Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<TEI><teiHeader type="text">
	 
<fileDesc>
<titleStmt>
<title type="main">Algéber i nGaedhilg.</title><author><persName>Féach ainm cleite</persName></author><author><addName type="alias">Tighearnach</addName></author><editor><name type="main">Ó Donnchadha, Tadhg</name></editor><respStmt>
	<resp>Electronic edition compiled by</resp>
	<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
	</respStmt>
	</titleStmt>
<editionStmt>
	 <edition>
		 <note type="N">IG19-11692</note>
		 <note type="L">289</note>
		 <note type="B">1909</note>
		 <note type="C"/>
		 <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
	 </edition>
</editionStmt>
<publicationStmt>
		<publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher>
		<pubPlace>24 Upper O'Connell Street, Dublin</pubPlace><date>Iúl, 1909</date><idno>IG19-11692</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
</publicationStmt>
<seriesStmt>
<title level="s">Irisleabhar na Gaedhilge</title><biblScope unit="vol">19</biblScope>
</seriesStmt>
<sourceDesc>
<biblStruct>
<analytic><author>Féach ainm cleite</author><title>Algéber i nGaedhilg.</title></analytic>
<monogr>
<title level="j">Algéber i nGaedhilg.</title><imprint><publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher><date>Iúl, 1909</date></imprint>
</monogr> 
</biblStruct>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<profileDesc>
<langUsage><language ident="ga">Irish</language></langUsage>
</profileDesc>
</teiHeader>
<text><body><div><p><span>Algéber i nGaedhilg.</span></p>
<lb n="1"/>
<lb n="2"/><p><span>II.</span></p>
<lb n="3"/>
<lb n="4"/><p><span>30. AN DEALUGHADH.</span></p>
<lb n="5"/>
<lb n="6"/><p><span>Má's rud é go bhfuil orainn diorna a dhealughadh nó a bhaint</span>
<lb n="7"/><span>as diorna eile, cuir i gcás b as a, is mar so a réidhtighthear an </span>
<lb n="8"/><span>obair: a-b.</span></p>
<lb n="9"/>
<lb n="10"/><p><span>Dá bhrígh sin,</span></p>
<lb n="11"/>
<lb n="12"/><p><span>Má tá orainn diorna breise ar bith, mar b, a dhealughadh nó </span>
<lb n="13"/><span>a bhaint as a, is follus gur féidir sin a dhéanamh, acht an chomh-</span>
<lb n="14"/><span>artha atá roimh b d'athrughadh, nuair a bhéas a-b againn.</span></p>
<lb n="15"/>
<lb n="16"/><p><span>Ar an nós céadna,</span></p>
<lb n="17"/>
<lb n="18"/><p><span>31. Má tá orainn diorna mar b+c a dhealughadh nó a bhaint </span>
<lb n="19"/><span>as a, is follus nach mór dhúinn an comhartha roimh b agus c </span>
<lb n="20"/><span>d'athrughadh, is an obair a leagan amach mar seo: a-b-c, de</span>
<lb n="21"/><span>bhrigh gur "lugha" a bhéas fágtha de bharr b+c a bhaint as a 'ná</span>
<lb n="22"/><span>gan baint as acht b amháin.</span></p>
<lb n="23"/>
<lb n="24"/><p><span>32. Acht má baintear b - c as a, béidh orainn na diornaí a </span>
<lb n="25"/><span>chórughadh mar seo: a-b+c, de bhrigh gur "mó" bheadh fágtha </span></p>
</div>
<pb n="290"/>
<div><lb n="26"/><p><span>de'n diorna a an diorna b-c a baint as 'ná bheadh dá mbaintí</span>
<lb n="27"/><span>b+c as.</span></p>
<lb n="28"/>
<lb n="29"/><p><span>Riaghail: Chun dornán a dhealughadh nó a bhaint as dornán </span>
<lb n="30"/><span>eile, athruigh na comharthaí dá bhfuil roimh gach uile roinn ins an </span>
