Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<TEI><teiHeader type="text">
	 
<fileDesc>
<titleStmt>
<title type="main">Moladh Dhiarmada.</title><author><persName>Ó Cuilionáin, Micheál</persName></author><editor><name type="main">Ó Donnchadha, Tadhg</name></editor><respStmt>
	<resp>Electronic edition compiled by</resp>
	<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
	</respStmt>
	</titleStmt>
<editionStmt>
	 <edition>
		 <note type="N">IG19-11662</note>
		 <note type="L">126</note>
		 <note type="B">1909</note>
		 <note type="C"/>
		 <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
	 </edition>
</editionStmt>
<publicationStmt>
		<publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher>
		<pubPlace>24 Upper O'Connell Street, Dublin</pubPlace><date>Márta, 1909</date><idno>IG19-11662</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
</publicationStmt>
<seriesStmt>
<title level="s">Irisleabhar na Gaedhilge</title><biblScope unit="vol">19</biblScope>
</seriesStmt>
<sourceDesc>
<biblStruct>
<analytic><author>Ó Cuilionáin, Micheál</author><title>Moladh Dhiarmada.</title></analytic>
<monogr>
<title level="j">Moladh Dhiarmada.</title><imprint><publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher><date>Márta, 1909</date></imprint>
</monogr> 
</biblStruct>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<profileDesc>
<langUsage><language ident="ga">Irish</language></langUsage>
</profileDesc>
</teiHeader>
<text><body><div><p><span>Moladh Dhiarmada.</span></p>
<lb n="1"/>
<lb n="2"/><p><span>Bhí fear dar bh'ainm Suanton ina chomhnuidhe ar an Smúrán,</span>
<lb n="3"/><span>láimh leis an Sgiobairín timcheall deich mbliadhna fichead ó choin </span>
<lb n="4"/><span>ann.</span></p>
<lb n="5"/>
<lb n="6"/><p><span>Bhí Dairyman aige agus Diarmaid do b'ainm dhon Dairyman.</span></p>
<lb n="7"/>
<lb n="8"/><p><span>B'fhéidir go mbeadh cuid de léightheóiríbh an IRISLEABHAIR </span>
<lb n="9"/><span>ná tuigfeadh dó-chruinn cad is Dairyman ann.  Déanfad iarracht </span>
<lb n="10"/><span>ar é chur i gcéill dóibh.</span></p>
<lb n="11"/>
<lb n="12"/><p><span>Uaireanta ní fhéadann an fear gur leis an fheirm an aire </span>
<lb n="13"/><span>cheart a thabhairt di.  B'fhéidir go mbeadh gnó éigin eile ar </span>
<lb n="14"/><span>lámhaibh aige, nú go mbeadh a thigh comhnuidhthe ró-fhada ón bhfeirm,</span>
<lb n="15"/><span>acht ar aon chuma isé dhéanann sé ná an fheirm agus stoc na </span>
<lb n="16"/><span>feirmeach do chur i seilbh duine eile ar feadh bliadhna.</span></p>
<lb n="17"/>
<lb n="18"/><p><span>Tugann an duine sin suim áirithe airgid do ar gach buin.</span></p>
</div>
<pb n="127"/>
<div><lb n="19"/><p><span>Sé an duine sin an Dairyman.  Is leis an Dairyman na gamhna</span>
<lb n="20"/><span>agus an bainne, agus caitheann fear na feirmeach an biadh a </span>
<lb n="21"/><span>dholáthar dhóibh.  Deintar margaidhe fé leith uaireanta lasmuich</span>
<lb n="22"/><span>dá bhfuil luaidhte romham.</span></p>
<lb n="23"/>
<lb n="24"/><p><span>Seadh; ar aon chuma dhein an Diarmuid seo a dhícheall ar </span>
<lb n="25"/><span>feadh bliadhna, acht mo léir chráidhte! annsan fuair sé ná raibh</span>
<lb n="26"/><span>sé i n-acfuinn aige cíos na mbó a dhíol.</span></p>
<lb n="27"/>
<lb n="28"/><p><span>"A, a mháighistir," ar seisean, "níl éinnídh agam chun tú</span>
<lb n="29"/><span>dhíol an turus so."</span></p>
<lb n="30"/>
