Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<TEI><teiHeader type="text">
	 
<fileDesc>
<titleStmt>
<title type="main">Comhairidheacht Chun Feirmeóireachta.</title><author><persName>Ó Súilleabháin, Pádraig</persName></author><editor><name type="main">Ó Donnchadha, Tadhg</name></editor><respStmt>
	<resp>Electronic edition compiled by</resp>
	<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
	</respStmt>
	</titleStmt>
<editionStmt>
	 <edition>
		 <note type="N">IG16-11505</note>
		 <note type="L">262</note>
		 <note type="B">1907</note>
		 <note type="C"/>
		 <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
	 </edition>
</editionStmt>
<publicationStmt>
		<publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher>
		<pubPlace>24 Upper O'Connell Street, Dublin</pubPlace><date>Eanair, 1907</date><idno>IG16-11505</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
</publicationStmt>
<seriesStmt>
<title level="s">Irisleabhar na Gaedhilge</title><biblScope unit="vol">16</biblScope>
</seriesStmt>
<sourceDesc>
<biblStruct>
<analytic><author>Ó Súilleabháin, Pádraig</author><title>Comhairidheacht Chun Feirmeóireachta.</title></analytic>
<monogr>
<title level="j">Comhairidheacht Chun Feirmeóireachta.</title><imprint><publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher><date>Eanair, 1907</date></imprint>
</monogr> 
</biblStruct>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<profileDesc>
<langUsage><language ident="ga">Irish</language></langUsage>
</profileDesc>
</teiHeader>
<text><body><div><p><span>Comhairidheacht Chun Feirmeóireachta.</span></p>
<lb n="1"/>
<lb n="2"/><p><span>[Do bhuaidh an aiste seo an chéad duais .i. duais an</span>
<lb n="3"/><span>Mhaolánaigh, i nIomaidheacht an Í., ar Oireachtus 1903.</span>
<lb n="4"/><span>B'é Pádraig Ó Súilleabháin ó Dhúinín, Sráid an</span>
<lb n="5"/><span>Mhuilinn, Co. Chorcaighe, a bhuaidh é.  Seo mar adubh-</span>
<lb n="6"/><span>airt na breitheamhain ag tagairt dó: “A very fine</span>
<lb n="7"/><span>essay, as to language, style, thought, scope, and</span>
<lb n="8"/><span>arrangement.”]</span></p>
<lb n="9"/>
<lb n="10"/><p><span>1. Is iomdha dlighe do ceapadh is do</span>
<lb n="11"/><span>cumadh, agus is iomdha cainnt is cur síos</span>
<lb n="12"/><span>do rinneadh mar gheall ar nidhthibh do bhain</span>
<lb n="13"/><span>le cíos is le talamh na hEireann le breis</span>
<lb n="14"/><span>is fiche bliadhain gan dul siar níos sia.</span>
<lb n="15"/><span>B'é brígh an scéil ó thúis deireadh, féachaint</span>
<lb n="16"/><span>cia aca an tighearna talmhan nó an feir-</span>
<lb n="17"/><span>meóir an t-oighre ceart.  Anois ó thárla go</span>
<lb n="18"/><span>bhfuil an Riaghaltas dá admháil i ndeireadh</span>
<lb n="19"/><span>na scríbe gur don té do shileann allus a</span>
<lb n="20"/><span>ghruadh ag saothrughadh an talaimh is dual an</span>
<lb n="21"/><span>luach saothair, tá gach aon deallramh gur</span>
<lb n="22"/><span>geárr go mbeidh deireadh le cogadh na</span>
<lb n="23"/><span>gcíos i nÉirinn agus go mbeidh seilbh sheas-</span>
<lb n="24"/><span>canta ag feirmeóirí na tíre i dtalamh a</span>
<lb n="25"/><span>sinsear.</span></p>
<lb n="26"/>
<lb n="27"/><p><span>2. Gan amhras is mithid roinnt dá gcuid</span>
<lb n="28"/><span>féin do bhronnadh ortha, óir is fada iad ag</span>
<lb n="29"/><span>treabhadh an donais is ag iarraidh troid</span>
<lb n="30"/><span>i n-aghaidh na héagcóra, agus gan éirighe</span>
<lb n="31"/><span>cinn ná céim ar aghaidh le fagháil aca.  Acht</span>
<lb n="32"/><span>ná ceapaidís ar a shon-san go bhfuil críoch</span>
<lb n="33"/><span>leis an gcoimheascar fós; óir má tá siad</span>
<lb n="34"/><span>ar intinn maireachtaint go neamhspleadhach</span>
<lb n="35"/><span>i n-a dtír féin caithfid siad dul i gcom-</span>
<lb n="36"/><span>órtas leis an gcoigcrigheach ar na mar-</span>
<lb n="37"/><span>gaidhibh, agus le feirmeóirí atá lán-oilte</span>
<lb n="38"/><span>i ngach uile shaghas saothair do bhaineas le</span>
<lb n="39"/><span>feirmeóireacht agus le comhpháirteachas</span>
<lb n="40"/><span>freisin.  Dá bhrígh sin ní fuláir dóibh bros-</span>
<lb n="41"/><span>tughadh agus cur le chéile go dílis dlúth;</span>
<lb n="42"/><span>agus go mór mór anois nuair atá gach</span></p>
</div>
<pb n="263"/>
<div><lb n="43"/><p><span>dream is aicme amuigh is i mbaile ag aon-</span>
<lb n="44"/><span>tughadh agus ag seasamh ar a mbonnaibh</span>
<lb n="45"/><span>féin chum a gcirt do chosnamh.</span></p>
<lb n="46"/>
<lb n="47"/><p><span>3. Tá fiche milliún éigin acra talamh</span>
<lb n="48"/><span>i nÉirinn, agus is ait mar atá sé roinnte.</span>
<lb n="49"/><span>Tá an talamh mín leasaighthe roinnte amach</span>
<lb n="50"/><span>i bhfeirmeachaibh fada fairseanga agus an</span>
<lb n="51"/><span>talamh garbh mí-thairbheach i leitheadaibh</span>
<lb n="52"/><span>beaga, is gan ionnta acht tuairim cúpla</span>
<lb n="53"/><span>acra.  Tá sé áirmhighthe go bhfuil níos mó</span>
<lb n="54"/><span>ná trí fichid míle gabháltuidhe beaga den</span>
<lb n="55"/><span>tsaghas so tré fhaid agus leithead na tíre.</span></p>
<lb n="56"/>
<lb n="57"/><p><span>4. I measc na ndaoine atá ag iarraidh</span>
<lb n="58"/><span>slighe bheathadh do bhaint amach as talamh na</span>
<lb n="59"/><span>hÉireann tá trí dream: .i. tá an feirmeóir</span>
<lb n="60"/><span>imshníomhthach do thugann togha na haire dá</span>
<lb n="61"/><span>ghnó i n-am is i n-anntráth, agus dá bhrígh</span>
<lb n="62"/><span>sin go mbíonn gach aon rud réitighthe,</span>
<lb n="63"/><span>ceartuighthe aige go slachtmhar is go tráth-</span>
<lb n="64"/><span>amhail.  Siúd is go bhfuil trom-ualach na</span>
<lb n="65"/><span>cíosa ag goilleamhaint air sin b'fhéidir chómh</span>
<lb n="66"/><span>maith le cách, ní baoghal ná go mbíonn beag</span>
<lb n="67"/><span>mhór éigin aige le tespeáint de bhárr a</span>
