Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<TEI><teiHeader type="text">
	 
<fileDesc>
<titleStmt>
<title type="main">Stáir-chunntas Dhún-Gharbhán.  IV.</title><author><persName>Ua Míodhacháin, Liam</persName></author><editor><name type="main">Ó Donnchadha, Tadhg</name></editor><respStmt>
	<resp>Electronic edition compiled by</resp>
	<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
	</respStmt>
	</titleStmt>
<editionStmt>
	 <edition>
		 <note type="N">IG18-11609</note>
		 <note type="L">445</note>
		 <note type="B">1908</note>
		 <note type="C"/>
		 <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
	 </edition>
</editionStmt>
<publicationStmt>
		<publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher>
		<pubPlace>24 Upper O'Connell Street, Dublin</pubPlace><date>Deireadh Fóghmhair, 1908</date><idno>IG18-11609</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
</publicationStmt>
<seriesStmt>
<title level="s">Irisleabhar na Gaedhilge</title><biblScope unit="vol">18</biblScope>
</seriesStmt>
<sourceDesc>
<biblStruct>
<analytic><author>Ua Míodhacháin, Liam</author><title>Stáir-chunntas Dhún-Gharbhán.  IV.</title></analytic>
<monogr>
<title level="j">Stáir-chunntas Dhún-Gharbhán.  IV.</title><imprint><publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher><date>Deireadh Fóghmhair, 1908</date></imprint>
</monogr> 
</biblStruct>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<profileDesc>
<langUsage><language ident="ga">Irish</language></langUsage>
</profileDesc>
</teiHeader>
<text><body><div><p><span>Stáir-chunntas Dhún-Garbhán. - IV.</span></p>
<lb n="1"/>
<lb n="2"/><p><span>LIAM UA MÍODHACHÁIN </span>
<lb n="3"/><span>do scríobh.</span></p>
<lb n="4"/>
<lb n="5"/><p><span>Soir ó thuaidh ó'n áit seo do dheineadh ball eile d'chóiriughadh. </span>
<lb n="6"/><span>D'thógadh Caladh-phort fada fairsing ann agus ní amháin gur </span>
<lb n="7"/><span>mór an mhaise ar an áit é, acht is acarach an port é leis do </span>
<lb n="8"/><span>Bhádóirí seachas mar do bhí an áit roimhe sin. </span></p>
<lb n="9"/>
<lb n="10"/><p><span>Tar éis na buntáistithibh seo go léir do bhronnadh ar mhuintir </span>
<lb n="11"/><span>an bhaile budh chóir nach ndeunfaidís dearmhad ar fhéileacht an </span>
<lb n="12"/><span>deigh-fhir charthanach d'fhág 'n a diaidh iad, gan guidheachant go </span>
<lb n="13"/><span>h-árd ar a shon chun gach buntáiste 'tá geallta do'n bhfíréun do </span>
<lb n="14"/><span>bhronnadh air ag caitheamh a shiorruigheachta ar an saoghal eile. </span>
<lb n="15"/><span>Do eag an séimhfhear ghrádhmhar so ar an gceáthramhadh lá deug </span>
<lb n="16"/><span>de Mhí na Nodlag agus do adhlacadh é cois an bhfalla thiar de </span>
<lb n="17"/><span>Roilig an tSéipéil Mhóir. </span></p>
<lb n="18"/>
<lb n="19"/><p><span>Gach uile samhradh d'eirigheann tagaid daoine 'na sluaighte ó </span>
<lb n="20"/><span>Chonntaethibh Thiobruid Aráinn, Chorcaighe, Chille Coinnigh agus </span>
<lb n="21"/><span>mórán áiteannaibh eile chun a laetheanta saoire do chaitheamh ag </span>
<lb n="22"/><span>an tsáile. </span></p>
<lb n="23"/>
<lb n="24"/><p><span>Gaybrick's a thugtar mar leas-ainm ar an dream so.  Ó'n </span>
<lb n="25"/><span>nGaedhilg do cheapadh an focal san, agus ní mórán maise tá ag </span>
<lb n="26"/><span>baint leis d'réir a bhunadhas. </span></p>
<lb n="27"/>
<lb n="28"/><p><span>Mar seo d' thárla.  Lá dá raibh bhí beirt fhear de'n dream so </span>
