Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Feis Dhúngharbháin</title><author><name type="main">Tadhg Ó Donnchadha</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">CS1900_08_18_354a</note>
                         <note type="L">354</note>
                         <note type="B">1900</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>CS1900_08_18_354a</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><biblStruct><analytic><author>Tadhg Ó Donnchadha</author><title>Feis Dhúngharbháin</title></analytic><monogr>
					<title level="j">An Claidheamh Soluis</title><imprint><publisher>An Claidheamh Soluis</publisher><date>1900</date></imprint>
 </monogr> </biblStruct></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>Feis Dhúngharbháin</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>Thárla go rabhas asan tuaith ag caitheamh roinnt</span>
<lb n="4"/><span>laetheanta saoire agus bhuail Tomás O hUigin liom, agus</span>
<lb n="5"/><span>d'fhiafruigh dhíom an raghainn go Dúngharbháin lá na</span>
<lb n="6"/><span>feise.  Dubhart-sa leis go rabhas tar éis geallamhaint</span>
<lb n="7"/><span>go raghainn go Baile Mhúirne an lá céadna go dtí an</span>
<lb n="8"/><span>fheis ann.  "Ach" ar seisean, "tá gach éinne ag dul</span>
<lb n="9"/><span>go Baile Mhúirne do réir mar airighim; beidh daoine ó</span>
<lb n="10"/><span>Lúnduin ann agus daoine ó Chorcaigh agus daoine ó Bhaile</span>
<lb n="11"/><span>Átha Cliath, acht ní'l fagháil agam-sa ar éinne thiocfadh</span>
<lb n="12"/><span>liom féin go Dúngharbháin chum congnamh linn."</span></p>
<lb n="13"/>
<lb n="14"/><p><span>"Ó tá an sgéal chomh dona sain agaibh," arsa mise,</span>
<lb n="15"/><span>"tá sé chomh maith agam dul go Dúnbharbháin leat-sa agus</span>
<lb n="16"/><span>a fhágaint fá na daoinibh eile cuidiughadh le muintir</span></p>
</div>
<pb n="355"/>
<div><lb n="17"/><p><span>Bhaile Mhúirne.  Ba mhaith liom dul siar, mar bhíos ann</span>
<lb n="18"/><span>anuraidh agus do thaitin an turus go maith liom.  Acht ní</span>
<lb n="19"/><span>ceart gan cuidiughadh leis an lag-bhuidhin, agus táid siad</span>
<lb n="20"/><span>tréan thiar."  Agus chuadhas-sa leis.</span></p>
<lb n="21"/>
<lb n="22"/><p><span>Seadh, máiseadh; nílim-se chum aon chunntas do</span>
<lb n="23"/><span>thabhairt ar an bhfeis féin, acht beagán moladh agus cáineadh</span>
<lb n="24"/><span>ar nós na bhfilí do gach dream do thuill iad.  Mo</span>
<lb n="25"/><span>smaointe féin is eadh táim ag cur síos, agus má bheadh</span>
<lb n="26"/><span>cruaidh ar éinne, tá súil agam ná glacfaidh sé dobhracht</span>
<lb n="27"/><span>do dheasgaibh mo chomhairle-se acht go ndéanfaidh sé a</span>
<lb n="28"/><span>dhícheall chum a chur féin ar a leas.</span></p>
<lb n="29"/>
<lb n="30"/><p><span>Thar agus os cionn gach aon dreama eile tuillidh</span>
<lb n="31"/><span>muintir na Rinne agus Mac Uí Fhoghladha, an maighistir</span>
<lb n="32"/><span>sgoile, ard-mholadh i dtaobh a ndearnadar chum na</span>