<lb n="31"/><p><span>"Tá go maith, a Dhiarmaid," arsa Suanton, "bainimís triail</span>
<lb n="32"/><span>eile as, agus i gcionn na bliadhna so againn-na chífimíd cad a </span>
<lb n="33"/><span>thiocfaidh as."</span></p>
<lb n="34"/>
<lb n="35"/><p><span>Do deineadh amhlaidh agus i gcionn na bliadhna, bhí cás</span>
<lb n="36"/><span>Dhiarmuda ní ba mheasa 'ná mar bhí roimis sin.  Bhí na fiacha</span>
<lb n="37"/><span>dúbalta agus gan éinnídh aige do ghlanfadh an scór.</span></p>
<lb n="38"/>
<lb n="39"/><p><span>"Seadh, a mháighistir," arsa Diarmuid, "níor éirigh liom ró-</span>
<lb n="40"/><span>mhaith anuiridh, acht cá bhfios ná go mbhéadh a mhalairt de phort</span>
<lb n="41"/><span>againn bliadhain agus an lá indiu.  Bainimís triail eile as."</span></p>
<lb n="42"/>
<lb n="43"/><p><span>"Leogaim leat an turus so, acht caithfam ár gcúntaisí do </span>
<lb n="44"/><span>shocrughadh annsan go háirithe, pé crot a bheidh ar an sgéal,"</span>
<lb n="45"/><span>arsa Suanton.</span></p>
<lb n="46"/>
<lb n="47"/><p><span>Bhí go maith agus ní raibh go holc.  Acht, am baisce! i </span>
<lb n="48"/><span>ndeireadh na bliadhna, á dhonacht a bhí an sgéal age Diarmuid</span>
<lb n="49"/><span>roimis sin, ba thrí mheasa a bhí sé anois.</span></p>
<lb n="50"/>
<lb n="51"/><p><span>"Seadh, a dhuine uasail," arsa Diarmuid, "ní ag dul i </span>
<lb n="52"/><span>bhfeabhas atá an sgéal.  Dheineas mo dhícheall, acht is dócha nách é </span>
<lb n="53"/><span>mo dhícheall a theastuigheann uait acht do chuid airgid."</span></p>
<lb n="54"/>
<lb n="55"/><p><span>"A Dhiarmaid," arsa Suanton, "is mithid dúinn ár gcúrsaí do </span>
<lb n="56"/><span>réiteach anois nó riamh.  Ag dul i n-olcas atá an sgéal i </span>
<lb n="57"/><span>n-aghaidh na bliadhna, agus ní mór dhúinn crích éigin do chur air.</span>
<lb n="58"/><span>Caithfam sgaramhaint feasta, acht déarfad an méid seo: Bhís </span>
<lb n="59"/><span>soghluaiste, deaghriaghaltha, críochnamhail, dícheallach, cruinn.  Bhís</span>
<lb n="60"/><span>aireach gasta slachtmhar.  Thugais aire do sna buaibh agus do </span>
<lb n="61"/><span>gach aon nídh.  Níl aon locht agam ort.  Marar éirigh leat san </span>
<lb n="62"/><span>obair seo, sin é do ghnó féin.  Acht mar sin féin, ní bhead dian</span>
<lb n="63"/><span>ort.  Fágfad socrughadh ár gcúrsaí fé rádh beirte."</span></p>
<lb n="64"/>
<lb n="65"/><p><span>Do rug Diarmuid ar láimh air agus do chroith í.</span></p>
<lb n="66"/>
<lb n="67"/><p><span>"Á, a mháighistir," ar seisean, "is fíor an seanfhocal é go </span></p>
</div>
<pb n="128"/>
<div><lb n="68"/><p><span>"mbriseann an dúthchas trí shúilibh an chait".  Ba dhual agus ba </span>
<lb n="69"/><span>dhuthchas duit-se an braon foghanta a bheith ionnat, agus tá ó </span>
<lb n="70"/><span>thalamh.  Cad eile cad déarfadh duine dot chine acht rud éigin</span>
<lb n="71"/><span>níos féile 'ná a chéile."</span></p>
<lb n="72"/>
<lb n="73"/><p><span>"Toibh-se duine anois, a Dhiarmuid, agus toghfad an duine</span>
<lb n="74"/><span>eile," arsa Suanton, "agus cuiream an sgéal fé n-a mbrághaid</span>
<lb n="75"/><span>gan mhoill.</span></p>
<lb n="76"/>
<lb n="77"/><p><span>"A mháighistir," arsa Diarmuid, "níl aon bheirt i gcúig </span>
<lb n="78"/><span>cúigíbh na hÉireann is fearr eólas ar an sgéal so 'ná an bheirt</span>
<lb n="79"/><span>againn-na, agus dá fhaid a bheimís ag míniughadh an sgéil dhóibh,</span>