<lb n="31"/><span>dornán, agus bisigh an dá dornán le chéile mar déantar i </span>
<lb n="32"/><span>mBiseacht, 29 thuas.  (Féach IRISLEABHAR na Bealtaine).</span></p>
<lb n="33"/>
<lb n="34"/><p><span>Sompla 1:</span></p>
<lb n="35"/>
<lb n="36"/><p><span>Dealuigh … ó …</span></p>
<lb n="37"/>
<lb n="38"/><p><span>'Ghá gcórughadh mar seo, is ag athrughadh na gcomharthaí, tá </span>
<lb n="39"/><span>againn</span></p>
<lb n="40"/>
<lb n="41"/><p><span>Sompla 2:</span></p>
<lb n="42"/>
<lb n="43"/><p><span>Fáigh iomlán … agus … agus dealuigh an </span>
<lb n="44"/><span>toradh ó …</span></p>
<lb n="45"/>
<lb n="46"/><p><span>Réidhtigh mar seo iad, agus bisigh:</span></p>
<lb n="47"/>
<lb n="48"/><p><span>an t-iomlán.</span></p>
<lb n="49"/>
<lb n="50"/><p><span>'Ghá réidhteach mar seo annsin:</span>
<lb n="51"/><span>…</span>
<lb n="52"/><span>…</span>
<lb n="53"/><span>… = </span>
<lb n="54"/><span>(agus na comharthaí aca athruighthe)</span></p>
<lb n="55"/>
<lb n="56"/><p><span>an toradh.</span></p>
<lb n="57"/>
<lb n="58"/><p><span>33. Is gnáthach go réidhtighthear litreacha an dornáin de </span>
<lb n="59"/><span>réir ord na haibghitreach, i dtús na hoibre; d'éis beagán </span>
<lb n="60"/><span>taithighe, ní bhéidh ar an mac léighinn na comhartha d'athrughadh acht </span>
<lb n="61"/><span>amháin i 'na mheamhair.</span></p>
<lb n="62"/>
<lb n="63"/><p><span>34. AN MÉADUGHADH, NÓ AN tIOMADUGHADH.</span></p>
<lb n="64"/>
<lb n="65"/><p><span>Is ionann an méadughadh is uimhir a mhéadughadh an oiread so </span>
<lb n="66"/><span>uaireanta léi féin, nó le uimhir ar bith eile.</span></p>
<lb n="67"/>
<lb n="68"/><p><span>'Sé is brígh do axb go bhfuil iomlán a (cia'r bith tairbhe atá </span>
<lb n="69"/><span>ceaptha dhó) le bheith méaduighthe b uaireanta, nó iomlán b (cia'r </span>
<lb n="70"/><span>bith tairbhe atá ceaptha dhó) le bheith méadaighthe a uaireanta.</span></p>
<lb n="71"/>
<lb n="72"/><p><span>Dá bhrigh sin, is ionann axb agus b+b+b (a uair-</span></p>
</div>
<pb n="291"/>
<div><lb n="73"/><p><span>eanta), nó a+a+a+ … (b uaireanta).  Agus, 'ghá réir </span>
<lb n="74"/><span>sin, is ionann axb agus bxa agus is ionann ab is ba, mar </span>
<lb n="75"/><span>dubhradh thuas 6.</span></p>
<lb n="76"/>
<lb n="77"/><p><span>35. Acht má tá na comharthaí roimh dhiornaibh den chineál so </span>
<lb n="78"/><span>éagsamhail, béidh an toradh 'na dhiorna easnaimh.</span></p>
<lb n="79"/>
<lb n="80"/><p><span>Cuir i gcás: Is ionann ax-b (.i. a móide méadaighthe fó </span>
<lb n="81"/><span>b lughaide) agus -ab.  Ar an nós gcéadna, is ionann -axb </span>
<lb n="82"/><span>agus -ab.</span></p>
<lb n="83"/>
<lb n="84"/><p><span>Arís: Is ionann  -ax-b agus ab; mar is ionann -ax-b</span>
<lb n="85"/><span>agus -a méadaighthe b uaireanta is dealaighthe; acht is ionann </span>
<lb n="86"/><span>-a méadaighthe b uaireanta agus -ab.  Acht tá an diorna</span>
<lb n="87"/><span>easnaimh seo -ab le dealughadh; agus, do réir riaghal an deal-</span>
<lb n="88"/><span>aighthe, seasann -ab do ab.</span></p>
<lb n="89"/>
<lb n="90"/><p><span>36. Taisbeánann so go dtugann dhá dhiorna easnaimh mar </span>
<lb n="91"/><span>-a agus -b, méadaighthe fó na chéile, diorna breise mar </span>
