Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Cúrsaidhe an tSaoghail - Tar Lear</title><author><name type="main">Conán Maol</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">CS1899_10_07_465</note>
                         <note type="L">465</note>
                         <note type="B">1899</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>CS1899_10_07_465</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><biblStruct><analytic><author>Conán Maol</author><title>Cúrsaidhe an tSaoghail - Tar Lear</title></analytic><monogr>
					<title level="j">An Claidheamh Soluis</title><imprint><publisher>An Claidheamh Soluis</publisher><date>1899</date></imprint>
 </monogr> </biblStruct></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>Cúrsaidhe an tSaoghail</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>Tar Lear</span></p>
<lb n="4"/>
<lb n="5"/><p><span>Chím, dar liom, bean tighe na suidhe i dtigh chinn tuighe</span>
<lb n="6"/><span>amuich ar an dtuaith, bean slachtmhar ag deisiughadh nó</span>
<lb n="7"/><span>ag cur caoi ar bhalcaisídhe na leanbh, an fear tighe cois</span>
<lb n="8"/><span>na teineadh d'éis obair an lae, ag ól píopa, ag smaoi-</span>
<lb n="9"/><span>neadh agus ag féachaint ar an gclabhra, beirt leanbh ag</span>
<lb n="10"/><span>imirt chleas le n-a chéile ar an urlár, leanbh eile 'na</span>
<lb n="11"/><span>shuan ins an gcliabháin, an dorus dúnta agus an oidhche garbh</span>
<lb n="12"/><span>gaothmhar agus fearthainneach.  Do chífa a leithéid sin</span>
<lb n="13"/><span>i nÉirinn agus i dtíorthaibh eile chomh maith.  Acht trách-</span>
<lb n="14"/><span>tamuid an cor so ar Alasca ins an taobh thiar thuaidh</span>
<lb n="15"/><span>de Américá, agus ar an gcríth talmhan do thárluigh ann</span>
<lb n="16"/><span>an lá eile.  Chroith na tighthe go hobann i gceanntar</span>
<lb n="17"/><span>annsúd ar bhruach na fairrge, luaisg trusgán na dtighthe,</span>
<lb n="18"/><span>baineadh geit as na daoinibh gan rabhadh gan fógairt</span>
<lb n="19"/><span>agus sgeinneadar le sgannradh amach sa n-oidhche.  Chrith</span>
<lb n="20"/><span>an talamh arís agus arís eile, d'fhosgail sé abhus agus</span>
<lb n="21"/><span>thall, liúghuigh na daoine bochta agus shaoileadar gach</span>
<lb n="22"/><span>nóimit go slugfadh an talamh iad, acht dá olcas a gcás</span>
<lb n="23"/><span>bhí a thuilleadh le teacht ortha.  D'fhéachadar amach fá'n</span>
<lb n="24"/><span>bhfairrge chonncadar chúca mór-ualach uisge bhí ós cionn</span>
<lb n="25"/><span>deich dtroighthe fichead ar áirde agus shaoileadar anois</span>
<lb n="26"/><span>nó riamh go raibh a ngnó déanta, acht chrith an talamh</span>
<lb n="27"/><span>aris, corruigh agus bhéic an cuan, agus i ngiorracht</span>
<lb n="28"/><span>seacht slata de'n phort d'fhosgail sconnsa nó díog agus</span>
<lb n="29"/><span>do shlug sé an tonn bhuile mar do shlugfadh gadhar</span>
<lb n="30"/><span>bolguim uisge.  Tá an áit úd i bhfad as an tslighe</span>
<lb n="31"/><span>agus ní fios ar marbhuigheadh mórán acu acht do réir na</span>
<lb n="32"/><span>tuairisge deireannaighe bhí an chuid is mó acu fá bhothaibh</span>
<lb n="33"/><span>ar thaobh na gcnoc gan puinn bídh 'ná éadaigh.</span></p>
<lb n="34"/>
<lb n="35"/><p><span>Is cosmhail leis seo an tuairisg do tháinig chúgainn ó</span>
<lb n="36"/><span>na hIndiachaibh Thoir an tseachtmhain seo ghabh thart.  Is</span>
<lb n="37"/><span>mór an tubaiste tá ar an dtír mhóir sain le dhá bhliadhain.</span>
<lb n="38"/><span>Bhí an t-éagcruas anuraidh innte agus gidh gur cheil</span>
