Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<TEI><teiHeader type="text">
	 
<fileDesc>
<titleStmt>
<title type="main">An Móta Glas.</title><author><persName>Ó Súilleabháin, Donnchadh</persName></author><editor><name type="main">Ó Donnchadha, Tadhg</name></editor><respStmt>
	<resp>Electronic edition compiled by</resp>
	<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
	</respStmt>
	</titleStmt>
<editionStmt>
	 <edition>
		 <note type="N">IG18-11549</note>
		 <note type="L">161</note>
		 <note type="B">1908</note>
		 <note type="C"/>
		 <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
	 </edition>
</editionStmt>
<publicationStmt>
		<publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher>
		<pubPlace>24 Upper O'Connell Street, Dublin</pubPlace><date>Aibreán, 1908</date><idno>IG18-11549</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
</publicationStmt>
<seriesStmt>
<title level="s">Irisleabhar na Gaedhilge</title><biblScope unit="vol">18</biblScope>
</seriesStmt>
<sourceDesc>
<biblStruct>
<analytic><author>Ó Súilleabháin, Donnchadh</author><title>An Móta Glas.</title></analytic>
<monogr>
<title level="j">An Móta Glas.</title><imprint><publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher><date>Aibreán, 1908</date></imprint>
</monogr> 
</biblStruct>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<profileDesc>
<langUsage><language ident="ga">Irish</language></langUsage>
</profileDesc>
</teiHeader>
<text><body><div><p><span>An Móta Glas.</span></p>
<lb n="1"/>
<lb n="2"/><p><span>DONNCHADH Ó SÚILLEABHÁIN, ro chan.</span></p>
<lb n="3"/>
<lb n="4"/><p><span>Cois leasa seadh thógas bórd go beacht</span>
<lb n="5"/><span>Um neóin roim threascairt gréine</span>
<lb n="6"/><span>Gan beatha dhom shróin ná coróinn im ghlaic</span>
<lb n="7"/><span>Ná cóir ar bha le haereacht:</span>
<lb n="8"/><span>Seadh do theangmhaig im threó bean chórach dheas </span>
<lb n="9"/><span>Ar an móta glas n-a haonar,</span>
<lb n="10"/><span>Gur bhinne a guth beóil ná nótaí an "bhand",</span>
<lb n="11"/><span>Ná an ceól do spreag Orphéus.</span></p>
<lb n="12"/>
<lb n="13"/><p><span>Ba chamarsach ómrach snódhghlan daithte </span>
<lb n="14"/><span>Bórrchas crathach néamhrach,</span>
<lb n="15"/><span>'Na bhrataibh go feór léi ag tómhas an tailimh</span>
<lb n="16"/><span>A hórfholth dlathach dréimreach;</span>
<lb n="17"/><span>Mar an lomra thóg an leómhan ó Chalcios </span>
<lb n="18"/><span>Do thug póg le searc do Mhédea, </span>
<lb n="19"/><span>Agus go ndéanfadh ar neóin di clóca ceathach</span>
<lb n="20"/><span>Ó choróinn go barra a caol-throigh.</span></p>
<lb n="21"/>
<lb n="22"/><p><span>Ar a haghtha gan bhéim ba néata mala,</span>
<lb n="23"/><span>Agus a déad mar bhanna an chléirigh;</span>
<lb n="24"/><span>Bhí luisne na gcaor ag pléidhe is ag caismirt </span>
<lb n="25"/><span>Trí ghné 'na leacain mhaorgain;</span>
<lb n="26"/><span>Bhí a ramhar-rosc claon mar bhraon ar sheamar.</span>
