Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<TEI><teiHeader type="text">
	 
<fileDesc>
<titleStmt>
<title type="main">Cath Mhuighe Mochruimhe.  V.</title><author><persName>Féach bailitheoir</persName></author><editor><name type="main">Ó Donnchadha, Tadhg</name></editor><respStmt>
	<resp>Electronic edition compiled by</resp>
	<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
	</respStmt>
	</titleStmt>
<editionStmt>
	 <edition>
		 <note type="N">IG18-11521</note>
		 <note type="L">30</note>
		 <note type="B">1908</note>
		 <note type="C"/>
		 <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
	 </edition>
</editionStmt>
<publicationStmt>
		<publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher>
		<pubPlace>24 Upper O'Connell Street, Dublin</pubPlace><date>Eanair, 1908</date><idno>IG18-11521</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
</publicationStmt>
<seriesStmt>
<title level="s">Irisleabhar na Gaedhilge</title><biblScope unit="vol">18</biblScope>
</seriesStmt>
<sourceDesc>
<biblStruct>
<analytic><author>Féach bailitheoir</author><title>Cath Mhuighe Mochruimhe.  V.</title></analytic>
<monogr>
<title level="j">Cath Mhuighe Mochruimhe.  V.</title><imprint><publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher><date>Eanair, 1908</date></imprint>
</monogr> 
</biblStruct>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<profileDesc>
<langUsage><language ident="ga">Irish</language></langUsage>
</profileDesc>
</teiHeader>
<text><body><div><p><span>Cath Mhuighe Mochruimhe. — V.</span></p>
<lb n="1"/>
<lb n="2"/><p><span>Is annsin do theilgeadar na catha ceachtardha a n-airm </span>
<lb n="3"/><span>dhiubhraighthe fór a chéile agus ro chromsad na cath-shlóigh fór a </span>
<lb n="4"/><span>gclaidhmhibh cómh-móra creat-loma, agus foraid lámh ar láimh agus </span>
<lb n="5"/><span>aghaidh fór aghaidh seachnóin Mhuighe móire Mochruimhe, ionnus gur </span>
<lb n="6"/><span>shuaitheadar agus gur lán-bhriseadar a n-airm aith-ghéara úr-</span>
<lb n="7"/><span>nochta i gcorpaibh i n-uchtaibh agus i n-úrbhroinntibh a chéile, gur </span>
<lb n="8"/><span>ba slighthe tana tulcha na tréan-chatha an tan sin.  Táinig Eoghan </span>
<lb n="9"/><span>Mór i n-úr-thosach na sluagh agus gabhas ag imirt a árd-chleas </span>
<lb n="10"/><span>ortha tré sna trom-bhuidhnibh. </span></p>
<lb n="11"/>
<lb n="12"/><p><span>Mar do chonnairc Beine Briot an feól-chumhadh do rad Eoghan </span>
<lb n="13"/><span>ar na cathaibh, táinig i n-a aghaidh agus sireas cómhrac aoinfhir </span>
<lb n="14"/><span>air.  Níor mhiadh agus níor mhaise le hEoghan aoinneach ar tuinn </span>
<lb n="15"/><span>talmhan d'éaradh ná d'obadh um chómhrac aonfhir, agus d'ionnsuigh-</span>
<lb n="16"/><span>eadar an dias deagh-laoch sin a chéile, agus fearaid gleó </span>
<lb n="17"/><span>gáibhtheach gráineamhail dána dásachtach naimhdighe neartchalma re </span>
<lb n="18"/><span>aroile.  Is annsin táinig an treas mhach le hOilioll Oluim ar </span>
