Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<TEI><teiHeader type="text">
	 
<fileDesc>
<titleStmt>
<title type="main">Déantúisí Gaedhlacha.  VI - Olann.</title><author><persName>Féach ainm cleite</persName></author><author><addName type="alias">Tórna</addName></author><editor><name type="main">Ó Donnchadha, Tadhg</name></editor><respStmt>
	<resp>Electronic edition compiled by</resp>
	<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
	</respStmt>
	</titleStmt>
<editionStmt>
	 <edition>
		 <note type="N">IG18-11574</note>
		 <note type="L">270</note>
		 <note type="B">1908</note>
		 <note type="C"/>
		 <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
	 </edition>
</editionStmt>
<publicationStmt>
		<publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher>
		<pubPlace>24 Upper O'Connell Street, Dublin</pubPlace><date>Meitheamh, 1908</date><idno>IG18-11574</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
</publicationStmt>
<seriesStmt>
<title level="s">Irisleabhar na Gaedhilge</title><biblScope unit="vol">18</biblScope>
</seriesStmt>
<sourceDesc>
<biblStruct>
<analytic><author>Féach ainm cleite</author><title>Déantúisí Gaedhlacha.  VI - Olann.</title></analytic>
<monogr>
<title level="j">Déantúisí Gaedhlacha.  VI - Olann.</title><imprint><publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher><date>Meitheamh, 1908</date></imprint>
</monogr> 
</biblStruct>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<profileDesc>
<langUsage><language ident="ga">Irish</language></langUsage>
</profileDesc>
</teiHeader>
<text><body><div><p><span>Déantúisí Gaedhlacha.</span></p>
<lb n="1"/>
<lb n="2"/><p><span>VI. - OLANN.</span></p>
<lb n="3"/>
<lb n="4"/><p><span>(a). - RÉMHFHOCAL.</span></p>
<lb n="5"/>
<lb n="6"/><p><span>Ní bheadh dul agam ar thuairisc iomlán a thabhairt annso ar </span>
<lb n="7"/><span>gach a mbaineann le hobair olna.  Ní foláir cuid de fhágaint </span>
<lb n="8"/><span>ar lár, nó a chur ar an mhéir fhada.  Is éigin tuilleadh dhe a </span>
<lb n="9"/><span>ghiorrúchaint.  Agus an chuid eile ní móide go bhfuighe sé a cheart </span>
<lb n="10"/><span>san aiste bhig seo.  Má éirigheann liom léightheóirí an IRIS-</span>
<lb n="11"/><span>LEABHAIR a chur ag smaoineamh ar chúrsaí an déantúis bhreagh </span>
<lb n="12"/><span>dhuthchuis seo, agus iad a bhrostughadh i dtaobh a ndualguis i leith </span>
<lb n="13"/><span>éadaighe Gaedhlacha, bead sásta go leór.  Ní hamhlaidh is gábhadh </span>
<lb n="14"/><span>a bhfurmhór a chomhairliughadh, acht sa saoghal atá buailte linn </span>
<lb n="15"/><span>anois ní leór ón nGaedheal sampla maith a thabhairt uaidh.  Is </span>
<lb n="16"/><span>éigin dó chomhairle mhaith a thabhairt uaidh leis.  Gheobha sé adhbhar </span>
<lb n="17"/><span>chun comhairle annso. </span></p>
<lb n="18"/>
<lb n="19"/><p><span>(b). - CUID DÁ STAIR.</span></p>
<lb n="20"/>
<lb n="21"/><p><span>Chomh fada siar is a théigheann iarsmaí na ndúithchí is seannda </span>
<lb n="22"/><span>deintar amach go raibh eolus ar obair olna.  Níor bh'iongnadh </span>