<lb n="29"/><span>ag cómhrádh cois na trágha.  D' chuir duine aca ceist ar an duine </span>
<lb n="30"/><span>eile agus d'fhreagair sé sin é ar an gcuma so. - "Dh'oibrigh, </span>
<lb n="31"/><span>dh'oibrigh, dh'oibrigh." </span></p>
<lb n="32"/>
<lb n="33"/><p><span>Bhí roinnt dailtíní, nár thuig an caint, ag eisteacht leo 's </span>
<lb n="34"/><span>d'phiocadar suas na focail seo, agus sin é an míniughadh do </span>
<lb n="35"/><span>bhaineadar asta.  Do bhaisteadh Gaybrick's annsan ortha agus do </span>
<lb n="36"/><span>lean an ainm sin dóibh ó shoin.  Bíodh a thuairm féin ag an </span>
<lb n="37"/><span>léightheóir anois i dtaobh brígh na ceiste. </span></p>
<lb n="38"/>
<lb n="39"/><p><span>Rud is anamh le faghail i mbailtibh dá leithéid tá iostas 's </span>
<lb n="40"/><span>lóisdín an-shaorgáideach ann, agus mar bhárr ar sin bíonn </span>
<lb n="41"/><span><pb n="446"/> </span>
<lb n="42"/><span>Sgoruidheachta 's Ceól ar siúbhail gach oidhche nach beag i riocht an </span>
<lb n="43"/><span>t-samhradh. </span></p>
<lb n="44"/>
<lb n="45"/><p><span>In fhocair sin ní fuiris na hionada Ionnálaidh tá le fagháil ann </span>
<lb n="46"/><span>d'shárúghadh.  Fá chúram Sheóirse Ó Stóice tá gach uile saghas </span>
<lb n="47"/><span>fothragachd, idir fuar, te, agus fionn-fuair le fagháil ar an </span>
<lb n="48"/><span>gcosdas is saoire.  Fear is eadh é seo a bhfuil tuigsint thar </span>
<lb n="49"/><span>bárr aige i ngach gléus 's cumadóireacht do bhainean leis an </span>
<lb n="50"/><span>ngnó san, agus dá bhrigh sin is beag áiteanna dá leithéid i </span>
<lb n="51"/><span>nÉirinn d'thógfadh bárr ar an áit seo le feabhas, le deiseacht, 's </span>
<lb n="52"/><span>le gloineacht. </span></p>
<lb n="53"/>
<lb n="54"/><p><span>Tar éis a bhfuil curtha síos anois agam i dtaobh Dhún-Garbhán </span>
<lb n="55"/><span>ó'n chead lá do chuireadh an chloch-bhuinn ann go nuige seo, is </span>
<lb n="56"/><span>deacair a mheas nach gcuirfidh sé ag smuaineamh 's ag machtnamh </span>
<lb n="57"/><span>pé duine do léighfidh nó do chloisfidh léighte é. </span></p>
<lb n="58"/>
<lb n="59"/><p><span>Cuirfidh sé i gcuimhne dho na laetheanta séunmhara sona do </span>
<lb n="60"/><span>bhí ag Éireannaigh nuair do bhí cóir 's ceannas aca ar a dtír </span>
<lb n="61"/><span>féin, nuair do bhí a dteanga 's a g-creideamh gan sal, gan </span>
<lb n="62"/><span>toibhéim, nuair do theaspáineadar eólas agus deagh-shompla do'n </span>
<lb n="63"/><span>domhan mhór go léir. </span></p>
<lb n="64"/>
<lb n="65"/><p><span>Cuirfidh sé i gcuimhne dho leis na laetheanta dúbha dorcha </span>
<lb n="66"/><span>nuair do bhí ár sinsir ag fulangughadh fá gheir-leanamhain is fá </span>
<lb n="67"/><span>fhoirneart a namhaid, nuair do bhíodh ar tí ár gcreideamh 's ar </span>
<lb n="68"/><span>dteanga do mhúchadh, nuair do bhí gach péinn 's trioblóid d'fhiad-</span>
<lb n="69"/><span>faidhe do áireamh curtha i leith dóibh trí chlaon-dhlighthe agus </span>
<lb n="70"/><span>trom-sgiúirse na nEachtrannach. </span></p>
<lb n="71"/>
<lb n="72"/><p><span>Nach ait greannmhar an saoghal é.  Thar a ceann san, nach </span>
<lb n="73"/><span>umhail urramach tá urmhór againn indiu do shíolraigh an aicme </span>
<lb n="74"/><span>do chuir san gcruadhchás san ár sean agus ár sinsir.  I n-ionad </span>
<lb n="75"/><span>fuath agus gráin do bheith againn ortha, agus ar gach nídh do </span>
<lb n="76"/><span>bhainean leo, is amhlaidh 'tá báidh agus meas againn ortha. </span>
