Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Tar Lear</title><author><name type="main">Conán Maol</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">CS1899_11_04_530</note>
                         <note type="L">530</note>
                         <note type="B">1899</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>CS1899_11_04_530</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><biblStruct><analytic><author>Conán Maol</author><title>Tar Lear</title></analytic><monogr>
					<title level="j">An Claidheamh Soluis</title><imprint><publisher>An Claidheamh Soluis</publisher><date>1899</date></imprint>
 </monogr> </biblStruct></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>Tar Lear</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>Caithfeam trácht thar chogadh.  Ní fhuil dul as againn.</span>
<lb n="4"/><span>Bhíomar ag caitheadh ár gcáibhíní i n-áirde tá seacht-</span>
<lb n="5"/><span>mhain ó shoin agus i gcontabhairt ár sine seághain do</span>
<lb n="6"/><span>chaitheamh amach as ár bpíob sgórnuighe le racht liúgh-</span>
<lb n="7"/><span>raigh, mar dar linn do mharbhuigheamar na Bóraigh</span>
<lb n="8"/><span>ar fad.  Bhí an seanduine sin Kruger ar a ghlúnaibh</span>
<lb n="9"/><span>ag sileadh na ndeór agus ag éigheamh orainn maithe-</span>
<lb n="10"/><span>amhnas do thabhairt dó.  Is beag an mhaith dhó é an sean</span>
<lb n="11"/><span>bhiothamhnach, sgriosfam é gan truaghmhéil, mar do thuill</span>
<lb n="12"/><span>sé é.  Arú mo mhallacht ar na páipeáraibh éithigh sin</span>
<lb n="13"/><span>do mheall sin.  Ní h-éin iongnadh go bhfuil gruaim</span>
<lb n="14"/><span>agus míoshástacht orainn anois mar cloiseam go bhfuil</span>
<lb n="15"/><span>mórán de na feirmeóirí gránna úd na mbeathaidh fós,</span>
<lb n="16"/><span>agus iongnadh tar iongantaoibh an tsaoghail, tamuíd ag</span>
<lb n="17"/><span>rith uatha.  An chualabhair riamh a leithéid!  Táim chómh</span>
<lb n="18"/><span>ciúin agus chomh meata anois led' ghadhair go mbuailfeá</span>
<lb n="19"/><span>speach air.  Bhí sluasad agam ar feadh na seachtmhaine</span>
<lb n="20"/><span>ag sluaisdeáil ualaighe bréag thorm i gcás go bhfuigh-</span>
<lb n="21"/><span>finn dúradán fírinne bhí ionnta agus fuaras é agus</span>
<lb n="22"/><span>is é seo é - bhuaidh an Bórach go dtí so ar an Sasanach</span>
<lb n="23"/><span>gibé nídh do dhéanfaidh an bheirt feasda.  An bhruighean</span>
<lb n="24"/><span>úd Ghleanna Comhain go raibh an t-eirghe 'n-áirde</span>
<lb n="25"/><span>orainn 'na taobh ní raibh annsúd ag troid linn acht</span>
<lb n="26"/><span>crúb an Bhóraigh, an chos chlé fá mar déarfá sínte</span>
<lb n="27"/><span>amach ar tí preabadh orainn.  Bhí an ceann, an chabhail,</span>
<lb n="28"/><span>agus an corp a bhfad siar 'sa tír uainn.  Tharraing</span>
<lb n="29"/><span>sé chuige an chrúb mar do bhíomar ag gabháil uirthe le</span>
<lb n="30"/><span>caoraibh teineadh.  Tá an Bórach gránna ag teicheadh</span>
<lb n="31"/><span>uainn, leanamuis air, tá sé claoidhte adubhramar ca</span>
<lb n="32"/><span>bhfuil an eachraidh?  Bhí cor capall de'n chath a h-ocht</span>
<lb n="33"/><span>déag i ngar dúinn, dúil i mbruighin acu, bléana</span>
<lb n="34"/><span>seanga, sleamhna acu; muineála fada, lúbtha, ortha;</span>
<lb n="35"/><span>súla rinnce ionnta, agus na fiacla ag cogaint na</span>
<lb n="36"/><span>mbéalacha.  "Gléas! gluais! sgaoil!" ars an ceann-</span>
<lb n="37"/><span>phort agus phreab an cor capall ba bhreaghdha sa n-arm</span>
<lb n="38"/><span>ar aghaidh, céad agus trí fichid ceann acu, na marcuigh</span>