<lb n="68"/><span>shaothair; nó muna mbíonn ní call dó aon</span>
<lb n="69"/><span>mhilleán a bheith aige air féin.  An dara</span>
<lb n="70"/><span>fear, feirmeóir do bhíonn ag brácáil is ag</span>
<lb n="71"/><span>útamáil ar a mhíle dhícheall ó cheann ceann</span>
<lb n="72"/><span>na bliadhna, agus n-a dhiaidh-san, ná bíonn</span>
<lb n="73"/><span>rath ná bail ar a chuid oibre, de bhrígh ná</span>
<lb n="74"/><span>fuil an oileamhaint cheart air i dtaobh a</span>
<lb n="75"/><span>ghnótha, acht gach nídh ar tuathal aige istigh is</span>
<lb n="76"/><span>amuigh, óir “ní thagann luas is léire le n-a</span>
<lb n="77"/><span>chéile.”  An tríomhadh duine, an feirmeóir</span>
<lb n="78"/><span>fuar fánach do leigeann dá ghnó dul i</span>
<lb n="79"/><span>bhfaillighe, agus dá chuid talaimh dul chun</span>
<lb n="80"/><span>fiadhaile is chun fiadhntanais de cheal leas-</span>
<lb n="81"/><span>ughadh nó saothrughadh, agus n-a dhiaidh-san</span>
<lb n="82"/><span>gur dhóigh le duine air go gcuirfeadh sé</span>
<lb n="83"/><span>cosa maide fé chirc, bíonn sé chómh bladh-</span>
<lb n="84"/><span>mannach árd-ghlórach soin.  “An bhó is lugha</span>
<lb n="85"/><span>feidhm is í is mó géim.”  An féidir an</span>
<lb n="86"/><span>triúr so do thabhairt le chéile chun obair</span>
<lb n="87"/><span>thairbheach bhunadhasach do chur chum cinn?  Is</span>
<lb n="88"/><span>maith is fiú an cás iarracht do thabhairt fé</span>
<lb n="89"/><span>go háirithe.</span></p>
<lb n="90"/>
<lb n="91"/><p><span>5. Tá Bord na hOibre Talmhan ag bail-</span>
<lb n="92"/><span>iughadh is ag scaipeadh eólais fé láthair ar</span>
<lb n="93"/><span>an gcaoi is fearr chum tuilleadh toradh is</span>
<lb n="94"/><span>tairbhe do bhaint as an talamh, óir tá sé</span>
<lb n="95"/><span>cinnte go bhfuil talamh na hÉireann i n-ann</span>
<lb n="96"/><span>i bhfad is i bhfad eile níos mó toradh do</span>
<lb n="97"/><span>thabhairt ná mar atá dá bhaint as, dá</span>
<lb n="98"/><span>gcuirtí chuige mar is cóir.  De réir mar atá</span>
<lb n="99"/><span>feirmeóirí i dtíorthaibh lasmuigh ag dul ar</span>
<lb n="100"/><span>aghaidh i dtaobh an ghnótha so, agus an deagh-</span>
<lb n="101"/><span>shompla atá aca 'ghá thespeáint ní'l amhras</span>
<lb n="102"/><span>go bhfuil slighe ar bith chomh tairbheach ná chomh</span>
<lb n="103"/><span>buntáisteach chum chur chuige ná cóirigheacht</span>
<lb n="104"/><span>nó cómhpháirteachas bheith i mbun na hoibre.</span>
<lb n="105"/><span>Is iomdha rud do thiocfadh le beirt a</span>
<lb n="106"/><span>dhéanamh ná héireóghadh le héinne amháin.</span></p>
<lb n="107"/>
<lb n="108"/><p><span>6. Ó's léir gur san aondacht atá an</span>
<lb n="109"/><span>buadh, agus ar an adhbhar sin is dá réir,</span>
<lb n="110"/><span>dá gcuireadh buidhean feirmeóirí le chéile</span>
<lb n="111"/><span>i gceanntar áirithe chum cóirigheacht i bhfeir-</span>
<lb n="112"/><span>meóireacht, cad iad na nidhthe is tábhacht-</span>
<lb n="113"/><span>aighe agus is mó bheadh ag teastáil uatha</span>
<lb n="114"/><span>chum cómh-oibhriughadh éifeachtach do chur ar</span>
<lb n="115"/><span>bun?  Cé ná fuil daoine ar an dtalamh go</span>
<lb n="116"/><span>bhfuil an oiread taithighe aca ar chumannaibh</span>
<lb n="117"/><span>le muinntir na hÉireann is ró-bheag an cur</span>
<lb n="118"/><span>amach atá aca ar cionnus a n-intleacht is</span>
<lb n="119"/><span>a dtuigsint do chur chum tairbhe, acht ag</span>
<lb n="120"/><span>síor-bhraith ar intleacht is ar thuairim an fhir</span>
<lb n="121"/><span>thall.  Dá bhrígh sin, nuair a tabharfar iarracht</span>
<lb n="122"/><span>ar iad d'aontughadh chun gnó éigin bunadhsach</span>
<lb n="123"/><span>do chur chum cinn beidh cuid aca agus ní</span>
<lb n="124"/><span>theastóghaidh uatha acht an focal chun luighe</span>
<lb n="125"/><span>isteach go toiltheanach, croidheamhail.  Beidh</span>
<lb n="126"/><span>dream eile 'n-a measc nár mhiste capall</span>
<lb n="127"/><span>iarainn chun iad do tharraing isteach; agus</span>
<lb n="128"/><span>an tríomhadh dream ná raghadh i gcontabh-</span></p>
</div>
<pb n="264"/>
<div><lb n="129"/><p><span>airt le haon rud chun go bhfeicfeadh siad</span>
<lb n="130"/><span>cionnus do raghadh an scéal leis an gcuid</span>
<lb n="131"/><span>eile.</span></p>
<lb n="132"/>
<lb n="133"/><p><span>7. Ar an gcéad dul síos teastuigheann</span>
<lb n="134"/><span>eólas agus oideachas ó fheirmeóiríbh na</span>
<lb n="135"/><span>hÉireann i dtaobh na hoibre so.  Caithfid</span>
<lb n="136"/><span>siad a smaointe do chur i bhfeidhm.  As an</span>
<lb n="137"/><span>smaoineadh seadh thagann an gníomh.  'Pé</span>
<lb n="138"/><span>cómhairle do glacaid bheith dílis di.  Dílis</span>
<lb n="139"/><span>dóibh féin is dílis dá chéile.  Bídís ceap-</span>
<lb n="140"/><span>aighthe ar gach run-chómhairle is geallamhaint</span>
<lb n="141"/><span>do chómhlíonadh go hiomlán.  Is féidir so</span>
<lb n="142"/><span>go léir do dhéanamh gan bladhmann ná</span>
<lb n="143"/><span>buirbeacht ná fós an iomad gleó, acht obair</span>
<lb n="144"/><span>chiallmhar, chneasta, chóir.</span></p>
<lb n="145"/>
<lb n="146"/><p><span>8. Cur i gcás go bhfuil gach aon rud</span>
<lb n="147"/><span>i gcóir is i gcrích aca, agus an obair ar</span>
<lb n="148"/><span>siubhal, 'sé an chéad rud badh cheart a</span>
<lb n="149"/><span>dhéanamh ná cur d'fhiachaibh ar gach aon duine</span>
<lb n="150"/><span>riamh den bhuidhin an oiread san curadóir-</span>
<lb n="151"/><span>eacht do bheith aige de réir an oiread talaimh</span>
<lb n="152"/><span>is tá i n-a sheilbh; óir is geall le súil le huaigh</span>
<lb n="153"/><span>bheith ag braith air go raghaidh tír na hÉireann</span>
<lb n="154"/><span>chun tosaigh an fhaid is bheidh sí i dtabhairt</span>
<lb n="155"/><span>taoibh le milliún acra go leith fé churadóir-</span>
<lb n="156"/><span>eacht gach bhliadhain.  Ní thiocfaidh an ciste</span>
