Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<TEI><teiHeader type="text">
	 
<fileDesc>
<titleStmt>
<title type="main">Sgéalaidheacht.  Sgéal Chúchulainn ag Cuan Cárn.</title><author><persName>Féach aithriseoir</persName></author><author><persName>Ó Beirn, Pádraig.  Mín na Gualainne i nGleann Fhinne, Tír Chonaill</persName></author><editor><name type="main">Laoide, Seosamh (Lloyd, Joseph H.)</name></editor><respStmt>
	<resp>Electronic edition compiled by</resp>
	<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
	</respStmt>
	</titleStmt>
<editionStmt>
	 <edition>
		 <note type="N">IG12-10634</note>
		 <note type="L">83</note>
		 <note type="B">1902</note>
		 <note type="C"/>
		 <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
	 </edition>
</editionStmt>
<publicationStmt>
		<publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher>
		<pubPlace>24 Upper O'Connell Street, Dublin</pubPlace><date>Meitheamh, 1902</date><idno>IG12-10634</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
</publicationStmt>
<seriesStmt>
<title level="s">Irisleabhar na Gaedhilge</title><biblScope unit="vol">12</biblScope>
</seriesStmt>
<sourceDesc>
<biblStruct>
<analytic><author>Féach aithriseoir</author><title>Sgéalaidheacht.  Sgéal Chúchulainn ag Cuan Cárn.</title></analytic>
<monogr>
<title level="j">Sgéalaidheacht.  Sgéal Chúchulainn ag Cuan Cárn.</title><imprint><publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher><date>Meitheamh, 1902</date></imprint>
</monogr> 
</biblStruct>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<profileDesc>
<langUsage><language ident="ga">Irish</language></langUsage>
</profileDesc>
</teiHeader>
<text><body><div><p><span><pb n="83"/></span>
<lb n="1"/><span>SGEAL CHUCHULAINN AG CUAN CÁRN.</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>Chuaidh Cúchulainn go Cuan Cárn.  Ní thug</span>
<lb n="4"/><span>sé a airm ná a éideadh leis acht bior cuilinn</span>
<lb n="5"/><span>bhí leis i n-a láimh.  Chuir sé a Laoghaire agus a</span>
<lb n="6"/><span>charbad timcheall agus a chuid arm agus éididh ins</span>
<lb n="7"/><span>an charbad.</span></p>
<lb n="8"/>
<lb n="9"/><p><span>Ní fada bhí sé 'na sheasamh ag an chuan go</span>
<lb n="10"/><span>dtainic bean uasal i gcoite bheag.  Chuir sé</span>
<lb n="11"/><span>ceist uirthi cia aca do uaislibh ná do anuais- </span>
<lb n="12"/><span>libh an domhain í.  Dubhairt sí gur nighean</span>
<lb n="13"/><span>(= inghean) do Rígh na Antoile bhí innti, agus</span>
<lb n="14"/><span>go dtug rudaire gaisgidh searc agus síor-ghrádh</span>
<lb n="15"/><span>dí go bhfuair sé í le pósadh:</span></p>
<lb n="16"/>
<lb n="17"/><p><span>"Oidhche mo bhainse agus mo phósta," ars' ise,</span>
<lb n="18"/><span>"thainic an Cítheach Árd, mac Ríogh na bhFear</span>
<lb n="19"/><span>Borb, agus d'árduigh sé leis mé i gclonóig a</span>
<lb n="20"/><span>sgéithe.  Chuir mé fá gheasa agus fá dhíomdha na</span>
<lb n="21"/><span>bliadhna é gan bean luighe a dheanamh díom</span>
<lb n="22"/><span>'fhad is thiocfadh liom gaisgidheach ar bith</span>
<lb n="23"/><span>eile ar bhruinn thall an domhain fhághail a</span>
<lb n="24"/><span>throidfeadh é.  Chuala mé iomrádh ar Chúchu-</span>
<lb n="25"/><span>lainn; smaoi'tigh mé gur tusa an fear."</span></p>
<lb n="26"/>
<lb n="27"/><p><span>Ní rabh faill ag Cúchulainn a rádh cia aca</span>
<lb n="28"/><span>is é ná nach é go dtainic an Cítheach Árd,</span>
<lb n="29"/><span>mac Ríogh na bhFear Borb.  Chuir sé ladhar</span>
<lb n="30"/><span>a choise isteach i mbríste Chúchulainn gur</span>
<lb n="31"/><span>chaith sé i n-áirde ins na fiormailtí é.  Bhí</span>
<lb n="32"/><span>torn-chleas ag Cúchulainn, dhá leigfidhe amach</span>
<lb n="33"/><span>ins an spéir thuas é, go dtiocfadh sé ar a</span>
<lb n="34"/><span>dhá chois ar an talamh.  Nuair a fuair sé a</span>
<lb n="35"/><span>theacht chuige féin annsin, bhí an Cítheach Árd</span>