<lb n="80"/><span>agus á chur i dtuisgint agus i gcéill dóibh, ní thuigfidís sa deire </span>
<lb n="81"/><span>thiar thall bun agus barr lár agus leathimeall an sgéil leath</span>
<lb n="82"/><span>chomh maith agus thuigimíd-na anois é.</span></p>
<lb n="83"/>
<lb n="84"/><p><span>"Agus an amhlaidh mheasann tú a rádh gur chóir dhúinn féinig </span>
<lb n="85"/><span>an sgéal do mholadh," arsa Suanton.  "Sin rud ná cualadh </span>
<lb n="86"/><span>riamh: daoine ag moladh a sgéil fhéinigh."</span></p>
<lb n="87"/>
<lb n="88"/><p><span>"Sé mheasaim, a dhuine uasail," arsa Diarmuid, "gur cirtisidhe</span>
<lb n="89"/><span>do bheirt againn-na an sgéal so a réiteach ná d'aon bheirt eile </span>
<lb n="90"/><span>'na mbeathaidh.  Sinn is fearr aithne ar a chéile.  Agus sinn is mó</span>
<lb n="91"/><span>tuisgint ar phuíntí na hoibre.  Is minic mé á chuimhneamh gur </span>
<lb n="92"/><span>corp dícéille agus dearg-amadántacht do dhaoinibh, a gcúrsaí</span>
<lb n="93"/><span>do chur fé bhrághaid stróinséarach, agus go dtiocfadh leo féin </span>
<lb n="94"/><span>an sgéal a shocrughadh i bhfad níos fearr 'ná aon stróinséarach</span>
<lb n="95"/><span>dá ghéire intleacht nó dá mhácantacht do bheadh ann."</span></p>
<lb n="96"/>
<lb n="97"/><p><span>"Nách mór an iongnadh," arsa Suanton, "nár chúimhnigh éinne</span>
<lb n="98"/><span>air sin riamh roimis seo, agus a liacht de chúiseannaibh dá shórd a </span>
<lb n="99"/><span>fágtar fé rádh beirte stróinséarach."</span></p>
<lb n="100"/>
<lb n="101"/><p><span>"Caitheann duine éigin an tosach a bheith aige," arsa </span>
<lb n="102"/><span>Diarmuid, "agus cá hiongnadh an tosach agam-sa thar éinne</span>
<lb n="103"/><span>eile insa nídh seo."</span></p>
<lb n="104"/>
<lb n="105"/><p><span>"Bíodh 'na mhargadh mar sin," arsa Suanton, "agus béar-</span>
<lb n="106"/><span>faimíd breith orainn féin, acht tugamís ceart agus cóir agus </span>
<lb n="107"/><span>cothrom dá chéile agus dúinn féin."</span></p>
<lb n="108"/>
<lb n="109"/><p><span>Fuaradar páipéar agus sgríobhadar connradh, agus chuir-</span>
<lb n="110"/><span>eadar a n-ainmeacha leis, á chur i sgríbhinn go mbeidís araon</span>
<lb n="111"/><span>sásta le breith na beirte, pé breith bhéarfaidís an bheirt.</span></p>
<lb n="112"/>
<lb n="113"/><p><span>Tréis é sin do dhéanamh dhóibh do labhair Diarmuid:</span>
<lb n="114"/></p>
</div>
<pb n="129"/>
<div><lb n="115"/><p><span>"An chéad rádh agat-sa a dhuine uasail," ar seisean.</span></p>
<lb n="116"/>
<lb n="117"/><p><span>"A Dhiarmuid," arsa Suanton, "bhís soghluaiste riamh fé mar </span>
<lb n="118"/><span>dubhart cheana, agus táim buidheach dhíot, agus i dtreo ná beidh</span>
<lb n="119"/><span>aon tsiar 's aniar sa sgéal, béarfad mo bhreith féin i n-aon </span>
<lb n="120"/><span>fhocal amháin: Maithfad a leath dhuit."</span></p>
<lb n="121"/>
<lb n="122"/><p><span>"Airiú! cuir annsan í, a mháighistir," arsa Diarmuid ag éirighe</span>
<lb n="123"/><span>agus a síneadh na láimhe chun an fhir eile.  "Cuir annsan í.  An </span>
<lb n="124"/><span>saoghal go léir, ní bhuadhfadh ar an seannstoc.  Fágaim le </span>
<lb n="125"/><span>húdhacht gur feárr liom an chaint atá ráidhte agat do chlos uait </span>
<lb n="126"/><span>ná na fiacha go léir do bheith im sheilbh agam.  An treibh ar a dhíobh</span>
<lb n="127"/><span>mé théin, is suarach le rádh iad indiu, cé gur mhór an lán béil iad</span>