<lb n="33"/><span>cúise chur chum cinn.  Tháinig sé féin isteach ann agus thug</span>
<lb n="34"/><span>timcheall deichneabhar idir garsúnaibh agus gearrchailibh do</span>
<lb n="35"/><span>pháistibh a sgoile leis agus thug sé ceacht dóibh i nGaedhilg</span>
<lb n="36"/><span>agus i mBéarla ar léir-sgáil na hÉireann.  Ba mhaith leat</span>
<lb n="37"/><span>bheith ag féachaint ar na páistibh agus an méid toradh</span>
<lb n="38"/><span>thugadar air agus é ag innsint dóibh cionnus do thárla</span>
<lb n="39"/><span>léim Chonchulainn do bheith ar an gceann talamh</span>
<lb n="40"/><span>i n-uachtar béil na Sionainne.  Bhí sé ar a cumas ag</span>
<lb n="41"/><span>an ngearr-chaile is óige an sgéal go léir d'innsint thar</span>
<lb n="42"/><span>ais do nuair chuir sé an cheist uirri.  Bhí beirt ghirseach</span>
<lb n="43"/><span>eile a bhíos ag dul ar sgoil do Mhac Uí Fhoghladha agus</span>
<lb n="44"/><span>chuadar isteach ar an gcomórtas comhraidh agus geallaim-</span>
<lb n="45"/><span>-se go mb'aoibhinn le duine bheith ag éisteacht leó ag</span>
<lb n="46"/><span>spreagadh Gaedhilge.  Bhí duine aca ag teacht i gcoin-</span>
<lb n="47"/><span>nibh mhúinteoireacht an dá theangadh agus an ceann eile dá</span>
<lb n="48"/><span>moladh.  Ní gábhadh dham a rádh go bhfuair sí seo an</span>
<lb n="49"/><span>chéad duais.  Ní raibh sí thar a seacht nó a hocht</span>
<lb n="50"/><span>mbliadhna d'aois.  An bhfuighthí ar éantslighe, iad so</span>
<lb n="51"/><span>bhreith go dtí an tOireachtas?  Is ann do thaisbeánfaoi</span>
<lb n="52"/><span>do'n tsaoghal go léir go bhfuil an Ghaedhilg beó bríogh-</span>
<lb n="53"/><span>mhar fós i nÉirinn agus i gContae Phuirtláirge go háirithe,</span>
<lb n="54"/><span>agus an dream so a deir ná fuil éan-ghábhadh le múinteoi-</span>
<lb n="55"/><span>reacht an dá theangadh i n-áiteannaibh i nÉirinn, do</span>
<lb n="56"/><span>bhréagnughadh.</span></p>
<lb n="57"/>
<lb n="58"/><p><span>Tá mórán le déanamh fós i gCo. Phuirtláirge i</span>
<lb n="59"/><span>dtaobh amhrán agus sgéalta do chur síos.  Is iomdha</span>
<lb n="60"/><span>amhrán breágh gonta do chuala féin i nDúngarbháin agus</span>
<lb n="61"/><span>ní fhaca thar a dó nó a trí dhíobh i gcló.  Sin locht atá</span>
<lb n="62"/><span>ar mhuintir Phuirtláirge ar fad, ní'l éinne aca ag</span>
<lb n="63"/><span>sgríobhadh.  Tá Gaedhilg ann chomh maith is tá sí i n-aon</span>
<lb n="64"/><span>bhall eile i nÉirinn agus b'fhéidir tuilleadh beag níos</span>
<lb n="65"/><span>fearr, cé nach ceart bheith ag déanamh comórtais; tá</span>
<lb n="66"/><span>eólas ag cuid mhaith aca ar a léigheadh, agus táid siad ro-</span>
<lb n="67"/><span>leisgeamhail chum a sgríobhadh nó tá eagla orra ná</span>
<lb n="68"/><span>fuighdís í litriughadh i gceart ar an gcéad iarracht.</span>
<lb n="69"/><span>Is dócha go bhfuil an sgéal céadna le hinnsint i dtaobh</span>
<lb n="70"/><span>na ndaoine i n-áiteannaibh eile, acht is é an feall agus an</span>
<lb n="71"/><span>náire dearg na hamhráin agus na sgéalta breághda ag dul</span>