<lb n="92"/><span>thoradh.</span></p>
<lb n="93"/>
<lb n="94"/><p><span>Dá bhrigh sin, is fíor-chinnte gur ionann </span></p>
<lb n="95"/>
<lb n="96"/><p><span>+ax+b agus +ab (.i. móide a fó mhóide b, agus móide ab)</span>
<lb n="97"/><span>+ax-b agus -ab (.i. móide a fó lughaide b, agus lughaide ab)</span>
<lb n="98"/><span>-ax-b agus +ab (.i. lughaide a fó lughaide b, agus móide ab)</span>
<lb n="99"/><span>-ax+b agus -ab (.i. lughaide a fó mhóide b, agus lughaide ab).</span></p>
<lb n="100"/>
<lb n="101"/><p><span>Uatha soin, chífear fírinne na riaghlach so leanas:</span></p>
<lb n="102"/>
<lb n="103"/><p><span>Dá dhíorna ar bith a bhfuil an comhartha céadna leó, is a </span>
<lb n="104"/><span>méaduighthear fó n-a chéile, béidh toradh breise 'ghá mbarr; acht </span>
<lb n="105"/><span>má bhíonn na comharthaí éagsamhail, béidh toradh easnaimh 'ghá </span>
<lb n="106"/><span>mbarr.</span></p>
<lb n="107"/>
<lb n="108"/><p><span>Nó 'ghá rádh so i n-aithghiorra:</span></p>
<lb n="109"/>
<lb n="110"/><p><span>Bheireann comharthaí atá cosamhail "móide" is comharthaí </span>
<lb n="111"/><span>atá éagsamhail "lughaide".</span></p>
<lb n="112"/>
<lb n="113"/><p><span>37. Is ionann AM X AN agus axaxa … (m uaireanta)</span>
<lb n="114"/><span>méadaighthe fó axaxa … (n uaireanta); agus is ionann </span>
<lb n="115"/><span>é seo is axaxaxa … (m+n uaireanta), 'sé sin le </span>
<lb n="116"/><span>rádh, am+n.</span></p>
<lb n="117"/>
<lb n="118"/><p><span>Dá bhrígh sin, nuair atá diornaí a bhfuil a gcomharthaí comh-</span>
<lb n="119"/><span>samhail méadaighthe fó n-a chéile, níl orainn acht na foillsí a </span>
<lb n="120"/><span>bhreisiughadh le chéile: cuir i gcás, is ionann a3xa2 agus a5. </span>
<lb n="121"/></p>
</div>
<pb n="292"/>
<div><lb n="122"/><p><span>38. Riaghalacha an Mhéadaighthe.</span></p>
<lb n="123"/>
<lb n="124"/><p><span>I. Nuair atá an t-iomadóir agus an t-iomad 'n-a ndornán </span>
<lb n="125"/><span>simplidhe: -</span></p>
<lb n="126"/>
<lb n="127"/><p><span>Riaghal: Méaduigh fó n-a chéile na héifeachta uimhreacha,</span>
<lb n="128"/><span>tiomsuigh na litreacha le chéile, is cuir a líon (nó a "suim")</span>
<lb n="129"/><span>leis an toradh uimhreach.</span></p>
<lb n="130"/>
<lb n="131"/><p><span>Sompla 1: Méadaigh 4ab fó 3c;</span></p>
<lb n="132"/>
<lb n="133"/><p><span>Is ionann so 's 4x3 = 12;</span></p>
<lb n="134"/>
<lb n="135"/><p><span>'S, ag cur na litreacha leis, tá 12abc againn mar thoradh.</span></p>
<lb n="136"/>
<lb n="137"/><p><span>Sompla 2: Méadaigh 6a2b fó -3a3b2;</span></p>
<lb n="138"/>
<lb n="139"/><p><span>Is ionann so 's 6x-3 = -18 (féach 36.).</span></p>
<lb n="140"/>
<lb n="141"/><p><span>Agus, ag cur na litreach leis so, is a gcuid follus tiom-</span>
<lb n="142"/><span>suighthe le chéile, do-gheibhmíd -18a5b3.</span></p>
<lb n="143"/>
<lb n="144"/><p><span>B'fhéidir an obair a réidhteach mar so:</span></p>
<lb n="145"/>
<lb n="146"/><p><span>62ab an t-iomad,</span>
<lb n="147"/><span>-3a3b2 an t-iomadóir.</span></p>
<lb n="148"/>
<lb n="149"/><p><span>-18a5b3 an toradh.</span></p>
<lb n="150"/>
<lb n="151"/><p><span>39. II. Nuair atá an t-iomad 'n-a dhornán comhsuidhighthe </span>
