Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<TEI><teiHeader type="text">
	 
<fileDesc>
<titleStmt>
<title type="main">Comhairle do Ghaedhlaibh.</title><author><persName>Ní Chualáin, Úna</persName></author><editor><name type="main">Ó Donnchadha, Tadhg</name></editor><respStmt>
	<resp>Electronic edition compiled by</resp>
	<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
	</respStmt>
	</titleStmt>
<editionStmt>
	 <edition>
		 <note type="N">IG18-11550</note>
		 <note type="L">165</note>
		 <note type="B">1908</note>
		 <note type="C"/>
		 <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
	 </edition>
</editionStmt>
<publicationStmt>
		<publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher>
		<pubPlace>24 Upper O'Connell Street, Dublin</pubPlace><date>Aibreán, 1908</date><idno>IG18-11550</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
</publicationStmt>
<seriesStmt>
<title level="s">Irisleabhar na Gaedhilge</title><biblScope unit="vol">18</biblScope>
</seriesStmt>
<sourceDesc>
<biblStruct>
<analytic><author>Ní Chualáin, Úna</author><title>Comhairle do Ghaedhlaibh.</title></analytic>
<monogr>
<title level="j">Comhairle do Ghaedhlaibh.</title><imprint><publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher><date>Aibreán, 1908</date></imprint>
</monogr> 
</biblStruct>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<profileDesc>
<langUsage><language ident="ga">Irish</language></langUsage>
</profileDesc>
</teiHeader>
<text><body><div><p><span>Comhairle do Ghaedhlaibh.</span></p>
<lb n="1"/>
<lb n="2"/><p><span>ÚNA NÍ CHUALÁIN</span>
<lb n="3"/><span>do scríobh.</span></p>
<lb n="4"/>
<lb n="5"/><p><span>Deirtear gur a réir mar atá na daoine tá an náisiún.  Má </span>
<lb n="6"/><span>tá na daoine múinte, foghlumtha, neamhspleádhach, is cinnte go </span>
<lb n="7"/><span>bhfuil an náisiún dá réir sin; agus is cinnte freisin nach </span>
<lb n="8"/><span>furusda náisiún den tsóirt seo a chlaoidhe ná a chur fá chois. </span></p>
<lb n="9"/>
<lb n="10"/><p><span>Má's fíor sin, is fíor gurab a réir mar bhéas sinne .i. daoine </span>
<lb n="11"/><span>na hÉireann, a bhéas an náisiún seo againn atámuid ag iarraidh </span>
<lb n="12"/><span>a athbheodhchaint agus a dhúiseacht as an tromshuan i n-a raibh sí. </span>
<lb n="13"/><span>Ní gábhadh a innseacht, mar tá fhios ag fearaibh Fáil air, cia an </span>
<lb n="14"/><span>chaoi bhí ar Éirinn nuair bhí a cuid daoine múinte, foghlumtha; </span>
<lb n="15"/><span>agus ní gábhadh a innseacht acht an oiread cia mar gheall air an </span>
<lb n="16"/><span>t-atharrughadh.  Chualaidh mé, agus léigh mé leis, go bhfuil </span>
<lb n="17"/><span>"Atharrughadh Mór" eile ann anois.  Má tá is maith an sgéal é, </span>
<lb n="18"/><span>acht lé go mbeidh an t-"Atharrughadh Mór" sin ann dá ríribh, </span>
<lb n="19"/><span>caithfimíd tosughadh ag an mbunchloich, agus an náisiún seo </span>
<lb n="20"/><span>againn a thógáil suas breagh, láidir, acmhuinneach, ní le seóiníní </span>
<lb n="21"/><span>ná le staigíní ná le spreallairíní, acht le fir agus le mnáibh </span>
<lb n="22"/><span>measardha, macánta, múinte, foghlumtha, neamhspleádhach. </span></p>
<lb n="23"/>
<lb n="24"/><p><span>Mar dubhairt mé, caithfimíd tosughadh ag an mbunchloich, </span>
