Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<TEI><teiHeader type="text">
	 
<fileDesc>
<titleStmt>
<title type="main">Ardán na Gaedhilge - Drama Náisiúnta.</title><author><persName>Féach ainm cleite</persName></author><author><addName type="alias">U. Ó R.</addName></author><editor><name type="main">Ó Donnchadha, Tadhg</name></editor><respStmt>
	<resp>Electronic edition compiled by</resp>
	<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
	</respStmt>
	</titleStmt>
<editionStmt>
	 <edition>
		 <note type="N">IG13-10739</note>
		 <note type="L">235</note>
		 <note type="B">1903</note>
		 <note type="C"/>
		 <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
	 </edition>
</editionStmt>
<publicationStmt>
		<publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher>
		<pubPlace>24 Upper O'Connell Street, Dublin</pubPlace><date>Feabhra, 1903</date><idno>IG13-10739</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
</publicationStmt>
<seriesStmt>
<title level="s">Irisleabhar na Gaedhilge</title><biblScope unit="vol">13</biblScope>
</seriesStmt>
<sourceDesc>
<biblStruct>
<analytic><author>Féach ainm cleite</author><title>Ardán na Gaedhilge - Drama Náisiúnta.</title></analytic>
<monogr>
<title level="j">Ardán na Gaedhilge - Drama Náisiúnta.</title><imprint><publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher><date>Feabhra, 1903</date></imprint>
</monogr> 
</biblStruct>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<profileDesc>
<langUsage><language ident="ga">Irish</language></langUsage>
</profileDesc>
</teiHeader>
<text><body><div><p><span>ÁRDÁN NA GAEDHILGE.</span></p>
<lb n="1"/>
<lb n="2"/><p><span>DRÁMANNA NÁISIÚNTA.</span></p>
<lb n="3"/>
<lb n="4"/><p><span>Cé mhéad daoine bhí ag trácht ar rudaibh do bhain </span>
<lb n="5"/><span>le drámannaibh chomh fada siar agus do bhí ann?  Cé</span>
<lb n="6"/><span>mhéad daoine bhí ag sgríobhadh go bríoghmhar nó go</span>
<lb n="7"/><span>feargach i dtaoibh na rudaí céadna ó aimsir Aris-</span>
<lb n="8"/><span>totle féin?  Timcheall milliún is dóigh liom - ná bí</span>
<lb n="9"/><span>ag ceapadh go bhfuilim ag magadh fút, óir 'sí an</span>
<lb n="10"/><span>fhírinne ghlan a rádh nach bhfuilim.  Dá mbéadh a</span>
<lb n="11"/><span>leabhra agus a bpáipéirí bailighthe le chéile i mBaile Átha</span>
<lb n="12"/><span>Cliath bhéadh carn uathbhásach ann ó Dhroichead Uí</span>
<lb n="13"/><span>Chonaill go dtí "An Stad", agus bhéadh an carn soin chomh</span>
<lb n="14"/><span>hárd leis an rud gránda ar a ngoirthear Columhan</span>
<lb n="15"/><span>Nelson.  Bhéadh roinnt de'n charn Gréagach, roinnt</span>
<lb n="16"/><span>eile Gearmánach, roinnt eile Spáinneach, roinnt eile</span>
<lb n="17"/><span>- acht is mithid dom stad.  Dá mbéadh duine ann i</span>
<lb n="18"/><span>n-ánn é léigheadh, is iongantach an díospóireacht agus an</span>
<lb n="19"/><span>troid litiordha a bheadh roimhe i n-a sgrúdughadh.  Acht,</span>
<lb n="20"/><span>'n-a dhiaidh sin a's uile, dubhairt na measadóirí</span>