<lb n="36"/><span>amuigh ar an tsoitheach agus an bhean uasal leis.</span></p>
<lb n="37"/>
<lb n="38"/><p><span>Bhí Cúchulainn buadhartha nach rabh arm ná</span>
<lb n="39"/><span>éideadh aige leis an fhathach a throid.  Chaith</span>
<lb n="40"/><span>sé urchar do'n bhior cuilinn air agus bhuail sé é</span>
<lb n="41"/><span>faoi'n asgall.  Bhris sé trí hasnacha agus chuir</span>
<lb n="42"/><span>sé trí bholguim fola amach.</span></p>
<lb n="43"/>
<lb n="44"/><p><span>"Bheirim breathnughadh, a stócaigh," ars'</span>
<lb n="45"/><span>an fathach, "má haostar ort, go gcuirfe tú</span></p>
</div>
<pb n="84"/>
<div><lb n="46"/><p><span>fearg ar dhuine ínnteach go fóill, agus fágfa </span>
<lb n="47"/><span>mise do mhúnadh ar dhuine ínnteach eile; </span>
<lb n="48"/><span>b'fhéidir nach dtiocfa tú trasna orm-sa </span>
<lb n="49"/><span>choidhche aríst."</span></p>
<lb n="50"/>
<lb n="51"/><p><span>Bhí fearg ar Chúchulainn, agus stróc sé a chuid</span>
<lb n="52"/><span>éadaigh féin, mar nach rabh arm ná éideadh</span>
<lb n="53"/><span>aige leis an fhathach a throid.  Chuaidh sé 'un</span>
<lb n="54"/><span>a' bhaile tárrnochttha.  Ghlac sé a leabaidh</span>
<lb n="55"/><span>ar acht gan éirghe a choidhche bráthach, cion is</span>
<lb n="56"/><span>nach rabh a chuid arm ná éididh aige leis an</span>
<lb n="57"/><span>fhathach a throid.</span></p>
<lb n="58"/>
<lb n="59"/><p><span>Thainic Laoghaire agus an carbad annsin.</span>
<lb n="60"/><span>Fuair sé cuid éadaigh a mhaighistir strócthaí.</span>
<lb n="61"/><span>Thiomáin sé na beathaigh go géar gasta 'un</span>
<lb n="62"/><span>a' bhaile.  D'fhiafruigh díobhtha:</span></p>
<lb n="63"/>
<lb n="64"/><p><span>"A' bhfaca sibh mo mhaighistir Cúchulainn?" </span></p>
<lb n="65"/>
<lb n="66"/><p><span>Dubhairt siad go dtainic sé tá tamall ó</span>
<lb n="67"/><span>shoin tárrnochttha 'un a' bhaile go rabh sé 'na</span>
<lb n="68"/><span>luighe ar leabaidh ar tí gan éirghe go bhfághadh</span>
<lb n="69"/><span>sé bás.</span></p>
<lb n="70"/>
<lb n="71"/><p><span>Chuaidh an Laoghaire isteach annsin 'eanns'</span>
<lb n="72"/><span>ar a mhaighistir Cúchulainn :</span></p>
<lb n="73"/>
<lb n="74"/><p><span>"A mhaighistir a b'fhearr a bhí ag duine </span>
<lb n="75"/><span>riamh, goidé seo thainic ort?"</span></p>
<lb n="76"/>
<lb n="77"/><p><span>D'innis Cúchulainn dó goidé d'éirigh dó</span>
<lb n="78"/><span>ag Cuan Cárn:</span></p>
<lb n="79"/>
<lb n="80"/><p><span>"Tá mé ar tí luighe ar a' leabaidh seo go</span>
<lb n="81"/><span>bhfágha mé bás."</span></p>
<lb n="82"/>
<lb n="83"/><p><span>"Ná deán sin, a mhaighistir, acht éirigh 'do</span>
<lb n="84"/><span>sheasamh.  Cuireamuid biadh sheacht mbliadhan </span>
<lb n="85"/><span>'steach ar a' Bhric-mharcaigh ná go gcuirea-</span>
<lb n="86"/><span>muid an domhan i bhfáinne ná go bhfághmuid</span>
<lb n="87"/><span>a' Cítheach Árd go mbaine tú sásadh do</span>
<lb n="88"/><span>mhasla as."</span></p>
<lb n="89"/>
<lb n="90"/><p><span>Thóg siad annsin a seóltaí beaga bocói-</span>
<lb n="91"/><span>deacha bacóideacha coimhide cóimhdhíreach', ag</span>
<lb n="92"/><span>éisdeacht le lupadáin, le lapadáin, le  </span>
<lb n="93"/><span>saghaitbheach na bhfaoileann fionn ag dul</span>
<lb n="94"/><span>amach go fíor-ghlinnte an aodhair, nár fhág </span>
<lb n="95"/><span>siad táirnge gan síneadh, rópa gan suathadh,</span>
<lb n="96"/><span>maide rámhaidhe gan ró-bhriseadh, 'cuir i</span>
<lb n="97"/><span>gcéill agus gur bh'iad fhéin caisleán an chogaidh,</span>
<lb n="98"/><span>fear ollmhuighe gach catha, clann an ríogh leis</span>
<lb n="99"/><span>an raogh-mhnaoi, culaith dhíbeartha na nGall-</span>
<lb n="100"/><span>óglach, gur stiuir siad an long isteach ag</span>
<lb n="101"/><span>cuan ceangail ins an áit nach rabh siad</span>
<lb n="102"/><span>ariamh aroimhe.</span></p>
<lb n="103"/>
<lb n="104"/><p><span>Cheangail siad an long annsin agus thonaic</span>
<lb n="105"/><span>siad cúirt agus caisleán ríogh.  Ní fhaca siad</span>