<lb n="157"/><span>aníos tríd an dtalamh le neart miorbhúile;</span>
<lb n="158"/><span>caithfear é rómhar amach.  Do gheóbhadh muinn-</span>
<lb n="159"/><span>tir na hÉireann bás leis an ocras — dá laigh-</span>
<lb n="160"/><span>ead atá ann díobh — dá mbeidís ag braith</span>
<lb n="161"/><span>ar thoradh an méid sin talamh chum iad do</span>
<lb n="162"/><span>chothughadh.  Theastóghaidh síol, leasughadh, uir-</span>
<lb n="163"/><span>lisí, etc., uatha agus caithfid siad eólas a</span>
<lb n="164"/><span>bheith aca ar cionnus togha síl, leasaighthe,</span>
<lb n="165"/><span>&rl., do sholáthar, i dtreó go mbeadh siad</span>
<lb n="166"/><span>oireamhnach don gceanntar sin; óir de</span>
<lb n="167"/><span>réir mar bheidh an síol agus an leasughadh</span>
<lb n="168"/><span>oireamhnach don ithir seadh bheidh an barra is</span>
<lb n="169"/><span>an toradh 'n-a dhiaidh-san.  Ní mór dhóibh leis,</span>
<lb n="170"/><span>eólas d'fhagháil ar an slighe is feárr chum</span>
<lb n="171"/><span>an talamh d'ullmhughadh i gcomhair churadóir-</span>
<lb n="172"/><span>eachta.  Nuair bheidh gach nídh réitighthe aca</span>
<lb n="173"/><span>féadaid cur le chéile chun na nidhthe seo do</span>
<lb n="174"/><span>cheannach.  Sidí an chéad bhuntáiste atá le</span>
<lb n="175"/><span>baint amach aca de bhárr an chómh-oibriughadh,</span>
<lb n="176"/><span>.i. go mbeidh sé 'n-a gcumas a gcuid ear-</span>
<lb n="177"/><span>raidhe d'fhagháil i bhfad níos fearr agus níos</span>
<lb n="178"/><span>saoire 'ná dá mbeadh gach duine ag ceannach</span>
<lb n="179"/><span>ar a shon féin.  Nuair a chuirid le chéile</span>
<lb n="180"/><span>mar seo féadaid an príomh-cheannaightheóir</span>
<lb n="181"/><span>d'aimsiughadh, agus gach nídh d'fhagháil ar an</span>
<lb n="182"/><span>gcéad chostas.  Tiocfaidh as so go n-éireogh-</span>
<lb n="183"/><span>aidh comórtas idir na mangairíbh ar ball</span>
<lb n="184"/><span>ag cur somplaí síl, &rl., ag triall ortha,</span>
<lb n="185"/><span>gach duine aca ag iarraidh an tosach do</span>
<lb n="186"/><span>bheith aige féin, is ag díol chómh saor 's is</span>
<lb n="187"/><span>féidir leis é.  Ní misde dho sna na feir-</span>
<lb n="188"/><span>meóiríbh ámh, fear eólgach do bheith 'n-a</span>
<lb n="189"/><span>measc chun gach nídh do scrúdughadh roimh ré</span>
<lb n="190"/><span>ar eagla go mbuailfidhe an bob ortha, i gan</span>
<lb n="191"/><span>fhios dóibh, le droch-earra do shleamhnughadh</span>
<lb n="192"/><span>ortha.</span></p>
<lb n="193"/>
<lb n="194"/><p><span>9. Sé tuairim na ndaoine is eólgaisighe</span>
<lb n="195"/><span>go bhfuil stoc na hÉireann ag dul chun</span>
<lb n="196"/><span>deiridh go héachtach le déidheanaighe, agus</span>
<lb n="197"/><span>ná fuil ionnta i gcompráid le stuic acht</span>
<lb n="198"/><span>iarmhairí gan toirt gan taca.  Tá Bord na</span>
<lb n="199"/><span>hOibre Talmhan ag tabhairt iarracht fé</span>
<lb n="200"/><span>bhreis fheabhas do chur ortha, acht ní mór a</span>
<lb n="201"/><span>thiocfaidh leó dhéanamh muna gcuirfidh na</span>
<lb n="202"/><span>feirmeóirí is Cómhairlí Conntaethe le chéile</span>
<lb n="203"/><span>chun cabhrughadh leó.  Ní'l aon chreachadh is</span>
<lb n="204"/><span>mó ná slighe is giorra chun bochtanais 'ná</span>
<lb n="205"/><span>bheith ag coimeád is ag cothughadh droch-</span>
<lb n="206"/><span>eallaigh.  Is ionann droch-bhó agus bó mhaith</span>
<lb n="207"/><span>do bheathughadh acht ní mar a chéile an sochar</span>
<lb n="208"/><span>do gheibhtear asta, agus is mór an difridh-</span>
<lb n="209"/><span>eacht a bhíonn sa luach lá an aonaigh.  Rud</span>
<lb n="210"/><span>eile dhe, má's olc is má's meathta stoc na</span>
<lb n="211"/><span>hÉireann fé láthair, beidh siad ag éirighe</span>
<lb n="212"/><span>seacht n-uaire níos measa le linn na haim-</span>
<lb n="213"/><span>sire.  Dá bhrígh sin caithfidh na feirmeóirí</span></p>
</div>
<pb n="265"/>
<div><lb n="214"/><p><span>brostughadh agus cómhairle do ghlacadh de</span>
<lb n="215"/><span>réir an teagaisc atá ag an mBord dá chur</span>
<lb n="216"/><span>amach, le tairbh fóghanta do sholáthar, &rl.</span>
<lb n="217"/><span>Ní misde an rud céadna a rádh mar gheall</span>
<lb n="218"/><span>ar an gcapall, an chaora, an mhuc, &rl.  Dá</span>
<lb n="219"/><span>fheabhas riamh a bheidh gach cineál aca so, sé</span>
<lb n="220"/><span>is fearr 'ná a chéile.  Muna dtugtar togha</span>
<lb n="221"/><span>na haire do sna nidhthibh so, ní bheidh rath ná</span>
<lb n="222"/><span>slacht ar an gcómh-oibriughadh ná séan ar an</span>
<lb n="223"/><span>bhfeirmeóir.</span></p>
<lb n="224"/>
<lb n="225"/><p><span>10. Ní raibh saothar riamh i nÉirinn go</span>
<lb n="226"/><span>gcuirtí níos mó suim ann 'ná déanamh an</span>
<lb n="227"/><span>ime acht dáltha gach nós fóghanta bhí againn</span>
<lb n="228"/><span>tá atharrughadh air le tréimhse, agus ní ar</span>
<lb n="229"/><span>fheabhas é.  Nuair bhí na seirbhísigh ag éirighe</span>
<lb n="230"/><span>gann i nÉirinn agus an tuarastal ag éirighe</span>
<lb n="231"/><span>dhóibh do mheas an feirmeóir gur bh'fheárr is</span>
<lb n="232"/><span>gur shaoráidighe dhó a chuid leamhnacht do</span>
<lb n="233"/><span>dhíol amach idir uachtar is íochtar.  Bhí</span>
<lb n="234"/><span>buidhean chiallmhar thall i Sasana, agus do</span>
<lb n="235"/><span>choncadar cad do bhí ag teacht.  Do ghluais-</span>
<lb n="236"/><span>eadar anall, agus is mór an chomaoin do</span>
<lb n="237"/><span>chuireadar ar an bhfeirmeóir.  Do chuir-</span>
<lb n="238"/><span>eadar deagh-chrut ar éadan na tíre le</span>
<lb n="239"/><span>tighthe breaghtha, aolmhara do chur suas chum</span>
<lb n="240"/><span>an leamhnacht do cheannach ón bhfeirmeóir.</span>
<lb n="241"/><span>Do choimeádadar an t-uachtar is do thug-</span>
<lb n="242"/><span>adar an dríodar thar n-ais dó.  Is é</span>
