Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<TEI><teiHeader type="text">
	 
<fileDesc>
<titleStmt>
<title type="main">Clodhanna Nua.</title><author><persName/></author><editor><name type="main">Ó Donnchadha, Tadhg</name></editor><respStmt>
	<resp>Electronic edition compiled by</resp>
	<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
	</respStmt>
	</titleStmt>
<editionStmt>
	 <edition>
		 <note type="N">IG15-11397</note>
		 <note type="L">47</note>
		 <note type="B">1905</note>
		 <note type="C"/>
		 <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
	 </edition>
</editionStmt>
<publicationStmt>
		<publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher>
		<pubPlace>24 Upper O'Connell Street, Dublin</pubPlace><date>Samhain, 1905</date><idno>IG15-11397</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
</publicationStmt>
<seriesStmt>
<title level="s">Irisleabhar na Gaedhilge</title><biblScope unit="vol">15</biblScope>
</seriesStmt>
<sourceDesc>
<biblStruct>
<analytic><author/><title>Clodhanna Nua.</title></analytic>
<monogr>
<title level="j">Clodhanna Nua.</title><imprint><publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher><date>Samhain, 1905</date></imprint>
</monogr> 
</biblStruct>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<profileDesc>
<langUsage><language ident="ga">Irish</language></langUsage>
</profileDesc>
</teiHeader>
<text><body><div><p><span>CLODHANNA NUA.</span></p>
<lb n="1"/>
<lb n="2"/><p><span>Is mór an buille ar aghaidh i gcúis na Sean-</span>
<lb n="3"/><span>Ghaedhilge OLD-IRISH PARADIGMS, an leabhar is</span>
<lb n="4"/><span>déidheannaighe ó láimh an Strachánaigh.  Ní gábhadh acht</span>
<lb n="5"/><span>ainm an ughdair a luadh is beidh fhios againn ná fagh-</span>
<lb n="6"/><span>far ann acht cnó mhullaigh an chirt is an léighinn.</span>
<lb n="7"/><span>Nuair a chímíd ainm an duine uasail úd ar leabhar</span>
<lb n="8"/><span>deirimíd linn féin: tá urradhas againn, pé scéal é,</span>
<lb n="9"/><span>ar chruinneas léighinn is ar chúram i dtaobh sean-</span>
<lb n="10"/><span>rudaí ár sean.</span></p>
<lb n="11"/>
<lb n="12"/><p><span>Gach duine gur mhian leis eólas a chur ar an tSean-</span>
<lb n="13"/><span>Ghaedhilg ní mór dó an leabhar so a bheith n-a sheilbh ó</span>
<lb n="14"/><span>thúis.  Tá cláracha ann ar dhíochlaonadh (nó ar dhiall)</span>
<lb n="15"/><span>an Airtiogail ar dhiall Ainmneach, is ar gach atharr-</span>
<lb n="16"/><span>ughadh go ngabhann an Briathar tríd.  Tá a fhios ag</span>
<lb n="17"/><span>gach éinne do thug fá'n tSean-Ghaedhilg d'fhoghluim</span>
<lb n="18"/><span>gurab é an Briathar an chuid is cruaidhe is is</span>
<lb n="19"/><span>acharannaighe dhi.  Tá os cionn leath an leabhair so</span>
<lb n="20"/><span>fá'n mBriathar is fá gach soinseáil dá dtagann air.</span>
<lb n="21"/><span>Gheobhthar i bhfochair a chéile annso an t-eólus is</span>
<lb n="22"/><span>déidheannaighe fuaradh amach i dtaobh na Sean-Ghaedh-</span>
