Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Dánta Aodhagáin Uí Rathaille</title><author><name type="main">Tórna</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">CS1900_12_29_657a</note>
                         <note type="L">657</note>
                         <note type="B">1900</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>CS1900_12_29_657a</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><biblStruct><analytic><author>Tórna</author><title>Dánta Aodhagáin Uí Rathaille</title></analytic><monogr>
					<title level="j">An Claidheamh Soluis</title><imprint><publisher>An Claidheamh Soluis</publisher><date>1900</date></imprint>
 </monogr> </biblStruct></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>"Dánta Aodhagáin Uí Rathaille."</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>Má tá fear beó thuilleas moladh ó Chlannaibh</span>
<lb n="4"/><span>Gaedheal, is é an tAthair Pádruig O Duinnín é, mar</span>
<lb n="5"/><span>gheall ar an leabhar breágh snasta so do chur i n-eagar</span>
<lb n="6"/><span>dúinn.  Dar go deimhin is ró-fhada fír-fhilidheacht na</span>
<lb n="7"/><span>nÉigeas fá cheó fhaillighthe againn gan luadhchant táirste</span>
<lb n="8"/><span>ná aithris dá déanamh uirri, agus mar bharra ar gach ain-</span>
<lb n="9"/><span>deise, fuar-sacaireacht cham-chosach fá árd-réim i n-ar</span>
<lb n="10"/><span>measg ag daoinibh go mbadh ceart dóibh a mhalairt</span>
<lb n="11"/><span>d'eólas bheith aca seoch bheith d'ar mbodhradh ag dríodar</span>
<lb n="12"/><span>Bhéarla ná tuigimíd anois agus ná tuigfimís go lá an</span>
<lb n="13"/><span>Luain.  Tá tosach dá déanamh ar oibreachaibh na bhfilí</span>
<lb n="14"/><span>nGaedhealach do chur i gcló agus is maith an comhartha é</span>
<lb n="15"/><span>sin.  Féach go bhfuil dánta an Cheitinnigh agus dánta</span>
<lb n="16"/><span>Aodhagáin Uí Rathaille cheana againn, agus go n-airighmíd</span>
<lb n="17"/><span>gur gearr go mbeidh dánta Dháith Uí Bhruadair agus dánta</span>
<lb n="18"/><span>Eoghain Ruaidh Uí Shúilliobháin againn.  Acht dá líon-</span>
<lb n="19"/><span>mhaire a gcuid filidheachta sain, is beag é i gcoimh-</span>
<lb n="20"/><span>mheas le n-a bhfuil ar fagháil i leabharlannaibh, ní hé</span>
<lb n="21"/><span>amháin i nÉirinn féin, acht i Sasana agus i nAlbain agus dá</span>
<lb n="22"/><span>n-abraimís i nAimeirce.  Tá súil againn ó tá tosach</span>
<lb n="23"/><span>déanta ar an déagh-obair seo, ná beidh stad ná</span></p>
</div>
<pb n="658"/>
<div><lb n="24"/><p><span>géilleadh go dtí go mbeidh leabharlainn fá leith againn</span>
<lb n="25"/><span>d'fhilidheacht fhíor-Ghaedhealaigh ár nÉigse dúthchais.  Sin</span>
<lb n="26"/><span>í an tslíghe is fearr chum stad do chur le Báirdín-</span>
<lb n="27"/><span>teacht Béarlachais, agus le mór-chúis muinntire an "Celtic</span>
<lb n="28"/><span>Note."  Sin í an tslíghe cheart chum a thaisbeánt do'n</span>
<lb n="29"/><span>tsaoghal go léir go bhfuil litridheacht uasal, d'fhóghanfadh</span>
<lb n="30"/><span>do neamh-spleádhchas aignidh Gaedheal, i n-ár dteangaidh</span>
<lb n="31"/><span>féin againn, agus nach gábhadh dhúinn ceann i dteangaidh</span>
<lb n="32"/><span>iasachta do tharraing isteach agus a huaisliughadh le cong-</span>
<lb n="33"/><span>namh intleachta na nGaedheal.</span></p>
<lb n="34"/>
<lb n="35"/><p><span>Caithfimíd cuid de thréithibh an leabhair seo d'innsint</span>
<lb n="36"/><span>d'ár léightheóiríbh.  I dtosach an leabhair tá cunntas</span>
<lb n="37"/><span>ar bheathaidh Aodhagáin agus an aimsir 'nar mhair sé.  Bíodh</span>
<lb n="38"/><span>gur i mBéarla do sgríobh an tAthair Pádraig O</span>
<lb n="39"/><span>Duinnín an cunntas so, is deimhin gur tairbheach le</span>
<lb n="40"/><span>léigheadh é, agus go bhfuil mórán rudaí cnuasuighthe i</span>
<lb n="41"/><span>dteannta a chéile ann.  Tá an rud céadna le rádh</span>
<lb n="42"/><span>againn i dtaobh gach a bhfuil de thagra thíos aige tríd</span>
<lb n="43"/><span>an leabhar.  Deir an tAthair Pádraig nach in-chréidthe</span>
<lb n="44"/><span>an rud adubhairt Éadbhard O Raghallaigh gur de na</span>