<lb n="106"/><span>oiread fear ariamh aroimhe agus thonaic siad</span>
<lb n="107"/><span>annsin.</span></p>
<lb n="108"/>
<lb n="109"/><p><span>Bhí buaidh ar Chúchulainn nach bhfaca sé</span>
<lb n="110"/><span>cúirt ná caisleán ríogh riamh go gcaitheadh</span>
<lb n="111"/><span>sé é fhéin a theint agus a pháilliún a dheánamh</span>
<lb n="112"/><span>thuas os cionn caisleáin an ríogh.</span></p>
<lb n="113"/>
<lb n="114"/><p><span>Tharraing siad croinn as an talamh, chuir</span>
<lb n="115"/><span>siad rinn ar a mbun agus snaídhm ar a mbárr</span>
<lb n="116"/><span>gur chumhduigh siad suas é le sgraithe caonaigh</span>
<lb n="117"/><span>gur bhuail siad suas sponc agus teine chreasa</span>
<lb n="118"/><span>go dtearn siad teinidh dóibh fhéin.  Chaith</span>
<lb n="119"/><span>siad biadh agus d'ól siad deoch.  A ráidhtigh</span>
<lb n="120"/><span>Cúchulainn:</span></p>
<lb n="121"/>
<lb n="122"/><p><span>"A Laoghaire, coimheád thusa go gcodlaidh</span>
<lb n="123"/><span>mise tamall, agus coimheádfa mise tamall</span>
<lb n="124"/><span>duit-se ar ball."</span></p>
<lb n="125"/>
<lb n="126"/><p><span>Thonaic an rí an toit thuas ins an teint:</span></p>
<lb n="127"/>
<lb n="128"/><p><span>"Ní'l 'fhios agam cia na beadaidhe an-</span>
<lb n="129"/><span>bheadaidhe chuir suas a dteint os cionn </span>
<lb n="130"/><span>champa an ríogh.  Gabhadh triúr agaibh suas</span>
<lb n="131"/><span>agus tugaigidh anuas gaibhte iad sin.  Mur'</span>
<lb n="132"/><span>dtigidh siad libh anuas, bainigidh díobhtha an</span>
<lb n="133"/><span>cionn."                                  </span></p>
<lb n="134"/>
<lb n="135"/><p><span>Chuaidh triúr aca suas [agus dubhairt siad le</span>
<lb n="136"/><span>Laoghaire]:</span></p>
<lb n="137"/>
<lb n="138"/><p><span>"Abair le do mhaighistir a theacht amach</span>
<lb n="139"/><span>go dtéidh tú fhéin agus do mhaighistir síos gaibhthe,</span>
<lb n="140"/><span>ná mur' dtéidhidh, bainfear an cionn díobh."</span></p>
<lb n="141"/>
<lb n="142"/><p><span>"An é sin a rabh de ghnaithe ag teacht</span>
<lb n="143"/><span>agaibh?" arsa Laoghaire.</span></p>
<lb n="144"/>
<lb n="145"/><p><span>"'Sé," arsa iad-san.</span></p>
<lb n="146"/>
<lb n="147"/><p><span>Rug Laoghaire ar a chraoiseach [agus ar] a</span>
<lb n="148"/><span>chloidheamh.  Bhain sé an cionn de bheirt aca.</span></p>
</div>
<pb n="85"/>
<div><lb n="149"/><p><span>Bhain sé a chuid éadaigh do'n tríomhadh fear</span>
<lb n="150"/><span>agus chuir sé cinn na beirte eile anuas ar a</span>
<lb n="151"/><span>mhuin.  Ghlac sé fuip annsin agus sgiúr sé</span>
<lb n="152"/><span>anuas go dtí campa an ríogh é ag innse</span>
<lb n="153"/><span>do'n rígh gur buachaill an fhir thuas chuir anuas</span>
<lb n="154"/><span>é agus dhá chionn a chomrádaidhe leis ar a mhuin.</span></p>
<lb n="155"/>
<lb n="156"/><p><span>"Gabhadh dáréag agaibh suas," arsa 'n</span>
<lb n="157"/><span>rí, "agus tabhraigidh anuas gaibhte iad."</span></p>
<lb n="158"/>
<lb n="159"/><p><span>D'imthigh dháréag aca suas le príosúnaigh</span>
<lb n="160"/><span>a dheanamh díobhtha.  Nuair a thonaic Laoghaire</span>
<lb n="161"/><span>ag teacht iad, bheir sé ar a chloidheamh, agus bhain</span>
<lb n="162"/><span>sé an cionn de dheich gclaigne aca agus bhain</span>
<lb n="163"/><span>sé a gcuid éadaigh do'n bheirt eile; chuir</span>
<lb n="164"/><span>sé cúig cinn, mar déartha, ar dhruim ghach</span>
<lb n="165"/><span>aon dhuine do'n bheirt.  Ghlac sé an fhuip</span>
<lb n="166"/><span>annsin agus sgiúr sé anuas iad go campa an</span>
<lb n="167"/><span>ríogh.</span></p>
<lb n="168"/>
<lb n="169"/><p><span>Nuair a thonaic an rí goidé bhí an buachaill</span>
<lb n="170"/><span>ábalta a dheánamh, thug sé órdughadh d'á</span>
<lb n="171"/><span>rabh ins an champa uili-g' a dhul suas go</span>
<lb n="172"/><span>ndeánadh siad príosúnaigh díobhtha.</span></p>
<lb n="173"/>
<lb n="174"/><p><span>Nuair a thonaic Laoghaire an t-iomlán ag</span>