<lb n="23"/><span>soin.  Sa domhan toir fadó mar a gcomhnuigheadh treabha bhíodh </span>
<lb n="24"/><span>ag síorthaisteal ó áit go háit, caoirigh is mó bhíodh aca, agus </span>
<lb n="25"/><span>nuair bhíodh féar buill ithte agá dtréad d'aistrighidís go ball </span>
<lb n="26"/><span>eile.  Tá tagairt go minic sa Bhíobla d'olainn is d'obair olna, </span>
<lb n="27"/><span>agus ó thosach an tsaoghail, beagnach, bhí lorg ar olainn na </span>
<lb n="28"/><span>gcaorach chun éadaighe a dhéanamh. </span></p>
<lb n="29"/>
<lb n="30"/><p><span>Do bhuadhadar figheadóirí Siria is na Gréige, na hIodáile is </span>
<lb n="31"/><span>na Spáinne árdchlú dhóibh féin sa tseanashaoghal i dtaobh feabhus a </span>
<lb n="32"/><span>ndéantúisí.  I dteannta taithighe a bheith aca ar shníomh is ar fhighe </span>
<lb n="33"/><span>is deallrathach go raibh eólus aca ar dhathúchán is ar bhruith </span>
<lb n="34"/><span>d'árdach ar éadach.  I measc na nGréag is na Rómhánach is sa </span>
<lb n="35"/><span>bhaile do dheintí éadach d'ullmhughadh.  Insa hIndiachaibh Thoir do </span>
<lb n="36"/><span>dheintí seálanna míne ioldathacha.  Deirtear gur ón India is ón </span>
<lb n="37"/><span>Éigipt d'fhoghluim na Gréaga cionnus obair mhín a dhénamh.  Ón </span>
<lb n="38"/><span>nGréig do leath an chéird ndiaidh ar ndiaidh ar fuid deiscirt na </span></p>
</div>
<pb n="271"/>
<div><lb n="39"/><p><span>hEórpa.  Nuair a rug briseadh ar impireacht na Rómha do tháinig </span>
<lb n="40"/><span>stad ar chéardaibh tiúscail agus druideadh soir fé dhein Chathair </span>
<lb n="41"/><span>Chonstaintín.  D'éis tamaill, ámh, fé riar na hEaglaise do </span>
<lb n="42"/><span>cuireadh séantúisí ar bun arís.  Sa Spáinn is i dTír fó Thuinn </span>
<lb n="43"/><span>do rith leo go maith agus baineann sé le deallramh gur de </span>
<lb n="44"/><span>dheascaibh an tsaothair do deineadh an uair sin do leath eolus na </span>
<lb n="45"/><span>céirde ar fuid na ríoghacht n-oileánach so. </span></p>
<lb n="46"/>
<lb n="47"/><p><span>(c.) - AN CHÉIRD I nÉIRINN.</span></p>
<lb n="48"/>
<lb n="49"/><p><span>Má fhágtar saothrughadh na talmhan gan áireamh isé an olann </span>
<lb n="50"/><span>agus na déantúisí a bhaineann léi an tiúscal is dúthchasaighe </span>
<lb n="51"/><span>agus is oireamhnaighe d'Éirinn.  Tá aér na tíre oireamhnach. </span>
<lb n="52"/><span>Taitneann fear na tíre le caoirigh.  Uisce na n-abhann againn </span>
<lb n="53"/><span>tá sé ag imtheacht díomhaoin i n-ionad muilte a sheoladh.  I </span>
<lb n="54"/><span>ndeisceart agus i n-iarthar na hÉireann is mó a tugtar na </span>
<lb n="55"/><span>rudaí soin fé ndeara.  Tá feabhas ag teacht orainn le </span>
<lb n="56"/><span>déadhnaighe acht mar sin féin tá slighe go leór ann dá gcuirtí </span>
<lb n="57"/><span>ar bun an oiread céadna eile de mhuiltibh. </span></p>
<lb n="58"/>
<lb n="59"/><p><span>Deirthear gur bh'iad na Rómhánaigh a thug eólus na céirde </span>
<lb n="60"/><span>seo ar dtúis don Bhreatain.  Ní raibh puinn áird ortha, amhthach, </span>