<lb n="23"/><span>ilge.  Ní fuláir nó déanfaidh an leabhar so agus an</span>
<lb n="24"/><span>leabhar eile úd ón bhfear gcéadna .i. Selections from</span>
<lb n="25"/><span>the Old-Irish Glosses a lán chun daoine a threorughadh</span>
<lb n="26"/><span>ar bhóthar chruaidh chnapánach na Sean-Ghaedhilge.  Leath-</span>
<lb n="27"/><span>coróinn fiacha an leabhair seo; is is féidir é fagháil</span>
<lb n="28"/><span>ó Scoil na Sean-Ghaedhilge, 28 Sr. an Chláir, Áth Cliath,</span>
<lb n="29"/><span>nó ó Hodges, Figgis & Co., Ltd., 104 Sr. Ghrafton.</span></p>
<lb n="30"/>
<lb n="31"/><p><span>Tá's ag an saoghal gur file ceart Gaedhilge Tórna</span>
<lb n="32"/><span>an Ghleanna, mar ní fada ó dh'airigheamar leóithne</span>
<lb n="33"/><span>filidheachta ag séideadh ón nGleann andeas.  Tá a</span>
<lb n="34"/><span>shár-fhios ag a cháirdibh chomh maith go bhfuil Tadhg ar</span>
<lb n="35"/><span>fheabhas chum púnnca ghraiméir a mhíniughadh.  Is minic</span>
<lb n="36"/><span>a réidhtigh sé na “Bearta Cruadha” dómh-sa go</span>
<lb n="37"/><span>háirithe; agus, má's áil leis an léightheóir a bhreith a</span>
<lb n="38"/><span>thabhairt ar mhodh mhúinte Thaidhg, níor bhfearra dhó</span>
<lb n="39"/><span>rud a dhéanfadh sé ná cóip den leabhar nuadh so</span>
<lb n="40"/><span>“Ceachta Graiméir” a cheannach, & é sgrúdughadh go</span>
<lb n="41"/><span>mion & go minic.  Is fuirist fheicsint gur sean-</span>
<lb n="42"/><span>cheárduidhe ar mhúinteóireacht do scríobh an leabhar</span>
<lb n="43"/><span>so, & is dóigh liom-sa gur mó an tairbhe dhéanfaidh do</span>
<lb n="44"/><span>mhúinteóiribh na tíre ná ar dhéin éan-ghraiméir do</span>
<lb n="45"/><span>cuireadh amach go dtí so.  Taisbeántar go soiléir</span>
<lb n="46"/><span>ins an leabhar so cionnus ba cheart an graiméar a</span>
<lb n="47"/><span>mhúineadh do leanbhaíbh san tríomhadh leabhar.  B'í an</span>
<lb n="48"/><span>tslighe ba ghnáthaighe go dtí so ach iad do bhodhradh & do</span>
<lb n="49"/><span>mhúchadh le riaghlachaibh; agus ní túisge bhéadh riaghail</span>
<lb n="50"/><span>foghlumtha ag na créatúiríbh bochta ná go bpreabfadh</span>
<lb n="51"/><span>“exception” éicint chucha a bhuailfeadh buille idir an</span>
<lb n="52"/><span>dá shúil ortha agus a chuirfeadh meascán mearaidhe ar a</span>
<lb n="53"/><span>n-intinn go ceann seachtmhaine.  Ní hí sin an tslighe</span>
<lb n="54"/><span>mhúinte a chuireann Tadhg ós ar gcomhar.  Tosnuigh-</span>
<lb n="55"/><span>eann sé le habairt shimplidhe éicint mar “D'éirigh</span>
<lb n="56"/><span>an ghrian.”  Annsoin, fiafruigheann de dhuine dá</span>
<lb n="57"/><span>bhuidhin, “Cad do dhein an ghrian?”  Annsoin cuir-</span>
<lb n="58"/><span>eann an grabaire beag a lámh i n-áirde, & thugann an</span>
<lb n="59"/><span>freagra uaidh ar an dtoirt: “D'éirigh sí.”  Annsoin</span>
<lb n="60"/><span>cuirtear i n-iúil don leanbh gurab é an focal so</span>
