Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<TEI><teiHeader type="text">
	 
<fileDesc>
<titleStmt>
<title type="main">Sgéal Greanamhar.</title><author><persName>Ua hArgáin, Pádraig</persName></author><respStmt>
	<resp>Electronic edition compiled by</resp>
	<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
	</respStmt>
	</titleStmt>
<editionStmt>
	 <edition>
		 <note type="N">IG13-10814</note>
		 <note type="L">395</note>
		 <note type="B">1903</note>
		 <note type="C"/>
		 <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
	 </edition>
</editionStmt>
<publicationStmt>
		<publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher>
		<pubPlace>24 Upper O'Connell Street, Dublin</pubPlace><date>Meadhon Foghmair, 1903</date><idno>IG13-10814</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
</publicationStmt>
<seriesStmt>
<title level="s">Irisleabhar na Gaedhilge</title><biblScope unit="vol">13</biblScope>
</seriesStmt>
<sourceDesc>
<biblStruct>
<analytic><author>Ua hArgáin, Pádraig</author><title>Sgéal Greanamhar.</title></analytic>
<monogr>
<title level="j">Sgéal Greanamhar.</title><imprint><publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher><date>Meadhon Foghmair, 1903</date></imprint>
</monogr> 
</biblStruct>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<profileDesc>
<langUsage><language ident="ga">Irish</language></langUsage>
</profileDesc>
</teiHeader>
<text><body><div><p><span>SGÉAL GREANAMHAR.</span></p>
<lb n="1"/>
<lb n="2"/><p><span>Bhí fear bocht 'na chomhnuidhe fadó i</span>
<lb n="3"/><span>dTuath na Droman, agus do phós sé bean</span>
<lb n="4"/><span>ghrástamhail cheanamhail, agus do mhaireadar i</span>
<lb n="5"/><span>dteannta a chéile go grádhmhar subháilceach</span>
<lb n="6"/><span>deagh-shamplach, gan aon tsaghas buadhartha</span>
<lb n="7"/><span>ná easnamh ortha.</span></p>
<lb n="8"/>
<lb n="9"/><p><span>D'éirigh an saoghal leó, acht nuair a</span>
<lb n="10"/><span>bhíodar timcheall le dhá bhliadhain déag</span>
<lb n="11"/><span>pósda, tháinig brón mór éigin ar an bhfear.</span>
<lb n="12"/><span>Thagadh sé isteach agus imthigheadh sé amach gan</span>
<lb n="13"/><span>focal 'á labhairt aige, agus bhí sé chómh dúr</span>
<lb n="14"/><span>dothalach sain ná raibh a fhios ag aoinne cad</span>
<lb n="15"/><span>a bhí air.  Bhí sé an-ghruama agus goirgeach, agus</span>
<lb n="16"/><span>ní réidhteóghadh aon rud leis; acht b'é bun is</span>
<lb n="17"/><span>bárr a thubaiste go léir ná raibh aon chlann</span>
<lb n="18"/><span>aige.</span></p>
<lb n="19"/>
<lb n="20"/><p><span>Aon tSamhradh amháin, tháinig breóiteacht</span>
<lb n="21"/><span>éigin air.  Bhí sé an-leice, agus chuaidh sé siar</span>
<lb n="22"/><span>go Beanntraighe ar feadh coighcís mar</span>
<lb n="23"/><span>mhaitheas dá shláinte.  Bhí sé chun teacht</span>
<lb n="24"/><span>a-bhaile arís gan aon fheabhas tagaithe air;</span>
<lb n="25"/><span>ach' díreach agus é ag cur a chuid éadaigh uime,</span>
<lb n="26"/><span>tar éis teacht amach ó bheith ag snámh, cé</span>