<lb n="175"/><span>teacht, d'aithin sé go mbéadh barraidheacht</span>
<lb n="176"/><span>os a choinne.  Mhusgail sé Cúchulainn.</span>
<lb n="177"/><span>D'éirigh Cúchulainn 'na sheasamh.  Thug sé</span>
<lb n="178"/><span>sracadh ar a chloidheamh.  Thug sé sgrábóg</span>
<lb n="179"/><span>ar a shúla.</span></p>
<lb n="180"/>
<lb n="181"/><p><span>"Bhfuil siad ag teacht?" a ráidhtigh</span>
<lb n="182"/><span>Cúchulainn.</span></p>
<lb n="183"/>
<lb n="184"/><p><span>"Táid siad chugainn aníos annsoin," arsa</span>
<lb n="185"/><span>Laoghaire.</span></p>
<lb n="186"/>
<lb n="187"/><p><span>Chuaidh Cúchulainn amach fá choinne thall</span>
<lb n="188"/><span>i n-a n-airicis.</span></p>
<lb n="189"/>
<lb n="190"/><p><span>"Goidé tá tú a dheánamh, a mhaighistir?"</span>
<lb n="191"/><span>arsa Laoghaire.  "Ná deán sin, a mhaighistir; </span>
<lb n="192"/><span>seasuigh thall annsin taobh thall de'n charraig</span>
<lb n="193"/><span>sin thall, agus seasacha mise i bhfos annseo.</span>
<lb n="194"/><span>An fear imeachas ort-sa ceapfa mise é,</span>
<lb n="195"/><span>agus an fear imeachas orm-sa ceapfa tusa é,</span>
<lb n="196"/><span>go dtéimid fríobhtha, fúbhtha agus tharstú, go </span>
<lb n="197"/><span>ndeánamuid trí chárnán díobhtha, cárnán d'á</span>
<lb n="198"/><span>gcinn, cárnán d'á gcuim, agus cárnán d'á</span>
<lb n="199"/><span>gcuid arm agus éididh."</span></p>
<lb n="200"/>
<lb n="201"/><p><span>"Luighim faoi m'airm," a ráidhtigh Cúchu-</span>
<lb n="202"/><span>lainn, "a Laoghaire, nach bhfuair mé fear</span>
<lb n="203"/><span>mo chomhairleacha comh maith leat."</span></p>
<lb n="204"/>
<lb n="205"/><p><span>Tainic siad 'un thosaigh.  Bhí triúr fathach</span>
<lb n="206"/><span>ar thoiseach na bhfear a rabh lorgadán</span>
<lb n="207"/><span>iarainn ar ghualainn ghach aon dhuine acú</span>
<lb n="208"/><span>a rabh buille 'gus sáthadh agus catch 'em davy</span>
<lb n="209"/><span>air.  Thúsuigh Cúchulainn agus Laoghaire orthú</span>
<lb n="210"/><span>go dteacha siad fríobhtha, fúbhtha agus tharstú,</span>
<lb n="211"/><span>mar rachadh seabhac fríd ailt ná préachán</span>
<lb n="212"/><span>geárr fríd sgaifte cearc, go dtear' siad</span>
<lb n="213"/><span>trí cárnáin díobhtha, cárnán d'á gcinn,</span>
<lb n="214"/><span>cárnán d'a gcuim agus cárnán d'á gcuid airm</span>
<lb n="215"/><span>agus éididh go dtainic siad go dtí an sean-rí</span>
<lb n="216"/><span>é fhéin go dtug siad ceangal na gcúig</span>
<lb n="217"/><span>gcaol air go dúr daingean dócamhlach.</span></p>
<lb n="218"/>
<lb n="219"/><p><span>"Sgaoiligidh mé," arsa 'n rí, "agus gheánfa me</span>
<lb n="220"/><span>báillidh agus péidse dhíbh le bheith 'cruinniughadh</span>
<lb n="221"/><span>isteach áirdchíos na ríoghachta chugam."</span></p>
<lb n="222"/>
<lb n="223"/><p><span>"Do dhona agus do dhothairne ort!" a raidh-</span>
<lb n="224"/><span>tigh Cúchulainn; "goidé an fáth a mbéam-</span>
<lb n="225"/><span>uistinne 'ar mbáillídhe ná 'ar bpéidsí agad?</span>
<lb n="226"/><span>Céib' ar bith a dheánathá-sa le bheith 'do</span>
<lb n="227"/><span>bháillídh agus 'do phéidse agam-sa, ní sgaoilfe</span>
<lb n="228"/><span>mé thú," a ráidhtigh Cúchulainn, "go n-innse</span>
<lb n="229"/><span>tú damh goidé an t-ádhbhar a rabh oiread</span>
<lb n="230"/><span>fear cruinnighthe agad."</span></p>
<lb n="231"/>
<lb n="232"/><p><span>"Well, tá mé ag glacadh isteach fear le</span>
<lb n="233"/><span>seacht mbliadhna," a ráidhtigh an rí, "fá</span>
<lb n="234"/><span>choinne dhul go hÉirinn, go marbhmuid an</span>
<lb n="235"/><span>fear atá annsin, Conall Cearnach; bhain se</span>
<lb n="236"/><span>an cionn dem' athair mór agus dem' athair</span>
<lb n="237"/><span>fhéin."</span></p>
<lb n="238"/>
<lb n="239"/><p><span>A ráidhtigh Cúchulainn: "Sin duine muin-</span>
<lb n="240"/><span>teardha damh-sa, agus bhéarfa mé thusa gaibhte</span>
<lb n="241"/><span>ceangailte go mbaine se an cionn díot</span>