<lb n="39"/><span>thréana ag claonadh chum na muinge, glúin le glúin,</span>
<lb n="40"/><span>srian le srian, claidheamh fada faobhrach in gach glaic,</span>
<lb n="41"/><span>an talamh ag crith le fuaim ná cos-in-áirde, agus</span>
<lb n="42"/><span>fóidíní ag preabadh sa' n-aér le cruidhte deiridh na</span>
<lb n="43"/><span>gcapall.  Chualaidh an Bórach ag teacht air iad, bhí sé</span>
<lb n="44"/><span>ag druidim leis acht ní raibh sé ag teitheadh.  Cad'</span>
<lb n="45"/><span>imthigh ar an gcor capall úd?  Ní deir an Bórach</span>
<lb n="46"/><span>dadamh 'na dtaobh, acht i gcionn seachtmhaine 'na dhiaidh</span>
<lb n="47"/><span>siúd cloisimíd go bhfuil na marcaigh úd gabhtha dhá chéad</span>
<lb n="48"/><span>míle as páirc an bhualadh, i gcathair Phretória.  Leig</span>
<lb n="49"/><span>an Bórach dóibh sgéala chur abhaile go rabhadar slán</span>
<lb n="50"/><span>agus tá marcaigh eile ar muin na gcapall.  Is beag</span>
<lb n="51"/><span>an iongnadh go bhfuil fearg orainn, agus cathúghadh</span>
<lb n="52"/><span>i ndiaidh na gcapall úd agus náire leis go bhfuil</span>
<lb n="53"/><span>tollaire Bóraigh ar marcuigheacht ar gach ceann acu.</span>
<lb n="54"/><span>Deir sé leis nár marbhuigheadh acht deichneabhar dá</span>
<lb n="55"/><span>dhaoinibh ins an mbruíghin úd agus nár cuireadh an rith</span>
<lb n="56"/><span>i n-aon chor air, acht gur dhruid sé leis, agus fágaim</span>
<lb n="57"/><span>lé h-udhacht go measann gach duine é "chreideamhaint</span>
<lb n="58"/><span>anois gidh nách maith linn a leigean orainn.  Má bhí a</span>
<lb n="59"/><span>chrúb chlé i ngleann Comhan, thaisbeán sé an chrúb dheas</span>
<lb n="60"/><span>deich míle fichead ó'n áit sin cois an bhóthair iarainn</span>
<lb n="61"/><span>thíos ag Elandslaagte i ngearracht sé mhíle de phríomh-</span>
<lb n="62"/><span>longphort Sheághain.  Is ionann Elandslaagte ins an</span>
<lb n="63"/><span>teanga Dhúisis agus Cúm-an-Fhiadh, ins an Ghaedhilg.</span>
<lb n="64"/><span>Ladysmith do gairmthear ar an mbaile go bhfuil</span>
<lb n="65"/><span>príomh-longphort Sheaghain innte agus is é an ceann-</span>
<lb n="66"/><span>phort atá innte an ridire Seóirse de Fuít.  Eireannach</span>
<lb n="67"/><span>is eadh an Fuíteach.  Níor réidhtigh leis go raibh an</span>
<lb n="68"/><span>Bórach mar chómharsain aige agus do dhruid sé amach</span>
<lb n="69"/><span>trí míle fear chuige.  Ní raibh ins na Bórachaibh ann acht</span>
<lb n="70"/><span>míle agus do fhearadh caith fuilteach eatortha ar feadh</span>
<lb n="71"/><span>sé h-uaire an chloig.  Marbhuigheadh céad ceann de na</span>
<lb n="72"/><span>Bóraigh agus ghabh an Fuíteach dhá chéad eile acu, cuid</span>
<lb n="73"/><span>acu créachda le piléaraibh acht chaill sé féin dhá chéad</span>
<lb n="74"/><span>agus trí fichid.  Bhí na hAlbanaigh i dtosach, le cródhacht</span>
<lb n="75"/><span>a sinnsear, agus bhí an bualadh chómh dian sain gur</span>
<lb n="76"/><span>cuireadh ar lár céad agus ocht bhfeara déag díobh.  Ní</span>
<lb n="77"/><span>raibh ann de na hAlbanaigh acht leath-chath dhíobh sé sin</span>
<lb n="78"/><span>chúig céad fear, agus gidh go rabhadar súd i mbruighe-</span>
<lb n="79"/><span>anntaibh diana cheana ins na hIndiachaibh thoir deir siad</span>
<lb n="80"/><span>na feacadar riamh fós a leithéid siúd.  Nách cruaidh</span>
<lb n="81"/><span>iad na feirmeóirí.  Cuireadh ar gcúl annsúd leis iad</span>
<lb n="82"/><span>acht níor lean na gcapaill i bhfad iad.  Bíonn an eagla</span>
<lb n="83"/><span>ar an leanbh a dóightear.  Nuair do chífeadh an Bórach</span>