<lb n="27"/><span>I ngaorthadh ar bhreacadh an lae anoir;</span>
<lb n="28"/><span>An dairtire caoch n-a héadan leachta,</span>
<lb n="29"/><span>D'fhúig réix sa ghalar éagtha.</span></p>
<lb n="30"/>
<lb n="31"/><p><span>Ar a leathan-ucht réidh mar dhéis na mara </span>
<lb n="32"/><span>Ag raobadh ar charraig ghléineach;</span>
<lb n="33"/><span>Agus ar shleasaibh a cléibh ba néata mama</span>
<lb n="34"/><span>Bhí gné na heala ar chaol-shruth;</span>
<lb n="35"/></p>
</div>
<pb n="162"/>
<div><lb n="36"/><p><span>Bhí a seanga-chorp séimh mar aon-chur sneachtaidh</span>
<lb n="37"/><span>Ná béaradh teas na gréine air,</span>
<lb n="38"/><span>Nár chneasaigh le haon neach d'réir mar bhrathaim</span>
<lb n="39"/><span>Saor ar pheachadh dhéanamh.</span></p>
<lb n="40"/>
<lb n="41"/><p><span>Do thairgeadh go néata léasa tailimh,</span>
<lb n="42"/><span>Laochra i n-arm gléasta,</span>
<lb n="43"/><span>Na marcaigh le caol-fhuip ag téigheadh na gcapall,</span>
<lb n="44"/><span>Fé n-a mbeannaibh tréin-phuic;</span>
<lb n="45"/><span>Na beachaigh is a saothar, is créithre meala,</span>
<lb n="46"/><span>Géaga is ealaí is faolchoin,</span>
<lb n="47"/><span>Luingeas go dléineach fé n-a n-anairt,</span>
<lb n="48"/><span>Agus téada ar uarpaibh caola.</span></p>
<lb n="49"/>
<lb n="50"/><p><span>Is blasta do ghéanadh saothar greanta </span>
<lb n="51"/><span>Béir do cheapadh ar éadach;</span>
<lb n="52"/><span>An t-abhall do pléidheadar béithe an cheana</span>
<lb n="53"/><span>Agus géaga ar chrannaibh réalta;</span>
<lb n="54"/><span>Cathair na Trae idir cé agus falla,</span>
<lb n="55"/><span>Agus Foénics aibidh aosta;</span>
<lb n="56"/><span>An fharaige théadmhar chraosach gharbh</span>
<lb n="57"/><span>Agus a héisc ar bhrataibh daora.</span></p>
<lb n="58"/>
<lb n="59"/><p><span>Aitchimíd féin den gcéad-bhean t'ainm:</span>
<lb n="60"/><span>Nó an éinne dhar bhaist an chléir thu?</span>
<lb n="61"/><span>Nó an tusa agum Déirdre, céile an dragain,</span>
<lb n="62"/><span>Do shaothruigh Feargus claon leis;</span>
<lb n="63"/><span>Tréis filleadh ar a gaolthaibh go hÉamhain Macha</span>
<lb n="64"/><span>Is léi do cailleadh laochra;</span>
<lb n="65"/><span>Nó an bhean choinghibh Actéan go haér na maidne</span>
<lb n="66"/><span>Ar séirse ghá tharac i gcraobhchaibh?</span></p>
<lb n="67"/>
<lb n="68"/><p><span>An tusa agum Bláthnaid scáinneach leabhair,</span>
<lb n="69"/><span>Rug bárr na gaisce i gcéin léi,</span>
<lb n="70"/><span>Agus do choinghibh Mac Dáire go sámh na leabaidh</span>
<lb n="71"/><span>Go ndeárnthas feabhal cléibh air;</span>
<lb n="72"/><span>Nó an fhinne-bhean d'fhás gan cháim 'na greach</span>
<lb n="73"/><span>Ar a ngáirtear Polexéma,</span>
<lb n="74"/><span>Agus gur cuireadh chun báis 'na sháil léi fear</span>
<lb n="75"/><span>Ins an áit nar dhearg shaobhar air.</span></p>
<lb n="76"/>
<lb n="77"/><p><span>"An tu an bladaire beóil do sheól a ndeas</span>
<lb n="78"/><span>Ar chóstaí isteach go hÉirinn,</span>