<lb n="39"/><span>páipéir Lúnduin go raibh an t-éagcruas chómh h-olc</span>
<lb n="40"/><span>agus do bhí, meastar go bhfuair fiche milliún duine bás</span>
<lb n="41"/><span>de'n bhreoiteacht agus de'n ghábhatar ann.  Bhí an séasúr</span>
<lb n="42"/><span>ró-thirm i gcuid de na ceanntraibh agus níor fhás arbhar</span>
<lb n="43"/><span>ná toradh, agus dá dheasgaibh sin bhí an ghorta go cruaidh</span>
<lb n="44"/><span>ann.  Beidh an sgéal céadna i mbliadhna acu is baogh-</span>
<lb n="45"/><span>lach agus 'na theannta sain tháinig oidhche uathbhásach ortha</span>
<lb n="46"/><span>i n-aon cheanntar amháin i lár na tiormacht.  Do mar-</span>
<lb n="47"/><span>bhuigheadh chúig chéad duine idir óg agus críonna an</span>
<lb n="48"/><span>oidhche sin.  Bhris sgamal ós cionn cnoic agus do thuit</span>
<lb n="49"/><span>an bháisdeach nó fearthainn nós uisge thré chriathar.</span>
<lb n="50"/><span>Líon na srutháin agus na h-aibhne, bhailigh an bháisdeach</span>
<lb n="51"/><span>in gach log agus locán, líon sí suas iad agus rith na</span>
<lb n="52"/><span>h-uisgi le fánaidh, ag breith clocha, crainn, agus tighthe</span>
<lb n="53"/><span>leo ins an ruathar sain.  Shleamhnuigh sgailp annso agus</span>
<lb n="54"/><span>annsúd ar thaobh na gcnoc agus na n-árdán agus</span>
<lb n="55"/><span>mhúchadar gach tigh agus teaghlach do bhí na gcómhgar.</span>
<lb n="56"/><span>Chualathas ar feadh na hoidhche fuaim na báisdíghe i</span>
<lb n="57"/><span>gcoilltibh móra Rangarún agus mallóga agus failleacha</span>
<lb n="58"/><span>ag sleamhnughadh le fánaidh le neart na tuile.  Bhuail</span>
<lb n="59"/><span>an crith-talmhan nó an talamh-chumscúghadh an ceanntar</span>
<lb n="60"/><span>úd an oidhche chéadna agus ba h-uathbhásaighe é sin 'ná</span>
<lb n="61"/><span>na h-uisgí féin, acht do b'é toil Dé nách raibh sé ró-dhian.</span>
<lb n="62"/><span>Toisg na daoine seo bheith chómh fad' ó bhaile ní dócha go</span>
<lb n="63"/><span>ngoilleann a mbás orainn chómh mór agus do ghoillfeadh</span>
<lb n="64"/><span>dá mbeidís nár gcómhgar.  Sin é gnáth an tsaoghail,</span>
<lb n="65"/><span>acht "is geal leis an bhfiach dubh a gheárrcach féin" agus</span>
<lb n="66"/><span>tá gaoltha agus cáirde acu súd agus buaidhirt ortha.</span></p>
<lb n="67"/>
<lb n="68"/><p><span>Is mór an tír na hIndiacha thoir agus ba mhaith liom</span>
<lb n="69"/><span>trácht thairse beagán acht leigfeadh díom an cor so.</span>
<lb n="70"/><span>Tá sí fá riaghaltas Shasana agus atá trí chéad milliún</span>
<lb n="71"/><span>duine innte nách bhfuil cead guthuigheacht acu gidh gur</span>
<lb n="72"/><span>mór an bualadh bás atá ag Seághan bhuidhe mar na</span>
<lb n="73"/><span>tabharfadh Pól Kruger cead guthuigheachta do dhream</span>
<lb n="74"/><span>beag ó Shasana atá ins an Transbhaal.  Tá sé féin</span>
<lb n="75"/><span>agus Pól ag druidim le n-a chéile, ní fhuil eatortha</span>
<lb n="76"/><span>anois acht claidhe teórann agus beid siad ar sgorn-</span>
<lb n="77"/><span>achaibh a chéile láithreach.  Ní ghéillfidh éinne acu, agus</span>
<lb n="78"/><span>measaim sul a mbeidh na focail seo i gcló go gclois-</span>
<lb n="79"/><span>fear búithreadh na ngunnaí ar teórannaibh na Trans-</span>
<lb n="80"/><span>bhaala.</span></p>
<lb n="81"/>
<lb n="82"/><p><span>Ní déarfad go bhfuil faithchíos ar Sheághan acht shaoilidh</span>
<lb n="83"/><span>sé go ngéillfeadh Pól agus ní bheidh sé féin ullamh chum</span>
<lb n="84"/><span>troda ar feadh coigthighis eile.  Dá réir sin tá eagla</span>