<lb n="19"/><span>anacal a dhearbhráthar, agus tuairgneas a sgiath for Bheine </span>
<lb n="20"/><span>Briot go ro-thréan, agus do rad Beine comaoin a ghona dó-san, </span>
<lb n="21"/><span>gur thuit Moghachorb mac Oiliolla Oluim ar an láthair sin.  Is </span>
<lb n="22"/><span>annsin tángadar dias bhráthar do Bheine eatortha agus tuairngnid </span>
<lb n="23"/><span>a sgiath ar Eoghan, agus tuairgneas Eoghan iad-san mar an </span>
<lb n="24"/><span>gcéadna. </span></p>
<lb n="25"/>
<lb n="26"/><p><span>Ciodh trácht, do thuitsiad cúigear mac le h-Oilioll Olum le </span>
<lb n="27"/><span>Beine Briot, agus an feadh do bhí Beine d'á n-éirleach sin do </span>
<lb n="28"/><span>thuiteadar ceithre fir dhéag d'uaislibh Breatan le h-Eoghan i </span>
<lb n="29"/><span>n-a aonar.  Sguchas Eoghan agus Beine iar sin i gcómhdháil a </span>
<lb n="30"/><span>chéile go dian dána dó-eadrána, mar dhá leomhan ar loinne, nó </span>
<lb n="31"/><span>mar dhá nathair ar nimh.  Is annsin ro thógaibh Beine Briot an </span>
<lb n="32"/><span>tsleagh cinn-reamhar chatha, agus ro bhog agus ro bheartaigh í, ro </span>
<lb n="33"/><span>chroith agus ro chrithnigh í, agus ro léig i n-a laom chasda chomh-</span>
<lb n="34"/><span>dhíreach d'ionnsaighe Eoghain í, go dtárlaidh tar bile na sgéithe </span>
<lb n="35"/><span>agus tar brollach na lúirighe, go ceart chomh-dhíreach i gcompar a </span>
<lb n="36"/><span>chléibh, agus i gceart-mheadhon a chroidhe ann í, gur ba h-othras </span>
<lb n="37"/><span>cómh-osgailte craobh-dhearg a mhór-chroidhe ó ruathar an reamhar-</span>
<lb n="38"/><span>ghai sin, agus tug Beine an dara béim dó, gur sgar a cheann re </span>
<lb n="39"/><span>a chaomh-cholainn. </span>
<lb n="40"/></p>
</div>
<pb n="31"/>
<div><lb n="41"/><p><span>"Ní tráth damh-sa mhiongabháil ar Mhuimhneachaibh feasda," ar </span>
<lb n="42"/><span>Beine, agus ráinig roimhe fá shluagh Mumhan, agus tug </span>
<lb n="43"/><span>a thrí laoch-bhéimeanna i n-a measg.  Mar do chonnairc Lughaidh </span>
<lb n="44"/><span>Lágha sin, agus é i bhfarradh Mhic Con, ro gabh taombáidh agus </span>
<lb n="45"/><span>bráithreachas é, agus adubhairt: </span></p>
<lb n="46"/>
<lb n="47"/><p><span>"Is baoth na béimeanna so bhuaileas Beine Briot ar mhaithibh </span>
<lb n="48"/><span>Mhumhan;" agus adubhairt an rosg: </span></p>
<lb n="49"/>
<lb n="50"/><p><span>"Is baoth béimeanna an bhorb-churadh</span>
<lb n="51"/><span>Tug brón báis dom bhraithribh-se,</span>
<lb n="52"/><span>Is saoth mo chroidhe ó'n churadh-bhéim;</span>
<lb n="53"/><span>Gé bhias Sadhbh i sámh-chodladh,</span>
<lb n="54"/><span>Biaidh Oilioll go h-aimh-neartmhar,</span>
<lb n="55"/><span>Is budh faoileach fann-bhraineóin,</span>
<lb n="56"/><span>Budh brónach braoin Teamhair,</span>
<lb n="57"/><span>Ó bheimeannaibh bhaoith Bheine."</span></p>
<lb n="58"/>
<lb n="59"/><p><span>"Leig as a leath," ar Mac Con, "óir ní fáth éagcaoine againn-</span>
<lb n="60"/><span>ne a ndearnadh ann." </span></p>
<lb n="61"/>
<lb n="62"/><p><span>"Ní mar sin damh-sa," ar Lughaidh, "óir do chlaonadh mo chiall </span>