<lb n="243"/><span>tuairim a lán daoine gurab é an sciodar</span>
<lb n="244"/><span>mí-fholláin seo príomh-adhbhar an mhilleadh</span>
<lb n="245"/><span>do tháinig ar stoc na hÉireann, is do</span>
<lb n="246"/><span>dhein seafaidí suaracha dhíobh.  Má bhí easbha</span>
<lb n="247"/><span>airgid ar an bhfeirmeóir, agus cachaoin ná</span>
<lb n="248"/><span>raibh, thugadar dó go croidheamhail é; agus</span>
<lb n="249"/><span>annsoin nuair bhí an cuibhreach fáiscithe go</span>
<lb n="250"/><span>daingean air agus é sáithte i bhfiachaibh leó</span>
<lb n="251"/><span>do thugadar 'pé luach ba mhéinn leó dhó ar</span>
<lb n="252"/><span>a chuid leamhnacht.</span></p>
<lb n="253"/>
<lb n="254"/><p><span>11. Is aisteach an scéal é go bhféadann</span>
<lb n="255"/><span>an coigcrigheach slighe bheathadh compórdach</span>
<lb n="256"/><span>do sholáthar dó féin sa tír seo, agus go</span>
<lb n="257"/><span>gcaithfidh an tÉireannach bheith ag cuardach</span>
<lb n="258"/><span>críocha na cruinne ag lorg slighe bheathadh.</span>
<lb n="259"/><span>Dá mbeadh comh-oibriughadh i measc na</span>
<lb n="260"/><span>bhfeirmeóirí, thiocfadh leó, an t-uachtar is</span>
<lb n="261"/><span>an t-íochtar, an toradh is an tairbhe go</span>
<lb n="262"/><span>léir bheith fútha féin.  Thiocfadh leó chur le</span>
<lb n="263"/><span>chéile ag díol a gcuid ime is gan bheith</span>
<lb n="264"/><span>bodhar ná balbh ar nós na “mBráithreacha</span>
<lb n="265"/><span>Dubha,” acht fógraí do chur ins na páipéar-</span>
<lb n="266"/><span>aibh go bhfuil an oiread soin im le díol</span>
<lb n="267"/><span>aca, agus gabhaim-se orm nach fada go</span>
<lb n="268"/><span>mbeadh ceannaightheóirí ar a méaraibh aca,</span>
<lb n="269"/><span>agus nár ghábhadh dhóibh bheith ag braith ar na</span>
<lb n="270"/><span>mangairíbh beaga atá leathta ar fuaid na</span>
<lb n="271"/><span>tíre le déidheannaighe.  Acht má éirigheann</span>
<lb n="272"/><span>leó an margadh is aoirde do shroisint ní</span>
<lb n="273"/><span>fuláir dóibh gach aon earra bheith ar fheabhas</span>
<lb n="274"/><span>aca, is í bheith déanta suas go deas is go</span>
<lb n="275"/><span>haicillidhe agus go mór mór gach nídh do</span>
<lb n="276"/><span>bhaineann le him bheith chomh geal chomh glé</span>
<lb n="277"/><span>is chomh glan agus is féidir é.  Is mar seo</span>
<lb n="278"/><span>do choingbheoghaid siad cáil an ime, a</span>
<lb n="279"/><span>gcáil féin, agus cáil is clú na tíre saor ó</span>
<lb n="280"/><span>mhasladh; agus beidh toradh dá réir aca.</span>
<lb n="281"/><span>Seo an dara buntáiste atá le baint amach</span>
<lb n="282"/><span>de bhárr chomh-oibriughadh .i. go mbéidh siad</span>
<lb n="283"/><span>i n-ann an phighinn is aoirde d'fhagháil ar a</span>
<lb n="284"/><span>bhfuil le díol aca.</span></p>
<lb n="285"/>
<lb n="286"/><p><span>12. Is mór an tairbhe atá le baint as</span>
<lb n="287"/><span>uibhe na gcearc féin.  Tá tíortha eile ar</span>
<lb n="288"/><span>fuaid na Roinne Eórpa ag déanamh an</span>
<lb n="289"/><span>t-uathbhás airgid ag cnuasach is ag díol ubh;</span>
<lb n="290"/><span>acht dáltha an scéil tá oileamhaint agus</span>
<lb n="291"/><span>tabhairt suas chuige ortha.  Is mór go léir</span>
<lb n="292"/><span>an bhreis do dhéanfadh cóirigheacht do</span>
<lb n="293"/><span>mhuinntir na tuaithe i dtaobh na hoibre seo,</span>
<lb n="294"/><span>agus is mór an luach do gheóbhaidís ar a</span>
<lb n="295"/><span>gcuid ubh dá mbéidís i n-ann iad do sheól-</span>
<lb n="296"/><span>adh amach go húr is go tráthamhail go dtí</span>
<lb n="297"/><span>an margadh is feárr.  Acht ní fuláir dóibh</span>
<lb n="298"/><span>eólas a bheith aca ar gach nidh do bhaineas</span></p>
</div>
<pb n="266"/>
<div><lb n="299"/><p><span>leó sula raghaidís i gcomórtas le tíorthaibh</span>
<lb n="300"/><span>iasachta.  Tá dlighe aca i dtíorthaibh áirithe</span>
<lb n="301"/><span>go gcaithfear an lá den mhí gur rugadh an</span>
<lb n="302"/><span>t-ubh bheith graftha ar le stampa mar dheimh-</span>
<lb n="303"/><span>niughadh go bhfuil an t-ubh úr; agus má</span>
<lb n="304"/><span>gheibhtear amach nár cómhlíonadh an coin-</span>
<lb n="305"/><span>gheall so go cneasta le duine ar bith,</span>
<lb n="306"/><span>béarfar i láthair na cúirte é, agus íocfaidh</span>
<lb n="307"/><span>sé go daor as.  Ní mór do mhnáibh na</span>
<lb n="308"/><span>tuaithe breathnughadh air seo nuair a bhíd ag</span>
<lb n="309"/><span>lorg uibhe cearc amuigh ar fuaid na</span>
<lb n="310"/><span>gcladhthach.</span></p>
<lb n="311"/>
<lb n="312"/><p><span>13. Ní féidir cur síos i n-aon aiste</span>
<lb n="313"/><span>amháin an méid do thiocfadh le daoine</span>
<lb n="314"/><span>dhéanamh ar a son féin is ar son na tíre</span>
<lb n="315"/><span>dá mbeadh comhpháirteachas ar bun aca.  I</span>
<lb n="316"/><span>n-aon fhocal, tá cómh-oibriughadh oireamhnach</span>
<lb n="317"/><span>do gach uile shaghas saothair, & dá mbeadh sé</span>
<lb n="318"/><span>mar sciath-chosanta ag muinntir na hÉir-</span>
<lb n="319"/><span>eann do bheadh a mhalairt de scéal le</span>
<lb n="320"/><span>hinnsint 'n-a dtaobh.  Anois gan trácht i</span>
<lb n="321"/><span>n-aon chor ar olann-tiúscail, ar milbheach,</span>
<lb n="322"/><span>ar líon, ná a leithéidí eile, tá céad rud i</span>
<lb n="323"/><span>nÉirinn gur féidir saidhbhreas do bhaint</span>
<lb n="324"/><span>asta agus ná cuirtear aon tsuim ionnta.</span>
<lb n="325"/><span>Dá mb'iad fiú na sméara dúbha iad, déin-</span>
<lb n="326"/><span>tear úsáid díobh i dtíorthaibh eile.  Acht tá</span>
<lb n="327"/><span>an feirmeóir Gaedhlach chomh neamh-mion sin</span>
<lb n="328"/><span>gur lag leis trácht ar neithibh beaga suar-</span>
<lb n="329"/><span>acha mar seo; agus b'fhéidir a mhac féin ag</span>
<lb n="330"/><span>tuilleamh a phádh lae ag saothrughadh na</span>