<lb n="27"/><span>thiocfadh amach ó'n uisge chuige 'ná an</span>
<lb n="28"/><span>Mhaighdean Mhara.</span></p>
<lb n="29"/>
<lb n="30"/><p><span>Do labhair sí leis, agus labhair seisean léi, </span>
<lb n="31"/><span>agus d'fhiafruigh sí dhe cad a bhí air, nó cad fé</span>
<lb n="32"/><span>ndeara an bhuadhairt go léir; agus d'innis sé</span>
<lb n="33"/><span>a sgéal ó thúis deire.</span></p>
<lb n="34"/>
<lb n="35"/><p><span>"Airiú! liaghfad-sa thú," ar sise, "má</span>
<lb n="36"/><span>dhéanfair mar a déarfad leat.  Imthigh</span>
<lb n="37"/><span>a bhaile anois," ar sisi, "agus beidh mac óg</span>
<lb n="38"/><span>ag do bhean i gceann trí ráithe, acht caith-</span>
<lb n="39"/><span>fir an mac úd a thabhairt chugham-sa nuair</span>
<lb n="40"/><span>a bheidh sé bliadhain is fiche d'aois."</span></p>
<lb n="41"/>
<lb n="42"/><p><span>Do dhein sé an margadh, agus d'imthigh sé</span>
<lb n="43"/><span>abhaile go háthasach, agus, nuair a chuala a</span>
<lb n="44"/><span>bhean bunadhas a sgéil, bhí sí fiche uair níos</span>
<lb n="45"/><span>measa 'ná é.</span></p>
<lb n="46"/>
<lb n="47"/><p><span>Bhí iongnadh an domhain ar na comharsan-</span>
<lb n="48"/><span>aibh, agus bhí iongnadh níosa mó ortha nuair a</span>
<lb n="49"/><span>bhí an mac óg aca, agus ní raibh lánamhain</span>
<lb n="50"/><span>'sa' pharóiste chomh meidhreach leó.</span></p>
<lb n="51"/>
<lb n="52"/><p><span>Bhí go maith, agus d'fhás an leanbh suas, agus</span>
<lb n="53"/><span>thugadar léigheantas agus sampladh maith dho.</span>
<lb n="54"/><span>Ní raibh aon gharsúin 'sa' sgoil chomh chliste</span>
<lb n="55"/><span>ná chomh sean-chríonna leis, ná aon bhua-</span>
<lb n="56"/><span>chaill níos umhlaí dá athair is dhá mháthair 'ná</span>
<lb n="57"/><span>é, ná aon bhuachaill i gConndae Chorcaighe</span>
<lb n="58"/><span>a b'fheárr rith agus léim 'ná é, ná aon ghaisge</span>
<lb n="59"/><span>lúith ná nirt ná thiocfaidís suas leis.  Ní</span>
<lb n="60"/><span>raibh aon bhuachaill 'sa' chomhchlán níosa</span>
<lb n="61"/><span>feárr 'ná é chum liathróide d'imirt nó</span>
<lb n="62"/><span>rinnce do dhéanamh.  Bhí cion agus grádh ag</span>
<lb n="63"/><span>gach aoinne air; agus, rud eile, ní fheaca</span>
<lb n="64"/><span>duine riamh i dtigh an tábhairne é nó i</span>
<lb n="65"/><span>n-aon bhruighean ná acharann.</span></p>
<lb n="66"/>
<lb n="67"/><p><span>Aon lá amhain tháinigh sé isteach chun a</span>
<lb n="68"/><span>dhínnéir, agus bhí a athair agus a mháthair ag gol</span>
<lb n="69"/><span>istigh roimis.   D'fhiarfuigh sé dhíobh ca' 'n-a</span>
<lb n="70"/><span>thaobh go rabhadar ag gol, agus d'innseadar</span>
<lb n="71"/><span>dó annsoin gach nídh fé mar a thuit amach, agus</span>
<lb n="72"/><span>go gcaithfeadh sé dul siar go Beanntraighe </span>
<lb n="73"/><span>uatha, mar bheadh sé bliadhain is fiche i</span>
<lb n="74"/><span>mbáireach.</span></p>
<lb n="75"/>
<lb n="76"/><p><span>"Airiú!" ars'an buachaill, "ní raghad-</span>
