span>
<lb n="150"/><span>i gcomhnuidhe.  Ba cheart do lucht stiúrtha na gcraobh</span>
<lb n="151"/><span>beagán céille bheith aca.  Ins na ceantaraibh ná fuil</span>
<lb n="152"/><span>Gaedhealach amuigh 's amach is olc an rud daoine do</span>
<lb n="153"/><span>mhúchadh le Gaedhilg, agus le leabhraibh go háirithe, i dtosach.</span>
<lb n="154"/><span>Beidh siad bodhartha aici agus ní chuirfid éan-tsuim innti</span>
<lb n="155"/><span>tar éis tamaill.  Ní túisge bhuailfidh an focal "iom-</span>
<lb n="156"/><span>arca" leó ná déarfaid leó féin go bhfuil "iomarca"</span>
<lb n="157"/><span>Gaedhilge aca.  Is dóigh linne go bhfuil an iomarca</span>
<lb n="158"/><span>de'n mhúinteóracht tur tirim sin ar fuid na tíre.  Ba</span>
<lb n="159"/><span>mhaith an rud dar linne dá múintí an ceól Gaedhealach,</span>
<lb n="160"/><span>agus an rinnce Gaedhealach, agus an iománuidheacht, agus na</span>
<lb n="161"/><span>cleasanna Gaedhealacha eile fá chúram na gcraobh chomh</span>
<lb n="162"/><span>maith leis an teangaidh.  Cuirfidh siad beódhacht éigint</span>
<lb n="163"/><span>i bhfoghluim na teangaidh.  Is éachtach an easbha eólais</span>
<lb n="164"/><span>atá ag muinntir na hÉireann ar stair na tíre agus</span>
<lb n="165"/><span>d'fhéadfadh na craobha mórán do dhéanamh chum a leas-</span>
<lb n="166"/><span>ughadh soin.  Muna mbéidh rud éigint sa chraoibh do</span>
<lb n="167"/><span>tharraingeóidh na daoine chuici, ní baoghal go bhfanfaidh</span>
<lb n="168"/><span>siad ag teacht go dtí í, nídh nach locht orra.</span></p>
<lb n="169"/>
<lb n="170"/><p><span>Tá leabhar beag nuadh eile curtha i gcló ag Comhlucht</span>
<lb n="171"/><span>na Fírinne Catoilice.  "Na Sacramaintí Déidheannacha:</span>
<lb n="172"/><span>Cionnus iad do ghlacadh mar is cóir," is ainm do</span>
<lb n="173"/><span>Sagart Riaghalta d'aistrigh an leabhairín seo, agus ní</span>
<lb n="174"/><span>chosnann sé acht pinginn.  Taitneann an leabhairín seo</span>
<lb n="175"/><span>linn go han-mhaith, agus ní'l amhras orainn ná go bhfuil sé</span>
<lb n="176"/><span>i ndán do obair, mhór thairbheach do dhéanamh i gceantar-</span>
<lb n="177"/><span>aibh na Gaedhilge.  Tá súil againn go bhféachfaidh</span>
<lb n="178"/><span>Comhlucht na Fírinne Catoilice chuige go mbéidh sé ar</span>
<lb n="179"/><span>díol ins na háitibh n-a bhfuil an Ghaedhilg.  Muna ndéan-</span>
<lb n="180"/><span>far soin, sin leath dá mhaitheas caillte.  Tá Gaedhilg</span>
<lb n="181"/><span>dheas shimplidhe ann, agus curtar síos go soiléir so-thuig-</span>
<lb n="182"/><span>sionta ar gach a mbaineann leis na Sacramaintíbh</span>
<lb n="183"/><span>déidheannacha.  Tá súil againn leis nách stadfaidh</span>
<lb n="184"/><span>Comhlucht na Fírinne Catoilice annso, acht go bhfeic-</span>
<lb n="185"/><span>feam a thuilleadh leabhairíní dá saghas uatha i ndiaidh a</span>
<lb n="186"/><span>chéile.  Tá an Sagart Riaghalta go maith chum aistriu-</span>
<lb n="187"/><span>ghadh do dhéanamh go Gaedhilg.  Ná caitheadh sé uaidh an</span>
<lb n="188"/><span>peann anois, acht cromadh sé ar obair arís mar is</span>
<lb n="189"/><span>deimhneach gur tábhachtach tairbheach an obair í.</span></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Sgéalta Thairis

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Sgéalta Thairis

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