<lb n="25"/><span>agus siad na páisdí an bhunchloich seo.  Is ar aithreachaibh is mháith-</span>
<lb n="26"/><span>reachaibh na hÉireann agus n-a ndiaidh sin ar na hoidí sgoile a </span>
<lb n="27"/><span>luigheas an chuid is mó den obair seo.  Tá faitchios orm go bhfuil go </span>
<lb n="28"/><span>leór den dream deireannach seo nach dtuigeann goidé </span>
<lb n="29"/><span>an dualgas atá ortha, acht leigfidh mé tharm é sin anois; </span>
<lb n="30"/><span>b'fhéidir go dtráchtfainn air uair éigin eile. </span></p>
<lb n="31"/>
<lb n="32"/><p><span>Is leis an athair agus an mháthair, acht go mórmhór an mháthair, </span>
<lb n="33"/><span>deaghshompla agus deaghbhéasa a theasbáint dá gcloinn; is cuma </span>
<lb n="34"/><span>céard fheicfidh siad nó chloisfidh siad taobh amuigh, is ar an rud </span>
<lb n="35"/><span>fheicfidh siad is a chloisfidh siad i dtigh a n-athar is a máthar </span>
<lb n="36"/><span>is feárr a chuimhneóchaidh siad.  Tá an mháthair i n-aice na bpáisdí </span>
<lb n="37"/><span>ó thiocfaidh siad ar an saoghal nó go dtiocfaidh siad go haois dul </span>
<lb n="38"/><span>ar sgoil; siad na béasa is na tréithre bhéas aici-se bhéas aca-san, </span></p>
</div>
<pb n="166"/>
<div><lb n="39"/><p><span>go mórmhór ag na páisdí mná.  "céard a dhéanfadh mac an chait </span>
<lb n="40"/><span>acht luch a mharbhadh," agus céard a dheanfadh na páisdí acht an </span>
<lb n="41"/><span>rud a chonnaic siad a n-athair 'sa máthair a dhéanadh.  Is ar na </span>
<lb n="42"/><span>buachaillíbh is cailíníbh Gaedhealacha seo a phós le déidheanaighe, </span>
<lb n="43"/><span>iad seo a bhéas ag pósadh go gairid, agus 'chaon bhliadhain </span>
<lb n="44"/><span>feasda le congnamh Dé atá féachaint i ndiaidh na hoibre seo. </span>
<lb n="45"/><span>Tá eagla orm nach bhfuil mórán maitheasa dhúinn i bheith ag </span>
<lb n="46"/><span>cainnt leis an dream meadhon-aosda.  "Nuair a chríonnuigh-</span>
<lb n="47"/><span>eann an tslat is deacair í shníomh;" is dócha gurb iad na béasa </span>
<lb n="48"/><span>agus na tréithre atá aca go dtí seo, a bhéas aca go deireadh a </span>
<lb n="49"/><span>saoghail. </span></p>
<lb n="50"/>
<lb n="51"/><p><span>Badh cheart dho 'chuile cailín a bheith ábalta ar chócáil sul mar </span>
<lb n="52"/><span>phósaidh sí; is mór an dul amugha a bhíos i ndiaiadh mná ar bith </span>
<lb n="53"/><span>nach bhfuil eólas aici ar an ealadhain seo.  Badh cheart di, freisin, </span>
<lb n="54"/><span>a bheith 'n-ann fuadháil is deárnáil a dhéanamh go cliste.  Ó phósas </span>
<lb n="55"/><span>bean, níl aon lá nach bhfuil greim fuadhála ag teastái uaithi, cé </span>
<lb n="56"/><span>b'í céard a rinne sí roimhe sin.  Is mór agus is rí-mhór an náire </span>
<lb n="57"/><span>dho mhnaoi ar bith poll a bheith ar a stoca agus gan í 'n-ann é </span>
<lb n="58"/><span>dheárnáil; acht céard a déarfas mé léithi má bhíonn poll ar </span>
<lb n="59"/><span>stoca a fir, rud a bhéas?  A leigfidh sí dhó an stoca sin a chur </span>
<lb n="60"/><span>ar a chois ó lá go lá gan greim a chur innti?  Nach gcaithfidh sí </span>
<lb n="61"/><span>é, nuair nach bhfuil sí 'n-ann a dhéanta.  B'fhéidir go dtairng-</span>