<lb n="77"/><span>sa léi an fhaid a bheidh fód tirm i nÉirinn."</span></p>
<lb n="78"/>
<lb n="79"/><p><span>D'fhág sé slán agus beannacht aca lá'r na</span>
<lb n="80"/><span>bháireach, agus thug sé aghaidh ar Bhaile Mhúirne.</span>
<lb n="81"/><span>Nuair a bhí sé ag dul treasna Poll na</span>
<lb n="82"/><span>mBró, d'airigh sé fothram éigin i dtaobh</span>
<lb n="83"/><span>thall do'n abhainn.  Chuaidh sé anonn, agus cad</span>
<lb n="84"/><span>do bheadh ann 'ná céirseach, smólach agus lon-</span>
<lb n="85"/><span>dubh, agus iad ag marbhughadh a chéile mar</span>
<lb n="86"/><span>gheall ar chorpán ainmhidhe éigin.</span></p>
<lb n="87"/>
<lb n="88"/><p><span>"Cad é seo ar siubhal agaibh?" ar</span>
<lb n="89"/><span>seisean leó.</span>
<lb n="90"/></p>
</div>
<pb n="396"/>
<div><lb n="91"/><p><span>"Ó!" ars' an triúr i dteannta a chéile,</span>
<lb n="92"/><span>"is liom-sa an rud so, agus táid siad so ag</span>
<lb n="93"/><span>déanamh éagcóir orm."</span></p>
<lb n="94"/>
<lb n="95"/><p><span>Bhí dúil 'sa' mhacántacht riamh aige, thóg</span>
<lb n="96"/><span>sé sgian as a póca, agus dhein sé trí treana</span>
<lb n="97"/><span>dhe, agus thug sé trian do gach ceann.</span>
<lb n="98"/><span>Bhíodar chomh sásta leis an obair seo, agus</span>
<lb n="99"/><span>bhí an oiread sain d'ionntaoibh aca air, gur</span>
<lb n="100"/><span>thug an céirseach cumhacht dó go mbeadh sé</span>
<lb n="101"/><span>ar an bhfear ba láidre do mhair riamh, agus</span>
<lb n="102"/><span>an lon-dubh go bhféadfadh sé lon-dubh a</span>
<lb n="103"/><span>dhéanamh de féin aon am ba mhaith leis, agus </span>
<lb n="104"/><span>an smólach an ceól ba bhinne do chuala</span>
<lb n="105"/><span>duinne riamh.</span></p>
<lb n="106"/>
<lb n="107"/><p><span>Bhí nós éachtach 'sa' tír an t-am so.  B'é</span>
<lb n="108"/><span>sin, nuair a bheadh aon chailín óg chum</span>
<lb n="109"/><span>pósadh, fógradh a chur amach go raibh a</span>
<lb n="110"/><span>leithéid seo chun pósadh a leithéid seo de</span>
<lb n="111"/><span>ló.  Bhí árdán adhmuid déanta 'sa' pháirc</span>
<lb n="112"/><span>ba ghiorra do'n tigh.  Thagadh na fir óga,</span>
<lb n="113"/><span>mór dtimcheall an árdáin seo, raghadh an</span>
<lb n="114"/><span>cailín óg i n-áirde, agus tógadh sí a rogha</span>
<lb n="115"/><span>fear ó'n sluagh, agus chaithfeadh gach aoinne</span>
<lb n="116"/><span>bheith sásta.</span></p>
<lb n="117"/>
<lb n="118"/><p><span>Bhí fear éigin de shliocht Labhra Ua</span>
<lb n="119"/><span>Loingsigh 'n-a Fhlaith Iar-Mhumhan ag mair-</span>
<lb n="120"/><span>eachtaint i mBaile Mhúirne an t-am so, agus</span>
<lb n="121"/><span>bhí triúr inghíon aige, agus bhíodar chun pósadh</span>
<lb n="122"/><span>lá'r na bháireach, agus bhí gach rud ullamh.</span></p>
<lb n="123"/>
<lb n="124"/><p><span>Nuair d'fhág an buachaill óg na héan-</span>
<lb n="125"/><span>laithe, is ar éigin do chreid sé iad.  Bhí sé</span>
<lb n="126"/><span>tuirseach suaidhte, agus dubhairt sé leis féin</span>