<lb n="79"/><span>Ar sheachaint Mhic Dreóin de chló n-a chat,</span>
<lb n="80"/><span>Níor dhóich gur thaitn an scéimh leis;</span>
<lb n="81"/><span>Cé gur cailleadh insan chomhrac na slóighthe fear</span>
<lb n="82"/><span>Ba mhór ag flaith na féinne,</span>
<lb n="83"/><span>Is gur sheasaimh gan ghleó an té chomhraic Dailc </span>
<lb n="84"/><span>Agus fear de neartaibh Éimhir.</span>
<lb n="85"/></p>
</div>
<pb n="163"/>
<div><lb n="86"/><p><span>"Bhíos sealad ar stró sarar phósas bean,</span>
<lb n="87"/><span>Níor dhóth gur gar dhom aos mé;</span>
<lb n="88"/><span>Tigheadh beathuisce ar bórd agus pórtar seal,</span>
<lb n="89"/><span>Chun go n-ólfam fleadh nách braon de; </span>
<lb n="90"/><span>Bíom sealad ghá ól mar 'thóist' gan tart, </span>
<lb n="91"/><span>Mar a shnó-so is gean le Gaedhlaibh,</span>
<lb n="92"/><span>Is go gcloisimíd ceólta ag Bónapart </span>
<lb n="93"/><span>Ar chóstaí ag 'band' lá gréine."</span></p>
<lb n="94"/>
<lb n="95"/><p><span>D'fhreagair an óigh me go deórach lag,</span>
<lb n="96"/><span>Do b'eól di a ceasnaí léigheadh dhomh:</span>
<lb n="97"/><span>"Sí mh'ainm-si Fodhla feóchta chaithte</span>
<lb n="98"/><span>Bhrónach chathach chéasta;</span>
<lb n="99"/><span>Gurab é Gaige na mBó agus a fhorsaí chreach me,</span>
<lb n="100"/><span>Do stróic mo chneas gan éadach;</span>
<lb n="101"/><span>Olibhir crón agus Seóirse dearg,</span>
<lb n="102"/><span>Do chaith coróinn mo mharcaigh Ghaedhlaigh."</span></p>
<lb n="103"/>
<lb n="104"/><p><span>"Cé mheathluigh mo shnó agus mo chló len' ais</span>
<lb n="105"/><span>'S gur leónadar bearta an tsaoghail mé,</span>
<lb n="106"/><span>Cá bhfios nách fóirfinn fós tú, a bhean,</span>
<lb n="107"/><span>Tá ad' dheol ag seana-mhéirdrigh;</span>
<lb n="108"/><span>Má mhairim-se beó, do-gheóbhaidh tú brat </span>
<lb n="109"/><span>Nách clóicín bratach bréide,</span>
<lb n="110"/><span>Ach scearfanna sróill agus ór 'ná chreasaibh,</span>
<lb n="111"/><span>Agus coróinn le malairt chéile.</span></p>
<lb n="112"/>
<lb n="113"/><p><span>"Dá sciúrdadh an trúip de chiumhas an Daingin,</span>
<lb n="114"/><span>Is iongantach mar a léimfinn;</span>
<lb n="115"/><span>Ba radharc insan dúthaigh búir dhá dtreascairt</span>
<lb n="116"/><span>Agus púirt ar lasadh i n-aonfheacht.</span>
<lb n="117"/><span>Dar go deimhin, táid siúd ar a gcúrsa ag teacht,</span>
<lb n="118"/><span>Le congnamh ceart an Aon-Mhic,</span>
<lb n="119"/><span>Is doimhin do chumha gan fonn, a bhean,</span>
<lb n="120"/><span>Go dtídh prionnsa an airm Ghaedhlaigh.</span></p>
<lb n="121"/>
<lb n="122"/><p><span>"Ba mhian liom búir do rúscadh ó thalamh,</span>
<lb n="123"/><span>Sliocht Lútair is Chailbhin chraosaigh;</span>
<lb n="124"/><span>Iarraim chúcha congnamh Pheadair</span>
<lb n="125"/><span>Ghá mbrughadh agus an tAthair Naomhtha;</span>
<lb n="126"/><span>Gur thrialluigh chugham-sa blúire dh'aisling</span>
<lb n="127"/><span>Do dhúisigh ó gheas mo néill mé;</span>