<lb n="62"/><span>eóchadh sí chun a chéile dhá thaobh an phoill, agus ar an gcuma seo </span>
<lb n="63"/><span>go ndúnfadh sí a bhéal ar feadh tamaill; acht is geárr é - is </span>
<lb n="64"/><span>geárr go mbeidh a chlab níos osgailte aríst 'ná bhí sé ariamh. </span>
<lb n="65"/><span>Caithfear anuas na stocaí sin agus caithfear sa gcarnaoiligh </span>
<lb n="66"/><span>iad, nó tabhairfear dho cheannuighe na gceirteach iad an chéad </span>
<lb n="67"/><span>uair eile ghabhas sé thart.  Ceannóchar péire nuadh, agus geabhaidh </span>
<lb n="68"/><span>siad an bóthar céadna gan mórán achair.  Dá mbeadh an bhean </span>
<lb n="69"/><span>sin ábalta ar dheárnáil a dhéanamh nuair tháinig an chéad phoillín </span>
<lb n="70"/><span>ar na stocaí sin, cé an fhaid eile sheasfadh siad thar mar sheas-</span>
<lb n="71"/><span>adar nuair ná raibh?  'Sé an cleas céadna é le 'chuile bhall eile </span>
<lb n="72"/><span>éadaigh: nuair thiocfas poll air, níl sí 'n-ann píosa ná paisde </span>
<lb n="73"/><span>a chur air.  Ní chreidim féin ins an sean-fhocal sin, gur "Onór-</span>
<lb n="74"/><span>aighe poll ná píosa."  Agus tá a shliocht uirthi féin is ar a líon-</span>
<lb n="75"/><span>tighe.  Tá a sgiorta ar sileadh léi féin 'n-áit ar sgaoil cruinne </span>
<lb n="76"/><span>nó pléata ann.  Bíonn glúine agus uillinneacha na ngasúr </span>
<lb n="77"/><span>amach tré n-a mbrístíníbh is a gcasóigíníbh, cheal nach bhfuil an </span></p>
</div>
<pb n="167"/>
<div><lb n="78"/><p><span>bhean sin is máthair dóibh 'n-ann greim a chur ionnta, ná píosa </span>
<lb n="79"/><span>ná paisde a chur ortha.  Ní bhacfaidh mé leis an athair, acht mo </span>
<lb n="80"/><span>thruagh fear ar bith a gheobhas a leithéid sin de mhnaoi!  Is ar a </span>
<lb n="81"/><span>leithéidí seo a ghníos ceannuighe na gceirteach an saidhbhreas, </span>
<lb n="82"/><span>mar nach mbíonn an t-éadach leath-chaithte nuair fhághann siad </span>
<lb n="83"/><span>uatha é.  Is oth liom a rádh go bhfuil corr-dhuine mar seo anonn </span>
<lb n="84"/><span>'sa 'nall ar fud na tíre.  Ní thuigid cé na dualgais a thógaid </span>
<lb n="85"/><span>ortha féin nuair thógaid coiméad tighe ortha féin. </span></p>
<lb n="86"/>
<lb n="87"/><p><span>Acht sé mo chomhairle do 'chuile bhuachaill a bhfuil meas aige </span>
<lb n="88"/><span>air féin nó ar Éirinn gan aon chailín a phósadh acht an cailín a </span>
<lb n="89"/><span>bhéas cliste leis an tsnáthaid - nó maith go leór ar chaoi ar bith - </span>
<lb n="90"/><span>agus a bhéas ábalta ar chócáil.  Ní feasach dhamh-sa dhá nídh ar bith </span>
<lb n="91"/><span>eile is riachtanaighe do bheantighe fios a bheith aici ortha 'ná an dá </span>
<lb n="92"/><span>nídh seo.  Agus sé mo chomhairle go 'chuile chailín an dá nídh sin </span>
<lb n="93"/><span>fhoghluim, sul mar phósas sí.  Badh cheart di mar an gcéadna </span>
<lb n="94"/><span>foghluim le nigheachán agus iarnáil a dhéanamh. </span></p>
<lb n="95"/>
<lb n="96"/><p><span>Badh cheart dho 'chuile chomhluadar a bheith n-a gcodladh i </span>
<lb n="97"/><span>n-am agus n-a suidhe i n-am; níl aon phurgóid níos feárr le </span>
<lb n="98"/><span>na gcongbháil i n-a sláinte 'ná a ndóthain codlata.  Le go </span>
<lb n="99"/><span>bhféadfar sin a dhéanamh ní fuláir dho mhnaoi an tighe an suipéar </span>