<lb n="127"/><span>ná siubhalóghadh sé a thuilleadh.  Dhein sé</span>
<lb n="128"/><span>lon-dubh de féin, agus níor stad sé riamh nó</span>
<lb n="129"/><span>choidhche chun gur eitil sé go tigh an fhlatha</span>
<lb n="130"/><span>so, agus chuaidh sé i n-áirde ar bharra crainn</span>
<lb n="131"/><span>liobháin bhí ag fás ar chlaidhe an gháirdín.</span></p>
<lb n="132"/>
<lb n="133"/><p><span>Do thosnuigh sé ag cantain an cheóil ba</span>
<lb n="134"/><span>bhinne d'ár chualadh riamh roimis sin nó ó</span>
<lb n="135"/><span>shoin i mBaile Mhúirne.  Bhí na cailíní</span>
<lb n="136"/><span>óga 'n-a suidhe ar shuidheachán 'sa' gháirdín,</span>
<lb n="137"/><span>agus iad ag tabhairt comhairle dá chéile mar</span>
<lb n="138"/><span>gheall ar na fir a gheobhaidís i mbáireach.</span></p>
<lb n="139"/>
<lb n="140"/><p><span>Nuair chualadar ceól binn an lon-duibh,</span>
<lb n="141"/><span>do léimeadar 'n-a seasamh, ag iarraidh</span>
<lb n="142"/><span>bhreith air.  Tháinig sé anuas ar na scairtibh</span>
<lb n="143"/><span>spiunána, agus leog sé air go raibh sé ag</span>
<lb n="144"/><span>déanamh a dhíchill chun imtheacht uatha.  Nuair</span>
<lb n="145"/><span>bhíodar cortha agus stracaithe ó bheith ag rith</span>
<lb n="146"/><span>'n-a dhiaidh, do rug an inghean do b'óige air,</span>
<lb n="147"/><span>agus é tachtathe, mar dh'eadh, ó'n tóir bhí 'n-a</span>
<lb n="148"/><span>dhiaidh.</span></p>
<lb n="149"/>
<lb n="150"/><p><span>Do gháir sí is do liúigh sí, agus bhí éad an</span>
<lb n="151"/><span>domhain ar an mbeirt eile, mar b'fhearr le</span>
<lb n="152"/><span>haon cheann aca an lon-dubh 'ná an t-óg-</span>
<lb n="153"/><span>ánach b' áilne i gCúige Mumhan.  Fuair sí</span>
<lb n="154"/><span>an siúniéir a b'fhearr 'sa'tigh, agus deineadh</span>
<lb n="155"/><span>sgiath-theach álainn láithreach dhó.  Ní dhéan-</span>
<lb n="156"/><span>fadh aon áit an gnó chun é choimeád acht</span>
<lb n="157"/><span>istigh 'n-a seómra féin, ar eagla go ngoid-</span>
<lb n="158"/><span>feadh éinne é.</span></p>
<lb n="159"/>
<lb n="160"/><p><span>Níor thaithin bun ná bárr an sgith-theach</span>
<lb n="161"/><span>leis an lon-dubh, agus, nuair tháinig an oidhche,</span>
<lb n="162"/><span>tháinigh sé amach.  Ní raibh fhios aige cá raibh</span>
<lb n="163"/><span>sé.  Bhí sé an-chortha.  Thosnuigh sé ag</span>
<lb n="164"/><span>cuardach an tseomra, fuair sé leaptha</span>
<lb n="165"/><span>bhreágh, agus shín sé isteach ann, agus níor bhfada</span>
<lb n="166"/><span>go raibh sé 'n-a chodhladh.</span></p>
<lb n="167"/>
<lb n="168"/><p><span>Nuair bhí an cailín ag dul a chodladh, do</span>
<lb n="169"/><span>chonnaic sí an fear sa' leabaigh chomh luath</span>
<lb n="170"/><span>agus chuaidh sí isteach, agus, mo dhá léir!</span>
<lb n="171"/><span>do sgread sí is do liúigh sí, agus tháinig an</span>
<lb n="172"/><span>uile dhuine 'sa' tigh ag rith chúiche.  Do</span>
<lb n="173"/><span>mhúsgail an bioránach bocht, agus ní raibh</span>
<lb n="174"/><span>sé i n-a leithéid de theannta riamh.  Chuaidh</span>