<lb n="63"/><span>agus do meadhradh mo mheanma, agus is mé dhigheólas na móir-</span>
<lb n="64"/><span>éachta úd." </span></p>
<lb n="65"/>
<lb n="66"/><p><span>Is annsin do chuaidh Lughaidh Lágha fá fhluagh Breataine, agus </span>
<lb n="67"/><span>gabhas ag a n-oirleach go tréan-árachta, agus mar do chonnairc </span>
<lb n="68"/><span>Beine sin, táinig i gcoinne Lughaidh Lágha agus adubhairt: </span></p>
<lb n="69"/>
<lb n="70"/><p><span>"Maith a anaim, a Lughaidh," ar sé, "an é do chonn céille do </span>
<lb n="71"/><span>meadhradh, nó an é buaidhreadh an mhór-chatha so fil ort, mar nach </span>
<lb n="72"/><span>aithneann tú do mhuinntear féin seach cách?" </span></p>
<lb n="73"/>
<lb n="74"/><p><span>"I n-a riocht féin atáim dóibh," ar Lughaidh, "dóigh ámh, ní </span>
<lb n="75"/><span>suairc an choinghleic d'imir tusa ar an gcuaine suairc so-bheach-</span>
<lb n="76"/><span>taigh mo dhearbhrathar-sa agus Saidhbhe inghine Chuinn, óir gé go </span>
<lb n="77"/><span>rabhadar go féata fíor-aluinn go follus ó chianaibh atáid i </span>
<lb n="78"/><span>n-adhartaibh éaga anois." </span></p>
<lb n="79"/>
<lb n="80"/><p><span>"Maise," ar Beine, "ní do dhéanamh cumainn ná cáirdis </span>
<lb n="81"/><span>táinig féin do'n oileán so na h-Éireann." </span></p>
<lb n="82"/>
<lb n="83"/><p><span>"Maise," ar Lughaidh, "ní fhuilingim-se clann mo dhearbhrathar </span>
<lb n="84"/><span>do dhiothláithriughadh duit-se i mo fhiadhnaise gan a ndioghailt </span>
<lb n="85"/><span>ort." </span></p>
<lb n="86"/>
<lb n="87"/><p><span>"Is bríathar damh-sa," ar Beine, "nach loch ná eanachlann do </span></p>
</div>
<pb n="32"/>
<div><lb n="88"/><p><span>gheabhair-se annsin, acht goin i n-aghaidh ghona agus béim i n-aghaidh </span>
<lb n="89"/><span>bhéime;" agus adubhairt an laoi: —</span></p>
<lb n="90"/>
<lb n="91"/><p><span>(Beine Briot):</span></p>
<lb n="92"/>
<lb n="93"/><p><span>"Is chugaibh-se thánag-sa,</span>
<lb n="94"/><span>Feach nach turus ionnsa;</span>
<lb n="95"/><span>Ná tabhair luighe n-eithigh,</span>
<lb n="96"/><span>Comhaill do bhréithir riom-sa."</span></p>
<lb n="97"/>
<lb n="98"/><p><span>(Lughaidh Lágha):</span></p>
<lb n="99"/>
<lb n="100"/><p><span>"Ná tabair aithfear orm, a Bheine,</span>
<lb n="101"/><span>Gé do bhéinn gan conn céille;</span>
<lb n="102"/><span>Sé mic mo bhráthar de,</span>
<lb n="103"/><span>Do mharbhadh dhuit, a Bheine."</span></p>
<lb n="104"/>
<lb n="105"/><p><span>(Beine Briot):</span></p>
<lb n="106"/>
<lb n="107"/><p><span>"Ní fheadar-sa roimh teacht i bhfad,</span>
<lb n="108"/><span>Do ghaol riú nár ba ró lag;</span>
<lb n="109"/><span>Laoch mar mé, a Lughaidh na gcreach,</span>
<lb n="110"/><span>Níor chubhaidh i gcath carad."</span></p>
<lb n="111"/>
<lb n="112"/><p><span>"Ní thiocfaidh tré bhith shíor,</span>
<lb n="113"/><span>Almhurach ar ionnchaibh righ,</span>
<lb n="114"/><span>Muna ria Beine na mbreath mbinn,</span>
<lb n="115"/><span>Slán tar tonn-mhuir gan tuitim."</span></p>