<lb n="128"/><span>Agus i mbliadhain a cúig go súgach seascair</span>
<lb n="129"/><span>Go ndiúgfaidh Clanna Gaedheal puins."</span></p>
<lb n="130"/>
<lb n="131"/><p>
<lb n="132"/><span>TAGRA.</span></p>
<lb n="133"/>
<lb n="134"/><p><span>Cuirim annso ag triall ort dán dá bhfuaras tá a trí nó ceathair de bhliadh-</span>
<lb n="135"/><span>naibh ó choin ann.  Ó Dhonchadh Mac Cártha (Donchadh na Beárnan) do fuaras é. </span>
<lb n="136"/><span>Chuadhas féinig agus Peadar Ó hAnnracháin ag triall air, agus sgríobhmair in </span></p>
</div>
<pb n="164"/>
<div><lb n="137"/><p><span>éinfheacht uaidh é, acht níor chuimhnigheamair riamh ó choin ar na scríbhinní do chur </span>
<lb n="138"/><span>i gcompráid le chéile. </span></p>
<lb n="139"/>
<lb n="140"/><p><span>Sclábhuidhe a b'eadh Donnchadh Ó Súilleabháin.  Do chomhnuigh sé ar Leathan-</span>
<lb n="141"/><span>Ucht láimh le Drom Dhá Liag.  Ní raibh aon tabhairt suas air, acht bhí féith na </span>
<lb n="142"/><span>filidheachta ann.  Dubhairt sé féin uair: </span></p>
<lb n="143"/>
<lb n="144"/><p>
<lb n="145"/><span>"Do gheobhainn an chraobh i ngnó na hÉigs'</span>
<lb n="146"/><span>Dá mb'eól dam léigheadh nó scríobhadh ar bun."</span></p>
<lb n="147"/>
<lb n="148"/><p><span>'Sé cunntas a fuaras i dtaobh an amhráin seo 'ná gur bhuail triúr filidhe </span>
<lb n="149"/><span>umá chéile insan Scibirín Domhnach éigin.  Triúr Donnchadh a bhí ionnta - </span>
<lb n="150"/><span>Donnchadh Ó Súilleabháin, Donchadh Ó Briain, Donchadh Ó Seachnusaigh.  Dheineadar </span>
<lb n="151"/><span>ceapadh go dtiocfaidís i bhfochair a chéile coigthigheas agus an lá san 'san tigh </span>
<lb n="152"/><span>chéadna, agus go mbeadh dán ceapaithe ag gach éinne aca.  Do dheineadar amh-</span>
<lb n="153"/><span>laidh.  Thánadar i bhfochair a chéile, agus a dhéantús féin aiges gach n-aon aca. </span>
<lb n="154"/><span>"An Móta Glas" do bhí aige Donnchadh Ó Súilleabháin. </span></p>
<lb n="155"/>
<lb n="156"/><p><span>Ní thuigim an chéad líne dhe.  B'fhéidir nách ceart "bórd go beacht" i n-éan-</span>
<lb n="157"/><span>chor. </span></p>
<lb n="158"/>
<lb n="159"/><p><span>"Beatha dhom shróin" nó "beatha na srón" = snaois.</span></p>
<lb n="160"/>
<lb n="161"/><p><span>Maorgam = maordha.  Dléiseach = gléineach; greach = dreach.  Cf. fé na géin </span>
<lb n="162"/><span>("Scríobh Liath an Earaigh"). </span></p>
<lb n="163"/>
<lb n="164"/><p><span>Mac Dróin = Mac Treóin.  Dailc = Tailc.  </span></p>
<lb n="165"/>
<lb n="166"/><p><span>"Nó an bhean choinghibh Achtéan," agus c..  Is baoghlach go bhfuilid siad so as a </span>
<lb n="167"/><span>slighe.</span></p>
<lb n="168"/>
<lb n="169"/><p><span>Feabhal = feall.</span></p>
<lb n="170"/>
<lb n="171"/><p><span>MICHEÁL Ó CUILEANÁIN.</span></p>
<lb n="172"/>
<lb n="173"/><p><span>[Timcheall deich mbliadhna fichead ó choin do bhí ar aimsir age Pádraig Ó </span>
<lb n="174"/><span>Riagáin, i bparóiste Bhaile na Móna, i n-aice Mhalla, fear ó cheanntair na</span>