<lb n="175"/><span>sé le deithneas isteach 'sa' sgiath-theach 'n-a</span>
<lb n="176"/><span>lon-dubh - díreach nuair bhí athair an chailín</span>
<lb n="177"/><span>ag osgailt an dorais.</span></p>
<lb n="178"/>
<lb n="179"/><p><span>"Cad é seo ort?" ar seisean.</span></p>
<lb n="180"/>
<lb n="181"/><p><span>"Ó!" ar sise, "bhí fear annso nuair</span></p>
</div>
<pb n="397"/>
<div><lb n="182"/><p><span>thánag isteach, agus tá sé i bhfolach i n-áit éigin</span>
<lb n="183"/><span>annso."</span></p>
<lb n="184"/>
<lb n="185"/><p><span>Do chuardúigheadar an uile áit, agus tásg</span>
<lb n="186"/><span>ná tuairisg ní bfhuaradar air.</span></p>
<lb n="187"/>
<lb n="188"/><p><span>"Imthigh a chodladh," dubhairt a hathair léi.</span>
<lb n="189"/><span>"Ag taidhreamh ataoi; agus, má dhúisigheann</span>
<lb n="190"/><span>tú mise feadh na hoidhche arís, cuirfead an</span>
<lb n="191"/><span>piléar 'sa' ghunna so tríot."</span></p>
<lb n="192"/>
<lb n="193"/><p><span>Bhí fhios ag an gcailín cé bhí ann ámhthach,</span>
<lb n="194"/><span>mar chonnaic sí an lon-dubh ag dul isteach </span>
<lb n="195"/><span>'sa' sgiath-theach; acht ar Éirinn ní 'neósfadh</span>
<lb n="196"/><span>sí cé'r bh'é.  Níor chodail sí néal an oidhche</span>
<lb n="197"/><span>sin, agus, nuair tháinig solus an lae, do labhair</span>
<lb n="198"/><span>an lon-dubh léi, agus dubhairt sé gur bh'é</span>
<lb n="199"/><span>féin bhí 'sa' tseomra aréir, agus, mar a dhéan-</span>
<lb n="200"/><span>fadh cailín maith, an fhuinneóg d'osgailt agus</span>
<lb n="201"/><span>ní dhéanfadh sé buaidhirt dhi go bráth arís.</span></p>
<lb n="202"/>
<lb n="203"/><p><span>"Tógfad ó'n áit sin thú, ar aon chuma,"</span>
<lb n="204"/><span>ar sise; "agus innis dam," ar sise, "cad</span>
<lb n="205"/><span>'n-a thaobh go bhfuil an draoidheacht soin</span>
<lb n="206"/><span>ort."</span></p>
<lb n="207"/>
<lb n="208"/><p><span>"Níl aon draoidheacht orm," ar' seisean,</span>
<lb n="209"/><span>"acht féadaim, fear nó londubh do dhéanamh</span>
<lb n="210"/><span>díom féin ar mo thoil."</span></p>
<lb n="211"/>
<lb n="212"/><p><span>Dhein sé fear de féin annsan, agus ní fhaca</span>
<lb n="213"/><span>sí fear riamh chómh breágh leis, agus dubhairt sí</span>
<lb n="214"/><span>na haigne féin ná beadh fear go deó aici</span>
<lb n="215"/><span>ach' é.  Dh'innis sí annsan do go rabhadar chun</span>
<lb n="216"/><span>pósadh an lá san, agus seo an margadh do</span>
<lb n="217"/><span>dheineadar, agus an cómhartha bheadh aici air.</span></p>
<lb n="218"/>
<lb n="219"/><p><span>Bhí paiste beag do'n bhóthar le feiscint,</span>
<lb n="220"/><span>ó dheas i nGort an Imill, agus díreach ar a dó</span>
<lb n="221"/><span>dhéag a' chlog, é a bheith ag teacht anuas an</span>
<lb n="222"/><span>bóthar úd, ag marcuigheacht, ar chapall bhán.</span>
<lb n="223"/><span>'Dárduigh sí an fhuinneóg agus do sgaoil sí</span>
<lb n="224"/><span>chun siúbhal é annsoin.</span></p>
<lb n="225"/>
<lb n="226"/><p><span>Ní raibh sé i bhfad imthighthe, nuair bhí na</span>
