Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Cúrsaidhe an tSaoghail</title><author><name type="main">Cú Uladh</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">CS1901_08_10_337</note>
                         <note type="L">337</note>
                         <note type="B">1901</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>CS1901_08_10_337</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><biblStruct><analytic><author>Cú Uladh</author><title>Cúrsaidhe an tSaoghail</title></analytic><monogr>
					<title level="j">An Claidheamh Soluis</title><imprint><publisher>An Claidheamh Soluis</publisher><date>1901</date></imprint>
 </monogr> </biblStruct></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>Cúrsaidhe an tSaoghail</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>MAR D'FHÁS TALAMH NA hÉIREANN</span></p>
<lb n="4"/>
<lb n="5"/><p><span>'San t-sean-aimsir ba chuid de mhór-thír na hEórpa</span>
<lb n="6"/><span>Éire; agus ní raibh fairrge ar bith ar an taoibh thoir di, nó</span>
<lb n="7"/><span>b'fhéidir ar an taoibh thuaidh.  Ní raibh na sléibhte nó na</span>
<lb n="8"/><span>gleannta i n-Éirinn mar atáid anois, óir is fios dúinn</span>
<lb n="9"/><span>gur ó crithibh talmhan tháinig na sléibhte agus na gleannta</span>
<lb n="10"/><span>seo.  Sé sin le rádh nuair do bhí an liathróid seo ar a</span>
<lb n="11"/><span>bhfuilmíd 'nar gcomhnuidhe .i. an domhan, ag fuaradh</span>
<lb n="12"/><span>thuit uachdar na talmhan ann seo is an siúd isteach ar</span>
<lb n="13"/><span>a chéile agus d'at sé i n-áiteachaibh eile, nó d'éirigh tonn</span>
<lb n="14"/><span>talmhan mar déarfá agus d'fhann an tonn sin ó shoin mar</span>
<lb n="15"/><span>shliabh nó cnoc.  Bhí ceithre crithe talmhan de'n chineál</span>
<lb n="16"/><span>seo a d'fhág a riana ar roinn Eórpa, agus is dóighthe gur</span>
<lb n="17"/><span>fhágadar a gcomharthaí ar Éirinn leis, acht is iad an</span>
<lb n="18"/><span>bheirt deireannach aca d'fhág a riana go soilléir in a</span>
<lb n="19"/><span>ndiaidh i n-Éirinn.  Do thóig an chéad cheann aca seo</span>
<lb n="20"/><span>tonna talmhan beagnach ó dheas go tuaidh agus tá na tonna</span>
<lb n="21"/><span>seo le feicsint gus an lá indiu i dTír Chonaill, i</span>
<lb n="22"/><span>gConnachtaibh agus i Laghanaibh, agus fós in Ultaibh 'sa' Chonndae</span>
<lb n="23"/><span>Doire agus arís ó Bhéilfeirsde go dtí an Iubhar.  Is tuaidh-</span>
<lb n="24"/><span>dheas réim na sliabh ins na háiteachaibh seo go huile, agus</span>
<lb n="25"/><span>is í an réim céadna atá leis an chuid is mó de na</span>
<lb n="26"/><span>sléibhtibh in Albain.  Go dearbhtha tá comharthaí an</span>
<lb n="27"/><span>bogtha sin chomh mór sin ar Albain gur “comhfilleadh</span>
<lb n="28"/><span>Albanach” tugaid talamh-iristheóiribh ar an mór-bhogadh</span>
<lb n="29"/><span>úd.  Fá chionn na mílte bliadhan in a dhiaidh sin tháinig</span>
<lb n="30"/><span>bogadh eile ar an talamh 'san roinn seo de'n domhan agus</span>
<lb n="31"/><span>fagadh tonna talmhan in a dhiaidh agus an réim soin-siar</span>
<lb n="32"/><span>beagnach leó.  Is iad na tonna seo 'tchímid ins na</span>
<lb n="33"/><span>sléibhtibh agus na cnocaibh i nDeisceart na hÉireann agus ar</span>
<lb n="34"/><span>an adhbhar sin is soir-siar réim na sliabh, na ngleann agus</span>
<lb n="35"/><span>na n-abhann 'san duthaigh sin.</span></p>
<lb n="36"/>
<lb n="37"/><p><span>Bhí bogaidh eile ar an talamh in dhiaidh an ama seo,</span>
<lb n="38"/><span>acht níor fhág ceachdar aca a rian ar Éirinn chomh trom</span>
<lb n="39"/><span>is d'fhág an bheirt bhogadh ar ar thráchtamar cheana.  Acht</span>