<lb n="100"/><span>agus 'chaon rud eile a bheith i gcóir i n-am aici.  Má tá ar fhear </span>
<lb n="101"/><span>an tighe dhul chum a chuid oibre go moch, bíodh a bhean n-a suidhe </span>
<lb n="102"/><span>roimhe, agus bíodh a chéadphroinn ullamh aici fá n-a chomhair nuair </span>
<lb n="103"/><span>tá seisean ullamh len' aghaidh; suidheadh sí fhéin i n-aoinfheacht </span>
<lb n="104"/><span>leis, is cuma í rud ithe nó gan ithe.  Ní ceart d'aon mhnaoi </span>
<lb n="105"/><span>leigean dá fear a bhéilí fhagháil réidh dhó fhéin, muna bhfuil </span>
<lb n="106"/><span>sí tinn 's nach bhféadfadh sí é, agus í fhéin fhanacht n-a samhairle </span>
<lb n="107"/><span>n-a codladh. </span></p>
<lb n="108"/>
<lb n="109"/><p><span>Má's beag mór an teach bíodh sé glan, cluthar.  "Is fearr </span>
<lb n="110"/><span>teach beag is teann lóin, ná teach mór is ganntain bídh."  Muna </span>
<lb n="111"/><span>bhfuil seomra ar leith le haghaidh ithe ann, ithtear ins an gcisdin-</span>
<lb n="112"/><span>each, níl aon áit níos teólaidhe 'ná í acht í bheith glan.  Ná bhíodh </span>
<lb n="113"/><span>potaí ná nidhthe den tsórt sin caithte anonn is anall ar fuid an </span>
<lb n="114"/><span>urláir.  Muna bhfuil seomra beag nó áit ar leith le haghaidh na </span>
<lb n="115"/><span>nidhthe seo a chur ann, is féidir áit bheag chúlráideach fhághail dóibh </span>
<lb n="116"/><span>ins an gcisdineach fhéin.  Fáightear éadach crón-dhearg, nó dath </span>
<lb n="117"/><span>ar bith eile bhéas oireamhanach, agus déantar brat dhe a thiocfas </span>
<lb n="118"/><span>anuas ó bhárr a bhalla go hurlár; ná bíodh an brat sínte díreach </span></p>
</div>
<pb n="168"/>
<div><lb n="119"/><p><span>mar bheadh clar ann, acht déantar fairsing go leór é gur féidir </span>
<lb n="120"/><span>cruinniughadh a bheith ann ar chaoi go dtuitfidh sé anuas go deas. </span>
<lb n="121"/><span>Is féidir rudaí eile a chrochadh ar an mballa taobh istigh den </span>
<lb n="122"/><span>bhrat seo; nó is féidir teilpeanna ádhmuid a chur trasna ann </span>
<lb n="123"/><span>agus rudaí a leagann ortha. </span></p>
<lb n="124"/>
<lb n="125"/><p><span>Ná bíodh aon dath ar bhord na cisdinighe, acht bíodh sí glan </span>
<lb n="126"/><span>sgiúrtha i gcomhnuidhe.  Deirtear nár cheart d'éinne ithe den </span>
<lb n="127"/><span>chlár lom.  B'fhéidir nár cheart, acht b'fheárr liom ithe céad uair </span>
<lb n="128"/><span>den chlár atá glan geal 'ná aon uair amháin den éadach cláir </span>
<lb n="129"/><span>atá salach bracach.  Ní móide go n-eireóchaidh le bean tighe </span>
<lb n="130"/><span>éadach cláir glan a bheith aici i gcomhnuidhe, agus an áit a leig-</span>
<lb n="131"/><span>tear do pháisdí gan chiall ithe ag an mbord is geárr a sheasfas </span>
<lb n="132"/><span>éadach cláir glan.  Mar sin de, badh cheart dho 'chuile bheantighe </span>
<lb n="133"/><span>a bhfuil páisdí aici éadach nó dhó den tsaghas sin ar nós mar-</span>
<lb n="134"/><span>mair a cheannach, agus ceann aca a leathadh ar an mbord uair </span>
<lb n="135"/><span>ar bith nach mbeidh an t-éadach lín fá réir aici.  Má thugtar aire </span>
<lb n="136"/><span>bheag dhóibh seo is fada an lá a sheasfas ceann aca. </span></p>
<lb n="137"/>