<lb n="128"/><span>tráth, agus mar is eol duit-se, a mháighistir, bhí clú agus ainm na </span>
<lb n="129"/><span>féile agus na fairsinge ortha an fhaid agus ba ghustalach </span>
<lb n="130"/><span>acfuinneach iad.  Agus dar so súd ní bhuadhfair-se i bhféile orm-</span>
<lb n="131"/><span>sa.  Ní leogfad duit é dhéanamh.  Ní bheidh le casadh liom gur </span>
<lb n="132"/><span>rabhas-sa ar an gcéad duine dhem chine go raibh spriúnlaitheacht</span>
<lb n="133"/><span>ag baint leis.  Is fial an sampla atá tabhartha agat, a mháighis-</span>
<lb n="134"/><span>tir - leath na bhfiach a mhaitheamh dom, agus maithfad féin an leath </span>
<lb n="135"/><span>eile dhom ó thárla am bmolthóir mé."</span></p>
<lb n="136"/>
<lb n="137"/><p><span>Airiú! d'fhéach Suanton air ar feadh abhfad, agus focal níor </span>
<lb n="138"/><span>labhair.  Do baineadh an chaint de glan.  An túisge a tháinig sé</span>
<lb n="139"/><span>chuige féin dubhairt sé:</span></p>
<lb n="140"/>
<lb n="141"/><p><span>"Mhuise, dhon diabhal a bheirim thusa agus do rádh beirte, a </span>
<lb n="142"/><span>Dhiarmuid."</span></p>
<lb n="143"/>
<lb n="144"/><p><span>Acht bhí an páipeár saighneáltha, agus an margadh déanta,</span>
<lb n="145"/><span>agus ní raibh aon dul ó bhreith na beirte.</span></p>
<lb n="146"/>
<lb n="147"/><p><span>Do labhair Diarmuid airís: </span></p>
<lb n="148"/>
<lb n="149"/><p><span>"A mháighistir," ar seisean, "ó thárla mo chuid fiacha díoltha, nách</span>
<lb n="150"/><span>fearra dhúinn tosnughadh as an nua airís i mbáireach."</span></p>
<lb n="151"/>
<lb n="152"/><p><span>Ní haithristear a thuilleadh dá n-imtheachtaibh insa tSeanachus.</span></p>
<lb n="153"/>
<lb n="154"/><p><span>MICHEÁL Ó CUILIONÁIN.</span></p>
<lb n="155"/>
<lb n="156"/><p><span>Tá uimhir nua de "Journal of the County Louth Archaeological Society"</span>
<lb n="157"/><span>d'éis teacht amach, agus go deimhin is mór an chreideamhaint é don dream atá</span>
<lb n="158"/><span>n-a bhun.  Tá sé lán go bruach d'eolus i dtaobh Co. Lughbhaidhe, eólus a raghadh i </span>
<lb n="159"/><span>dtairbhe leis do dhaoinibh nach bhfuil baint ar bith aca le Co. Lughbhaidhe acht </span>
<lb n="160"/><span>amháin a gcomhmbráithreas.  Ní healadha dhúinn áireamh a dhéanamh ar na haistí </span>
<lb n="161"/><span>taitneamhacha atá sa n-uimhir seo den "Journal", acht tá focheann ann nach</span>
<lb n="162"/><span>miste linn a luadh.  Tá an tsean-bháidh againn le "Louthiana" agus na </span>
<lb n="163"/><span>pictiúirí breaghtha a curtar i gcló in' fhochair.  Go deimhin níor miste do </span>
<lb n="164"/><span>dhaoinibh eile aithris a dhéanamh ar Eagarthóirí an "Journal" so i dtaobh pic-</span>
<lb n="165"/><span>tiuirí: is annamh a gheibhmíd níos fearr iad.  Molaimíd go mór Liam Teimpist </span>
<lb n="166"/><span>agus Teach-chló Dhúndealgan.  Tá aiste an-mhaith san uimhir seo ar O Cearbhall-</span>
<lb n="167"/><span>áin, maraon le cuid de na "marbhnaibh" is de na "fáiltíbh" do rinneadh do.</span>
<lb n="168"/><span>Táid siad súd ann i nGaedhilg is i mBéarla.  Tá aiste dheas ann ó n-ar sean-</span>
<lb n="169"/><span>charaid Énrí Ó Muirgheasa ar "Motes and Their Origin".</span></p>
<lb n="170"/>
<lb n="171"/><p><span>TORNA.</span></p>
<lb n="172"/>
<lb n="173"/><p/></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Moladh Dhiarmada.

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Moladh Dhiarmada.

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