<lb n="152"/><span>agus an t-iomadóir 'n-a dhornán simplidhe: -</span></p>
<lb n="153"/>
<lb n="154"/><p><span>Riaghal: Méadaigh gach roinn den iomad leis an iomadóir,</span>
<lb n="155"/><span>ag tosughadh ar an taobh clé, agus cuir an comhartha ceart roimh</span>
<lb n="156"/><span>gach roinn den toradh.</span></p>
<lb n="157"/>
<lb n="158"/><p><span>Sompla: Méadaigh 3x+4y-2z le (nó fó) 2x</span></p>
<lb n="159"/>
<lb n="160"/><p><span>'Ghá réidhteach mar seo, is ag leanmhaint don riaghal thuas:</span>
<lb n="161"/><span> </span>
<lb n="162"/><span>3x+4y-2z</span>
<lb n="163"/><span>2x</span></p>
<lb n="164"/>
<lb n="165"/><p><span>6x2+8xy-4xz an toradh.</span></p>
<lb n="166"/>
<lb n="167"/><p><span>40. III. Nuair atá an t-iomadóir agus an t-iomad 'n-a </span>
<lb n="168"/><span>ndornáin cómhshuidhighthe.</span></p>
<lb n="169"/>
<lb n="170"/><p><span>Riaghal: Méadaigh gach roinn den iomad le gach roinn den </span>
<lb n="171"/><span>iomadóir, ag tosughadh ar an taobh clé, mar deineadh cheana.</span>
<lb n="172"/><span>socruigh na ranna a bhfuil a gcomharthaí cosamhail fá n-a chéile;</span>
<lb n="173"/><span>ag breisiughadh na dtorthaí le chéile, gheobhamuid an mórthoradh,</span>
<lb n="174"/><span>nó an comh-iomad.</span>
<lb n="175"/></p>
</div>
<pb n="293"/>
<div><lb n="176"/><p><span>Sompla.</span></p>
<lb n="177"/>
<lb n="178"/><p><span>Méadaigh 4x2-2y3 fó 3x2+6y3.</span></p>
<lb n="179"/>
<lb n="180"/><p><span>'Ghá réidhteach mar so:</span></p>
<lb n="181"/>
<lb n="182"/><p><span>4x2-2y2 an t-iomad;</span>
<lb n="183"/><span>3x2 + 6y3 an t-iomadóir;</span></p>
<lb n="184"/>
<lb n="185"/><p><span>12x4 - 6x2y3 (.i. an t-iomad méadaighthe le 3x2);</span>
<lb n="186"/><span>+ 24x2y3 - 12y6 (.i. an t-iomad méadaighthe le 6y3);</span></p>
<lb n="187"/>
<lb n="188"/><p>
<lb n="189"/><span>12x4+18x2y3-12y6 = an mór-thoradh, nó an cómh-iomad.</span></p>
<lb n="190"/>
<lb n="191"/><p><span>41. Is cuma cia an t-ord nó réidhteach a bhéas ar chuideóg-</span>
<lb n="192"/><span>aibh an toraidh; chuir i gcás, is mar an gcéadna i dtairbhe xyz2,</span>
<lb n="193"/><span>x2xy, xz2y agus yz2x.  Acht mara bhfuil na litreacha i rannaibh an </span>
<lb n="194"/><span>iomaidh is i rannaibh an iomadóra réidhtighthe do réir cúmhachtaí</span>
<lb n="195"/><span>ag éirighe, nó cumhachtaí ag ísliughadh, ní fuláir iad a réidhteach </span>
<lb n="196"/><span>amhlaidh.  Cuir i gcás:</span></p>
<lb n="197"/>
<lb n="198"/><p><span>Méadaigh x2+y-2xy fó y2+2xy+x2.</span></p>
<lb n="199"/>
<lb n="200"/><p><span>'Ghá réidhteach so do réir cumhacht ag ísliughadh den litir x </span>
<lb n="201"/><span>("cros") is féidir an obair a leagan amach mar so:</span>
<lb n="202"/><span>x2-2xy+y2</span>
<lb n="203"/><span>x2+2xy+y2</span></p>
<lb n="204"/>
<lb n="205"/><p><span>x4-2x3y+x2y2</span>
<lb n="206"/><span>+2x3y+x2y2</span>
<lb n="207"/><span>+x2y2-2xy3+y4</span></p>
<lb n="208"/>
<lb n="209"/><p><span>x4 - 2x2y2 +y4 an toradh.</span></p>
<lb n="210"/>
<lb n="211"/><p><span>42. Is "toradh ar aghaidh" toradh trí diornaí, nó níos mó,</span>
<lb n="212"/><span>méadaighthe fó n-a chéile.</span></p>
<lb n="213"/>
<lb n="214"/><p><span>Cuir i gcás: Faigh "toradh ar aghaidh" na ndornán x-y</span>
<lb n="215"/><span>x+y, agus x2+y2.</span></p>