<lb n="61"/><span>go dtí aimsir Liam Choncur, nuair tháinig i Sasana sluagh </span>
<lb n="62"/><span>ceárduithe ag teicheadh ón dTír fó Thuinn is ón bhFlóndras.  Iad </span>
<lb n="63"/><span>súd a chuir an chéird ar a bonnaibh i Sasana.  Acht bhí muinntir </span>
<lb n="64"/><span>na hÉireann oilte ar an ngnó so abhfad roimh an aimsir sin.  Bhí </span>
<lb n="65"/><span>ceannaigheacht agus trácht idir Éirinn is an Roinn Eorpa siar </span>
<lb n="66"/><span>roimh an tráth n-a ndearnadh an scríbhinn is seannda.  Tá tagairt </span>
<lb n="67"/><span>do éadaighibh olna insna starthaibh is túisce ceapadh i nÉirinn. </span>
<lb n="68"/><span>San ochtmhadh aois do caithtí annso fallaing fhada go mbíodh </span>
<lb n="69"/><span>cochal uirthi.  Den olainn a deintí í sin.  Den olainn a deintí </span>
<lb n="70"/><span>bruit agus léinte sa tseanashaoghal, agus bhí éileamh ar na </span>
<lb n="71"/><span>hearraidhibh sin ar fuid na Roinne Eórpa. </span></p>
<lb n="72"/>
<lb n="73"/><p><span>Bhí an t-aneólus leis againn ar dhathúchán fádó.  Do deintí </span>
<lb n="74"/><span>éadaighe breaca acht an t-abhrus a dhathughadh gach re ngiota dhe </span>
<lb n="75"/><span>ar dhathannaibh éagsamhla.  Is amhla deintí scáinní den abhrus </span>
<lb n="76"/><span>agus cuirtí ceangal de shnáth lín timcheall air annso is annsúd. </span>
<lb n="77"/><span>Annsoin do tomthaí san ndath é, agus ní théigheadh an dath ar na </span>
<lb n="78"/><span>háiteanna i mbíodh an ceangal.  Tá an nós so á chleachtadh fós i </span>
<lb n="79"/><span>gceanntrachaibh iargcúldha i gcóir stocaí.  Tespeánann leabhar </span></p>
</div>
<pb n="272"/>
<div><lb n="80"/><p><span>Ceanannuis is leabhair nach é gur bh'eól do Ghaedhlaibh fadó </span>
<lb n="81"/><span>cionnus dathanna a sholáthar.  Ní gábhadh tagairt don dlighe a bhí </span>
<lb n="82"/><span>i bhfeidhm i dtaobh dathanna ar éadaighibh daoine.  D'aithnightí </span>
<lb n="83"/><span>gradam duine ar na dathannaibh a cleachtadh ar a chuid éadaigh. </span></p>
<lb n="84"/>
<lb n="85"/><p><span>Tá dóthain éinne de dhearbhughadh againn i dtaobh a fheabhus a </span>
<lb n="86"/><span>bhíodar Gaedhil fadó chun éadaighe olna a dhéanamh.  Chuir Éadbhard, </span>
<lb n="87"/><span>an chéad rí den ainm sin, dlighe i bhfeidhm ar Shasana dá chosc ar </span>
<lb n="88"/><span>gach duine i bpéin bhraighdeanais éadaighe olna a thabhairt a </span>
<lb n="89"/><span>tíorthaibh eile.  San acht féin do luadhadh go sonnrádhach nár </span>
<lb n="90"/><span>thagair an dlighe sin do Irish frisages, .i. don bhréid Ghaedhlach. </span>
<lb n="91"/><span>Scríbhneóir Iodáilise a mhair le linn an cheathramhadh aois déag, </span>
<lb n="92"/><span>tá tuairisc n-a dhiaidh ar phlainín bhán go dtugtaí air Sain </span>
<lb n="93"/><span>d'Irlando .i. Síric Ghaedhlach, is dubhairt sé go mbíodh árdéileamh </span>
<lb n="94"/><span>air.  Ón dtrímhadh aois déag anuas do cuirtí ón bPápa go </span>
<lb n="95"/><span>hÉirinn daoine chun fallainge is bruit dhathuighthe a cheannach </span>
<lb n="96"/><span>d'fhonn a n-usáide le linn tabhairt amach i gcathair ríoghdha na </span>
