Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<TEI><teiHeader type="text">
	 
<fileDesc>
<titleStmt>
<title type="main">Gearr-chunntas ar Bheatha Eoghain Ruaidh Uí Néill.</title><author><persName>Ó Muimhneacháin, Seaghán</persName></author><respStmt>
	<resp>Electronic edition compiled by</resp>
	<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
	</respStmt>
	</titleStmt>
<editionStmt>
	 <edition>
		 <note type="N">IG14-10867</note>
		 <note type="L">518</note>
		 <note type="B">1904</note>
		 <note type="C"/>
		 <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
	 </edition>
</editionStmt>
<publicationStmt>
		<publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher>
		<pubPlace>24 Upper O'Connell Street, Dublin</pubPlace><date>Márta, 1904</date><idno>IG14-10867</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
</publicationStmt>
<seriesStmt>
<title level="s">Irisleabhar na Gaedhilge</title><biblScope unit="vol">14</biblScope>
</seriesStmt>
<sourceDesc>
<biblStruct>
<analytic><author>Ó Muimhneacháin, Seaghán</author><title>Gearr-chunntas ar Bheatha Eoghain Ruaidh Uí Néill.</title></analytic>
<monogr>
<title level="j">Gearr-chunntas ar Bheatha Eoghain Ruaidh Uí Néill.</title><imprint><publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher><date>Márta, 1904</date></imprint>
</monogr> 
</biblStruct>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<profileDesc>
<langUsage><language ident="ga">Irish</language></langUsage>
</profileDesc>
</teiHeader>
<text><body><div><p><span><pb n="518"/></span>
<lb n="1"/><span>GEARR-CHÚNNTAS</span>
<lb n="2"/><span>ar</span>
<lb n="3"/><span>BEATHA EOGHAN RUAIDH UÍ NÉILL.</span></p>
<lb n="4"/>
<lb n="5"/><p><span>Do shíolruigh Eoghan Ruadh Ua Néill — go</span>
<lb n="6"/><span>bhfuilim go riachtanach chum beagán cunn-</span>
<lb n="7"/><span>tais do thabhairt uaim ar a bheatha sa bhfóir-</span>
<lb n="8"/><span>líne seo — ó threibh do bhí riamh oirdhearc i</span>
<lb n="9"/><span>nÉirinn, 'sé sin, ó aimsir na bpágánach</span>
<lb n="10"/><span>anuas.  Mac do'n Bharún Art Ó Néill do</span>
<lb n="11"/><span>b'eadh é, agus do rugadh sa bhliadhain 1582 é.</span>
<lb n="12"/><span>Gheibhmíd i n-aos luaith é ag dul i seirbhís</span>
<lb n="13"/><span>airm na Spáinne — treóruighthe, gan amhras,</span>
<lb n="14"/><span>leis an intinn do threóruigh Mártan Mac</span>
<lb n="15"/><span>Domhnaill nuair a chuaidh sé i seirbhís na</span>
<lb n="16"/><span>bhFranncach; 'sé sin, go raibh geataí árd-</span>
<lb n="17"/><span>uighthe ag baile dúnta go dlúth iadtha 'n-a</span>
<lb n="18"/><span>choinnibh. </span></p>
<lb n="19"/>
<lb n="20"/><p><span>Ba ró-ghearr go bhfuair sé post árd san</span>
<lb n="21"/><span>arm ins an atharrach tíre.  Óg-laoch speis- </span>
<lb n="22"/><span>ialta do b'eadh Eoghain, go raibh tapamhlacht</span>
<lb n="23"/><span>agus fuinneamh ag baint leis; agus muna mbeadh</span>
<lb n="24"/><span>sin, is deimnitheach go mbeadh meathlughadh </span>
<lb n="25"/><span>ar a fhaid bheathadh sa Spáinn i bhfóircheann</span>
<lb n="26"/><span>a sheanchuis san am soin.    </span>
<lb n="27"/><span>            </span>
<lb n="28"/><span>Sa bhliadhain 1641, do chosain sé Arras,</span>
<lb n="29"/><span>do bhí ghabhtha 'ge na Franncaigh; agus do ghéill</span>
<lb n="30"/><span>sé sa deireadh ar thearmaí ónóracha, agus fós</span>
<lb n="31"/><span>do thug a iomchur árd-chlú dho, agus do fuair</span>