<lb n="21"/><span>litiordha nach bhfuil níos mó 'ná céad mór-dhráma</span>
<lb n="22"/><span>'san domhan ar fad!  Ní dhearna a lán cainte aon</span>
<lb n="23"/><span>mhaitheas gur fiú trácht air.</span></p>
<lb n="24"/>
<lb n="25"/><p><span>Cumadh drámanna náisiúnta 'san nGréig níos mó</span>
<lb n="26"/><span>'ná dhá mhíle bliadhain ó shoin.  Cumadh drámanna</span>
<lb n="27"/><span>náisiúnta eile ar fud na hEurópa tar éis na haim-</span>
<lb n="28"/><span>sire ar a ngoirghear an Renaissance.  Bhí cogadh ar</span>
<lb n="29"/><span>siubhal annso, agus bhí cogadh 'gá thuar annsúd, an t-am</span>
<lb n="30"/><span>úd i nÉirinn, agus níorbh fhéidir léi a brigh mhór litiordha</span>
<lb n="31"/><span>do leathanughadh amach.  Acht ba thruagh an sgéal nach</span>
<lb n="32"/><span>raibh 'san tír ó am go ham fir intleachtamhla i n-ánn</span>
<lb n="33"/><span>drámanna breagha náisiúnta do chumadh.  Chuirfidís</span>
<lb n="34"/><span>spiorad nuadh ins na daoinibh ó Chúig Uladh go Cúige</span>
<lb n="35"/><span>Mumhan; bhéidís níos fuinneamhla, níos tír-ghrádh-</span>
<lb n="36"/><span>amhla, níos aontuighthe 'n-a dhiaidh sin.  Tháinig an mí-</span>
<lb n="37"/><span>ádh mór ar Éirinn 'nuair d'fhág a rí Teamhair.  Brís-</span>
<lb n="38"/><span>eadh a saoghal poloitidheachta an uair sin agus a</span>
<lb n="39"/><span>saoghal intleachtamhuil chomh maith leis.  Bhí a muinn-</span>
<lb n="40"/><span>tir 'n-a n-amadáin a bheith faoi eagla roimh mhallacht</span>
<lb n="41"/><span>Ruadháin.  B'shin tosach fíor-tráighidheacht na</span>
<lb n="42"/><span>hÉireann, ní hé amháin i rudaibh náisiúnta, acht i</span>
<lb n="43"/><span>rudaibh intleachtamhla.</span></p>
<lb n="44"/>
<lb n="45"/><p><span>Acht ní'l críoch an sgéil againn fós, buidheachas</span>
<lb n="46"/><span>mór le Dia!  Ní'l Éire caillte ar fad.  Tá iomad</span>
<lb n="47"/><span>slighe ann chum tír bhocht d'árdugadh, agus slighe aca</span>
<lb n="48"/><span>is eadh drámanna náisiúnta.  D'éirigh ádh mór le</span>
<lb n="49"/><span>tírthibh 'san Eúróp - ó'n Danmarg go dtí an Ungáir</span>
<lb n="50"/><span>- as drámannaibh náisiúnta aois nó dhá aois ó shoin.</span>
<lb n="51"/><span>D'éirigh an t-ádh céadna leis an Ióruaidh 'n-ár n-aim-</span>
<lb n="52"/><span>sir féin.  Is léir go gcaithfidh Éire dul ar aghaidh</span>
<lb n="53"/><span>mar an Danmarg agus an Ungáir.  Tá drámanna náis-</span>
<lb n="54"/><span>iúnta againn cheana, gíodh go bhfuilid gearr sim-</span>
<lb n="55"/><span>plidhe féin.</span></p>
<lb n="56"/>
<lb n="57"/><p><span>Acht b'fhéidir go mbéidh daoine ag rádh: "Ní'lmíd</span>
<lb n="58"/><span>ag cumadh drámanna náisiúnta ar chor ar bith.  Ní'l</span>
<lb n="59"/><span>drámanna ga ndéanadh againn fá Bhrian, nó fá</span>
<lb n="60"/><span>Shéafraidh Ua Donnchadha an Ghleanna, nó fá Aodh</span>
<lb n="61"/><span>Ruadh, nó fá Sháirséal."  Fanaidh go fóill, a cháirde!</span>
<lb n="62"/><span>Beidh siad againn lá éigin, agus béidh siad níos breaghtha</span>
<lb n="63"/><span>níos bríoghmhara 'ná is dóigh libh, b'fhéidir.  I ndiaidh</span>