<lb n="40"/><span>d'éirigh rud eile do thalamh na hÉireann iar an tan</span>
<lb n="41"/><span>seo.  Bíodh cuimhne gur roinn de mhóir-thír na hEórpa</span>
<lb n="42"/><span>Éire go dtí seo, acht anois d'ísliughadh iarthar na móir-</span>
<lb n="43"/><span>thíre go socar suaimhneach gur fholuigh an fairrge an</span>
<lb n="44"/><span>chuid is mó dhé.  Cailleadh Éire go léir fá'n tuinn acht</span>
<lb n="45"/><span>amháin smut di ann seo agus ann siúd do bhí 'na oileáinín</span>
<lb n="46"/><span>ós cionn an uisge.  Bhí sí chomh fada sin in a luighe fá'n</span>
<lb n="47"/><span>aigéan gur fhás úr ós cionn na talmhan de ghlár agus de</span>
<lb n="48"/><span>sliogánaibh atá mar lic carraige ar chlár na hÉireann</span>
<lb n="49"/><span>go nuige an lae indiu.  Acht tháinig athrughadh eile ar</span>
<lb n="50"/><span>an tsaoghal agus árduigheadh go mall an taobh seo de'n</span>
<lb n="51"/><span>domhan arís.  Go dearbhtha níor árduigheadh í chomh hárd</span>
<lb n="52"/><span>is do bhí sí cheana.  Fágadh léab de'n fhairrge 'na luighe</span>
<lb n="53"/><span>os cionn na talmhan ann seo agus an siúd go rinneadh</span>
<lb n="54"/><span>oileán d'Éirinn mar atá sí anois agus rinneadh oileán</span>
<lb n="55"/><span>eile de'n Bhretain Mhóir.  Is cosamhail go raibh</span>
<lb n="56"/><span>aimsear an-bhrothalach ins na tíorthaibh seo an uair sin</span>
<lb n="57"/><span>agus d'éirigh fáslach trom ar an talamh úr, fiadhailí láidre,</span>
<lb n="58"/><span>féar bog glas, plandaí agus crainn de ghach uile sheort.</span>
<lb n="59"/><span>Is cosamhail gur sáitheadh cuid mhór de'n tír fá'n</span>
<lb n="60"/><span>fhairrge arís óir adeirid na saoithe gur bh'é an fáslach</span>
<lb n="61"/><span>úd ar leagadh fá lár agus ar clúduigheadh le chlábar fá na</span>
<lb n="62"/><span>tonnaibh atá anois 'na ghual fá'n talmhain in áitibh éigin.</span>
<lb n="63"/><span>Tubaiste eile fós d'éirigh d'Éirinn agus do na tíorthaibh</span>
<lb n="64"/><span>eile thart timcheall uirri.  D'eirigh an aimsear fuair</span>
<lb n="65"/><span>as cuimne.  Tá cuimhne agaibh ar an doineann agus an</span>
<lb n="66"/><span>fuacht d'fhulaing Fionnghuala agus a dhearbhrathacha .i.</span>
<lb n="67"/><span>clann Lír, ar sruth na maoile fadó.  D'eirigh an</span>
<lb n="68"/><span>fuacht úd chomh trom sin go dtáinig leac oighre os</span>
<lb n="69"/><span>cionn chláir na hÉireann uile agus troimshneachta leis go</span>
<lb n="70"/><span>dtí nach indealbhaighthe na cnuic ó na gleanntaibh.  Is</span>
<lb n="71"/><span>dóighthe go raib an mór-mhuir féin fá sioc agus fá leac-</span>
<lb n="72"/><span>oighre agus geal-ualach sneachta.  Níor fágadh rud beó i</span>
<lb n="73"/><span>nÉirinn leis an reothadh úd.  Acht tháinig athrughadh eile</span>
<lb n="74"/><span>d'éirigh an smut ó'n ghréin, leagh an sioc, agus leath ar</span>
<lb n="75"/><span>n-oileán a hucht bog-ghlas fá thaithneamh na gréine gur</span>
<lb n="76"/><span>fhás an uile nidh arís.</span></p>
<lb n="77"/>
<lb n="78"/><p><span>Ní hé i mbliadhain nó dó coimhlíonadh na hathruighthe</span>
<lb n="79"/><span>seo.  Mhair siad ar feadh na céadta bliadhan.  Ba</span>
<lb n="80"/><span>bhuana iad agus ba leathtromaighe iad 'ná gabháltas Éire-</span>
<lb n="81"/><span>ann leis na Gaillaibh agus mar mhair ar sean-oileán thríd</span>
<lb n="82"/><span>na hathruighthibh úd atá súil agam go mairfidh sí thríd</span>
<lb n="83"/><span>an ghabhaltas seo dá chruaidhe é.</span></p>
<lb n="84"/>
<lb n="85"/><p><span>Cú Uladh</span></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Cúrsaidhe an tSaoghail

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Cúrsaidhe an tSaoghail

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