<lb n="242"/><span>fhéin mar an gcéadna."</span></p>
<lb n="243"/>
<lb n="244"/><p><span>"Guidhim thú, a ghaisgidhigh ab' fhearr a</span>
<lb n="245"/><span>thonaic me ariamh," a ráidhtigh an rí, "agus ná</span></p>
</div>
<pb n="86"/>
<div><lb n="246"/><p><span>deán sin liom.  'Á bhfeiceadh an fear sin</span>
<lb n="247"/><span>mé, 'sé teicheadh mo chos nach dtabhairfeadh</span>
<lb n="248"/><span>as damh!"</span></p>
<lb n="249"/>
<lb n="250"/><p><span>"Well, sgaoilfe me thú," a ráidhtigh</span>
<lb n="251"/><span>Cúchulainn.</span></p>
<lb n="252"/>
<lb n="253"/><p><span>Thug an rí isteach iad ar dhaighneacht na</span>
<lb n="254"/><span>cúirte.  Bhí seacht ndoirse ar thaobh na</span>
<lb n="255"/><span>sráide de'n chúirt a dtiocfadh le marcach</span>
<lb n="256"/><span>gan tuirlinnt theacht isteach orthú.  Thainic</span>
<lb n="257"/><span>an biadh i n-eanad a chaithte, deoch i n-eanad</span>
<lb n="258"/><span>a hólta, an t-ór i n-eanad a phronnadh, </span>
<lb n="259"/><span>ceóltaí sídhe 'gus orgáin fríd an chúirt go </span>
<lb n="260"/><span>dtainic moch lae agus luath éirghe gréine lá</span>
<lb n="261"/><span>har n-a bhárach.  Thug a' rí uisge agus tabhaill go</span>
<lb n="262"/><span>dtí gach éan-fhear acú gur nigh siad a</span>
<lb n="263"/><span>n-aghaidh agus a lámha.  Fuair siad a mbric-</span>
<lb n="264"/><span>feásta annsin.  I ndéidh a mbricfeásta a</span>
<lb n="265"/><span>ráidhtigh Cúchulainn leis a' rígh: - </span></p>
<lb n="266"/>
<lb n="267"/><p><span>"Mharbh mé do chuid fear uilig indé; má</span>
<lb n="268"/><span>tá ní ar bith 'sa' domhan ag cuir buaidheartha</span>
<lb n="269"/><span>ort, réidhteacha mise duid sol a n-imthighe</span>
<lb n="270"/><span>me."</span></p>
<lb n="271"/>
<lb n="272"/><p><span>"Ní'l ní ar bith 'sa' domhan ag cuir buaidh-</span>
<lb n="273"/><span>eartha orm," a ráidhtigh an rí, "acht nighean</span>
<lb n="274"/><span>amháin a bhí agam.  Thug fathach draoidheachta</span>
<lb n="275"/><span>grádh dí.  Mar nach bhfuigheadh se í le pósadh,</span>
<lb n="276"/><span>rinn se péist dí le draoidheachta, agus tá sí 'na</span>
<lb n="277"/><span>luighe ar a' loch thiar ar íochtar a' bhaile.  Ní</span>
<lb n="278"/><span>thiocfadh an draoidheachta bhaint dí, mur'</span>
<lb n="279"/><span>bhfághthaoi gaisgidheach iongantach rachadh amach</span>
<lb n="280"/><span>ar a' loch agus bhéarfadh trí póga dí ar thóin an</span>
<lb n="281"/><span>locha.  I ndéidh sin 's uilig a dheánamh, ní</span>
<lb n="282"/><span>bhéidheadh gar ann; thiocfadh fathach na draoidh-</span>
<lb n="283"/><span>eachta ort agus mhuir'feadh se thú.  Ní thainic</span>
<lb n="284"/><span>a'n fhear ariamh slán o n-a lámha."</span></p>
<lb n="285"/>
<lb n="286"/><p><span>"Caillfear mise leis," a ráidhtigh Cúchu-</span>
<lb n="287"/><span>lainn, "ná saorthacha mé do nighean."</span></p>
<lb n="288"/>
<lb n="289"/><p><span>Chaith Cúchulainn de a chuid éadaigh.</span>
<lb n="290"/><span>D'imthigh sé amach 'sa' loch.  Thainic sé ar a' </span>
<lb n="291"/><span>phéist 'na codladh agus thug sé trí póga dhí </span>
<lb n="292"/><span>ar thóin a' locha.  Thuit a'n draoidheachta dí,</span>
<lb n="293"/><span>thainic sí leis ar uachtar an uisge ar ghreim</span>
<lb n="294"/><span>bárr bosa agus hoult coise go dtug sé isteach i.</span>
<lb n="295"/><span>Bhí sí tárrnochttha; chuir sé a chlóca thart 'na</span>
<lb n="296"/><span>timcheall go dtug sé isteach 'un na cúirte í.</span>
<lb n="297"/><span>Chuir sí a culaith éadaigh fhéin uirthí.  Bhí</span>
<lb n="298"/><span>cuma uirthí annsin comh maith agus bhí ariamh.</span>
<lb n="299"/><span>A ráidhtigh an rí le Cúchulainn:</span></p>
<lb n="300"/>
<lb n="301"/><p><span>"Measaim nach bhfuil a'n bhean go fóill</span>
<lb n="302"/><span>agat.  Geobha tú mo nighean-sa le pósadh agus</span>
<lb n="303"/><span>iomlán mo ríoghachta."</span></p>
<lb n="304"/>
<lb n="305"/><p><span>A ráidhtigh Cúchulainn: "Go rabh céad</span>