<lb n="331"/><span>rudaí seo thar lear.</span></p>
<lb n="332"/>
<lb n="333"/><p><span>14. Tá na cnoic is na sléibhte ar fuaid</span>
<lb n="334"/><span>na hÉireann go lom beárrtha.  Is maith</span>
<lb n="335"/><span>d'fhásfadh adhmad ortha, agus is maith is is</span>
<lb n="336"/><span>tairbheach an barra é.  Bhí adhmad coille go</span>
<lb n="337"/><span>flúirseach i nÉirinn i n-allód, acht tá níos</span>
<lb n="338"/><span>lugha crann ag fás innti anois 'ná tá ins na</span>
<lb n="339"/><span>tíorthaibh mór dtimcheall.  Gan trácht i n-aon</span>
<lb n="340"/><span>chor ar a luach, is mór an maitheas do dhéan-</span>
<lb n="341"/><span>fadh adhmad don tír le foithin is foscadh do</span>
<lb n="342"/><span>dhéanamh di ón ngarbh-shíon, &rl.  Dá seas-</span>
<lb n="343"/><span>óghadh feirmeóirí na hÉireann ar a mbonn-</span>
<lb n="344"/><span>aibh, do b'fhéidir leó an obair seo do chur</span>
<lb n="345"/><span>chum cinn, agus adhmad do chur ag fás</span>
<lb n="346"/><span>ins an talamh atá ag bánughadh fé láthair.</span></p>
<lb n="347"/>
<lb n="348"/><p><span>15. Tá an scéal céadna le hinnsint i</span>
<lb n="349"/><span>dtaobh na móna.  Do b'fhéidir í ghléasadh i</span>
<lb n="350"/><span>dtreó go mbainfidhe a lán eile saidhbhris</span>
<lb n="351"/><span>aisti, acht ní feárr bheith ag cainnt.  I</span>
<lb n="352"/><span>ndiaidh a chéile 'seadh tógtar na caisleáin,</span>
<lb n="353"/><span>agus ní féidir gach aon rud a dhéanamh de</span>
<lb n="354"/><span>gheit.</span></p>
<lb n="355"/>
<lb n="356"/><p><span>16. Is mór a raghadh sé chum tairbhe dhóibh</span>
<lb n="357"/><span>seo go mbeadh cóirigheacht ar bun aca</span>
<lb n="358"/><span>tespeánadh bheith aca anois is arís, agus</span>
<lb n="359"/><span>na daoine bheith ag iomaidheacht le chéile.</span>
<lb n="360"/><span>Mar bhárr air seo bheadh na daoine ag</span>
<lb n="361"/><span>foghluim ó n-a chéile, agus ag dul i</span>
<lb n="362"/><span>gclisteacht is i n-acillidheacht i gcomhnuidhe.</span>
<lb n="363"/><span>Ní'l aon rud do tharraingeann amach</span>
<lb n="364"/><span>intleacht, deagh-intinn is fíor-spioraid na</span>
<lb n="365"/><span>ndaoine chomh mór le comórtas do chur ar</span>
<lb n="366"/><span>bun eatortha.</span></p>
<lb n="367"/>
<lb n="368"/><p><span>17. Ó am go ham beidh rudaí ag teacht</span>
<lb n="369"/><span>crosta ortha, agus beidh námhaid ag éirighe</span>
<lb n="370"/><span>'n-a gcoinnibh annso is annsúd, acht i</span>
<lb n="371"/><span>n-ionad díoghbháil a dhéanam is amhlaidh a</span>
<lb n="372"/><span>ghríosfaidh na nidhthe seo suas iad chum</span>
<lb n="373"/><span>tuilleadh maitheasa.  Ní'l námhaid is measa</span>
<lb n="374"/><span>aca anois go háirithe 'ná lucht na mbóthar</span>
<lb n="375"/><span>iarainn, acht is furas smacht do chur ortha-</span>
<lb n="376"/><span>san dá mbeadh misneach ar na daoinibh chun</span>
<lb n="377"/><span>tabhairt fútha.  Tá an Ruisíneach ag cur</span>
<lb n="378"/><span>luach milliún phúnt d'im isteach go Sasana</span>
<lb n="379"/><span>gach bliadhain, agus tá an Lochlannach ag</span>
<lb n="380"/><span>seóladh luach ocht milliún púnt d'im isteach,</span>
<lb n="381"/><span>gan trácht ar aon earraidh eile.  Nach mór</span>
<lb n="382"/><span>an éagcóir go gcaithfidh an tÉireannach an</span>
<lb n="383"/><span>dá oiread leo san d'íoc ar a chuid</span>
<lb n="384"/><span>earraidhe do chur anonn go Lúndainn.</span>
<lb n="385"/><span>An fhaid is bheidh an scéal mar sin ní'l aon</span></p>
</div>
<pb n="267"/>
<div><lb n="386"/><p><span>bhreith ag an bhfeirmeóir Gaedhlach ar an</span>
<lb n="387"/><span>luach ceart d'fhagháil ar thoradh na talmhan;</span>
<lb n="388"/><span>óir beireann costas an bhóthair cuid mhór</span>
<lb n="389"/><span>den tairbhe leis.  Dá bhrígh sin caithfidh</span>
<lb n="390"/><span>feirmeóirí na hÉireann a n-arm bheith</span>
<lb n="391"/><span>gléasta chum seasamh a gcirt.</span></p>
<lb n="392"/>
<lb n="393"/><p><span>18. Deireadh gach soiscéil an t-airgead,</span>
<lb n="394"/><span>agus ní féidir an obair do chur chum cinn</span>
<lb n="395"/><span>gan beag mhór éigin de.  Tá a fhios ag an</span>
<lb n="396"/><span>saoghal go bhfuil Éire gann i n-airgead,</span>
<lb n="397"/><span>acht ar a shon soin ní hé an ganntanas an</span>
<lb n="398"/><span>chuid is measa den scéal, acht ná fuil</span>
<lb n="399"/><span>muinntir na hÉireann féin ag déanamh</span>
<lb n="400"/><span>úsáid cheart den mhéid atá aca dhe, acht ag</span>
<lb n="401"/><span>seóladh na mílte punnt tar sáile gach</span>
<lb n="402"/><span>bliadhain ag tabhairt luach neamh-meadhonach</span>
<lb n="403"/><span>ar thogha droch-earraidhe agus ag leigint</span>
<lb n="404"/><span>dá n-earraidhibh féin imtheacht ar neamh-nídh;</span>
<lb n="405"/><span>nó mar adeir an sean-fhocal, “ag díol</span>
<lb n="406"/><span>meala is ag ceannach milseán.”  Tá aon</span>
<lb n="407"/><span>rud amháin cinnte go háirithe agus is cóir</span>
<lb n="408"/><span>gan dearmhad a dhéanamh de, .i. is í cloch-</span>
<lb n="409"/><span>bhuinn na hoibre ar fad airgead na tíre</span>
<lb n="410"/><span>bheith ag dul chum tairbhe na tíre; agus</span>
<lb n="411"/><span>munab amhlaidh dó, ní'l acht “chomhrádh</span>
<lb n="412"/><span>dighe” nó cainnt san aér bheith ag trácht</span>
<lb n="413"/><span>ar chomh-oibriughadh.</span></p>
<lb n="414"/>
<lb n="415"/><p><span>19. Is féidir le gach fuirinn feirmeóirí</span>
<lb n="416"/><span>bannc do chur ar bun, agus an oiread san</span>
<lb n="417"/><span>d'éileamh ó gach nduine aca mar bhunadhas</span>
<lb n="418"/><span>chun tosnughadh a dhéanamh.  Badh cheart</span>
<lb n="419"/><span>dóibh socrughadh ar shuim éigin áirithe do</span>
<lb n="420"/><span>ghlacadh ó gach n-aon agus gan níos mó ná</span>
<lb n="421"/><span>níos lugha do bheith sa bhannc ag éinne</span>
<lb n="422"/><span>amháin.  Óir dá mbeadh feirmeóir láidir</span>