<lb n="116"/>
<lb n="117"/><p><span>Is annsin ro léigeadh láthair fhairsing iombuailte, agus </span>
<lb n="118"/><span>conair chomh-sholus chómh-dhála do Lughaidh Lágha agus do Bheine </span>
<lb n="119"/><span>Briot.  Dóigh ámh, ba codrama cosmhail a gcomhlann, óir tug </span>
<lb n="120"/><span>Beine tríochad trom-chréacht ar Lughaidh, gidheadh ní dheachaidh aon </span>
<lb n="121"/><span>ghoin díobh sin i n-aisgidh ó Lughaidh, agus tug aon bhéim cómh-</span>
<lb n="122"/><span>neartmhar claidhimh dó, agus do sgar a cheann re a cholainn, agus </span>
<lb n="123"/><span>beireas leis go Mac Con é, agus ceann Eoghain Mhóir 'san láimh </span>
<lb n="124"/><span>eile dhó: </span></p>
<lb n="125"/>
<lb n="126"/><p><span>"Ag sin ceann Eoghain Mhóir, agus ceann an tí ro mharbh é </span>
<lb n="127"/><span>agat," ar Lughaidh. </span></p>
<lb n="128"/>
<lb n="129"/><p><span>"Ní h-ionann aithmhéala atá orm-sa um an dá ceann sin," ar </span>
<lb n="130"/><span>Mac Con, "óir an tí ba giorra gaol damh dhíobh, is maith liom a </span>
<lb n="131"/><span>thuitim, agus is doilg díoghbhálach liom an ceann eile, agus is </span></p>
</div>
<pb n="33"/>
<div><lb n="132"/><p><span>truagh a ndearnais, a Lughaidh, óir ní thiocfaidh Almhurach ar mbith </span>
<lb n="133"/><span>ar ionnchaibh aon duine d'fhearaibh Éireann déis an ghníomha do </span>
<lb n="134"/><span>rinnis." </span></p>
<lb n="135"/>
<lb n="136"/><p><span>"Ní misde d'fhearaibh Éireann sin," ar Lughaidh, "dá gcosnaid </span>
<lb n="137"/><span>a gcinn ar almhurachaibh mar choiseónad-sa mo cheann féin, agus </span>
<lb n="138"/><span>ná feargaithear thú chómh mór sin, óir is tualaing mise an díol </span>
<lb n="139"/><span>céadna do tabhairt ort féin." </span></p>
<lb n="140"/>
<lb n="141"/><p><span>Is annsin tháinig Art mac Cuinn fá na cathaibh, agus ní raibh </span>
<lb n="142"/><span>tiugh nach tanaigheadh, ná bearna nach baoghalaigheadh go ráinig </span>
<lb n="143"/><span>mar a raibh Nár Neartmhar mar rígh Frannc agus ro mharbh a </span>
<lb n="144"/><span>mhuinntear i n-a úr-thímcheall, agus ro fhearsad an dá árd-righ </span>
<lb n="145"/><span>i gcomhlann re aroile, gur thuit righ Frannc le h-Art; agus </span>
<lb n="146"/><span>ráinig as sin mar a raibh righ Sagsan, agus marbhas a mhuinntear </span>
<lb n="147"/><span>i n-a thimcheall, agus do thuit an righ leis ar an láthair sin; agus </span>
<lb n="148"/><span>téid as sin mar a raibh Aicill Éachtach, .i. mac Domhnaill Dúbh-</span>
<lb n="149"/><span>laingsigh, .i. mac rígh Alban, agus iar ndul i gcomh-fhogus a chéile </span>
<lb n="150"/><span>dhóibh, tug Art béim claidhimh dhó fá bhile na sgeithe, gur bhain a </span>
<lb n="151"/><span>chlé-lámh ó n-a ghualann de.  Mar do chonnairc Mac Con righ </span>
<lb n="152"/><span>Éireann ar marbhadh a mhuinntire, adubhairt le Lughaidh Lágha. </span></p>
<lb n="153"/>
<lb n="154"/><p><span>"Ba córa do churadh mar thusa friothálamh do righ Éireann </span>
<lb n="155"/><span>i n-am a fheirge, ná a ndearnais ar do mhuinntir féin gus an </span>