<lb n="97"/><span>Rómha.  San éadach n-a gcóir súd do cuirtí gach saghas ornáidí, </span>
<lb n="98"/><span>agus deirtear gur bh'iad cearduithe na hÉireann do b'fhearr ar </span>
<lb n="99"/><span>an obair sin.  Ba mhinic do bhíodh snáth óir san inneach aca.  Sa </span>
<lb n="100"/><span>bhFeineachus tá scríobhtha dlighthe ag baint le gach taobh d'obair </span>
<lb n="101"/><span>olna.  I Leabhar na gCeart tá tagairt go minic do bhrataibh is </span>
<lb n="102"/><span>do fhallaingíbh do dlighthí ó ríghthibh cúige dhon árdrígh is ón árdrígh </span>
<lb n="103"/><span>do ríghthibh cúige.  Tespeánann súd go léir a fhaid is tá obair </span>
<lb n="104"/><span>olna ar siubhal i nÉirinn, agus a dhícheallaighe is do cleachtaí gach </span>
<lb n="105"/><span>roinn di. </span></p>
<lb n="106"/>
<lb n="107"/><p><span>(d). - MEATH NA CÉIRDE.</span></p>
<lb n="108"/>
<lb n="109"/><p><span>Ar feadh abhfad do choinghibh Éire aici féin an seanathrácht a </span>
<lb n="110"/><span>bhí buaidhte aici i leith éadaighe olna.  I n-indeóin gach creiche </span>
<lb n="111"/><span>agus airgthe dá dtáinig ar an Mhumhain ó aimsir na nGearaltach </span>
<lb n="112"/><span>go dtí imtheacht na nGéadhna Fiaidhne, do coimeádadh ann eólus </span>
<lb n="113"/><span>ar an gcéird agus do deintí ceannaigheacht i gcomhnuidhe ar </span>
<lb n="114"/><span>olainn.  Bhíodh luingeas ag taisteal ó Phortláirge is ó Dhún </span>
<lb n="115"/><span>Garbhán go dtí Sasana go dtí an bhFrainnc is go dtí an Spáinn. </span></p>
<lb n="116"/>
<lb n="117"/><p><span>I n-aimsir an chéad Séarlus nuair a bhí Iarla Straford </span>
<lb n="118"/><span>abhfus iseadh tugadh an chéad amus ar an ndéantús a bhriseadh </span>
<lb n="119"/><span>annso.  Bhí an obair ag fás chomh tréan soin i nÉirinn, de </span>
<lb n="120"/><span>dheascaibh a oireamhnacht don tír seo, gur tháinig éad ar </span>
<lb n="121"/><span><pb n="273"/> </span>
<lb n="122"/><span>chéarduithibh Shasana.  Do luigheadar ar bheith ag gearán leis an </span>
<lb n="123"/><span>rígh, agus ní nach iongnadh dhein sé sin rud ortha.  B'é sin a thosach. </span>
<lb n="124"/><span>Ba ghearr gur fhás i measc muinntir Shasana fuath thar meadhón </span>
<lb n="125"/><span>d'earraídhibh a thagadh chúcha ó Éirinn, i gcás gur cuireadh a-bhaile </span>
<lb n="126"/><span>arís bronntanus mart a seóladh ó Éirinn i dtómus na ndaoine </span>
<lb n="127"/><span>do chaill a gcuid sa ndóighteán do thárla ar Lunndain. </span></p>
<lb n="128"/>
<lb n="129"/><p><span>Chuir rí Liam - an chéad duine dhen ainm sin - cáin trom ar </span>
<lb n="130"/><span>éadaighibh olna bhí ag dul isteach i Sasana.  Ní raibh cead isteach </span>
<lb n="131"/><span>aca acht i n-áit nó dhó ar chuan Bhriostó.  B'é rud a tháinig de </span>
<lb n="132"/><span>sin ná go raibh éadach le fagháil ag ceannuightheóiríbh Shasana ar </span>
<lb n="133"/><span>bhreith a mbéil féin, agus gur fhás anachuid smugléireacht i </span>
<lb n="134"/><span>nÉirinn. </span></p>
<lb n="135"/>