<lb n="227"/><span>huaisle ag teacht, agus ní raghadh láir bhán</span>
<lb n="228"/><span>Dhómhnaill i n-éan-chomórtas le na capaillibh</span>
<lb n="229"/><span>bhí aca súd.  Nuair tháinig an t-am chuaidh</span>
<lb n="230"/><span>an cailín ba shine i n-áirde, agus thóg sí an</span>
<lb n="231"/><span>fear ba dheallrastaighe bhí ann, an dara</span>
<lb n="232"/><span>cailín mar a gcéadna, agus an ceann a b'óige</span>
<lb n="233"/><span>nuair chuaidh sí i n-áirde, dubhairt sí go raibh</span>
<lb n="234"/><span>sí féin óg, agus bhí dóthchas aici go bhfaghadh sí</span>
<lb n="235"/><span>tamall maith chun na huaisle d'inniúchadh:</span>
<lb n="236"/><span>"Ó, gheódhair" a dubhradar go léir go hoidhche</span>
<lb n="237"/><span>má's maith leat; i n-ionad bheith ag féach-</span>
<lb n="238"/><span>aint ar na fearaibh, is thall ar bhóthar Ghort</span>
<lb n="239"/><span>an Imil, bhí sí ag dearcadh.  Sa deaireadh </span>
<lb n="240"/><span>dubhairt sí, "An té 'tá ag teacht anuas an</span>
<lb n="241"/><span>bóthar úd thall, ar an gcapall bán, sin é m'</span>
<lb n="242"/><span>fhear-sa."</span></p>
<lb n="243"/>
<lb n="244"/><p><span>"Airiú!" a dubhradar go léir "cá bhfios</span>
<lb n="245"/><span>duit nó gur sean-duine críonna é siúd?"</span></p>
<lb n="246"/>
<lb n="247"/><p><span>"Is cuma liom cioca," ar sise.</span></p>
<lb n="248"/>
<lb n="249"/><p><span>Tháinigh sé, agus ní raibh fear sa faithche, chómh</span>
<lb n="250"/><span>deallrathach leis, gan éan-locht, ach' go raibh</span>
<lb n="251"/><span>capailín mí-chúmtha aige agus crudh ar sileadh</span>
<lb n="252"/><span>leis.  Pósadh an triúr láirtheach, agus bhí bain-</span>
<lb n="253"/><span>fheis seachtmhaine aca, agus níor thaithn aon</span>
<lb n="254"/><span>chliamhain chómh maith leó is do thaithin fear</span>
<lb n="255"/><span>an chapaill bháin.</span></p>
<lb n="256"/>
<lb n="257"/><p><span>Fuair gach cliamhain feirm mhór thailimh</span>
<lb n="258"/><span>gan cíos ná íoc, ach' go raibh capall fiadhain</span>
<lb n="259"/><span>ar cheann aca, tarbh fiadhain ar cheann eile,</span>
<lb n="260"/><span>agus reithe fiadhain ar an gceann eile, aon</span>
<lb n="261"/><span>duine do marbhóghadh ceann aca so, bheadh           </span>
<lb n="262"/><span>an fheirm saor aige.</span></p>
<lb n="263"/>
<lb n="264"/><p><span>Fuair fear an chapaill bháin, feirm an</span>
<lb n="265"/><span>reithe.  Chuaidh sé fé n-a dhéin chun é mharbh-</span>
<lb n="266"/><span>ughadh.  Thóg an reithe seacht míle reatha,</span>
<lb n="267"/><span>nuair chonaic sé iad ag teacht.  Nuair bhí</span>
<lb n="268"/><span>sé ag tabhairt an bhuic, dhein sé londubh de</span>
<lb n="269"/><span>féin, i n-áirde ar a dhrom leis agus gheár sé an</span>
<lb n="270"/><span>ceann de le ruidhbh.</span></p>
<lb n="271"/>
<lb n="272"/><p><span>Dhein sé an cleas céadna leis an mbeirt </span>
<lb n="273"/><span>eile agus bhí na trí feirme saor aca annsoin.</span>
<lb n="274"/><span>Bhí ceann aca i n-aice Cheann tSáile, agus bhí</span>