<lb n="64"/><span>a chéile dhéantar na caisleáin.  Acht céard iad</span>
<lb n="65"/><span>drámanna náisiúnta?  An riachtanach dóibh bheith fá</span>
<lb n="66"/><span>thaoisighibh i gcomhnuidhe?  Ní riachtanach.  Is maith</span>
<lb n="67"/><span>liom gach taoiseach crodha dar mhair i nÉirinn</span>
<lb n="68"/><span>riamh; acht tá daoine eile ann.  Chuir ár n-aithreacha</span>
<lb n="69"/><span>an iomarca suime i dtaoisighibh.  Cumhacht na náisiúin</span>
<lb n="70"/><span>brigh, croidhthe, smaointe, anama, agus inntinní na</span>
<lb n="71"/><span>náisiún, agus tá siad-san le fagháil go bríoghmhar</span>
<lb n="72"/><span>imeasg na ndaoine i gcoitchionna.  Beatha agus breagh-</span>
<lb n="73"/><span>acht drámanna na gníomha móra agus na rudaí breagha</span>
<lb n="74"/><span>eile idir chroidheamhlacht agus spiorad atá 'ga dtais-</span>
<lb n="75"/><span>beáint i ndrámannaibh, agus táid-sean le fagháil i ngach</span>
<lb n="76"/><span>fó-bhaile i nÉirinn.</span></p>
<lb n="77"/>
<lb n="78"/><p><span>Acht beidh trácht againn ar an rud sin uair éigin</span>
<lb n="79"/><span>eile.  Ní'lmid acht ag tosnughadh i ndiu.  Tá an</span>
<lb n="80"/><span>dráma Gaedhealach mar leanbh fós, giodh go bhfuil sé</span></p>
</div>
<pb n="236"/>
<div><lb n="81"/><p><span>gasta, croidheamhuil, agus blas na nGaedheal agus brigh</span>
<lb n="82"/><span>na bhfó-bhailte aige.  Thug sé cuaird orainn i Lúnn-</span>
<lb n="83"/><span>dun an oidhche fá dheireadh.  Bhí fáilte agus fiche roimhe.</span>
<lb n="84"/><span>"Lá na nAmadán" do bhí mar ainm air an turus</span>
<lb n="85"/><span>sin.  Baile Chensington ó thuaidh an áit i n-a raibh sé,</span>
<lb n="86"/><span>agus bhíomar ag gáiridhe chomh fada agus do bhí sé le feic-</span>
<lb n="87"/><span>sint.  Tá eólus agaibh air, agus, dá bhrigh sin, ní gábhadh</span>
<lb n="88"/><span>dham a thuilleadh do rádh 'n-a thaoibh.  Acht cuir-</span>
<lb n="89"/><span>im piochtúr chugaibh, chum taisbeánadh dhaoibh na</span>
<lb n="90"/><span>daoine do chuir os ár gcomhair é.</span></p>
<lb n="91"/>
<lb n="92"/><p><span>Ní raibh duine aca ag imirt ar árdán roimhe sin.</span>
<lb n="93"/><span>Múinteóirí Chonnartha na Gaedhilge Lúnnduin cuid</span>
<lb n="94"/><span>aca.  Dalta an Chonnartha gach duine aca.  Níor</span>
<lb n="95"/><span>cheapamar go raibh árdán ar bith ann; do shaoilemar</span>
<lb n="96"/><span>go raibh gach rud dár thuit amach dáríribh.  Fá dheir-</span>
<lb n="97"/><span>eadh bhí iongnadh orainn go rabhamar i halla mór i</span>
<lb n="98"/><span>Lúnndun.  Do shaoileamar go dtí sin go rabhamar i</span>
<lb n="99"/><span>gCúige Mumhan.</span></p>
<lb n="100"/>
<lb n="101"/><p><span>Faid saoghail chugat, a dhráma na nGaedheal!</span></p>
<lb n="102"/>
<lb n="103"/><p><span>U. Ó R. </span></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Ardán na Gaedhilge - Drama Náisiúnta.

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Ardán na Gaedhilge - Drama Náisiúnta.

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