<lb n="61"/><span>“an gníomh-fhocal,” a thaisbeánann dúinn caidé an</span>
<lb n="62"/><span>“gníomh” a deineadh.  Níl éan-amhras orainn ná gur</span>
<lb n="63"/><span>mór an feabhas atá ag teacht ar oideachas teangan</span>
<lb n="64"/><span>sa tír so ó thosnuigh Connradh na Gaedhilge ar obair,</span>
<lb n="65"/><span>agus d'oirfeadh do mhúinteoiríbh Béarla féin an módh</span>
<lb n="66"/><span>múnte so d'fhoghluim agus do chur i dtaithighe feasta.</span></p>
<lb n="67"/>
<lb n="68"/><p><span>SÉAMUS  A' DÚNA.</span></p>
<lb n="69"/>
<lb n="70"/><p><span>Ba mhaith an mhaise don Athair Seaghán Ó Raghallaigh</span>
<lb n="71"/><span>an scéal breagh so “CURADH GLAS AN EOLAIS” a</span>
<lb n="72"/><span>sciobadh ón mbás.  An fear bocht d'innis dó é</span>
<lb n="73"/><span>“Tommuny Bhid” — tá sé ar thaobh na fírinne anois,</span>
<lb n="74"/><span>agus muna mbéadh an sagart dílis so, bhí scéal</span>
<lb n="75"/><span>maith eile imthighthe gan chúnntus air.  I gConndae</span>
<lb n="76"/><span>Mhuigheó do chomnuigheadh Tommuny bocht, agus is</span>
<lb n="77"/><span>aige bhí an Ghaedhilig go líomhtha.  Tá gach aon fhocal</span>
<lb n="78"/><span>den scéal scríobhta díreach mar d'innis an sean-</span>
<lb n="79"/><span>duine é, agus is maith an rud é sin, mar beidh caoi</span>
<lb n="80"/><span>anois ag muinntir na gcúig cúigí a meas a thabhairt</span>
<lb n="81"/><span>ar Ghaedhilig Chondae Mhuigheó.  Chuirfeadh sé áthas ar</span>
<lb n="82"/><span>dhuine na cuir chainte breaghtha atá san leabhar a</span>
<lb n="83"/><span>thabhairt fé ndeara agus a chur i gcóimh-mheas leis an</span>
<lb n="84"/><span>módh cainte d'airigh sé 'na chomhursanacht féin.  Tá</span>
<lb n="85"/><span>cuid den scéal so ana-chosamhail le “Rígh an</span>
<lb n="86"/><span>Fhásaigh Dhuibh,” acht amháin gur doimhne an chaint atá</span>
<lb n="87"/><span>ann, agus cuid eile dhe cuireann sé i gcuimne dhúinn</span></p>
</div>
<pb n="48"/>
<div><lb n="88"/><p><span>ceann des na “Trí Sgéalta” do scríobh Conchobhar</span>
<lb n="89"/><span>Ó Deasmhuna, acht amháin nár mharbh Mac Ríogh na</span>
<lb n="90"/><span>hÉireann an triúr athach.  Is dóigh linn fós gur</span>
<lb n="91"/><span>airigheamar cheana mar gheall ar an lachain 'sa chrann,</span>
<lb n="92"/><span>acht níor chualamar deireadh an scéil riamh roimhe</span>
<lb n="93"/><span>seo.  Tá foclóir maith agus gluais i ndeireadh an</span>
<lb n="94"/><span>leabhair, agus sin mar is ceart é.  Tá gach aon chor</span>
<lb n="95"/><span>cruaidh cainnte mínighthe go soiléir ann.  Ba mhaith</span>
<lb n="96"/><span>linn focal a rádh i dtaobh an fhocail sin “aghaidh</span>
<lb n="97"/><span>fidil.”  Sin é rud a glaodhaid na páistí sa mbaile</span>
<lb n="98"/><span>ar “mask” nó “srón bréige”.  Is dóigh liom gurab</span>
<lb n="99"/><span>“oirfide” an focal ceart annso, “ag déanamh</span>
<lb n="100"/><span>ceóil agus oirfide.”  Ní théidheann “ceól agus</span>
<lb n="101"/><span>aghaidh-fidil” le chéile, — acht amháin ar lá 'le</span>