<lb n="136"/><p><span>I mbliadhain a 1779 le corp eagla roimh Ghrattan is saigh-</span>
<lb n="137"/><span>diúirí na hÉireann do baineadh an cháin den olainn arís.  Chuir </span>
<lb n="138"/><span>soin an chéird ar a bonnaibh arís go prap.  Mo chreach d'fhás an </span>
<lb n="139"/><span>seanéad don mhuinntir thall, agus dheineadar gearán arís. </span>
<lb n="140"/><span>Annsoin do sciobadh uainn an tSeanaid agus nuair d'imthigh sí </span>
<lb n="141"/><span>sin, dá olcas í, d'imthigh rath na hÉireann léi.  Sa drochshaoghal </span>
<lb n="142"/><span>do cuireadh deireadh geall leis le hobair olna is le hoibreachaibh </span>
<lb n="143"/><span>nach í. </span></p>
<lb n="144"/>
<lb n="145"/><p><span>Timcheall dafhichid bliadhain ó shoin do tosnuigheadh ar déan-</span>
<lb n="146"/><span>túisíbh olna do athbheodhchant.  Bhí an tosnughadh lag acht ó táthar </span>
<lb n="147"/><span>ag obair go macánta ag cur "dhá chloich ar chloich," tá ag éirighe </span>
<lb n="148"/><span>leis an gcéird go maith. </span></p>
<lb n="149"/>
<lb n="150"/><p><span>(e.) - DÉANAMH ÉADAIGH.</span></p>
<lb n="151"/>
<lb n="152"/><p><span>Is mór atá an chéird féin tagaithe chun cinn le céad éigin </span>
<lb n="153"/><span>bliadhain.  Tá innil ann chun gach nídh a dhéanamh, agus is beag </span>
<lb n="154"/><span>bliadhain a ghabhann tharainn ná cuirtear feabhus éigin ar inneal </span>
<lb n="155"/><span>éigin aca.  Dálta gach céirde eile, ní mór do dhuine gluaiseacht </span>
<lb n="156"/><span>leis an aimsir.  An té ná bíd na hinnil is fearr aige níl ann </span>
<lb n="157"/><span>dó acht cailleamhaint aimsire is airgid, agus bheadh sé chomh maith </span>
<lb n="158"/><span>aige cur suas gan moill. </span></p>
<lb n="159"/>
<lb n="160"/><p><span>Deintear os cionn deich gcinn ar fhichid de oibreachaibh fé </span>
<lb n="161"/><span>leith ar olainn ón uair a fhágann sí druim na caorach go dtí go </span>
<lb n="162"/><span>mbíonn ullamh dhon táilliúir.  Ní féidir a dhéanamh annso acht </span>
<lb n="163"/><span>amháin na hoibreacha soin d'áireamh. </span>
<lb n="164"/></p>
</div>
<pb n="274"/>
<div><lb n="165"/><p><span>1. An lomra a roinnt de réir faid, agus rl. na holna. </span>
<lb n="166"/><span>Deintear an lomra óna trí go dtí a deich de rannaibh. </span></p>
<lb n="167"/>
<lb n="168"/><p><span>2. Glanadh na holna.  Berbhthear an olann i meascán </span>
<lb n="169"/><span>alcailí fé 120º teasa. </span></p>
<lb n="170"/>
<lb n="171"/><p><span>3. A nighe n-a dhiaidh san.</span></p>
<lb n="172"/>
<lb n="173"/><p><span>4. A tíoradh.</span></p>
<lb n="174"/>
<lb n="175"/><p><span>5. A dathughadh, má's í an olann a dathuightear.</span></p>
<lb n="176"/>
<lb n="177"/><p><span>6. A réidhteach.  Oscailtear na dualacha olna ó chéile is </span>
<lb n="178"/><span>baintear díobh pé cloichíní gainmhe, síol, agus rl., bhíonn i n-acharann </span>
<lb n="179"/><span>ionnta. </span></p>
<lb n="180"/>
<lb n="181"/><p><span>7, 8. A n-innfhiúchadh is a piocadh, chun rudaí a bhíonn dlúth-</span>
<lb n="182"/><span>cheangailte dhi a bhaint dhi. </span></p>
<lb n="183"/>