<lb n="175"/><span>Scibhiríneach.  Bhí anachuid amhráin aige siúd, agus ba ghnáth le Pádraig bheith ag </span>
<lb n="176"/><span>scríobhadh na Gaedhilge.  I measc neithe eile as an gceanntair thiar do fuair </span>
<lb n="177"/><span>annso gach malairt ráidhteachais dá bhfaghaim idir a scríbhinn súd agus </span>
<lb n="178"/><span>saothar Mhichíl Uí Chuileanáin: </span></p>
<lb n="179"/>
<lb n="180"/><p><span>Líne 3.  Beatha na srón.  4. Comhaireamh ba.  7. Gur bhlasta a guth.  13. A </span>
<lb n="181"/><span>Calcas.  15. 'S do dheineadh ar neóin.  18. Caol mar bhanna.  20. Tre aol n-a </span>
<lb n="182"/><span>l. tséimh ghluin.  23. Héadan leathan.  25. A leathan-ucht réidh mar ghéim na </span>
<lb n="183"/><span>mara.  28. I ngné na heala.  33. Tairngeann néata ll. 38-40 agus 46-48 </span>
<lb n="184"/><span>malartuighid ionad.  40. Ar bharcaibh caola.  41. Is gasda … saothar blasta. </span>
<lb n="185"/><span>49. "Anois fionnaim, a ghéitlean déidmhion t'ainm.  54. Léi do leagadh.  55. Nó </span>
<lb n="186"/><span>an tu chuireadh A. le haer.  56. Ar s. dhá shracadh.  58. Thug ráib na g.  61. Cháim </span>
<lb n="187"/><span>n-a treach.  62. N-a ngáiltear P.  67. Do sheachaint Mhic Treóin de chló na gcat. </span>
<lb n="188"/><span>68. A scéimh libh.  69. Cé threascair sa Ch. slóighte.  71. Chun gur sheasaimh … </span>
<lb n="189"/><span>Tailc.  72. Ar feódh le neart a bhéimeann.  73-80. Tagann an cheathramha so i </span>
<lb n="190"/><span>ndiaidh l. a 96.  73. Do luigheas sealad chun spóirt sular ph.  74. 'S is dóigh </span>
<lb n="191"/><span>gur gearr dhom é.  75. P. ceart.  76. Go dtógam fleadh.  77. De dhruim </span>
<lb n="192"/><span>charthannacht ólaidh toast.  78. Ó's nós é is gean.  79. Go gcloisinn-se ceól ag</span>
<lb n="193"/><span>B.  80. I gcóstaí searc-mhic Gréine.  81. An óigh go d.  88. An mharcaigh gh. </span>
<lb n="194"/><span>89. Cé atharruigh mo shnódh 's mo ghlór.  90. 'S gur leónuigh.  93. Má mhairim </span>
<lb n="195"/><span>go fóill do-gheobhair-se.  95. Ór n-a ghasaibh.  97. Dá sceinneadh trúip. </span>
<lb n="196"/><span>99. Búir dá ngreadadh.  102. I gcongnamh d'fhear an tsaothair.  103. 'S is d. </span>
<lb n="197"/><span>i gcumha.  106. Brúscar Chailbhin.  110. Do mhúscail as mo néall mé. </span>
<lb n="198"/><span>111. Gur i mbliadhain … do dhiúgfaid. - TÓRNA.]</span></p>
<lb n="199"/>
<lb n="200"/><p><span>De réir dheallraimh atá opineón na tuiscine, acht tá an t-oipineón céadna </span>
<lb n="201"/><span>ag an amadán - ní shoinseálann sé choidhche. </span></p>
<lb n="202"/>
<lb n="203"/><p><span>Is misneach a bhuadhann cogadh is ní arm ná úirlis.</span></p>
<lb n="204"/>
<lb n="205"/><p><span>Is deacair do mhála follamh seasamh ar a bhonn.</span></p>
<lb n="206"/>
<lb n="207"/><p>
<lb n="208"/></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

An Móta Glas.

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

An Móta Glas.

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