<lb n="423"/><span>'n-a measc d'fhéadfadh b'fhéidir céad</span>
<lb n="424"/><span>púnt do chur isteach, agus b'fhéidir go</span>
<lb n="425"/><span>raghadh fiche gabháltuidhe beaga chum an</span>
<lb n="426"/><span>méid sin a dhéanamh suas.  Acht nuair a</span>
<lb n="427"/><span>bheadh an suim céadna istigh aca go léir</span>
<lb n="428"/><span>tríd is tríd, do bheadh an feirmeóir lag</span>
<lb n="429"/><span>chomh cúramach ar an gnó, agus an oiread</span>
<lb n="430"/><span>spéis aige ann, leis an bhfeirmeóir láidir,</span>
<lb n="431"/><span>óir is é an tairbhe chéadna do bheadh aca go</span>
<lb n="432"/><span>léir le baint as.  Tig leó comhaltas, &rl.,</span>
<lb n="433"/><span>do thoghadh eatortha féin, is níor ghábhadh aon</span>
<lb n="434"/><span>oifigeach do bheith aca dá íoc acht Rúnuidhe.</span>
<lb n="435"/><span>Beadh sé ortha riaghlacha feidhmeamhla do</span>
<lb n="436"/><span>chur ar bun chun an ghnó do stiúrughadh.</span>
<lb n="437"/><span>D'fheádfadh siad airgead do thabhairt amach</span>
<lb n="438"/><span>ar iasacht do lucht céirde nó d'éinne eile</span>
<lb n="439"/><span>go mbeadh cáil fhoghanta air, agus do</span>
<lb n="440"/><span>thabharfadh bannaí uaidh go n-íocfadh sé an</span>
<lb n="441"/><span>t-airgead tar n-ais go macánta.  Ní</span>
<lb n="442"/><span>gábhadh dhóibh dul taobh amuigh dá gceanntar</span>
<lb n="443"/><span>féin; mar seo do coimeádfaidhe an</span>
<lb n="444"/><span>t-airgead ag gluaiseacht mór-dtimcheall</span>
<lb n="445"/><span>eatortha, agus do b'fheárrde muinntir na</span>
<lb n="446"/><span>háite soin.  Badh mhaith an rud dóibh fear</span>
<lb n="447"/><span>acmhuinneach go mbeadh gustal aige do</span>
<lb n="448"/><span>bheith n-a chisteóir aca, agus níor mhiste dhó</span>
<lb n="449"/><span>eólas a bheith aige ar cionnus airgead do</span>
<lb n="450"/><span>riarughadh is do chur chun tairbhe.  Beadh sé</span>
<lb n="451"/><span>d'fhiachaibh ortha teacht i gcionn a chéile uair</span>
<lb n="452"/><span>sa mhí ar a laighead, chun gach nídh do</span>
<lb n="453"/><span>scrúdughadh, chun éisteacht le daoine go</span>
<lb n="454"/><span>dteastóghadh airgead uatha, &rl.  Níor</span>
<lb n="455"/><span>ghábhadh theacht mar seo acht na treóruighthe</span>
<lb n="456"/><span>nó an comhaltas.  Tá mórán bancanna</span>
<lb n="457"/><span>dhen tsórt so i dtíorthaibh eile, agus cé go</span>
<lb n="458"/><span>bhfuil cuid aca ar siubhal le caogad</span>
<lb n="459"/><span>bliadhain anois, tá sé le rádh aca i n-ar</span>
<lb n="460"/><span>chuaidh d'airgid tríotha ó shoin ná fuil siad</span>
<lb n="461"/><span>ruadh-phinginn caillte leó ó thúis deireadh;</span>
<lb n="462"/><span>agus ní hiongnadh go mbeadh siad go</span>
<lb n="463"/><span>maoidhteach n-a thaobh.  Rud eile dhe, is</span>
<lb n="464"/><span>iomdha duine bhí ar tí imtheacht le fán an</span>
<lb n="465"/><span>tsaoghail de cheal maoine gur chuireadar</span>
<lb n="466"/><span>ar a bhonnaibh arís é, agus spioraid nua</span>
<lb n="467"/><span>'n-a chroidhe.</span></p>
<lb n="468"/>
<lb n="469"/><p><span>20. Do réir mar bheidís ag dul ar aghaidh</span>
<lb n="470"/><span>do b'fhéidir leó tigh earraidhe nó stór do</span></p>
</div>
<pb n="268"/>
<div><lb n="471"/><p><span>thógaint agus airgead do thógaint ón</span>
<lb n="472"/><span>mbannc ar iasacht chun síol, leasughadh,</span>
<lb n="473"/><span>gléas oibre, &rl., do cheannach; agus chun</span>
<lb n="474"/><span>fios do chur ortha i dteannta a chéile i dtreó</span>
<lb n="475"/><span>go mbeidís aca ar an gcéad chostas.  Is</span>
<lb n="476"/><span>féidir leó iad so do dhíol tar n-ais i bhfad</span>
<lb n="477"/><span>níos saoire ná gheobhthaidhe ins na siopaíbh</span>
<lb n="478"/><span>iad.  Rud eile, bheidís ag ceannach uatha féin,</span>
<lb n="479"/><span>agus “bheadh an croiceann 's a luach” aca.</span>
<lb n="480"/><span>Nuair a bheadh earraidhe le díol aca d'fhéad-</span>
<lb n="481"/><span>faidhe iad do chur i gcoimeád sa stór</span>
<lb n="482"/><span>céadna chun go dtiocfadh ceannaightheóir</span>
<lb n="483"/><span>do bhéarfadh leis iad.  Is éachtach an</span>
<lb n="484"/><span>bhuntáiste atá le baint as obair mar seo.</span>
<lb n="485"/><span>Ní bheidh aon cháirde sa scéal, agus is é an</span>
<lb n="486"/><span>cáirde atá cionntach le mórán do mhí-</span>
<lb n="487"/><span>fhortúin an fheirmeóra óir 'pé olc maith leis</span>
<lb n="488"/><span>é nuair a bheidh sé ag ceannach ar cáirde</span>
<lb n="489"/><span>caithfidh sé an phinginn is aoirde thabhairt ar</span>
<lb n="490"/><span>an drabhfuigheall is measa, agus n-a</span>
<lb n="491"/><span>theannta soin bheith buidheach beannachtach i</span>
<lb n="492"/><span>dtaobh é fhagháil i n-aon chor.</span></p>
<lb n="493"/>
<lb n="494"/><p><span>21. Seadh, is dóigh le feirmeóirí na</span>
<lb n="495"/><span>hÉireann dá mbeadh an tighearna talmhan</span>
<lb n="496"/><span>díscithe go mbeadh gach aon rud ar a dtoil</span>
<lb n="497"/><span>féin aca, agus ná beadh bac ortha maireach-</span>
<lb n="498"/><span>taint ar a suaimhneas i n-aimhdheóin gach</span>
<lb n="499"/><span>tubaiste.  Ní gearánta ortha bheith cortha</span>
<lb n="500"/><span>cráidhte ón dtighearna talmhan, mar b'olc</span>
<lb n="501"/><span>an earra é.  Acht ar a shon-san, dá mbeadh</span>
<lb n="502"/><span>talamh na hÉireann saor ó chíos i mbárach</span>
<lb n="503"/><span>aca, ní thiocfadh leó dul céim ar aghaidh dá</span>
<lb n="504"/><span>bhárr an fhaid is bheidís scaipighthe scaoilte</span>
<lb n="505"/><span>gan chuing gan cheangal féibh mar atáid.</span>
<lb n="506"/><span>Dá mbeadh milliún timthire ar an mbóthar</span>
<lb n="507"/><span>ag Bórd na hOibre Talmhan, agus gach</span>
<lb n="508"/><span>duine aca bheith 'n-a chainnteóir chomh cliste</span>
<lb n="509"/><span>le Demostén, ní bheadh dada de bhárr a</span>
<lb n="510"/><span>gcuid teagasc gan comh-oibriughadh.  Tá dhá</span>