<lb n="184"/><p><span>9. A híliughadh.</span></p>
<lb n="185"/>
<lb n="186"/><p><span>10. A scríobadh.  Sórd cárdála soin.</span></p>
<lb n="187"/>
<lb n="188"/><p><span>11. A stothadh.  </span></p>
<lb n="189"/>
<lb n="190"/><p><span>12. A cárdáil.</span></p>
<lb n="191"/>
<lb n="192"/><p><span>13. A tarrang i gcóir sníomhtha.</span></p>
<lb n="193"/>
<lb n="194"/><p><span>14. A sníomhadh.</span></p>
<lb n="195"/>
<lb n="196"/><p><span>15. Tochruis an tsnáith.</span></p>
<lb n="197"/>
<lb n="198"/><p><span>16. A dheilbheadh.</span></p>
<lb n="199"/>
<lb n="200"/><p><span>17. A chuir sa gharman.</span></p>
<lb n="201"/>
<lb n="202"/><p><span>18. Loscadh a fhionfaidh, agus glóthán, agus rl., a chur air.</span></p>
<lb n="203"/>
<lb n="204"/><p><span>19. A fhighe in' éadach.</span></p>
<lb n="205"/>
<lb n="206"/><p><span>20. Glanadh an ghlótháin, agus rl., dhe.</span></p>
<lb n="207"/>
<lb n="208"/><p><span>21. A dhathughadh, nuair a dathuightear an t-éadach.</span></p>
<lb n="209"/>
<lb n="210"/><p><span>22. A thíoradh.  </span></p>
<lb n="211"/>
<lb n="212"/><p><span>23. A dheisiughadh.</span></p>
<lb n="213"/>
<lb n="214"/><p><span>24. A úcaireacht.</span></p>
<lb n="215"/>
<lb n="216"/><p><span>25. A ghlanadh arís.</span></p>
<lb n="217"/>
<lb n="218"/><p><span>26. A thíoradh arís.</span></p>
<lb n="219"/>
<lb n="220"/><p><span>27. Bruth do chur air.</span></p>
<lb n="221"/>
<lb n="222"/><p><span>28. A bhearradh.</span></p>
<lb n="223"/>
<lb n="224"/><p><span>29. A bheirbheadh.</span></p>
<lb n="225"/>
<lb n="226"/><p><span>30. A scuabadh.</span></p>
<lb n="227"/>
<lb n="228"/><p><span>31. A tharrang is a chomharthughadh.</span></p>
<lb n="229"/>
<lb n="230"/><p><span>32. A bhrúghadh.</span></p>
<lb n="231"/>
<lb n="232"/><p><span>33. A chur tré ghail, agus </span></p>
<lb n="233"/>
<lb n="234"/><p><span>34. A fhilleadh ar a chéile.</span>
<lb n="235"/></p>
</div>
<pb n="275"/>
<div><lb n="236"/><p><span>(f.) - NUASCÉALA.</span></p>
<lb n="237"/>
<lb n="238"/><p><span>Nuair a chuimhnigheas ar rud éigin a scríobhadh i dtaobh déan-</span>
<lb n="239"/><span>túisí olna na hÉireann, do bhuaileas isteach lá go dtí Seán </span>
<lb n="240"/><span>Mac Neachtain, an fear gur leis an "City Woollen Mills" i </span>
<lb n="241"/><span>mBaile Átha Cliath.  Do thug sé tríd an muileann me, agus do </span>
<lb n="242"/><span>thespeáin dam gach nídh dá raibh ann.  Tá iongantuisí go leór </span>
<lb n="243"/><span>ann.  Monarcha mhór shoillseach iseadh é.  Badh bhreag leat bheith </span>
<lb n="244"/><span>ag féachaint ar an lucht oibre, gach duine aca go sásta is go </span>
<lb n="245"/><span>gealgháiritheach, agus cion is meas ag an uile dhuine aca ar fhear </span>
<lb n="246"/><span>an tighe.  Ní hiongnadh soin go deimhin, de bhrígh gur Gaedheal </span>
<lb n="247"/><span>grádhmhar sochroidhe é Seán Mac Neachtain, agus tuigeann sé dá </span>
<lb n="248"/><span>lucht oibre is tá mórdhálach asta.  I mbliadhain a 1903 do chuir-</span>
<lb n="249"/><span>eadh an muileann so ar bun.  I mbliadhain a 1906 b'éigin dóibh </span>