<lb n="45"/><span>Raghallachaibh ó Chonntae an Chábháin d'Aodhagán.  Tagann</span>
<lb n="46"/><span>Eoghan O Comhruidhe i gcoinnibh an Raghallaigh leis.  Is</span>
<lb n="47"/><span>é "Aodhagán O Rathghaille" do thugaid na sgríobhnóirí</span>
<lb n="48"/><span>go léir air, agus is é is deallradhaighe nach raibh gaol ná</span>
<lb n="49"/><span>baint ar bith aige le haon mhuintir Raghallaigh ó</span>
<lb n="50"/><span>Chonntae an Chábháin.  Tá trácht fada ag an Athair</span>
<lb n="51"/><span>Pádraig ar mhéidreacht na n-amhrán agus na ndán marbhna.</span></p>
<lb n="52"/>
<lb n="53"/><p><span>Tá ocht n-amhráin ag filidhibh eile i ndeireadh an</span>
<lb n="54"/><span>leabhair.  Ceithre cinn déag is dá fhichid ar fad atá</span>
<lb n="55"/><span>ann agus níor bheag mar ghnó an méid sin do chur i n-eagar</span>
<lb n="56"/><span>agus Béarla chur orra focal ar fhocal.  'Na ndiaidh sin go</span>
<lb n="57"/><span>léir tá foclóir go bhfuil míniughadh na gcruadh-fhocal</span>
<lb n="58"/><span>ann.</span></p>
<lb n="59"/>
<lb n="60"/><p><span>Ní'l éan amhrus ná go ndéanfaidh an leabhar so</span>
<lb n="61"/><span>mórán maithis do'n Ghaedhilg.  Sgaipfidh sé eólas ceart</span>
<lb n="62"/><span>cruinn ar fhilidheacht.  Oireann sé go maith dá bhfuil</span>
<lb n="63"/><span>ag foghluim Gaedhilge, ó tá an Béarla agus an Ghaedhilg</span>
<lb n="64"/><span>taobh le taobh, acht caithfidh duine roinnt eólais bheith</span>
<lb n="65"/><span>aige cheana, sula thosnóghaidh sé ar a léigheadh.</span></p>
<lb n="66"/>
<lb n="67"/><p><span>Ní'limíd gan chúrsaí gearáin i dtaobh an leabhair seo</span>
<lb n="68"/><span>leis.  Is dóigh linn go bhfuil breis Bhéarla ar fad ann,</span>
<lb n="69"/><span>acht ní'l aon leigheas as sin go fóill.  Ní aontuighmíd</span>
<lb n="70"/><span>ar fad le litriughadh an Athar Pádruig.  Níor bh'fhiú</span>
<lb n="71"/><span>mórán litriughadh sgríobhnóiri na haoise seo, ná cuid</span>
<lb n="72"/><span>dá raibh ar marthain i ndeireadh na haoise seo</span>
<lb n="73"/><span>caithte againn.  Ba mhaith linn an Foclóir bheith nísa</span>
<lb n="74"/><span>thoirteamhla.</span></p>
<lb n="75"/>
<lb n="76"/><p><span>Na n-éagmuis sin agus ní mór iad, is féidir linn a rádh</span>
<lb n="77"/><span>gan bhréag gur luachmhar agus gur tairbheach an leabhar é.</span>
<lb n="78"/><span>Is mór theasduigheann ní hé amháin an leabhar so acht</span>
<lb n="79"/><span>caogad leabhar mar é uainn.  Tá freagra oireamhnach</span>
<lb n="80"/><span>do'n aimsir seo 'san leabhar féin ar cheist an Athar</span>
<lb n="81"/><span>Cormac Mac Cartáin:</span></p>
<lb n="82"/>
<lb n="83"/><p><span>"Cá bhfuil Aodhagán éigeas Iarthair Fáil</span>
<lb n="84"/><span>Ná tigeann a shaothar tréan nó a shians 'n-ar ndail."</span></p>
<lb n="85"/>
<lb n="86"/><p><span>Tá saothar tréan Aodhagáin tar éis teacht n-ár</span>
<lb n="87"/><span>ndáil-ne, agus is deimhin go bhfuilmíd buidheach de'n fhear</span>
<lb n="88"/><span>eagair mar gheall air.  Tuilleann sé ár mbuidh-</span>
<lb n="89"/><span>eachas.  Tuilleann an leabhar a cheannach, agus a léigheadh.</span>
<lb n="90"/><span>Tuilleann Cumann na dTéacs nGaedhilge árd-mholadh,</span>
<lb n="91"/><span>i dtaobh an leabhar do thabairt amach chomh slachtmhar agus</span>
<lb n="92"/><span>do rinneadar.  Leath-ghiní atá ar an leabhar d'éanduine</span>
<lb n="93"/><span>nach bhfuil 'na chomhalta de Chumann na dTéacs, agus is</span>
<lb n="94"/><span>féidir a fhagháil air sin ó Chonnradh na Gaedhilge i mBaile</span>
<lb n="95"/><span>Átha Cliath.</span></p>
<lb n="96"/>
<lb n="97"/><p><span>Luisne agus líomhthacht brígh agus caoráin teó</span>
<lb n="98"/><span>Goise agus críonnacht, caointe créacht Chláir Eóghain</span>
<lb n="99"/><span>Ag siollaire an ghrinn tá thíos ar réidh-phár romhainn</span>
<lb n="100"/><span>An tuile ghlan-laoithe shníomh ar nAodhagán cóir.</span></p>
<lb n="101"/>
<lb n="102"/><p><span>Tórna</span></p>
<lb n="103"/>
<lb n="104"/><p><span>19/12/1900</span></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Dánta Aodhagáin Uí Rathaille

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Dánta Aodhagáin Uí Rathaille

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