<lb n="306"/><span>maith agat.  Níor chuir mé buaidhreadh mná</span>
<lb n="307"/><span>orm ariamh.  'Sé an obair atá agam troid</span>
<lb n="308"/><span>le fathaigh, 'seasamh ceart do bhaintreacha 's</span>
<lb n="309"/><span>do dhíleachtaí."</span></p>
<lb n="310"/>
<lb n="311"/><p><span>A ráidhtigh an rí: "An misde damh a</span>
<lb n="312"/><span>fhiafraighe cá bhfuil do thoisg ná do shíor-</span>
<lb n="313"/><span>imtheacht ag dul?"</span></p>
<lb n="314"/>
<lb n="315"/><p><span>"Ní misde go dearbhtha," a ráidhtigh</span>
<lb n="316"/><span>Cúchulainn: "Bhí mé aon uair amháin ag</span>
<lb n="317"/><span>Cuan Cárn.  Thainic bean uasal isteach</span>
<lb n="318"/><span>chugam i gcoite bheag ag Cuan Cárn.</span>
<lb n="319"/><span>D'innis sí damh gur'b í nighean ríogh na</span>
<lb n="320"/><span>Antoile 'sa' Domhan Thoir í.  Oidhche a</span>
<lb n="321"/><span>bainse 's a pósta ar a' rudaire gaisgidh</span>
<lb n="322"/><span>thainic a' Cítheach Árd, mac ríogh na bhFear</span>
<lb n="323"/><span>Borb, 'd'árduigh se leis mé i gclonóig a</span>
<lb n="324"/><span>sgéithe,' ars' ise, 'chuir mé fá gheasa fá</span>
<lb n="325"/><span>dhíomdha na bliadhna é, a' laoch ba mheasa agus</span>
<lb n="326"/><span>ba mheaithtí 'ná é fhéin, a chionn, a chosa agus a</span>
<lb n="327"/><span>choimheád beatha bhaint de, gan bean luighe a</span>
<lb n="328"/><span>dheanamh díom fad agus gheobhainn gaisgidheach</span>
<lb n="329"/><span>ar bith ar bhruinn thall an domhain a throid-</span>
<lb n="330"/><span>feadh é.  Chuala mé iomrádh ar Chúchulainn i</span>
<lb n="331"/><span>n-Éirinn; smaoi'tigh mé gur tusa an fear."</span>
<lb n="332"/><span>Ní rabh faill agam innse dí cia 'cú budh mé</span>
<lb n="333"/><span>ná nach mé go dtainic a' Cítheach Árd, mac</span>
<lb n="334"/><span>ríogh na bhFear Borb orm, rug sé ar a' mhnaoi</span>
<lb n="335"/><span>uasal agus chuir sé faoi n'asgaill í.  Chuir se</span>
<lb n="336"/><span>ladhar mór a choise isteach i bhforc mo bhríste,</span>
<lb n="337"/><span>chaith se i n-áirde mé ins na fiormailtí.</span></p>
</div>
<pb n="87"/>
<div><lb n="338"/><p><span>Thainic me ar mo dhá chois ar a' talamh.  Bhí </span>
<lb n="339"/><span>sé amuigh ar a luing ins an am sain.  Bhí mé</span>
<lb n="340"/><span>buaidheartha mar nach rabh arm agus éideadh agam</span>
<lb n="341"/><span>a throidfeadh e.  Chaith me urchar do'n bhior</span>
<lb n="342"/><span>chuilinn a bhí in mo dhórn, bhuail mé faoi'n</span>
<lb n="343"/><span>asgaill é, agus bhris mé trí hasnacha ann.  Chuir</span>
<lb n="344"/><span>se trí bholgam fola amach.  "Bheirim breath-</span>
<lb n="345"/><span>nughadh, a stócaigh," a ráidhtigh an fathach, "má </span>
<lb n="346"/><span>haostar ort, go gcuirfe tú fearg ar dhuine</span>
<lb n="347"/><span>innteacht go fóill; b'fhéidir nach dtiocfá </span>
<lb n="348"/><span>trasna orm-sa choidhche aríst; fágfa me do</span>
<lb n="349"/><span>mhúnadh ar dhuine innteach eile."  Tá me</span>
<lb n="350"/><span>anois ag cuartughadh a' Chíthigh Áird, mhac ríogh</span>
<lb n="351"/><span>na bhFear Borb, ariamh ó shoin, agus ní'l fhios</span>
<lb n="352"/><span>agam cá bhfuil sé ná cé bhfuighe mé é."</span></p>
<lb n="353"/>
<lb n="354"/><p><span>"Is maith mar thárlaidh," a ráidhtigh an rí,</span>
<lb n="355"/><span>"tá a ríoghthachta [ag] críochantacht liom-sa.</span>
<lb n="356"/><span>Thig liom-sa," a ráidhtigh an rí, "do chuir ar</span>
<lb n="357"/><span>an eolus, agus is fheárr duid pilleadh 'un a'</span>
<lb n="358"/><span>bhaile; ní thainic aon fhear ariamh slán o n-a</span>
<lb n="359"/><span>lámha."</span></p>
<lb n="360"/>
<lb n="361"/><p><span>"Ní feárr liom mo shiubhal uilig 'ná fios</span>
<lb n="362"/><span>fhághail cá bhfuil se," a ráidhtigh Cúchulainn.</span></p>
<lb n="363"/>
<lb n="364"/><p><span>D'éirigh an ghaoth, táirneach agus splanncach,</span>
<lb n="365"/><span>thainic an fathach anoir ionn i néal go rabh se</span>
