Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Tar Lear</title><author><name type="main">Conán Maol</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">CS1899_09_23_433a</note>
                         <note type="L">433</note>
                         <note type="B">1899</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>CS1899_09_23_433a</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><biblStruct><analytic><author>Conán Maol</author><title>Tar Lear</title></analytic><monogr>
					<title level="j">An Claidheamh Soluis</title><imprint><publisher>An Claidheamh Soluis</publisher><date>1899</date></imprint>
 </monogr> </biblStruct></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>Tar Lear</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>Deir siad i ndeisceart Shasana gurab iad na trí</span>
<lb n="4"/><span>radhairc is breághdha ar domhan, fear a' smuaineadh, long</span>
<lb n="5"/><span>a' seóladh, agus each a' rás.  Is deas an sean-rádh é,</span>
<lb n="6"/><span>agus cumadh é sul a raibh long gaile ann, mar ceapaim</span>
<lb n="7"/><span>gur breághdha an radharc long gaile ag treabhadh na</span>
<lb n="8"/><span>mara i n-aindeóin an ghairbh-shín, ná long fá sheól ag</span>
<lb n="9"/><span>únfairt annso agus annsúd ag iarraidh dul ar aghaidh</span>
<lb n="10"/><span>i n-aghaidh na gaoithe.  Tá neart intinne an duine</span>
<lb n="11"/><span>teasbánta ins an long gaile ag crothadh na dtonn di</span>
<lb n="12"/><span>agus ag rómharadh thríd an anfadh.  Is treise í 'ná an</span>
<lb n="13"/><span>míol mara, is feárr chum ráis í na an t-each is tréine,</span>
<lb n="14"/><span>agus cumadh agus ceapadh í le hinntleacht agus</span>
<lb n="15"/><span>smuaineadh an fhir.  Dá mbuailfeadh long seóil le</span></p>
</div>
<pb n="434"/>
<div><lb n="16"/><p><span>fuinneamh i gcoinnibh ailp mhór lic oighre i lár na</span>
<lb n="17"/><span>fairrge bhí gnó na loinge sin déanta.  Ní bhiadh sé</span>
<lb n="18"/><span>'na cumas dul ar gcul i n-am.  Ní mar sin de'n long</span>
<lb n="19"/><span>gaile an "City of Rome", an tseachtmhain seo ghabh</span>
<lb n="20"/><span>tharainn.  Bhí sí sin ag triall cois Talaimh an Éisg ar</span>
<lb n="21"/><span>a slighe chum Amériocá.  Is contabhartach an fhairrge</span>
<lb n="22"/><span>atá annsúd ins an am so de'n bhliadhain, mar briseann</span>
<lb n="23"/><span>cuid de'n lic oighre as a h-ionad ins an Muir Reóidhte</span>
<lb n="24"/><span>thuaidh d'éis an tsamhraidh agus snámhann sí ó dheas fá</span>
<lb n="25"/><span>dhein na Mara Móire Thiar.  Is mairg do'n loing do</span>
<lb n="26"/><span>bhuaileann léi.  Má bheidheas an uain an-fhuar bíonn</span>
<lb n="27"/><span>amharas ag máirnéalaigh go bhfuil an leac oighre comh-</span>
<lb n="28"/><span>garach dóibh, agus bíd ag fáireadh go géar.  Gidh go</span>
<lb n="29"/><span>raibh beirt fhear súl ar clár tosaigh na loinge úd ag</span>
<lb n="30"/><span>faireadh mar ba ghnáthach níor mhothuigheadar pioc go</span>
<lb n="31"/><span>bhféacadar i ngearracht dáfhichead slat dóibh cnoc leac</span>
<lb n="32"/><span>oighre ag luasgadh sa bhfairrge.  Liughadar ar an</span>
<lb n="33"/><span>gcaptaen.  Bhí an uain ceómhar agus tonnmhar agus</span>
<lb n="34"/><span>bhí seisean an fear fáil ar droichead na loinge ar</span>
<lb n="35"/><span>feadh trí lá agus trí oidhche gan suan gan sgíth agus</span>
<lb n="36"/><span>ar beagán bidh, mar bhí míle teasdal ar bórd aige.</span></p>
<lb n="37"/>
<lb n="38"/><p><span>Bhuail sé an cluigín do thugann rabhadh do'n bhéirt-</span>
<lb n="39"/><span>eóir ins an mbéirt-sheómra shíos, tá méar iarainn</span>
<lb n="40"/><span>ceangailte do'n chluigín seo do chasann mar oireas</span>
<lb n="41"/><span>do'n chaptaen.  'Seadh an mhéar iarainn ar an gcómh-</span>