<lb n="138"/><p><span>Nuair atá an béile thart agus na soighthigh leagtha suas, cuim-</span>
<lb n="139"/><span>lighthear éadach fliuch dhe.  Cuimlighthear go cruaidh 'n-a dhiaidh sin </span>
<lb n="140"/><span>é le éadach tirm.  Má déantar seo, ní iompóchaid sé buidhe go </span>
<lb n="141"/><span>luath.  Is feárr é chasadh timcheall ar mhaide 'ná é fhilleadh, mar </span>
<lb n="142"/><span>sgoilteann sé leis an bhfilleadh.  Má cuirtear ar mhaide é, </span>
<lb n="143"/><span>cuirtear taobh an éadaigh, no an taobh buinn os cionn, istigh leis </span>
<lb n="144"/><span>an maide.  Déanfaidh cois seansguaibe ceart len' aghaidh seo, </span>
<lb n="145"/><span>acht ná bíodh aon cheó den sguaib léithi.  Is cuma cia an ghloin-</span>
<lb n="146"/><span>eacht atá ar an gcuid eile de'n chisdineach, má tá an gráta </span>
<lb n="147"/><span>agus thart timcheall ar an teine is ar an teallach salach, tá </span>
<lb n="148"/><span>'chuile rud ag breathnughadh salach.  Badh cheart, mar sin, an gráta </span>
<lb n="149"/><span>a chongbháil glan gléasta i gcomhnuidhe agus an teallach a chong-</span>
<lb n="150"/><span>bháil sguabtha. </span></p>
<lb n="151"/>
<lb n="152"/><p><span>Badh cheart dho 'chuile mhnaoi, nuair tá sí ag obair, naprún </span>
<lb n="153"/><span>breagh mór d'éadach garbh so-nighte a bheith uirthi, a chlúdóchas a </span>
<lb n="154"/><span>gúna thart thimcheall, agus péire muinchillí d'éadach do-shalaighthe </span>
<lb n="155"/><span>so-nighte a bheith uirthi os cionn na coda eile.  Nuair bhéas a cuid </span>
<lb n="156"/><span>oibre déanta, ní'l aici acht iad so a chaitheamh dhi nó a tharraingt </span>
<lb n="157"/><span>dhi, agus ní'l aithne annsin uirthi go ndearna sí pioc oibre ar </span>
<lb n="158"/><span>feadh an lae, tá a cuid éadaigh chomh glan sin. </span>
<lb n="159"/></p>
</div>
<pb n="169"/>
<div><lb n="160"/><p><span>Ní ceart d'aon mhnaoi, ná d'aon chailín acht chomh beag, </span>
<lb n="161"/><span>a seomra a fhágáil ar maidin gan a héadan a nighe agus </span>
<lb n="162"/><span>a gruaig a chíoradh.  Ní gábhadh dhi a gruaig a dhéanamh suas go </span>
<lb n="163"/><span>galánta, dhéanfaidh sé dhí í chíoradh siar go deas agus í cheangal </span>
<lb n="164"/><span>thiar ar a cúl.  Is beag bean nach dtéigheann a gruaig mar seo </span>
<lb n="165"/><span>go deas dhi.  Fágtar an ghalántacht go Domhnach, agus go </span>
<lb n="166"/><span>uaireanta áirithe.  Feicfidh tú cailíní, agus mná pósda chomh maith, </span>
<lb n="167"/><span>agus a ngruaig casta istigh i mbioráin mhóra aca ar feadh </span>
<lb n="168"/><span>an lae.  Níor mhaith liom a rádh cia leis is cosamhail iad; </span>
<lb n="169"/><span>déarfaidís go mbeinn ró-chruaidh ortha. </span></p>
<lb n="170"/>
<lb n="171"/><p><span>Nuair éireóchas na páisdí nightear a n-éadain is a lámha agus </span>
<lb n="172"/><span>cíorthar a ngruaig (déanfaidh an chuid is sine don chuid is óige </span>
<lb n="173"/><span>é), agus ná leigtear ag ithe iad le lámhaibh smeartha agus leath a </span>
<lb n="174"/><span>gcuid éadaigh ortha.  Chomh luath is bhéas siad i n-ann a dhéanamh </span>
<lb n="175"/><span>is ceart iachall a chur ortha, a mbróga a ghlanadh 'chuile oidhche </span>