<lb n="77"/><span>Gidheadh nach droch-chomhartha orainn a bheith geanamhail grádhmhar, </span>
<lb n="78"/><span>mar budh dhual dúinn a bheith, is olc an mhaise orrainn gan a </span>
<lb n="79"/><span>bheith misneachamhail neamh-spleádhach agus gan iontaoibh a bheith </span>
<lb n="80"/><span>againn as ár n-oighreachtaibh luachmhara féin. </span></p>
<lb n="81"/>
<lb n="82"/><p><span>Is mór an iongnadh an ceanntair seo d'bheith chomh Gaodhalach </span>
<lb n="83"/><span>indiu agus an tearma fada 'tá an baile fá urlámhas Shasanna. </span>
<lb n="84"/><span>Teaspáinean san dúinn go raibh fíor-fhuil neamh-bhásuighthe na </span>
<lb n="85"/><span>nGaedheal ag teannadh cuisleanna agus féitheacha na bpriomh </span></p>
</div>
<pb n="447"/>
<div><lb n="86"/><p><span>áitighteóirí, agus i n-aimhdeoin cam-dlighthe agus cruaidhriaghal-</span>
<lb n="87"/><span>taibh na nGall gur sgéithidh sí anuas go fíor-ghlan neamh-</span>
<lb n="88"/><span>thruaillighthe ó ghlún go glún. </span></p>
<lb n="89"/>
<lb n="90"/><p><span>Is deallrach leis gur mhinic í ag casaoid 's ag ceisneamh de </span>
<lb n="91"/><span>bhárr na h-eugcóra do bíodh a dheanamh uirthe.  Tá a rian san </span>
<lb n="92"/><span>uirthe, mar budh mhinic a dhoirteadh steall di ag éileamh a cirt. </span></p>
<lb n="93"/>
<lb n="94"/><p><span>Ar a shon san 's uile níl an fhuil sin ar a suaimhneas fós. </span>
<lb n="95"/><span>Tá Gaedhil chalma Dhun-Garbhán ag troid go dian i n-aghaidh na </span>
<lb n="96"/><span>méirlig fós, agus ag comhairliughadh na neamh-eólaighe chun iad </span>
<lb n="97"/><span>d'chur ar bhealach a leasa.  Tá Craobhacha Gaedhealacha de gach </span>
<lb n="98"/><span>cineál ar an mbaile, agus cé nach morán 'tá le moidheamh ag </span>
<lb n="99"/><span>ceachtar aca, 'táid ag deanamh mórán maitheasa.  Bíodh a bhuidh-</span>
<lb n="100"/><span>eachas san againn ar an leomhan Gaodhalach san, Domhnall Ua </span>
<lb n="101"/><span>Fearachair, ar Thomas Ó hAoileacháin, agus ar roinnt eile Ghaodh-</span>
<lb n="102"/><span>alaibh dhuthrachtach ar fuaid an bhaile. </span></p>
<lb n="103"/>
<lb n="104"/><p><span>Braithim anois gur mithid dom críochnughadh agus gan dul </span>
<lb n="105"/><span>níos siadh leis.  Sul a sguirfead bheirim buidheachas leis an </span>
<lb n="106"/><span>dream do chur adhbhar an aiste seo ar mo chomhgar. </span></p>
<lb n="107"/>
<lb n="108"/><p><span>Do'n méid díobh 'tá beó guidhim saoghal fada sonasach, so-</span>
<lb n="109"/><span>mhaoíneach, ag siúbhal de shíor i gcosán na subhailcíbh agus na </span>
<lb n="110"/><span>n-deagh-oibreacha. </span></p>
<lb n="111"/>
<lb n="112"/><p><span>Do'n méid díobh 'tá ar shlíghe na fírinne, iarraim ar Dhia </span>
<lb n="113"/><span>Uilechúmhachdaighe, trí eadar-ghuidhe Phádraig Naomhtha, solas </span>
<lb n="114"/><span>síorruidhe na bhFlaitheas do chur ar lasadh go glé-geal lonnrach </span>
<lb n="115"/><span>dóibh, cun iad do stiúrughadh go gradamach réimeach dtí 'n-a </span>
<lb n="116"/><span>árus shár-bheannuighthe féin, agus ionad onórach do thabhairt ann </span>
<lb n="117"/><span>dóibh chun a siorruigheachta do chaitheamh go meidhreach glórmhar i </span>
<lb n="118"/><span>gcuideachta na Naomh 's na nAingeal. </span></p>
<lb n="119"/>
<lb n="120"/><p><span>TAGRA.</span></p>
<lb n="121"/>
<lb n="122"/><p><span>Tabhaistín .i. Aughuistín nó Aibhistín.  The Irish for Augustine in this locality is</span>
<lb n="123"/><span>tabhaist.</span>