<lb n="85"/><span>air go mbuailfidh Pól roimhe sin.  I ndó nó thrí sheacht-</span>
<lb n="86"/><span>mhainibh eile beidh ós cionn trí fichid míle fear ar pháirc</span>
<lb n="87"/><span>an bhualadh ag Seághan agus sin é an tArm is mó d'fhág</span>
<lb n="88"/><span>caladh-phoirt Shasana riamh.  Deirthear nach bhfuil fear</span>
<lb n="89"/><span>i mbreis aige mar is calma an buachaill an Bórach.</span></p>
</div>
<pb n="466"/>
<div><lb n="90"/><p><span>Chuir sé an rith ar Sheághan cheana acht deir Seághan go</span>
<lb n="91"/><span>mbeidh athrughadh sgéil anois aige.  Tá mórán fear</span>
<lb n="92"/><span>dorcha ins an Aifric theas agus is dóich le daoinibh go</span>
<lb n="93"/><span>mbeidh éirghe amach acu ar a son fein.  Is beag é a</span>
<lb n="94"/><span>n-ionntaoibh as na fearaibh fionna.  Maoidheann na fir</span>
<lb n="95"/><span>fíonna gurab é a n-inntinn amháin eolas agus riaghlas</span>
<lb n="96"/><span>do mhúineadh do na fearaibh dorcha agus do gháirfá</span>
<lb n="97"/><span>muna mbiadh nách cúis gháirídhe é.  Ní h-eadh acht cúis</span>
<lb n="98"/><span>ghoil.</span></p>
<lb n="99"/>
<lb n="100"/><p><span>Bhí fear creideamhnach ag caint le fear eagair</span>
<lb n="101"/><span>pháipéar atá i Lúnduin.  Truth is ainm do'n páipéar.</span>
<lb n="102"/><span>Bhí an fear úd na chómhnuidhe i Ródesia ar feadh seal</span>
<lb n="103"/><span>agus atá sé ag baile anois.  Is le Sasana an tír úd</span>
<lb n="104"/><span>indiu, chuireadar an ruagadh trí nó ceathair de bhliadh-</span>
<lb n="105"/><span>naibh ó shoin ar an rí dorcha go mbadh leis an tir.</span>
<lb n="106"/><span>"Cionnus do thaithnigheann ár riaghail leis na daoinibh</span>
<lb n="107"/><span>úd?" ar an fear eagair.  "Cuibheasach," ar an fear.</span>
<lb n="108"/><span>"An bhfuil tuarasdal maith acu?" "Seo mar tá sé,"</span>
<lb n="109"/><span>ar an fear.  "Nuair do theasdóchadh fear oibre uait do</span>
<lb n="110"/><span>thabharfá púnt do'n Riaghaltas air agus ba leat-sa an</span>
<lb n="111"/><span>fear go ceann bliadhna.  Is é a thuarasdal amháin a</span>
<lb n="112"/><span>chuid bidh agus b'fhéidir go dtabharfá 'na theannta sain,</span>
<lb n="113"/><span>sean-léine dhó nó shean-bhall éadaigh i ndeireadh na</span>
<lb n="114"/><span>bliadhna.  Muna bhfuil na fir ag an Riaghaltas an uain</span>
<lb n="115"/><span>áirighthe ní fhuil agat acht dul go dtí an ceann atá ar</span>
<lb n="116"/><span>dhream de na fearaibh dorcha, mar táid roinnte na</span>
<lb n="117"/><span>ndreamaibh, agus do gheobhair an fear ar do phúnt, nó</span>
<lb n="118"/><span>cailín ar bhuin.  Má éaluigheann na fear uait cuirfear</span>
<lb n="119"/><span>ar n-ais é agus gheobhaidh sé chúig stialla fichead de</span>
<lb n="120"/><span>lasg."  Arú nách daoirseacht é sin!" adeir an fear</span>
<lb n="121"/><span>eagair."  "Ní fhuil leigheas nó neart air, adeir an</span>
<lb n="122"/><span>fear, ní oibreóchadh na fir dhorcha dhúinn-ne ar aon</span>
<lb n="123"/><span>chuma eile."  Tá mearbhall agus mí-shásamh orm féin</span>
<lb n="124"/><span>d'éis an fhoillsiughadh sin, ins an bpáipéar úd, acht i</span>
<lb n="125"/><span>n-aindeoin sin molaim an sean-mhúineadh do fuaras</span>
<lb n="126"/><span>fadó go bhfuil saoirseacht in gach áit go leathann brat</span>
<lb n="127"/><span>Bhreatain.</span></p>
<lb n="128"/>
<lb n="129"/><p><span>Conán Maol</span></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Cúrsaidhe an tSaoghail - Tar Lear

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Cúrsaidhe an tSaoghail - Tar Lear

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