<lb n="216"/>
<lb n="217"/><p><span>Tá (x-y) x (x+y) comhionann le x2-y2;</span></p>
<lb n="218"/>
<lb n="219"/><p><span>Agus tá … cómh-ionann le …, an toradh</span>
<lb n="220"/><span>a bhí ar iarraidh.</span></p>
<lb n="221"/>
<lb n="222"/><p><span>Riaghal: Méadaigh dhá dhiorna ar bith fó n-a chéile, agus a </span>
<lb n="223"/><span>dtoradh leis an tríomhadh diorna, agus mar sin de; is é an </span>
<lb n="224"/><span>toradh deire an toradh ar aghaidh.  (Féach 17.).</span></p>
<lb n="225"/>
<lb n="226"/><p><span>43. Is gnáthach go gcuirtear (nó gceangaltar) dornán </span></p>
</div>
<pb n="294"/>
<div><lb n="227"/><p><span>cómhshuidhighthe i lúibíní (24) chum iad a mhéadughagh fó n-a </span>
<lb n="228"/><span>chéile, agus annsin ní gábhadh comhartha an méadaighthe x a chur</span>
<lb n="229"/><span>eatorra.</span></p>
<lb n="230"/>
<lb n="231"/><p><span>Cuir i gcás …; 'ghá scaoileadh so as na </span>
<lb n="232"/><span>lúibínibh: </span></p>
<lb n="233"/>
<lb n="234"/><p><span>Tá …</span></p>
<lb n="235"/>
<lb n="236"/><p><span>Is ionann soin is …</span></p>
<lb n="237"/>
<lb n="238"/><p><span>an toradh.</span></p>
<lb n="239"/>
<lb n="240"/><p><span>44. Torthaí Coitcheanta 'sa Méadughadh.</span></p>
<lb n="241"/>
<lb n="242"/><p><span>Badh chóir na cumtha so leanas a choinbháil i meamhair:</span></p>
<lb n="243"/>
<lb n="244"/><p><span>Is ionann … agus …</span></p>
<lb n="245"/>
<lb n="246"/><p><span>Dá bhrígh sin,</span></p>
<lb n="247"/>
<lb n="248"/><p><span>I. Tá an dara cumhacht d'iomlán dhá dhiornal ar bith cómh-</span>
<lb n="249"/><span>ionann le dara cumhacht an dá dhiornal sin, breis fá dhó a </span>
<lb n="250"/><span>dtoradh.</span></p>
<lb n="251"/>
<lb n="252"/><p><span>Is ionann … agus …</span></p>
<lb n="253"/>
<lb n="254"/><p><span>Dá bhrígh sin:</span></p>
<lb n="255"/>
<lb n="256"/><p><span>II. Tá an dara chumhacht den difir atá idir dhá dhiorna ar </span>
<lb n="257"/><span>bith cómhionann le iomlán an dara chumhacht den dhá dhiorna sin,</span>
<lb n="258"/><span>lughaide fá dhó a dtoradh.</span></p>
<lb n="259"/>
<lb n="260"/><p><span>Is ionann … agus …</span></p>
<lb n="261"/>
<lb n="262"/><p><span>Dá bhrigh sin:</span></p>
<lb n="263"/>
<lb n="264"/><p><span>III. Tá toradh iomláine is difire dhá dhiorna ar bith cómh-</span>
<lb n="265"/><span>ionann leis an difir atá idir an dara cumhacht den dá dhiorna </span>
<lb n="266"/><span>sin.</span></p>
<lb n="267"/>
<lb n="268"/><p><span>45. Is féidir an dara cumhacht de dhornán d'fhagháil de réir </span>
<lb n="269"/><span>na riaghlach so leanas:</span></p>
<lb n="270"/>
<lb n="271"/><p><span>Cuir síos an dara cumhacht de dhornán d'fhagháil de réir </span>
<lb n="272"/><span>na riaghlach so leanas:</span></p>
<lb n="273"/>
<lb n="274"/><p><span>Cuir síos an dara cumhacht de gach roinn, agus toradh fá dhó</span>
<lb n="275"/><span>de gach roinn, (méadaighthe) fó gach roinn dá leanann é.</span></p>
<lb n="276"/>
<lb n="277"/><p><span>Sompla:</span></p>
<lb n="278"/>
<lb n="279"/><p><span>Faigh an dara cumhacht den dornán</span>
<lb n="280"/><span>…</span>
<lb n="281"/></p>
</div>
<pb n="295"/>
<div><lb n="282"/><p><span>Tá an dara cumhacht den chéad roinn comhionann le …,</span>