<lb n="250"/><span>aistriughadh go dtí Sráid Chorcaighe.  Tá slighé a ndóthain aca </span>
<lb n="251"/><span>anois, acht ní fuláir bheith ag cur leis an dtigh i gcomhnuidhe.  Ní'l </span>
<lb n="252"/><span>aon lochtaí sa mhonarchain seo.  Táid na fuinneóga i ndíon an </span>
<lb n="253"/><span>tighe, agus do b'iongnadh leat a ghile agus d'fhéachann sé.  Ní </span>
<lb n="254"/><span>fheicfá ann acht na hinnil is fearr agus is déaghnaighe ceapadh. </span>
<lb n="255"/><span>Inneal gasa a thiomáineann na hinnil eile, agus gual ó Chill </span>
<lb n="256"/><span>Choinnigh a caithtear ann.  Éireannach iseadh an uile dhuine fé </span>
<lb n="257"/><span>iadh an tighe ann.  Tá órduighthe ar láimh aca a choimeádfaidh an </span>
<lb n="258"/><span>mhonarchain ar siubhal go ceann ráithe.  Ní fuláir dam mo bhuidh-</span>
<lb n="259"/><span>eachus a ghabháil le Seán Mac Neachtain i dtaobh an eoluis a </span>
<lb n="260"/><span>thug sé dham chun na haiste seo a scríobhadh.  Guidhim faid saoghal </span>
<lb n="261"/><span>dó agus árdcheannach ar a bhréid is ar an "Rialto Serge".  Níor </span>
<lb n="262"/><span>bh'fhéidir soin a shárúghadh. </span></p>
<lb n="263"/>
<lb n="264"/><p><span>Do scríobhamar chun bainisteóir gach uile mhuilinn olna i </span>
<lb n="265"/><span>nÉirinn a d'iarraidh eóluis i gcóir na haiste seo.  Níor bh'fhiú le </span>
<lb n="266"/><span>n-a lán aca oiread agus freagra a thabhairt orainn.  Mac Uí </span>
<lb n="267"/><span>Fhiadha ó Chill Choinnigh thug sé cuire dhúinn chun a mhuilinn súd a </span>
<lb n="268"/><span>fheicsint.  Is saith linn ná raibh sé dh'uainn againn dul ann. </span>
<lb n="269"/><span>B'fhéidir go raghaimís ann lá éigin.  Ní fearra dhúinn rud a </span>
<lb n="270"/><span>dhéanfaimís 'ná na freagraí fuaireamar a chur annso i slighe go </span>
<lb n="271"/><span>bhfeicfidh cách cadé an treó atá ar dhéantúisíbh olna na hÉireann </span>
<lb n="272"/><span>fé láthair. </span></p>
<lb n="273"/>
<lb n="274"/><p><span>Seo mar adeir muinntir na Dripsighe:</span>
<lb n="275"/></p>
</div>
<pb n="276"/>
<div><lb n="276"/><p><span>Sidiad na scéala is déadhnaighe ón nGaillimh:</span></p>
<lb n="277"/>
<lb n="278"/><p><span>Seo tuairisc ó Leamhcán:</span></p>
<lb n="279"/>
<lb n="280"/><p><span>Seo tuairisc do fríoth ón Uaimh:</span></p>
<lb n="281"/>
<lb n="282"/><p><span>I mBaile Átha Luain táthar ag teacht chun cinn n-a sheódh.  I </span>
<lb n="283"/><span>mbliadhain a 1859 do cuireadh an áit ar bun, agus ón uair sin </span>
<lb n="284"/><span>go dtí an lá indiú ní feacathas lá díomhaoin ann.  Tá meas ar </span>
<lb n="285"/><span>stuif Bhaile Átha Luain ní hamháin i nÉirinn féin, acht sa Chanada </span>
<lb n="286"/><span><pb n="277"/> </span>
<lb n="287"/><span>san Astráil, san Aifric Theas, agus ar fuid na Roinne Eórpa. </span>
<lb n="288"/><span>Seo mar a deirid linn: </span></p>
<lb n="289"/>
<lb n="290"/><p><span>Sin é scéal olann na hÉireann agat, a léightheoir, mar do </span>
<lb n="291"/><span>b'fhearr do b'fhéidir linn a scríobhadh.  Tá súil agam go bhfuighir </span>