<lb n="366"/><span>i bhfogus dóibh; chaith se é fhéin amach as an</span>
<lb n="367"/><span>néal agus a chlaidheamh mór clais-leathan cinn</span>
<lb n="368"/><span>óir leis.</span></p>
<lb n="369"/>
<lb n="370"/><p><span>"A Chúchulainn as Éirinn," a ráidhtigh an</span>
<lb n="371"/><span>fathach, "Bhí se beadaidhe iomarcach agad</span>
<lb n="372"/><span>baint do mo ghnaithe-sa.  Bhéarfa mise ort</span>
<lb n="373"/><span>nach duid is fheárrde.  Tionntuigh anuas</span>
<lb n="374"/><span>annseo ga mbaine me díod do chionn."</span></p>
<lb n="375"/>
<lb n="376"/><p><span>"B'fheidir gur'b é do chionn fhéin a' chead</span>
<lb n="377"/><span>chionn a thiocfadh anuas," a ráidhtigh Cúchu-</span>
<lb n="378"/><span>lainn.</span></p>
<lb n="379"/>
<lb n="380"/><p><span>Thoisigh an dís ar a chéile mar rabh dhá</span>
<lb n="381"/><span>leómhan ann go dtear' siad bogach de'n</span>
<lb n="382"/><span>chreagach agus creagach de'n bhogach, toibre glana </span>
<lb n="383"/><span>fíoruisge i lár na gcloch glas; 'á dtigeadh</span>
<lb n="384"/><span>éan beag ó íochtar an domhain go huachtar</span>
<lb n="385"/><span>an domhain gura' dh'amharc aeir agus iongantais  </span>
<lb n="386"/><span>ar a' dís a bhí ann a thiocfadh.  Smaoi'tigh</span>
<lb n="387"/><span>Cúchulainn gur bhocht an rud dó e fhéin</span>
<lb n="388"/><span>fhághail marbh le fathach mór i dtír choimhigheach,</span>
<lb n="389"/><span>thóg se a chroidhe suas i meangán a chléibh,</span>
<lb n="390"/><span>thóg se a chlaidheamh agus bhain sé an cionn de'n</span>
<lb n="391"/><span>fhathach.  Thuit an fathach marbh.</span></p>
<lb n="392"/>
<lb n="393"/><p><span>"'Nois," a ráidhtigh Cúchulainn leis an rígh,</span>
<lb n="394"/><span>"tá do nighean-sa saor agat agus tá'n fathach</span>
<lb n="395"/><span>marbh; is fheárr duid sin 'ná an méid fear</span>
<lb n="396"/><span>a mharbh mise i ndé uaid."</span></p>
<lb n="397"/>
<lb n="398"/><p><span>A ráidhtigh an rí: "Is fhearr liom é 'ná a</span>
<lb n="399"/><span>mhíle oiread."</span></p>
<lb n="400"/>
<lb n="401"/><p><span>Thaisean an rí dó an bealach i rachadh se go</span>
<lb n="402"/><span>dtí an Cítheach Ard.  D'fhág Cúchulainn slán</span>
<lb n="403"/><span>agus beannacht aige.  Shín leis i n-a thrí síomáin</span>
<lb n="404"/><span>agus mar ruagaire reatha.  D'innis an rí dó go</span>
<lb n="405"/><span>raibh beirt dhearbhráithreach ag an Chítheach Árd</span>
<lb n="406"/><span>taobh 'muigh de fhéin, an Garaidh Garbh-ghlúnach,</span>
<lb n="407"/><span>mhac Ríogh na bhFear Borb agus an Dragún</span>
<lb n="408"/><span>Teinntidhe, mac Ríogh na bhFear Borb.  Shín</span>
<lb n="409"/><span>Cúchulainn leis annsin go rabh sé ag cuaille</span>
<lb n="410"/><span>comhraic an chead fhir.  Bhuail se buille ar</span>
<lb n="411"/><span>an chuaille comhraic.  Thainic an fathach mór</span>
<lb n="412"/><span>amach:</span></p>
<lb n="413"/>
<lb n="414"/><p><span>"'Dtig libh fios nó eólus a thabhairt damh</span>
<lb n="415"/><span>cia an fathach a bhuail an buille ar mo chuaille</span>
<lb n="416"/><span>comhraic?"</span></p>
<lb n="417"/>
<lb n="418"/><p><span>"Thig linn," a ráidhtigh Cúchulainn; "gur</span>
<lb n="419"/><span>mise an fear a bhuail e agus go mbuailfinn a</span>
<lb n="420"/><span>leithid eile a bhuille ort-sa go hárd-</span>
<lb n="421"/><span>acfhainneach i mullaigh na claigne."</span></p>
<lb n="422"/>
<lb n="423"/><p><span>Thoisigh an dís ar a chéile, an fathach agus</span>
<lb n="424"/><span>Cúchulainn, agus bhí an bheirt cómh maith ag dhá</span>
<lb n="425"/><span>chlaidheamh agus tráthnóna nach rabh aon dheór fhola</span>
<lb n="426"/><span>le ceachtar acú.</span></p>
<lb n="427"/>
<lb n="428"/><p><span>A ráidhtigh an fathach: "Tá me 'g iarraidh</span>
<lb n="429"/><span>fhosadh comhraic ort go dtí maidin i mbárach.</span>
<lb n="430"/><span>Gabh fhéin agus do bhuachaill isteach ins an teach</span>
<lb n="431"/><span>fholamh annsin thiar."</span></p>
<lb n="432"/>