<lb n="42"/><span>artha "ar gcúl."  Do thuig an béirteóir an comhartha.</span>
<lb n="43"/><span>Dhruid sé slat, bhí gach roth ins an mbéirt-sheómra ar</span>
<lb n="44"/><span>tuathal láithreach.  Dhruid sé slat eile: bhí na rothanna</span>
<lb n="45"/><span>anois ag iarraidh na loinge do thiomáint i ndiaidh a</span>
<lb n="46"/><span>cúil, acht bhí a throimeacht, a luathacht, agus a fuinneamh</span>
<lb n="47"/><span>féin, 'ghá tiomáint ar aghaidh.  Shéid agus sgread an</span>
<lb n="48"/><span>gal tré na píoba, chroith an long uaibhreach ó cheann go</span>
<lb n="49"/><span>deireadh, bhris na tonna thairse agus bhí sí ag seadadh</span>
<lb n="50"/><span>nó tabhairt srutháil sáile thré chlár-shúilibh a cliathán.</span>
<lb n="51"/><span>Thiomáin a luathacht ar aghaidh go dúr i n-aindeoin</span>
<lb n="52"/><span>an bheirtóra agus do bhuail sí cnag ar an ualach lice</span>
<lb n="53"/><span>oighre do chaith ar a dtár i n-áirde furmhór na</span>
<lb n="54"/><span>dteasdal, acht i gcionn nóimit bhí sí réidh arís ag</span>
<lb n="55"/><span>sceinneadh ó'n leac-oighre le fuaim.  Bhí cuid de na</span>
<lb n="56"/><span>teasdalaibh ar a nglúnaibh agus a thuilleadh acu i</span>
<lb n="57"/><span>bhfanntais le sgannaradh.  "Bíodh misneach oraibh" ar</span>
<lb n="58"/><span>an chaptaen, go mín, "tá sí slán acht amháin go</span>
<lb n="59"/><span>bhfuil a soc briste."  Níor bh'iongnadh go raibh áthas</span>
<lb n="60"/><span>croidhe ar na teasdalaibh agus gur thugadar árd-</span>
<lb n="61"/><span>mholadh d'fhuirinn na loinge, agus go mór mhór do'n</span>
<lb n="62"/><span>chaptaen ar dteacht go caladh-phort dóibh.  Dá seól-</span>
<lb n="63"/><span>faidhe an long úd suas le trí céad míle ó dheas ó thalamh</span>
<lb n="64"/><span>an Éisg ní bhiadh baoghal uirthe ó'n leac oighre mar</span>
<lb n="65"/><span>bhiadh an leac oighre leaghta agus briste sul do sroich-</span>
<lb n="66"/><span>faidh sé an áit sin, acht is giorra an bealach thuaidh,</span>
<lb n="67"/><span>agus dá réir sin do b'é toil na muintire gur leo an</span>
<lb n="68"/><span>long go gcaithfidhe i sheóladh an bealach is giorra, agus</span>
<lb n="69"/><span>ní raibh ag an gcaptaen acht rud do dhéanamh ortha.</span>
<lb n="70"/><span>Tá deabhadh chum airgid do bhailiughadh ar an saoghal</span>
<lb n="71"/><span>indiu.  Mian chum mhaoine an taom is coitcheannta</span>
<lb n="72"/><span>indiu, agus cad tá dá bhárr ag an saoghal!  Compórd</span>
<lb n="73"/><span>adéarfá.  Ní h-eadh acht trioblóid agus amhgar.  Féach</span>
<lb n="74"/><span>an fear sain do cuireadh an cúigeadh lá déag de'n mhí</span>
<lb n="75"/><span>seo, Conchúbhar Vanderbilt, deirthear gur bh'fhiú ós</span>
<lb n="76"/><span>cionn fiche milliún púnt é, agus ba dhóich leat go</span>
<lb n="77"/><span>mbiadh a leithéid socair-inntinneach go leór.  Ní raibh</span>
<lb n="78"/><span>ámh.  Bhí a shuan neamh-shámh, ní raibh goile mhaith aige,</span>
<lb n="79"/><span>bhíodh an losgadh duighe na doigheacha, agus an teinneas-</span>
<lb n="80"/><span>fiacla ag gabháil dó; ní bhfuair sé sult as aon nídh</span>
<lb n="81"/><span>níor mhaith leis leabhair ná léightheoireacht níor bh'áil</span>
<lb n="82"/><span>leis cómhrádh daoine, agus do réir teist fir go raibh</span>
<lb n="83"/><span>aithne aige air, do bh'é an fear ba dhearóilíghe ar druim</span>
<lb n="84"/><span>an domhan é.  Ní h-eadh go raibh sé na dhroch-dhuine.</span>
<lb n="85"/><span>Ní h-eadh i n-aon chor.  Fear déirceamhail do b'eadh é,</span>
<lb n="86"/><span>acht bhí breis airgid aige, agus bhí an t-ór 'na ualach ar</span>
<lb n="87"/><span>a chroidhe agus ar a inntinn i gcómhnuidhe.  Chuirfinn</span>
<lb n="88"/><span>geall gur compórdaighe an fear siúbhail go mbíonn</span>
<lb n="89"/><span>sac ar a dhrom ag bailiughadh mhine.  Ní raibh aon easbadh</span>