<lb n="176"/><span>agus iad a leagan i leathtaobh i n-a n-áit féin.  Nuair thiocfas </span>
<lb n="177"/><span>siad isteach ón sgoil, leagaidís a leabhra i n-a n-áit féin; ná </span>
<lb n="178"/><span>leigtear dhóibh iad-san ná a málaí a chaitheamh annseo ná annsúd. </span>
<lb n="179"/><span>Bíodh áit le haghaidh 'chuile rud, agus bíodh 'chuile rud in' </span>
<lb n="180"/><span>áit féin.  Nighidís a lámha sul mar shuidheas siad ag an mbord; </span>
<lb n="181"/><span>múintear dhóibh le altughadh roimh a mbéilíbh agus buidheachas </span>
<lb n="182"/><span>a thabhairt n-a dhiaidh.  Nuair iarrfar aon cheo ortha, nó nuair </span>
<lb n="183"/><span>déarfar leo aon cheó a dhéanamh, abarthar "má's é do thoil é." </span>
<lb n="184"/><span>Nuair gheobhthar aon cheó uatha, nó nuair dhéanfaidh siad aon cheó, </span>
<lb n="185"/><span>abarthar "go raibh maith agat".  Múintear do na páisdí leis an </span>
<lb n="186"/><span>rud céadna a rádh, le na chéile, le na n-athair nó a máthair nó </span>
<lb n="187"/><span>le duine ar bith eile.  Is mar seo a chleachtfaidh siad a bheith </span>
<lb n="188"/><span>múinte agus an rud a chleachtfaidh siad n-a n-óige níl baoghal </span>
<lb n="189"/><span>go ndéanfaidh siad dearmad air nuair fhásas siad suas. </span></p>
<lb n="190"/>
<lb n="191"/><p><span>Nuair déarfar leó aon nídh a dhéanamh ná glactar "déanfad </span>
<lb n="192"/><span>ar ball" ná "fan go fóill" uatha, acht cuirtear dá dhéanamh </span>
<lb n="193"/><span>láithreach iad.  Ní ceart don mháthair bheith a rádh "fan go </span>
<lb n="194"/><span>dtiocfaidh t'athair annseo," ná "fan go dtiocfaidh seo ná siúd." </span>
<lb n="195"/><span>Smachtuigheadh sí fhéin iad agus ná bíodh sí ag bagairt aon duine </span>
<lb n="196"/><span>ortha.  Níl sí acht ag milleadh na bpáisdí ar a lán dicheall, mar </span>
<lb n="197"/><span>nuair thiocfas an t-athair ní innseochaidh sí aon nídh dhó; agus </span>
<lb n="198"/><span>tuigeann na páisdí sin go rí-mhaith, ar chaoi nuair thiocfas </span>
<lb n="199"/><span>cruadhas beag ionnta nach n-iompóchaidh siad ar a gcois dá </span></p>
</div>
<pb n="170"/>
<div><lb n="200"/><p><span>máthair.  Is le iachall a chur ortha rud a dhéanamh chomh luath </span>
<lb n="201"/><span>is déarfar leo é a múinfear dhóibh lé bheith umhal, éasgaidh, </span>
<lb n="202"/><span>oibliogáideach. </span></p>
<lb n="203"/>
<lb n="204"/><p><span>Má bhíonn milseáin aca, roinnidís le chéile iad, agus roinn-</span>
<lb n="205"/><span>idís le páisdíbh eile, freisin.  Is mar seo a múinfear dóibh le </span>
<lb n="206"/><span>bheith fial, flaitheamhail, agus cóir. Má theastuigheann uatha a </span>
<lb n="207"/><span>dhul isteach i seomra a bhfuil daoine ann, múintear dóibh le </span>
<lb n="208"/><span>bualadh ag an doras, an doras a dhúnadh 'n-a ndiaidh nuair ghabh-</span>
<lb n="209"/><span>aid isteach agus aríst nuair ghabhaid amach.  Badh cheart dho </span>
<lb n="210"/><span>pháisdí, agus do dhaoine fásda chomh maith, a mbróga a ghlanadh ag </span>
<lb n="211"/><span>an doras ar theacht isteach den tsráid dóibh, agus gan an sal-</span>
<lb n="212"/><span>achar a bhéas ortha a thabhairt isteach ar fuid an tighe. </span></p>
<lb n="213"/>
<lb n="214"/><p><span>Má gealltar aon rud do pháisdí, nó má gealltar iad a </span>