<lb n="84"/><span>each sleamhain, cothuighthe Sheághain Bhuidhe thiocfadh dúil</span>
<lb n="85"/><span>aige innte mar is deallrathach nách bhfuil aige féin acht</span>
<lb n="86"/><span>an staigín giobalach do thóg sé as an gcéachta an lá</span>
<lb n="87"/><span>eile.  Mar sin féin is fuilteach é a philéar agus</span>
<lb n="88"/><span>áiríghmíd gur cuireadh ar lár cheithre fichid oifigeach</span>
<lb n="89"/><span>Sasanach idir ceannphort,  fo-cheannphort, captaen,</span>
<lb n="90"/><span>agus ceann-dreama, i dteannta seacht gcéad saigh-</span>
<lb n="91"/><span>diúir.  Ní fhuil annso acht suarachas i gcomórtas leis</span>
<lb n="92"/><span>an troid atá le teacht.  Níor ghábhadh dhúinn an liúghraigh</span>
<lb n="93"/><span>agus an ghaoth an tseachtmhain fá dheireadh.  Ní fheaca-</span>
<lb n="94"/><span>mar an uair sin acht dhá chrúb an bhóraigh.  An lá i ndiaidh</span>
<lb n="95"/><span>an chatha shuas, nuair do shíleamar go raibh an ruathar-</span>
<lb n="96"/><span>chlódh air, theasbáin sé a cheann shuas i nGleann Comhan</span>
<lb n="97"/><span>mar a raibh an cath cheana.  Níor mhothuigh an Sasanach</span>
<lb n="98"/><span>pioc go bhfeacaidh sé fá mar do bhiadh earball mór</span>
<lb n="99"/><span>ag déanamh air thríd an aer.  Thuit an t-earball</span>
<lb n="100"/><span>i lár an longphoirt agus phléasg sé le fuaim.  Stoll</span>
<lb n="101"/><span>sé na putóga as capall agus mhill sé beirt shaighdiúirí.</span>
<lb n="102"/><span>Tháinig ceann eile i gceann tamaill, phléasg sé sin</span>
<lb n="103"/><span>agus bhí sé ag fiuchaigh fá mar do bhiadh barra d'iarann</span>
<lb n="104"/><span>dhearg do ropfá i soitheach uisge.  Caitheadh na sleagáin</span>
<lb n="105"/><span>bhuile úd ó chnocán dhá mhíle ó bhaile.  Bhí na Bóraigh ann</span>
<lb n="106"/><span>agus Ioubert, taoiseach na mBórach agus Pól Kruger</span>
<lb n="107"/><span>féin ar a gceann.  Cad do rinne ceannphort Shasana?</span>
<lb n="108"/><span>Ní bhfuilim ag fágháil locht air.  Rith sé féin agus a</span>
<lb n="109"/><span>chúig mhíle saighdiúir le n-a nanamaibh agus chuireadar</span>
<lb n="110"/><span>da fhicheadh mile dhíobh i lá agus oidhche.  Deir na páipéir</span></p>
</div>
<pb n="531"/>
<div><lb n="111"/><p><span>gur rinne sé an rud ceart agus gur bhreágh an cleas</span>
<lb n="112"/><span>cogaidh é.  B'fhéidir é acht is feárr an fhírinne d'innsint</span>
<lb n="113"/><span>ar a shon sain.  Tá an fear ratha úd i n-éinfheacht leis</span>
<lb n="114"/><span>an bhFuíteach anois i ndaingeanaibh an phrímh-longphoirt.</span>
<lb n="115"/><span>Bhriseadar an droichid dia thiar díobh mar tá Ioubert</span>
<lb n="116"/><span>ag druidim leo agus beidh an bhruighean is mó acu do</span>
<lb n="117"/><span>bhí riamh fós ins an Aifric.  Tá deich ngunna mór agus</span>
<lb n="118"/><span>dá fhicheadh acu ins an longphort agus deir na páipéir</span>
<lb n="119"/><span>nach bhfuil trían an mhéid sin ag Ioubert.  Má bhriseann</span>
<lb n="120"/><span>seisean an chath ortha ní bheidh an cogadh críochnuighthe ar</span>
<lb n="121"/><span>feadh bliadhna, dá bhriseann siad san air tá gnó na</span>
<lb n="122"/><span>mBórach déanta dá thréineacht iad, mar beidh ós cionn</span>
<lb n="123"/><span>céad míle saighdiúir ag Seághan annsúd fá cheann mí.</span>
<lb n="124"/><span>Tá faitchíos orainn na laetheannta so.</span></p>
<lb n="125"/>
<lb n="126"/><p><span>Conán Maol</span></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Tar Lear

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Tar Lear

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