<lb n="72"/><span>i ndearmad agus seandaoine go rabhadar 'na gceart</span>
<lb n="73"/><span>aca ag fagháil bháis gach lá dá dtagann.  Ba chóir</span>
<lb n="74"/><span>dhúinn níos mó sgríobhnóirí bheith againn.</span></p>
<lb n="75"/>
<lb n="76"/><p><span>Bhí trí chóir chiuil sa bhfeis; dhá cheann ó Dhúngarbháin</span>
<lb n="77"/><span>féin agus ceann ó Lios Mór.  Fuair cor Siúr Riaghalta</span>
<lb n="78"/><span>an Ofrála an chéad duais, agus dubhairt an tAthair Géanor</span>
<lb n="79"/><span>a bhí 'na bhreitheamh ar an gceól go dtug siad an dá</span>
<lb n="80"/><span>amhrán go maith uatha.</span></p>
<lb n="81"/>
<lb n="82"/><p><span>Bhí an Sagart Paróiste sa chathaoir acht níor labhair</span>
<lb n="83"/><span>sé aon Ghaedhilg linn cé chuala go raibh an oiread</span>
<lb n="84"/><span>aige agus do dhéanfadh a ghnó.</span></p>
<lb n="85"/>
<lb n="86"/><p><span>Bhí halla an bhaile lán suas de dhaoinibh agus bhí cuid de</span>
<lb n="87"/><span>na daoinibh galánta so go mbídh na cufaí agus na</span>
<lb n="88"/><span>calaí gan smúit ná smáit ionta orra, agus ná tuigfeadh</span>
<lb n="89"/><span>agus ná labharfadh aon Ghaedhilg, thíos ag bun an tighe</span>
<lb n="90"/><span>agus mheasadar cúilín spóirt do bheith aca féinidh ar</span>
<lb n="91"/><span>na sean-mhnáibh agus na daoinibh do chuaidh i n-áirde do</span>
<lb n="92"/><span>ghabháil amhrán no aistí labhartha.  Níor leigeadh dóibh</span>
<lb n="93"/><span>siúd do dhéanamh ámh, mar cuireadh an cadhbáis orra</span>
<lb n="94"/><span>ag Domhnall Ó Fearachair agus ag cuid de na daoinibh</span>
<lb n="95"/><span>eile bhaineas le Connradh na Gaedhilge sa mbaile sin.</span>
<lb n="96"/><span>Is beagh an meas a bhéas feasda ar a leithéidibh de</span>
<lb n="97"/><span>Sheóinínibh Gallda i nDúngarbháin.</span></p>
<lb n="98"/>
<lb n="99"/><p><span>Fear maith 'is eadh Domhnall Ó Fearachair.  Is é</span>
<lb n="100"/><span>athair an Chonnartha i nDúngarbháin é.  Mura mbeadh é</span>
<lb n="101"/><span>féin agus Tomás Ó hUigin is baoghlach gur beag do-ghean-</span>
<lb n="102"/><span>taoi i nDúngharbháin chum na Gaedhilge do chur ar aghaidh.</span>
<lb n="103"/><span>Táid daoine eile ann ná raibh díomhaoin acht thuit</span>
<lb n="104"/><span>urmhór de'n obair ar an mbeirt seo.</span></p>
<lb n="105"/>
<lb n="106"/><p><span>Do chonnac-sa Ribeárd Bheldon an file ó'n gCumarach</span>
<lb n="107"/><span>ann agus chuala é ag aithris cuid dá amhránaibh féin, agus ní</span>
<lb n="108"/><span>bréag a rádh ná go bhfuil sé go maith.  Do sgríobh</span>
<lb n="109"/><span>Domhnall litir chuige roinnt laetha roimh an bhFeis, dá</span>
<lb n="110"/><span>iarraidh air teacht isteach go Dúngarbháin lá na feise</span>
<lb n="111"/><span>agus seo an freagradh thug Roberts air.</span></p>
<lb n="112"/>
<lb n="113"/><p><span>A Dhomhnaill áluinn na sáir-ghníomhartha,</span>
<lb n="114"/><span>Ba mhaith ar beárna i n-am an íorghuil,</span>
<lb n="115"/><span>Chrothfad lámh leat nuair raghad im' dhícheall</span>