<lb n="283"/><span>Tá an dara cumhacht den dara roinn comhionann le …,</span>
<lb n="284"/><span>Tá an dara cumhacht den treas roinn comhionann le …,</span>
<lb n="285"/><span>Tá an dara cumhacht den cheathramha roinn comhionann le …,</span></p>
<lb n="286"/>
<lb n="287"/><p><span>Tá an toradh fá dhó an chéad roinn fó an dara roinn = …,</span>
<lb n="288"/><span>Tá an toradh fá dhó an chéad roinn fó an treas roinn = …,</span>
<lb n="289"/><span>Tá an toradh fá dhó an chéad roinn fó an  g4adh roinn = …,</span>
<lb n="290"/><span>Tá an toradh fá dhó an dara roinn fó an dtreas roinn = …,</span>
<lb n="291"/><span>Tá an toradh fá dhó an dara roinn fó an g4adh roinn = …,</span>
<lb n="292"/><span>Tá an toradh fá dhó an treas roinn fó an g4adh roinn = …,</span></p>
<lb n="293"/>
<lb n="294"/><p><span>'Ghá mbailiughadh so le chéile, is 'ghá réidhteach do réir cumhacht </span>
<lb n="295"/><span>ag ísliughadh den litir a, chífear go bhfuil </span>
<lb n="296"/><span>…</span></p>
<lb n="297"/>
<lb n="298"/><p><span>TAGRA.</span></p>
<lb n="299"/>
<lb n="300"/><p><span>Ní gábhadh dhom a rádh nach ag tabhairt ceachta i nAlgéber atáim 'san alt </span>
<lb n="301"/><span>so; nílim acht ag iarraidh a thaisbeánadh don té a bhfuil eólas aige ar an </span>
<lb n="302"/><span>ealadhain seo cheana (i mBéarla, etc.) cionnus an obair a dhéanamh as Gaedhilg.</span>
<lb n="303"/><span>Chífear ón méid atá ráidhte thuas, agus i nIRISLEABHAR na Bealtaine, gur </span>
<lb n="304"/><span>féidir sin a dhéanamh réidh goleor.  Mar dubhras cheana, nílim sásta leis na </span>
<lb n="305"/><span>téarmaibh go léir; acht níl amhras nach ndéanfaid an gnó le haghaidh na </span>
<lb n="306"/><span>hoibre.</span></p>
<lb n="307"/>
<lb n="308"/><p><span>Follus (pl. foillsí), index, exponent (Coney).</span>
<lb n="309"/><span>Mór-thoradh, complete or final product.</span>
<lb n="310"/><span>Comhachtaí ag éirighe, ascending powers.</span>
<lb n="311"/><span>Comhachtaí ag ísliughadh, descending powers.</span>
<lb n="312"/><span>Toradh ar aghaidh, continued product.</span>
<lb n="313"/><span>Comhionann, equal (in quantity, etc.).</span>
<lb n="314"/><span>Torthaí coitcheanta, general results or products.</span>
<lb n="315"/><span>Cumthaí, formulae.</span>
<lb n="316"/><span>Breis fá dhó, increased by twice.</span>
<lb n="317"/><span>Iomlán is deifir, sum and difference.</span>
<lb n="318"/><span>An dara cumhacht, second power, square of a quantity.  I would be inclined </span>
<lb n="319"/><span>to write fo-chumacht for the "square" of a quantity, leaving "ceathrach" to </span>
<lb n="320"/><span>stand for "square root"..</span>
<lb n="321"/><span>Fó, or méaduighthe fó, multiplied by.</span></p>
<lb n="322"/>
<lb n="323"/><p><span>TIGHEARNACH.</span></p>
<lb n="324"/>
<lb n="325"/><p>
<lb n="326"/><span>Creach na bhfann do rineamair,</span>
<lb n="327"/><span>Gach olc nó cam do chuireamair,</span>
<lb n="328"/><span>Gach breath claon dá rugamair </span>
<lb n="329"/><span>Go teach Dé ní leigeann sinn.</span></p>
<lb n="330"/>
<lb n="331"/><p>
<lb n="332"/></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Algéber i nGaedhilg.

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Algéber i nGaedhilg.

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