<lb n="102"/><span>Stiopháin b'fhéidir, nuair bhíonn na Wren boys ag</span>
<lb n="103"/><span>gabháilt timcheall.  Is sár-mhaith an díol leath-raolach</span>
<lb n="104"/><span>an leabhar so.</span></p>
<lb n="105"/>
<lb n="106"/><p><span>Is maith linn an leabhrín taithneamhach so, GORM-</span>
<lb n="107"/><span>FHLAITH; Inghean Árd-Ríogh Éireann, d'fheicsint ó lámh</span>
<lb n="108"/><span>Thomáis Uí Chonceanainn.  Tá sé ag cur síos ar</span>
<lb n="109"/><span>bheathaidh na bainríoghna ba mhaiseamhla & do bh'fhearr</span>
<lb n="110"/><span>a bhí i nÉirinn ó aimsir Phádraig.  Cé go raibh sí n-a</span>
<lb n="111"/><span>bainríoghan féin, ba chruaidh an saoghal a bhí i</span>
<lb n="112"/><span>ndán di, agus an mí-fhortún a tháinig uirthi i</span>
<lb n="113"/><span>ndeireadh a laetheanta.  Tugann an leabhar so</span>
<lb n="114"/><span>radharc dúinn ag shean-stair na hÉireann, agus</span>
<lb n="115"/><span>taisbeánann dúinn cionnus mar do chaith sean-righthe</span>
<lb n="116"/><span>na hÉireann a saoghal abhfad sar ar dtáinig na Sasan-</span>
<lb n="117"/><span>aigh i dtír annso.  Níor mhisde d'éinne gur mhaith leis</span>
<lb n="118"/><span>stair na sean-aimsire so a thuigsint 'na cheart, an</span>
<lb n="119"/><span>leabhar so do léigheamh, mar ní har Ghormfhlaith amháin</span>
<lb n="120"/><span>a thráchtann sé acht ar Chormac mac Cuillionáin, an</span>
<lb n="121"/><span>rí clúmhail agus an tEasbog naomhtha do chuir ar</span>
<lb n="122"/><span>bun i gCaiseal na Ríogh an seipéal is áilne dár</span>
<lb n="123"/><span>deineadh riamh i nÉirinn.  Tá trácht ann leis ar Niall</span>
<lb n="124"/><span>Glún-dubh, a bhí tamall dá shaoghal 'na rígh ar Chúige,</span>
<lb n="125"/><span>Uladh, agus a fuair coróin na hÉireann 'na dhiaidh sin,</span>
<lb n="126"/><span>agus ar cionnus mar do throid sé i gcoinnibh na</span>
<lb n="127"/><span>Lochlannach.  Tá trácht ann ar an tslighe 'na dtoghthaí</span>
<lb n="128"/><span>Árd-Righthe na hÉireann agus ar mórán nidhthe eile</span>
<lb n="129"/><span>d'oirfeadh go maith don té chuirfeadh suim i stair na</span>
<lb n="130"/><span>tíre seo.  Tá caint deas shimpllidhe ann, agus tá súil</span>
<lb n="131"/><span>againn go léighfidh cuid mhór d'aos óg na hÉireann é.</span>
<lb n="132"/><span>Trí pingne a fhiacha.</span></p>
<lb n="133"/>
<lb n="134"/><p><span>Do mhaireas-sa gur gearradh me le tuagh i gcoill,</span>
<lb n="135"/><span>'S im bheathaidh dham níor haithriseadh mo shuairceas</span>
<lb n="136"/><span>puinn;</span>
<lb n="137"/><span>Ó's marbh dam do labhraim go buadhach binn,</span>
<lb n="138"/><span>'S gan teanga agam ní balbh an fhuaim do-ghním.</span></p>
<lb n="139"/>
<lb n="140"/><p/>
<lb n="141"/>
<lb n="142"/><p/></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Clodhanna Nua.

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Clodhanna Nua.

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