<lb n="275"/><span>an bheirt ag féachaint na feirme lá breágh</span>
<lb n="276"/><span>samhraidh.  Bhíodar ag siubhal cois na</span>
<lb n="277"/><span>fairrge, agus go hobann cé léimfeadh rómpa</span></p>
</div>
<pb n="398"/>
<div><lb n="278"/><p><span>amach ná an Mhaighdean Mara.  Bhí sí</span>
<lb n="279"/><span>imthighthe glan as a cheann.  "Anois," ar'</span>
<lb n="280"/><span>sise, "táim ag faire ort le fada ach' táir</span>
<lb n="281"/><span>agam sa deireadh."  Bhí a bhean bhocht ag</span>
<lb n="282"/><span>lógóireacht, agus bé toil Dé nár imthigh sí as</span>
<lb n="283"/><span>a meabhair.  Dhíol sí na trí feirme, agus fuar</span>
<lb n="284"/><span>sí ar cheann aca sisiúr no deimheas, agus nuair</span>
<lb n="285"/><span>a gheárrfadh sí éadach leis is amhlaidh a</span>
<lb n="286"/><span>mhéadóghadh an t-éadach, ar cheann eile</span>
<lb n="287"/><span>fuair sí ceirtlín snáithín, agus is amhlaidh</span>
<lb n="288"/><span>mhéadóghadh sé seo leis nuair thógfá aon</span>
<lb n="289"/><span>phioc as.  Agus ar an gceann eile fuair</span>
<lb n="290"/><span>sí cíor óir, agus an ceann gruaige ba mheasa</span>
<lb n="291"/><span>bhí ar dhuine riamh chuirfeadh sé í ag sguabadh</span>
<lb n="292"/><span>an fhéir le faid agus flúirseacht.  Bhí sé ag</span>
<lb n="293"/><span>siubhal cois na fairrge agus cailín beag 'n-a</span>
<lb n="294"/><span>theannta, agus chonnaic an Mhaighdean Mara na</span>
<lb n="295"/><span>rudaí iongantacha aici, agus d'iarrr sí uirthi an</span>
<lb n="296"/><span>ndíolfadh sí iad, ná a dtabharfadh sí iad</span>
<lb n="297"/><span>ar iasacht no cad d'iarrfadh sí ortha.</span></p>
<lb n="298"/>
<lb n="299"/><p><span>"Ó," ar' sisi, "tabharfad chughat iad</span>
<lb n="300"/><span>ach' go bhfeicfead m'fhear os cionn an</span>
<lb n="301"/><span>uisge.  "Seo, máiseadh, bíodh agat," ar</span>
<lb n="302"/><span>sisi, á árdughadh suas ar a dá bhais.  "Gíocs"</span>
<lb n="303"/><span>ar' seisean, agus as go bráth leis na lon dubh</span>
<lb n="304"/><span>arís.</span></p>
<lb n="305"/>
<lb n="306"/><p><span>Bhí an méid sin de dheithneas agus áthas ar</span>
<lb n="307"/><span>a mhnaoi ag rith 'n-a dhiaidh nár fhéach sí</span>
<lb n="308"/><span>róimpi, agus bhuail sí a cos i gcoinnibh turtóige</span>
<lb n="309"/><span>agus do thuit sí.  Do rug an Mhaighdean Mara</span>
<lb n="310"/><span>ar mhullach cinn uirthi agus do strac sí léi í</span>
<lb n="311"/><span>isteach sa bhfairrge.</span></p>
<lb n="312"/>
<lb n="313"/><p><span>Bhí an lon dubh bocht níosa mheasa ná</span>
<lb n="314"/><span>riamh, agus chuaidh sé go seann-draoi agus d'innis</span>
<lb n="315"/><span>sé a sgéal do.  "Imthigh," a dubhairt an</span>
<lb n="316"/><span>seann-draoi, "go dtí an lios sin thiar,</span>
<lb n="317"/><span>agus imthigh isteach sa pholl talmhan, atá ar a</span>
<lb n="318"/><span>thaobh dheas, agus istigh ar lár an leasa,</span>
<lb n="319"/><span>gheóbhair slaitín draoidheachta agus ubhall óir,</span>