<lb n="156"/><span>dtráith so." </span></p>
<lb n="157"/>
<lb n="158"/><p><span>Gluaiseas Lughaidh roimhe annsin d'ionnsaighe an chatha, agus </span>
<lb n="159"/><span>mar do chonnairc Art é, do ghráin a chroidhe i n-a chliabh roimhe, </span>
<lb n="160"/><span>agus d'fhógair d'á amhsaibh a chosg, .i. trí chaogad a líon, agus </span>
<lb n="161"/><span>ag imirt tosaigh a amaráin ortha go ráinig ar aghaidh Airt.  Is </span>
<lb n="162"/><span>annsin ro ionnsaigheadar an dias sin a chéile go gcruas, agus </span>
<lb n="163"/><span>go gcalmacht, agus tugsat tréan-ghona d'á sleaghaibh slíosta </span>
<lb n="164"/><span>slinn-ghéara i gcneasaibh agus i gcorpaibh a chéile, gur bhriseadar </span>
<lb n="165"/><span>a gcrainn chruadha chinn-ghéara d'á gcéadsháightibh; agus iar sin </span>
<lb n="166"/><span>do chuadar for a lannaibh líomhtha lasair-chorcra, agus do rin </span>
<lb n="167"/><span>siad cómhrac comh-chalma athaidh imchian, gur thuit Art mac </span>
<lb n="168"/><span>Cuinn do bhorb-bhéimeannaibh mhic Eoghain Mhóir mac Mogha Néid </span>
<lb n="169"/><span>i ndioghail a athar do thuit roimhe sin i gcath Mhuighe Léana le </span>
<lb n="170"/><span>Conn Céad-chathaigh, agus beanas a cheann d'á cholainn, agus </span>
<lb n="171"/><span>croitheas fá n-a sluaghaibh é, agus cómhmhaoidheas an ghníomh. </span>
<lb n="172"/><span>Tuiteas meirge Airt mhic Cuinn, agus meirge Eoghain Mhóir </span>
<lb n="173"/><span>annsin. </span>
<lb n="174"/></p>
</div>
<pb n="34"/>
<div><lb n="175"/><p><span>Mar do chonnairc Lughna Frithrigh an dá mheirge sin ar </span>
<lb n="176"/><span>dtuitim, agus é ar an maigh ós cionn an chatha, do chan an laoi </span>
<lb n="177"/><span>ann: </span></p>
<lb n="178"/>
<lb n="179"/><p><span>"Do thuit meirge chatha Cuinn</span>
<lb n="180"/><span>I dtreas Mhocruimhe mór-thruim</span>
<lb n="181"/><span>Deaghail gan cháirde do'n druing </span>
<lb n="182"/><span>Teamhair thaillte do thuitim.</span></p>
<lb n="183"/>
<lb n="184"/><p><span>"Do chlaonadh go mór 'san maigh,</span>
<lb n="185"/><span>Meirge Mhogha Nuadhat neartmhar,</span>
<lb n="186"/><span>Do láád thall 'san dtreas dte</span>
<lb n="187"/><span>Áir Muimhneach mun meirge.</span></p>
<lb n="188"/>
<lb n="189"/><p><span>"Do thuit Síol Éireamhóin uill,</span>
<lb n="190"/><span>Gan ádhbhar righ do'n mhór-chloinn</span>
<lb n="191"/><span>Ó'n ló torchair Art mac Cuinn</span>
<lb n="192"/><span>Brónach na laoich ó liatruim.</span></p>
<lb n="193"/>
<lb n="194"/><p><span>"Muna gcabharthar an chlann</span>
<lb n="195"/><span>Ó inghin dil an ghabhann</span>
<lb n="196"/><span>Biaidh Éire gan táith de</span>
<lb n="197"/><span>Go bráth taréis na meirge."</span></p>
<lb n="198"/>
<lb n="199"/><p><span>(Ní chríoch.)</span></p>
<lb n="200"/>
<lb n="201"/><p/></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Cath Mhuighe Mochruimhe. V.

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Cath Mhuighe Mochruimhe. V.

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