<lb n="215"/><span>thabhairt i n-aon áit, cóimhlíontar na geallamhna sin leó.  Má </span>
<lb n="216"/><span>fheiceann páisdí daoine fásda neamhshuimeamhail i dtaoibh cóimh-</span>
<lb n="217"/><span>líonadh a ngeallamhna, ní chuirfidh siad fhéin aon tsuim i ngeall-</span>
<lb n="218"/><span>amhna a bhriseadh le páisdíbh eile, nó le na chéile.  Greamóchaidh </span>
<lb n="219"/><span>an gnás sin díobh, agus, nuair fhásfaidh siad suas, ní bheidh aon </span>
<lb n="220"/><span>mhuinighin le cur i n-a bhfocal. </span></p>
<lb n="221"/>
<lb n="222"/><p><span>Chomh luath is bhéas páisdí i n-ann a dhéanamh, cuirtear ag </span>
<lb n="223"/><span>déanamh oibreacha beaga iad, agus múintear dhóibh le 'chaon nídh </span>
<lb n="224"/><span>a dhéanamh go maith agus go cneasda.  Múintear an sean-fhocal </span>
<lb n="225"/><span>dóibh, "An rud is fiú a dhéanamh chor ar bith, is fiú é dhéanamh go </span>
<lb n="226"/><span>maith."  Féachtar ar an obair nuair bhéas sí déanta ach, agus, </span>
<lb n="227"/><span>má rinneadar a ndícheall, moltar iad, agus beidh a dhá oiread </span>
<lb n="228"/><span>fonn ortha dhá dhéanamh an chéad uair eile.  "Mol an óige is </span>
<lb n="229"/><span>tiocfaidh sí." </span></p>
<lb n="230"/>
<lb n="231"/><p><span>An chéad uair a dhéanas páisdí rud ar bith nach bhfuil ceart, </span>
<lb n="232"/><span>nó an chéad uair a gheóbhthar amach ag innseacht bhréag iad, ní </span>
<lb n="233"/><span>ceart iad a bhualadh, acht abarthar leó nach ceart a leithéid sin </span>
<lb n="234"/><span>a dhéanamh.  Curtar i dtuigsint dóibh nach ceart bréag a inn-</span>
<lb n="235"/><span>seacht i n-aon chor, acht gur cheart dóibh a bheith misneamhail fear-</span>
<lb n="236"/><span>amhail, agus an fhírinne a rádh i gcomhnuidhe.  Nuair bheidh siad </span>
<lb n="237"/><span>cionntach admháil go rabhadar as bealach agus buaidh bhreith ar a </span>
<lb n="238"/><span>námhaid.  Acht má bhuailtear iad, beidh siad sgannraithe, agus </span>
<lb n="239"/><span>ní leigfidh an sgannradh dhóibh admháil go raibh siad cionntach. </span>
<lb n="240"/><span>Déarfaidh siad nach iad a rinne é.  Innseochaidh siad bréag, agus </span>
<lb n="241"/><span>nuair tosuighthear ar na bréaga ní'l fhios cá stadfar.  Mar sin, </span></p>
</div>
<pb n="171"/>
<div><lb n="242"/><p><span>labhartar go réidh cneasda leó an chéad uair; acht má leanaid </span>
<lb n="243"/><span>don droch-ghnás 'n-a dhiaidh sin, ná spáráiltear an tslat ortha. </span></p>
<lb n="244"/>
<lb n="245"/><p><span>Tá daoine ann nach gcuireann aon tsuim ann má innsigheann </span>
<lb n="246"/><span>páisde bréag, nó má ghoideann sé nídh, déaraid nach bhfuil ciall </span>
<lb n="247"/><span>aige.  Is minic a chloiseas tú duine a rádh: "Ó! ní'l aon mhaith </span>
<lb n="248"/><span>dhom leis nó go dtiocfaidh ciall dó!"  Is mór atá na daoine </span>
<lb n="249"/><span>seo ag dul amugha; má tá na droch-bhéasa foghlumtha aige nó </span>
<lb n="250"/><span>aici, is doiligh a rádh go dtiocfaidh ciall choidhche dhóibh ar an </span>
<lb n="251"/><span>mbealach sin. </span></p>
<lb n="252"/>
<lb n="253"/><p><span>Is i n-am atá an tsrian lé cuir leis an droch-bhéas má's </span>
<lb n="254"/><span>bréaga nó goid é.  Chualamar go léir (nó an té nár chualadh is </span>