<lb n="32"/><span>sé urraim agus gradam iongantach ó n-a</span>
<lb n="33"/><span>namhad chomh maith 'n-a thaobh.</span></p>
<lb n="34"/>
<lb n="35"/><p><span>Do cuireadh fios air sa bhliadhain chéadna</span>
<lb n="36"/><span>chum uachtaránacht armáil na hÉireann do</span>
<lb n="37"/><span>ghlacadh, do bhí an uair sin ag cómhrac idir</span>
<lb n="38"/><span>bhás agus bheatha le Cromail is a shluaighthe de</span>
<lb n="39"/><span>mhadraidhe fola do bhí ag marbhughadh agus ag</span>
<lb n="40"/><span>tabhairt masladh do na Caitlicigh, ag goid</span>
<lb n="41"/><span>agus ag sciobadh leó a mba capaill agus ull-</span>
<lb n="42"/><span>mhaitheas, agus ag iarraidh a gcreidimh agus a </span>
<lb n="43"/><span>dteanga do mhúchadh agus do chur faoi chois</span>
<lb n="44"/><span>idir scian scolb go bráth.</span></p>
<lb n="45"/>
<lb n="46"/><p><span>I ndeireadh an Mheithimh sa bhliadhain 1642, </span>
<lb n="47"/><span>t'réis seóladh ó Dhún Circe, mór-thimcheall</span>
<lb n="48"/><span>an taobh thuaidh d'Albainn, do shrois sé Dún</span>
<lb n="49"/><span>na nGall, i gcuideachtain le mórán oifigigh</span>
<lb n="50"/><span>dhá chath féin, do tháinig ó'n Spáinn dá</span>
<lb n="51"/><span>thíonnlacan agus chum cabhruighthe leis chomh</span>
<lb n="52"/><span>maith. </span></p>
<lb n="53"/>
<lb n="54"/><p><span>Seal 'n-a dhiaidh sin, do thoghadh é mar</span>
<lb n="55"/><span>cheann-uarraidh armáil na nUltach i n-áit</span>
<lb n="56"/><span>go nglaoidhtear Charlemont air.  Ball</span>
<lb n="57"/><span>do b'eadh Charlemont do bhí dlúithte le</span>
<lb n="58"/><span>suim de scéala dorcha i seanchus a shin- </span>
<lb n="59"/><span>sear.</span></p>
<lb n="60"/>
<lb n="61"/><p><span>Do chlasuigh Mountjoy an dún so sa</span>
<lb n="62"/><span>Mheitheamh i mbliadhain 1642.  Do b'é an</span>
<lb n="63"/><span>Ridire Tiobóid Caulfield do riaghluigh ar</span>
<lb n="64"/><span>dtúis an daingean so.  An fhaid do bhí sé</span>
<lb n="65"/><span>annso do dhein sé dún áluinn do thógbháil</span>
<lb n="66"/><span>suas, agus tá sé seo le feicsint ann go dtí  </span>
<lb n="67"/><span>an lá indiu ag gach n-aon a ghabhann an</span>
<lb n="68"/><span>treó, le greanntacht agus le seandacht.  Do</span>
<lb n="69"/><span>shealbhuigh mac dearbhráthar Thiobóid agus a</span>
<lb n="70"/><span>luaith-leantóir an daingean so go cean-</span>
<lb n="71"/><span>amhail mar phríomh-áitreabh.  Annso leis do</span>
<lb n="72"/><span>mharbhadh Feidhlimidh Ua Néill mac do'n</span>
<lb n="73"/><span>gharmhac réamh-ráidhte, agus do ghlac sé féin é</span>
<lb n="74"/><span>mar bhall chomhnuidhthe.</span></p>
<lb n="75"/>
<lb n="76"/><p><span>Acht chum leanamhaint ar bheatha Eoghain.</span>
<lb n="77"/><span>Láithreach tar éis é theacht go hÉireann, do</span>
<lb n="78"/><span>scríbh Iarla Leisclí uachtarán na nAlbanach </span>
<lb n="79"/><span>chuige, go raibh cathughadh air go raibh fear</span>
<lb n="80"/><span>dá cháil is dá thuigsint ag teacht go</span>
<lb n="81"/><span>hÉirinn, t'réis a chuid eóluis go léir thar</span>
<lb n="82"/><span>lear, chum cabhrughadh le droich-chúis, agus </span>
<lb n="83"/><span>ag tabhairt comhairle dho i mbréithribh bláith</span>
<lb n="84"/><span>filleadh thar n-ais arís.                                      </span></p>
<lb n="85"/>
<lb n="86"/><p><span>"Acht is ar mhaithe leis féin is eadh dhein-</span>