<lb n="292"/><span>ann adhbhar chun comhairle a leasa a thabhairt don té ná taithigh-</span>
<lb n="293"/><span>eann leis earraidhe Gaedhlacha i leith éadaigh a chaitheamh. </span></p>
<lb n="294"/>
<lb n="295"/><p><span>TÓRNA.</span></p>
<lb n="296"/>
<lb n="297"/><p><span>TAGRA.</span></p>
<lb n="298"/>
<lb n="299"/><p><span>(A.)  A ghiorrúchant, to cut down.  Dualgas, what one is bound to do.</span>
<lb n="300"/><span>(B.)  Deintar amach, it has been shown.  Bruth, a nap on cloth.  Ioldathach,</span>
<lb n="301"/><span>many-coloured.  Tiúscal, industry, method of work.</span>
<lb n="302"/><span>(C.)  Saothrughadh na t, agriculture.  Duthchasach, native.  Ar a bonnaibh, "as a</span>
<lb n="303"/><span>going concern."  Ceannuigheacht, intercourse, commerce.  Trácht, custom.  Cochal,</span>
<lb n="304"/><span>a hood.  Éileamh, asking, "much sought."  Aneolus, agreat knowledge (aineolus,</span>
<lb n="305"/><span>ignorance).  Scáinní, skeins.  Dearbhughadh, proof, testimony.  Braighdeanas, im-</span>
<lb n="306"/><span>prisonment.  Do luadhadh go s., it was specially mentioned.  Síris, serge.  Ornáid,</span>
<lb n="307"/><span>ornament.  An Feineachus, the Brehon Laws.  Do dlightí ó, were due from.</span>
<lb n="308"/><span>Dícheallach, zealous.</span>
<lb n="309"/><span>(D.)  Na Géadhna Fiaidhne, the "Wild Geese."  Do luigheadar ar, they began</span>
<lb n="310"/><span>to.  I dtómus, for, for the sake of.  Cuan Bhristó, the Bristol Channel.  Breith a</span>
<lb n="311"/><span>mbéal féin i.e., at their own price.  Saighdiúirí, i.e. the Volunteers.  An droch-</span>
<lb n="312"/><span>shaoghal, '47.  "Dhá chloich ar chloich" : The first rule of building is, according to</span>
<lb n="313"/><span>the Irish proverb "dhá chloich ar chloich, agus cloch ar dhá chloich."</span></p>
<lb n="314"/>
<lb n="315"/><p><span>(E.)  Gluaiseacht, be up to date.  Roinnt, sorting.  Glanadh, "scouring."</span>
<lb n="316"/><span>Alcaoilí, alkali.  Réidhteach, "willying."  Dual, a lock of wool or hair.  Scríobadh,</span>
<lb n="317"/><span>"scribbling."  Tarrang, "slubbing."  Garman, a weaver's "beam."  Loscadh,</span>
<lb n="318"/><span>singeing.  Glóthan, glue, size, agus c.  Deisiughadh, "burling."  Úcaireacht, "pulling"</span>
<lb n="319"/><span>or "milling."</span></p>
<lb n="320"/>
<lb n="321"/><p><span>(F.)  Seán Mac Neachtain, Mr John P. Mc Knight, the owner of the "City</span>
<lb n="322"/><span>Woollen Mills," who very kindly gave me all information about the different pro-</span>
<lb n="323"/><span>cesses, as well as the History of Irish Woollens.  Tuigeann do, takes an interest</span>
<lb n="324"/><span>in.  Mac Uí Fhiadha, Mr. Hunter, Manager, Kilkenny Woollen Mills.  Cuire, an</span>
<lb n="325"/><span>invitation.</span></p>
<lb n="326"/>
<lb n="327"/><p/></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Déantúisí Gaedhlacha. VI - Olann.

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Déantúisí Gaedhlacha. VI - Olann.

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