<lb n="255"/><span>dócha gur léigh sé é) i dtaoibh an fhir a bhain bárr na cluaise dá </span>
<lb n="256"/><span>mháthair agus é ag dul dhá chrochadh mar gheall ar ghaduidheacht. </span>
<lb n="257"/><span>Nuair bhí sé n-a ghasúr óg ag dul ar sgoil ghoid sé leabhar lá. </span>
<lb n="258"/><span>Nuair tháinig sé a-bhaile 'sbáin sé dá mháthair é; acht i n-ionad </span>
<lb n="259"/><span>ise a rádh leis ná raibh sé ceart nídh ar bith a ghoid, is amhlaidh a </span>
<lb n="260"/><span>mhol sí é as ucht a dhéanta.  Ghoid sé rud agus rud eile nó go </span>
<lb n="261"/><span>rugas air fá dheireadh, agus go raibh sé le na bheatha a chríoch-</span>
<lb n="262"/><span>nughadh ar an gcroich.  An lá a raibh sé ag dul dá chrochadh bhí a </span>
<lb n="263"/><span>mháthair láithreach i measg an tsluaigh.  Chonnaic seisean í, agus </span>
<lb n="264"/><span>d'iarr sé cead ar na hoifigíbh bhí timcheall air cúpla focal a </span>
<lb n="265"/><span>chur i gcluais a mháthar.  Fuair sé sin.  Chrom sé anuas le </span>
<lb n="266"/><span>labhairt i n-a cluais, mar shíl 'chuile dhuine, acht i n-ionad labhairt </span>
<lb n="267"/><span>is amhlaidh gheárr sé bárr na cluaise dhi le na fhiaclaibh.  Fiaf-</span>
<lb n="268"/><span>ruigheadh dhe cé an fáth a bhí aige le n-a léitheid sin de chleas a </span>
<lb n="269"/><span>dhéanamh.  D'innis sé dhóibh a sgeul, "Acht," ar seisean, "dá </span>
<lb n="270"/><span>gcuireadh mo mháthair cosg orm-sa an chéad lá ar ghoid mé an </span>
<lb n="271"/><span>leabhar ní annseo bheinn indiu."  Badh cheart dúinn cuimhneamh </span>
<lb n="272"/><span>gur "i n-a srutháiníní beaga thosuigheas na haibhneacha móra." </span></p>
<lb n="273"/>
<lb n="274"/><p><span>Ní ceart don athair ná don mháthair labhairt go goirgeach, </span>
<lb n="275"/><span>drochmhúinte le chéile os comhair na bpáisdí; ná ní ceart </span>
<lb n="276"/><span>focla gránna, gáirseamhla labhairt os a gcomhair.  Go deimhin </span>
<lb n="277"/><span>ní ceart focla den tsórt seo a labhairt aon am.  Ní ceart </span>
<lb n="278"/><span>dóibh acht an oiread a bheith ag sáruigheacht ar a chéile os a </span>
<lb n="279"/><span>gcomhair.  Is dócha go bhfuil an ceart ag duine eicint aca, acht </span>
<lb n="280"/><span>bíodh ciall ag duine eicint aca freisin.  Tá sáruigheacht agus </span>
<lb n="281"/><span>díospóireacht den tsórt seo idir dhaoinibh badh chóir a bheith aon-</span>
<lb n="282"/><span>tuigthe, ag milleadh a lán fá'n tír seo.  Síleann 'chaon duine </span></p>
</div>
<pb n="172"/>
<div><lb n="283"/><p><span>gurab aige féin atá an ceart agus ní ghéillfidh ceachtar aca. </span>
<lb n="284"/><span>"Sáruigh an rud uair nó dhó, is mara dtagaid leat tarr leó." </span></p>
<lb n="285"/>
<lb n="286"/><p><span>Má tá sé i n-ann do Ghaedhil aon leas a dhéanamh dá dtír </span>
<lb n="287"/><span>dhúthchais is lé bheith aontuighthe, carthannach le chéile é. </span></p>
<lb n="288"/>
<lb n="289"/><p><span>(Ní críoch).</span></p>
<lb n="290"/>
<lb n="291"/><p>
<lb n="292"/></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Comhairle do Ghaedhlaibh.

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Comhairle do Ghaedhlaibh.

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