<lb n="511"/><span>rogha ag feirmeóiríbh na hÉireann anois,</span>
<lb n="512"/><span>leigint don talamh rith amach bán is leigint</span>
<lb n="513"/><span>dá sliocht imtheacht le fán an tsaoghail, nó</span>
<lb n="514"/><span>aontughadh le chéile go dlúth dáríribh agus</span>
<lb n="515"/><span>saothar na talmhan d'aithbheochaint.  Ní dócha</span>
<lb n="516"/><span>go mbeidh an tighearna talmhan aca feasta</span>
<lb n="517"/><span>chun an milleán do chur air; agus má theip-</span>
<lb n="518"/><span>eann ortha slighe bheathadh do sholáthar tré</span>
<lb n="519"/><span>n-a bhfaillighe is a neamh-shuim féin, agus</span>
<lb n="520"/><span>bheith ag gearán is ag cásamh mar ba</span>
<lb n="521"/><span>ghnáthach, ní thabharfar aon toradh ortha acht</span>
<lb n="522"/><span>leigint dóibh bheith 'ghá mbrúghadh fútha “fear</span>
<lb n="523"/><span>na bó féin fé n-a hearball” feasta.</span></p>
<lb n="524"/>
<lb n="525"/><p><span>22. Má aontuigheann feirmeóirí na hÉir-</span>
<lb n="526"/><span>eann mar seo ní baoghal ná go raghaidh</span>
<lb n="527"/><span>siad chun cinn go tapaidh, agus nach gábhadh</span>
<lb n="528"/><span>dhóibh a gceann do chromadh os comhair aon</span>
<lb n="529"/><span>náisiún ar dhruim an domhain.  Éireóghaidh</span>
<lb n="530"/><span>cáirdeas agus dlúth-mhuinnteardhas eat-</span>
<lb n="531"/><span>ortha de bhárr an chomhpháirteachais, agus</span>
<lb n="532"/><span>cuirfear aighneas is acharann ar leath-</span>
<lb n="533"/><span>taoibh.  Acht tá aon nídh amháin nár chóir</span>
<lb n="534"/><span>dhóibh a dhearmhad, .i. gurab í Éire a dtír</span>
<lb n="535"/><span>dhúthchais, agus ar aon choinghioll ná ar aon</span>
<lb n="536"/><span>bhuntáiste nár cheart dóibh í thréigint do</span>
<lb n="537"/><span>dhúthchas choigcrigheach.  Dá bhrígh sin, ná</span>
<lb n="538"/><span>bídís chomh neamh-maitheach soin is a chuimh-</span>
<lb n="539"/><span>niughadh ná luigheann sé ortha cabhrughadh</span>
<lb n="540"/><span>agus cuidiughadh le gach nídh do bhaineas</span>
<lb n="541"/><span>le tairbhe na tíre, idir cheárd agus ceann-</span>
<lb n="542"/><span>aigheacht, agus le gach dream atá ag iarraidh</span>
<lb n="543"/><span>Éire do thógáilt as an log.  Dá mbeadh</span>
<lb n="544"/><span>muinntir na hÉireann go huile ar aon</span>
<lb n="545"/><span>toil aigne i dtaobh na nidhthe seo, agus ag</span>
<lb n="546"/><span>obair as láimh a chéile, is geárr go dtioc-</span>
<lb n="547"/><span>fadh atharrughadh ar éadan na tíre; go</span>
<lb n="548"/><span>mbeadh gleannta féarmhara is machairí</span>
<lb n="549"/><span>míne na hÉireann le feicsint arís faoi</span>
<lb n="550"/><span>thoradh is faoi bhláth; na daoine ag mair-</span>
<lb n="551"/><span>eachtaint ar scáith a chéile, gan éad gan</span>
<lb n="552"/><span>formad eatortha; agus féile, flúirse, is</span>
<lb n="553"/><span>fairsinge le fagháil i measc Clanna Gaedh-</span>
<lb n="554"/><span>eal i bhfearann a sinsear.</span></p>
</div>
<pb n="269"/>
<div><lb n="555"/><p><span>Tagra.</span></p>
<lb n="556"/>
<lb n="557"/><p><span>1. Cainnt is cur síos, article and essay.</span>
<lb n="558"/><span>An t-oighre ceart, the real owner.</span>
<lb n="559"/><span>Tá gach aon deallramh, in all probability.</span>
<lb n="560"/><span>Seilbh sheascanta, undisturbed possession.</span></p>
<lb n="561"/>
<lb n="562"/><p><span>2. Ag treabhadh an donais, in difficulties.</span>
<lb n="563"/><span>Éirighe cinn, preferment, looking upwards.</span>
<lb n="564"/><span>Céim ar aghaidh, advancement.</span>
<lb n="565"/><span>Dul i gomórtas go into competition with the for-</span>
<lb n="566"/><span>eigner.</span>
<lb n="567"/><span>Lán-oilte, very expert.</span>
<lb n="568"/><span>Comh-pháirteachas, co-operation, partnership.</span>
<lb n="569"/><span>Amuigh is i mbaile, “at home and abroad.”</span></p>
<lb n="570"/>
<lb n="571"/><p><span>3. I leitheadaibh beaga, in small divisions, “widths.”</span>
<lb n="572"/><span>Gabháltuidhe, a farmer, land-holder.</span></p>
<lb n="573"/>
<lb n="574"/><p><span>4. Imshníomhthach, diligent.</span>
<lb n="575"/><span>I n-am 'is i n-anntráth, in season and out of season.</span>
<lb n="576"/><span>Beag mhór éigin, some little or much.</span>
<lb n="577"/><span>Ag brácáil is ag útamail, working laboriously.</span>
<lb n="578"/><span>Oileamhaint cheart, proper teaching, up-bringing.</span>
<lb n="579"/><span>Ní thagann luas, &rl., “Quickness and precision do</span>
<lb n="580"/><span>not march together.”</span>
<lb n="581"/><span>Gur dhóigh le duine air, one would imagine from</span>
<lb n="582"/><span>hearing him.</span>
<lb n="583"/><span>An bhó, &rl., “the cow that is least good lows</span>
<lb n="584"/><span>most.”</span></p>
<lb n="585"/>
<lb n="586"/><p><span>5. Bord na hOibre Talmhan, the Department of</span>
<lb n="587"/><span>Agriculture.</span>
<lb n="588"/><span>Dá gcuirtí chuige, if people set about it.</span>
<lb n="589"/><span>I dtíorthaibh lasmuigh, in other countries.</span>
<lb n="590"/><span>Buntáisceach, advantageous.</span></p>
<lb n="591"/>
<lb n="592"/><p><span>6. Aondacht, unity.</span>
<lb n="593"/><span>Cóirigheacht (comhairidheacht), co-operation.</span>
<lb n="594"/><span>An oiread taitighe, &rl., such an acquaintance with</span>
<lb n="595"/><span>“associations.”</span>
<lb n="596"/><span>Cur amach, showing energy.</span></p>
<lb n="597"/>
<lb n="598"/><p><span>7. Eólus agus oideachas, learning and education.</span>
<lb n="599"/><span>Dílis dá chéile, loyal to each other.</span>
<lb n="600"/><span>Gan bladhmann ná buirbeacht, without loud or</span>
<lb n="601"/><span>empty talk.</span></p>
<lb n="602"/>
<lb n="603"/><p><span>8. Cuir i gcás, suppose.</span>
<lb n="604"/><span>An oiread san cuireadóireacht, to have a certain</span>
<lb n="605"/><span>amount of tillage in proportion to the amount of land</span>
<lb n="606"/><span>in his possession.</span>