<lb n="320"/><span>agus beir leat iad chun na fairrge.  Buail an</span>
<lb n="321"/><span>uisge leis an slat, agus beidh casán tirim ag</span>
<lb n="322"/><span>dul isteach chun tigh an bhitheamhnaigh úd.</span>
<lb n="323"/><span>Bheidh sí ag cíoradh a cinn romhat, agus nuair</span>
<lb n="324"/><span>chífidh sí do sgáil ag teacht ar an ndoras,</span>
<lb n="325"/><span>árdóghaidh sí a ceann agus chífir paisde dubh</span>
<lb n="326"/><span>atá ar a sgórnach, buail an paisde sin</span>
<lb n="327"/><span>leis an ubhall óir, agus má bhuailfir ann í ní</span>
<lb n="328"/><span>bheidh baoghal ort."</span></p>
<lb n="329"/>
<lb n="330"/><p><span>Dimthigh sé, agus dhein sé mar adubhradh leis,</span>
<lb n="331"/><span>agus níor bh'fada go raibh sé ag doras na</span>
<lb n="332"/><span>Maighdine Mara.  Bhí sí ag níghe agus ag</span>
<lb n="333"/><span>cíoradh a cinn, agus nuair chonnaic sí an sgáil</span>
<lb n="334"/><span>ar an ndorus, baineadh geit mhór aisti.  Bhí</span>
<lb n="335"/><span>sí cromtha.  Nuair d'árduigh sí a ceann, do</span>
<lb n="336"/><span>chaith an fear an t-ubhall, agus bhuail sé san áit</span>
<lb n="337"/><span>chirt í, agus thuit sí san úrlár 'n-a lathairt</span>
<lb n="338"/><span>bhig glóthaighe.  Geallaim-se go raibh fáilte</span>
<lb n="339"/><span>ag a mhnaoi roimis, agus d'fhandar ann ar</span>
<lb n="340"/><span>feadh coigthighis, bhí an áit chómh breágh soin.</span></p>
<lb n="341"/>
<lb n="342"/><p><span>Do bhailigheadar leó gach aon rud fóghnta</span>
<lb n="343"/><span>bhí ann agus dá mhála óir, agus níor stadadar go</span>
<lb n="344"/><span>dtángadar go Tuath na Dromann arís.  Bhí</span>
<lb n="345"/><span>athair is máthair an fhir ana-mheidhreach,</span>
<lb n="346"/><span>nuair choncadar é agus an bhean álainn bhí i n-a</span>
<lb n="347"/><span>theannta.  Dhein sé ríogh-bhrugh breágh</span>
<lb n="348"/><span>ansoin, agus do mhair sé ann go séanmhar</span>
<lb n="349"/><span>sonasach suairc, é féin agus a bhean, a athair agus</span>
<lb n="350"/><span>a mháthair, agus d'airigheas go raibh a chlann agus</span>
<lb n="351"/><span>chlann cloinne a chloinne ann, 'na dhiaidh-</span>
<lb n="352"/><span>san.  Acht ní'l tásg ná tuairisg ortha anois,</span>
<lb n="353"/><span>acht tá cabhlach an tseana-thighe le feiscint</span>
<lb n="354"/><span>fós agus simné an tseana-thighe sin 'na sheasamh</span>
<lb n="355"/><span>leis agus tá sé chomh árd le Sean-Dún i gCor-</span>
<lb n="356"/><span>caigh.  'Sé an ainm a ghlaodhtar air anois,</span>
<lb n="357"/><span>ná simné mór Chathair Chéirín.  Níor ghádh</span>
<lb n="358"/><span>d'éinne acht dul go crois Tuath na Drom-</span>
<lb n="359"/><span>ann chun é fheiscint, agus ní'l sé, faid sgréach</span>
<lb n="360"/><span>asail ó'n áit sin.</span></p>
<lb n="361"/>
<lb n="362"/><p><span>PÁDRAIG UA hARGÁIN</span>
<lb n="363"/></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Sgéal Greanamhar.

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Sgéal Greanamhar.

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