<lb n="116"/><span>I nDún na mBád thiar le ciumhais na taoide.</span></p>
<lb n="117"/>
<lb n="118"/><p><span>Is iomdha amhrán deas atá ag Ribeárd de ghlan-</span>
<lb n="119"/><span>mheabhair agus ní mhothócha an oidhche ag imtheacht thart ag</span>
<lb n="120"/><span>éisteacht leis ag déanamh aithris orra agus dá míniughadh.</span></p>
<lb n="121"/>
<lb n="122"/><p><span>Uch, m'atuirse go cráidhte gach lá mhairfead féinidh</span>
<lb n="123"/><span>Mo threasgradh mo léir-sgrios go hae 'nam 's mo</span>
<lb n="124"/><span>bhrón</span></p>
<lb n="125"/>
<lb n="126"/><p><span>Gur b'fhada dham go hádhmharach ag tál lacht na bheith úd</span>
<lb n="127"/><span>Do sgéitheadh as Hélicon dréachta gan dreoghadh,</span>
<lb n="128"/><span>Níor bh'fheasach dham i nInnis Fáil</span>
<lb n="129"/><span>Na bhfear ba chliste gonta sámh,</span>
<lb n="130"/><span>Éin-fhear na bhfuighinn a leagadh tláth</span>
<lb n="131"/><span>Le dántaibh 'na gcóir.</span></p>
<lb n="132"/>
<lb n="133"/><p><span>Gur tháinig Ribeárd liom an sáir-fhear gasda grinn</span>
<lb n="134"/><span>'S gur threochuigh a threithe go tréith mé gan treoir</span>
<lb n="135"/><span>'Dé an maitheas bheith ag trácht ar Sheaghán Clárach na</span>
<lb n="136"/><span>géire</span>
<lb n="137"/><span>An Mangaire dob' aereach Tadhg Gaedhealach no</span>
<lb n="138"/><span>Eoghan,</span>
<lb n="139"/><span>Agus snas is clis na dáimh ag Ribeárd thar na déithibh</span>
<lb n="140"/><span>Do léir-tharraing Éire as an ngeibhionn fad ó,</span>
<lb n="141"/><span>Níl goire i bhfonn dá mhodhamhla bláth,</span>
<lb n="142"/><span>Do easgair sonn nár mheabhruigh tráth;</span>
<lb n="143"/><span>Níl binneas amhra i leabhar ná i bpár</span>
<lb n="144"/><span>Nach dó-san is eól;</span></p>
</div>
<pb n="356"/>
<div><lb n="145"/><p><span>'S nach suarach do chneamhaire mar táim-se a mheas do</span>
<lb n="146"/><span>shíor</span>
<lb n="147"/><span>Go bhféadfainn ingaos dá leithéid teacht deó.</span></p>
<lb n="148"/>
<lb n="149"/><p><span>Go mairir-se do cháil a Ribeárd mhilis éachtaigh</span>
<lb n="150"/><span>Go ra' fada dhuit san tsaoghal so fá réim fhada beó;</span>
<lb n="151"/><span>Go bhfeiceam tusa id' shláinte agus fagháltas dod' mhéinn</span>
<lb n="152"/><span>ort</span>
<lb n="153"/><span>Agus dréachta na nÉigeas i nGaedhilg ód' bheól;</span>
<lb n="154"/><span>Do theanga leabhair nár chaillir í,</span>
<lb n="155"/><span>'S a blas go rabhair dá spreagadh linn</span>
<lb n="156"/><span>Cum Clanna ceannsa cneasta Gaoidheal</span>
<lb n="157"/><span>D'árdach a ceó;</span>
<lb n="158"/><span>Siúd ghuidheann Tadhg le grádh ort cé gur bh'fánach é</span>
<lb n="159"/><span>athriall</span>
<lb n="160"/><span>Thar sléibhtibh na hÉireann a shéimhfhir na gcéol.</span></p>
<lb n="161"/>
<lb n="162"/><p><span>Tadhg Ó Donnchadha</span></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Feis Dhúngharbháin

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Feis Dhúngharbháin

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