<lb n="607"/><span>Geall le súil le huaigh, like expecting death.</span>
<lb n="608"/><span>I dtabhairt taoibh le, depending on.</span>
<lb n="609"/><span>Le neart miorbhúille, by a miracle.</span>
<lb n="610"/><span>De réir mar bheidh an síol, according as the seed</span>
<lb n="611"/><span>and manure fit the soil, so will be the crop.</span>
<lb n="612"/><span>An príomh-cheannuightheóir d'aimsiughadh, go to the</span>
<lb n="613"/><span>head-merchant.</span>
<lb n="614"/><span>Droch-earra do shleamhnughadh ortha, to pass off a bad</span>
<lb n="615"/><span>article on them.</span></p>
<lb n="616"/>
<lb n="617"/><p><span>9. Is eólgaisighe, most knowing.</span>
<lb n="618"/><span>Ag dul chun deiridh, getting bad.</span>
<lb n="619"/><span>Iarmhairí gan toirt, wretched creatures without</span>
<lb n="620"/><span>size or substance.</span>
<lb n="621"/><span>Na Comhairlí Conntaethe, the County Councils.</span></p>
<lb n="622"/>
<lb n="623"/><p><span>10. Ní ar fheabhas é, not for its good.</span>
<lb n="624"/><span>Gur shaoráidighe dhó, that it would be cheaper for</span>
<lb n="625"/><span>him.</span>
<lb n="626"/><span>Deagh-chrut, a good appearance.</span>
<lb n="627"/><span>Sciodar, sour an broken milk.</span>
<lb n="628"/><span>Sáithte i bhfiachaibh leó, fixed in debt to them.</span></p>
<lb n="629"/>
<lb n="630"/><p><span>11. Bheith fútha fein, to be at their own disposal.</span>
<lb n="631"/><span>“Na Bráithreacha Dubha,” “the Dark Brothers,” a</span>
<lb n="632"/><span>modern term, applied to manufacturers who do not</span>
<lb n="633"/><span>advertise their wares sufficiently.</span>
<lb n="634"/><span>Ar a méaraibh, “on their fingers,” in plenty.</span></p>
<lb n="635"/>
<lb n="636"/><p><span>12. An Roinn Eórpa, the Continent.</span>
<lb n="637"/><span>An t-uathbhás airgid, a surprising amount of money.</span>
<lb n="638"/><span>graftha, written, marked.</span>
<lb n="639"/><span>Ar fuaid na gcladhthach, by the ditches.</span></p>
<lb n="640"/>
<lb n="641"/><p><span>13. Sciath-chosanta, a shield of defence.</span>
<lb n="642"/><span>Olann tiúscail, woollen industry.</span>
<lb n="643"/><span>Dá mb'iad, &rl., the very blackberries even.</span>
<lb n="644"/><span>Neamh-mion, heedless of small things.</span></p>
<lb n="645"/>
<lb n="646"/><p><span>14. I n-allód, long ago.</span>
<lb n="647"/><span>Ón ngarbhshíon, from stormy weather.</span>
<lb n="648"/><span>Ag bánughadh, lying derelict, fallow.</span></p>
<lb n="649"/>
<lb n="650"/><p><span>15. De gheit, suddenly.</span></p>
<lb n="651"/>
<lb n="652"/><p><span>16. Ag iomaidheacht, competing.</span>
<lb n="653"/><span>Intleacht, &rl., intellect, mental powers and cour-</span>
<lb n="654"/><span>age.</span></p>
<lb n="655"/>
<lb n="656"/><p><span>17. Ag teacht crosta ortha, militating against</span>
<lb n="657"/><span>them.</span>
<lb n="658"/><span>Lucht na mbóthar iarainn, the railway companies.</span>
<lb n="659"/><span>Tabhairt fútha, stand up to them, challenge them.</span>
<lb n="660"/><span>An Ruisíneach, the Russian.</span>
<lb n="661"/><span>An Lochlannach, the Dane.</span>
<lb n="662"/><span>Chun seasamh a gcirt, to stand out for their rights.</span>
<lb n="663"/><span>deireadh gach soiscéil, &rl., the pith of every dis-</span>
<lb n="664"/><span>course is 'money'.</span>
<lb n="665"/><span>Neamh-meadhonach, unreasonable, dear.</span>
<lb n="666"/><span>Cloch-bhuinn, foundation stone.</span></p>
<lb n="667"/>
<lb n="668"/><p><span>19. Mar bhunadhas, for capital.</span>
<lb n="669"/><span>Ar shuim éigin áirithe, on a certain fixed sum.</span>
<lb n="670"/><span>Tríd is tríd, throughout.</span>
<lb n="671"/><span>Níor gábhadh aon oifigeach, the only officer that it</span>
<lb n="672"/><span>would be necessary to pay would be the Secretary.</span>
<lb n="673"/><span>Bannaí, bonds sureties.</span>
<lb n="674"/><span>Cisteóir, treasurer.</span>
<lb n="675"/><span>Na treóruidhthe, the directors.</span>
<lb n="676"/><span>'Nar chuaidh d'airgead tríotha, considering all the</span>
<lb n="677"/><span>money that passed through them, they did not lose a</span>
<lb n="678"/><span>penny by them from first to last.</span></p>
<lb n="679"/>
<lb n="680"/><p><span>20. Tigh earraidhe, a warehouse.</span>
<lb n="681"/><span>Cáirde, respite.</span>
<lb n="682"/><span>Mí-fhortún, misfortune.</span>
<lb n="683"/><span>Drabhfuigheall, dregs, remnant.</span></p>
<lb n="684"/>
<lb n="685"/><p><span>21. Maireachtaint ar a suaimhneas, live at ease.</span></p>
</div>
<pb n="270"/>
<div><lb n="686"/><p><span>Ní gearánta ortha, they must not be blamed.</span>
<lb n="687"/><span>B'olc an earra é, he was a bad article.</span>
<lb n="688"/><span>Timthire, an organiser.</span>
<lb n="689"/><span>Rith amach bán, to turn into grass.</span>
<lb n="690"/><span>Saothar na talmhan, to revive tillage.</span>
<lb n="691"/><span>Ag cásamh, complaining.</span>
<lb n="692"/><span>Ní tabharfar toradh ortha, they will not be listened</span>
<lb n="693"/><span>to.</span>
<lb n="694"/><span>Gá mbrúghadh fútha, keep their complaints to them-</span>
<lb n="695"/><span>selves.</span></p>
<lb n="696"/>
<lb n="697"/><p><span>22. A gceann do cromadh, to be ashamed.</span>
<lb n="698"/><span>Aighneas agus acharann, disputing and fighting.</span>
<lb n="699"/><span>Í tréigint do dhúthchas, to forsake it for a foreign</span>
<lb n="700"/><span>land.</span>
<lb n="701"/><span>Neamh-maitheach, indifferent, unkind.</span>
<lb n="702"/><span>Idir cheárd is ceannuigheacht, both in trade and</span>
<lb n="703"/><span>commerce.</span>
<lb n="704"/><span>Ar scáith a chéile, in each other's protection, weal.</span></p>
<lb n="705"/>
<lb n="706"/><p/></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Comhairidheacht Chun Feirmeóireachta.

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Comhairidheacht Chun Feirmeóireachta.

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