<lb n="124"/><span>Crioslíne, diameter.</span>
<lb n="125"/><span>Barcur na Síoth-mhaor, Police Barrack.</span>
<lb n="126"/><span>Leacht líg, a tombstone.</span>
<lb n="127"/><span>Bruachadaighil, loitering, in expectation of something.</span>
<lb n="128"/><span>Múir a' tighe, udner th roof of the house (a very common phrase).</span>
<lb n="129"/><span>Urlámhas, suzerainty.</span>
<lb n="130"/><span>Badhon, bastion.</span></p>
</div>
<pb n="448"/>
<div><lb n="131"/><p><span>Fearann oighreachta, manor.</span>
<lb n="132"/><span>Tóchur, a causeway.</span>
<lb n="133"/><span>Buirghéis, borough.</span>
<lb n="134"/><span>D'ar na bháireach: Dr. Henebry explains this to be dia ar na bháireach, dia pro-</span>
<lb n="135"/><span>bably being an oLd word for lá.</span>
<lb n="136"/><span>Lannsaoirí, Lancers.</span>
<lb n="137"/><span>Díair, ar noimeant díair, the very minute (a very common expression).</span>
<lb n="138"/><span>Bárdas, borough.</span>
<lb n="139"/><span>Traghlaeirí (?), trawlers.</span>
<lb n="140"/><span>Urchóga, spawn.</span>
<lb n="141"/><span>Anbhfobhracha, skeletons.</span>
<lb n="142"/><span>Trod, an elephant.</span>
<lb n="143"/><span>Ionad, Ionnalaidh, baths.</span>
<lb n="144"/><span>Fothragachd, bathing.</span>
<lb n="145"/><span>Cóir, authority.</span>
<lb n="146"/><span>Ceann Cléire, (?) Cape Clear.</span>
<lb n="147"/><span>Abha Mhór, the River Blackwater.</span></p>
<lb n="148"/>
<lb n="149"/><p><span>A CRÍOCH.</span></p>
<lb n="150"/>
<lb n="151"/><p><span>FILE ÉIGIN cct.</span></p>
<lb n="152"/>
<lb n="153"/><p><span>Do chím gur tiubaisteach turus an óil seo ghnáth </span>
<lb n="154"/><span>Do chím na hioscada uireasbhach feóir-lag tláth </span>
<lb n="155"/><span>Do chím duine le duille gan treóir san tsráid </span>
<lb n="156"/><span>'S an trímhadh duine gan friotal 'n-a bheól ar áird. </span></p>
<lb n="157"/>
<lb n="158"/><p>
<lb n="159"/><span>AN tATHAIR LIAM Ó hIARFHLAITHE, cct.</span></p>
<lb n="160"/>
<lb n="161"/><p><span>Cé cuireadh ar Ghallaibh bheith ganguideach diacharach,</span>
<lb n="162"/><span>Le duine dá gcaraid tá cneastacht is ciall aca;</span>
<lb n="163"/><span>Níl cimilt le hacharann fada 'n-a n-iarrachtaibh</span>
<lb n="164"/><span>'S gur le hiomad a mbearta do glanadh don iarthar me.</span></p>
<lb n="165"/>
<lb n="166"/><p>
<lb n="167"/><span>DONNCHADH DALL Ó LAOGHAIRE, cct.</span></p>
<lb n="168"/>
<lb n="169"/><p><span>A shiollaire shultmhair a thugann do bharamhail fhúm,</span>
<lb n="170"/><span>Is duine beag goinideach mise nach greannamhail gnúis,</span>
<lb n="171"/><span>'S dá gcuireadh an uireasbha thusa go ceasnamhail cumhach,</span>
<lb n="172"/><span>Tu fheicsin im chulaith ní thuigim gur dhathamhail thú!</span></p>
<lb n="173"/>
<lb n="174"/><p>
<lb n="175"/><span>LIAM AORACH Ó CONAILL, cct.</span></p>
<lb n="176"/>
<lb n="177"/><p><span>A fiche is a dathad, a ceathair 's a trí is aos dam,</span>
<lb n="178"/><span>Ag fuirseadh 's ag grafadh 's ag casadh le cloidhe dhéanamh,</span>
<lb n="179"/><span>Ag feitheamh le hatharrach beathadh de dhruim scéalta</span>
<lb n="180"/><span>Chum gur thuiteas im sheanduine dhealbh gan lí-le agam.</span>
<lb n="181"/><span>                    </span></p>
<lb n="182"/>
<lb n="183"/><p/></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Stáir-chunntas Dhún-Gharbhán. IV.

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Stáir-chunntas Dhún-Gharbhán. IV.

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