<lb n="87"/><span>eann an cat crónán."  D'fhreagair Eoghan</span>
<lb n="88"/><span>é, dhá rádh nach aon chúis amháin, ná dhá chuis,</span>
<lb n="89"/><span>a bhí aige chum congnamh agus furtacht do</span>
<lb n="90"/><span>thabhairt ar mhuinntir do bhí go hanacrach agus</span></p>
</div>
<pb n="519"/>
<div><lb n="91"/><p><span>go síor-bhuaidhearta an uair sin, agus go</span>
<lb n="92"/><span>ndéanfadh sé buan-seasamh ar a son, agus gur</span>
<lb n="93"/><span>mó go mór an ceart do bhí aige chum soin  </span>
<lb n="94"/><span>do dhéanamh 'na do bhí aige féin (Leisclí)</span>
<lb n="95"/><span>nuair a ghluais sé féin agus saighdiúirí Albann</span>
<lb n="96"/><span>go dtí Sasanna i gcoinnibh an Ríogh, agus </span>
<lb n="97"/><span>binn-ríoghachta cheana ar a dtír féin.  Ní</span>
<lb n="98"/><span>fhéadfaide aon chonntráracht do chur ní</span>
<lb n="99"/><span>b'fhearr.  </span>
<lb n="100"/><span>                                     </span>
<lb n="101"/><span>D'imthigh Iarla Leisclí láithreach ar bórd</span>
<lb n="102"/><span>luinge go hAlbainn, agus, ar an am</span>
<lb n="103"/><span>gcéadna, dhá innsint do Mhongruadh, d'fhág</span>
<lb n="104"/><span>sé 'n-a dhiaidh 'n-a cheann-urraidh, go bhfaghadh</span>
<lb n="105"/><span>Eoghan an ceann-smách ortha dá rithfeadh</span>
<lb n="106"/><span>leis arm do chnuasach le chéile; agus go</span>
<lb n="107"/><span>deimhin sin mar bhí an scéal.</span></p>
<lb n="108"/>
<lb n="109"/><p><span>Do choingibh Eoghan suas é féin ar feadh</span>
<lb n="110"/><span>cheithre mbliadhan i gcoinnibh Mhongruaidh ar</span>
<lb n="111"/><span>aon taobh agus Urmhumhan ar a dtaobh eile, agus é</span>
<lb n="112"/><span>buailte amach agus faon lag ag éilimhthe na</span>
<lb n="113"/><span>n-uachtarán do bhí ag cabhrughadh leis ó na</span>
<lb n="114"/><span>cúigíbh eile, agus iad go gábhtarach ar easbhaidh</span>
<lb n="115"/><span>bídh agus lóin, agus ag seasamh go daingean agus go   </span>
<lb n="116"/><span>dílis dian i n-aghaidh a námhad chum go </span>
<lb n="117"/><span>mbeadh sé lán-ullamh chum chatha; acht, chomh   </span>
<lb n="118"/><span>luath is fuair sé a armáil i n-órdughadh agus i </span>
<lb n="119"/><span>gcórughadh maith chum troda, do bhuail sé an </span>
<lb n="120"/><span>cath ba thréine agus ba fhíochmhaire do buaileadh   </span>
<lb n="121"/><span>riamh i nÉirinn - 'sé sin, ó chath Átha Bhuidhe</span>
<lb n="122"/><span>anuas.  Ba ghnáth le hEoghan bheith go</span>
<lb n="123"/><span>haireach agus go glic 'n-a chuid uachtaránacht.    </span></p>
<lb n="124"/>
<lb n="125"/><p><span>Sa bhliadhain 1642 do bhí sé go pras lúth-   </span>
<lb n="126"/><span>mhar ar a chosnamh féin i gcoinnibh níos mó   </span>
<lb n="127"/><span>'ná aon namhad amháin so-ghléasta, uath-</span>
<lb n="128"/><span>bhásach, nimhneach, fá Mongruadh, Montgum-</span>
<lb n="129"/><span>aire, Tighearna Bléiní, agus Mac Conbhuaidh.     </span></p>
<lb n="130"/>
<lb n="131"/><p><span>(Ní críoch.)                   </span></p>
<lb n="132"/>
<lb n="133"/><p><span>SEAGHÁN Ó MUIMHNEACHÁIN.             </span></p>
<lb n="134"/>
<lb n="135"/><p/></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Gearr-chunntas ar Bheatha Eoghain Ruaidh Uí Néill.

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Gearr-chunntas ar Bheatha Eoghain Ruaidh Uí Néill.

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