<lb n="90"/><span>goile ar a leithéid sin am' dhúthaig-se.</span></p>
<lb n="91"/>
<lb n="92"/><p><span>Is é an mian chum airgid atá ag cur Sheághain Bhuidhe</span>
<lb n="93"/><span>ar buile agus ag cur 'na cheann gur cóir dó an Trans-</span>
<lb n="94"/><span>bhaal do bheith aige.  Bhí tionóil puibhlidhe i Manchester</span>
<lb n="95"/><span>ag Seaghán Morley agus ag Leonard Cúrnáin an Aoine</span>
<lb n="96"/><span>seo thart ag iarraidh áiteamh ar Shasana gur chóir</span>
<lb n="97"/><span>leigean do'n Transbhaal, acht is ar éigin do cualathas</span>
<lb n="98"/><span>focal as béalaibh na bhfeisirí seo toisg dreama do bhí</span>
<lb n="99"/><span>láithreach ag liughraigh agus ag béicigh agus dhá rádh leis</span>
<lb n="100"/><span>an mbeirt gur chóir dóibh cabhrughadh leis an Riaghaltas</span>
<lb n="101"/><span>chum na mBórach do chlaoidhe agus do chosgairt.  Sin</span>
<lb n="102"/><span>mar atá ag furmhór na muintire thall, agus muna</span>
<lb n="103"/><span>ngéillid na Bóraigh beidh cogadh againn.  Dubhairt</span>
<lb n="104"/><span>Seághan Morley leo gurab iad na daoine ba mhó uaill</span>
<lb n="105"/><span>agus glamhuigheal ins an tionóil ba leisgeamhla chum</span>
<lb n="106"/><span>aghaidh do thabhairt ar an mBórach.  Is iad a leithéidí</span>
<lb n="107"/><span>do thosnuigh an t-easaontas so idir Shasana agus an</span>
<lb n="108"/><span>Transbhaal.  Tá nó bhí an iomad acu ins an Transbhaal</span>
<lb n="109"/><span>acht táid siad ag tabhairt an bhóthair ortha as an dtír</span>
<lb n="110"/><span>sin indiu, ag rith le n-a n-anamaibh nuair atá súil le</span>
<lb n="111"/><span>cath.  Bodaigh mheatha do glaoidh páipéar ins an Aifric</span>
<lb n="112"/><span>theas ortha.  Tá fir oibre macánta ó Shasana ann</span>
<lb n="113"/><span>leis, agus do gheall Kruger coimirc dóibh dá dtug-</span>
<lb n="114"/><span>aidís aire dhá ngnó, agus táid siad ag fanamhaint ann</span>
<lb n="115"/><span>go fóill.  Ní hiad an drong is mó glór do bhaili-</span>
<lb n="116"/><span>gheann an fóghmhar.  Beidh fir na sparán agus fir</span>
<lb n="117"/><span>na dteangan bhfada i bhfad ó'n gcath, acht déanfaidh</span>
<lb n="118"/><span>an saighdiúir dearg ar sgilling sa ló an troid dóibh.</span></p>
<lb n="119"/>
<lb n="120"/><p><span>Tá an gríos ag briseadh amach an aimsir seo i</span>
<lb n="121"/><span>Lúnduin agus is é Dréafus atá ag cur an tochus seo</span>
<lb n="122"/><span>ortha.  Dubhairt na páipéir go leir gur daoradh an</span>
<lb n="123"/><span>fear so cheana i n-éagcóir agus go sgaoilfidhe an cor</span>
<lb n="124"/><span>so é, acht in' ionad sain daoradh arís é agus tá deich</span>
<lb n="125"/><span>mbliadhna 'na leith.  Is trócaireach, truaghmhéileach, na</span>
<lb n="126"/><span>daoine na Sasanaigh agus ghoill sé go mór ortha nuair</span>
<lb n="127"/><span>daoradh an fear so an dara huair.  Ní fhuil aon fhocal</span>
<lb n="128"/><span>acu do'n Fhrainc indiu acht an focal is measa na bpluic.</span>
<lb n="129"/><span>Deir fear liom do léigheann a gcuid páipéar go</span>
<lb n="130"/><span>gcuirfidis ag aiseag tu, gcead a' chuideachta, agus</span>
<lb n="131"/><span>adeir sé fós liom gur fimínigh agus phairisínigh an chuid</span>
<lb n="132"/><span>is mó acu, acht measaim go bhfuil sé ró-dhian ortha.</span>
<lb n="133"/><span>Ceapaim féin gur fear deas diaguidhthe ár gcómharsa</span>
<lb n="134"/><span>Seaghán acht go gcuireann an t-éad ar buile uair-</span>
<lb n="135"/><span>eannta é.  Acht ní bhfaghtar Saoi gan locht éigin.</span></p>
<lb n="136"/>
<lb n="137"/><p><span>Conán Maol</span></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Tar Lear

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Tar Lear

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