<lb n="433"/><p><span>Stad an troid.  Chuaidh an fathach 'un a</span></p>
</div>
<pb n="88"/>
<div><lb n="434"/><p><span>chaisleáin.  Chuaidh Cúchulainn agus Laoghaire go</span>
<lb n="435"/><span>dtí an teach folamh go maidin.              </span></p>
<lb n="436"/>
<lb n="437"/><p><span>Le héirghe gréine lá har n-a bhárach chuaidh</span>
<lb n="438"/><span>Cúchulainn amach, bhuail sé buille ar an  </span>
<lb n="439"/><span>chuaille chomhraic nach gcualaidh an fathach a </span>
<lb n="440"/><span>leithid ariamh aroimhe.                       </span></p>
<lb n="441"/>
<lb n="442"/><p><span>"A Chúchulainn," a ráidhtigh an fathach, "tá </span>
<lb n="443"/><span>margáil deánta agam-sa i ndiú; ní'l fhios</span>
<lb n="444"/><span>agam an seasacha tusa dó: Gan duine ar</span>
<lb n="445"/><span>bith againn buille an duine eile cheapadh ná</span>
<lb n="446"/><span>chosnamh go dtí an oidhche."</span></p>
<lb n="447"/>
<lb n="448"/><p><span>"Tá me sásta," a ráidhtigh Cúchulainn.</span></p>
<lb n="449"/>
<lb n="450"/><p><span>Thoisigh an dís ar a chéile.  Ní luighfeadh</span>
<lb n="451"/><span>teinidh ar an fhathach agus ní dheargfadh arm air</span>
<lb n="452"/><span>leis an draoidhtheacht.  Gach aon bhuille 'a </span>
<lb n="453"/><span>mbuaileadh sé ar Chúchulainn, théidheadh sé</span>
<lb n="454"/><span>isteach go dtí an chnámh ann.  </span></p>
<lb n="455"/>
<lb n="456"/><p><span>"Tá me 'g iarraidh fhosadh comhraic ort,"</span>
<lb n="457"/><span>a ráidhtigh Cúchulainn.</span></p>
<lb n="458"/>
<lb n="459"/><p><span>"Bhéarfa mé sin duid," a ráidhtigh an </span>
<lb n="460"/><span>fathach; "Ná himthigh le do chionn go hÉirinn</span>
<lb n="461"/><span>go bhfágha mise a bhaint díod i mbárach."</span></p>
<lb n="462"/>
<lb n="463"/><p><span>"Ní imeachaidh," a ráidhtigh Cúchulainn.</span></p>
<lb n="464"/>
<lb n="465"/><p><span>Chuaidh an fathach isteach 'un a chaisleáin.</span>
<lb n="466"/><span>Chuaidh Cúchulainn isteach 'un a' tighe.</span></p>
<lb n="467"/>
<lb n="468"/><p><span>"Beir ar do chlaidheamh," a ráidhtigh</span>
<lb n="469"/><span>Cúchulainn le Laoghaire, "agus bain díom mo</span>
<lb n="470"/><span>chionn agus imthigh go hÉirinn leis, sol a rabh sé </span>
<lb n="471"/><span>le rádh ag fathach i dtír choimhightheach gur</span>
<lb n="472"/><span>bhain se díom mo chionn."</span></p>
<lb n="473"/>
<lb n="474"/><p><span>"Cha dteánaim," a ráidhtigh Laoghaire, "acht </span>
<lb n="475"/><span>troidfe me an fathach i mbárach agus anóirthear</span>
<lb n="476"/><span>agus ghach lá go mí ó 'ndiú; cuirfe mé thusa</span>
<lb n="477"/><span>faoi léigheas."</span></p>
<lb n="478"/>
<lb n="479"/><p><span>Leis sin fhéin buaileadh buille ar an dorus.</span></p>
<lb n="480"/>
<lb n="481"/><p><span>"Cia siud ag an dorus?" a ráidhtigh</span>
<lb n="482"/><span>Cúchulainn.</span></p>
<lb n="483"/>
<lb n="484"/><p><span>"Mise Fuidí Faidí as Éirinn."</span></p>
<lb n="485"/>
<lb n="486"/><p><span>"Gur'b é feadhrom do bheatha agus do shláinte </span>
<lb n="487"/><span>as Éirinn, a Fhuidí Faidí; ní rabh me riamh</span>
<lb n="488"/><span>i gcruadh-chás cómh mór is tá me."</span></p>
<lb n="489"/>
<lb n="490"/><p><span>Thug Fuidí Faidí a' luibh gharbh ghlas as a</span>
<lb n="491"/><span>phóca.  Chumail se do chneadhacha Chúchulainn</span>
<lb n="492"/><span>í.  D'fhág se slán folláin e.</span></p>
<lb n="493"/>
<lb n="494"/><p><span>"A Chúchulainn," a ráidhtigh Fuidí Faidí,</span>
<lb n="495"/><span>"rinn tú margáil amaideach leis an fhathach.</span>
<lb n="496"/><span>Bhí an fear sin ag fathach draoidhtheachta</span>
<lb n="497"/><span>seacht mbliadhna go dtug fabhairt dó fhéin</span>
<lb n="498"/><span>le huisge draoidhtheachta.  Níor chuimhnigh se</span>
<lb n="499"/><span>an t-uisge a chur suas ar a dhruim agus ní</span>
<lb n="500"/><span>mhuirbhfe tú é acht mur n-aimsighe tú ins an</span>
<lb n="501"/><span>druim é.  A' dara fathach mar an gcéadna,</span>
<lb n="502"/><span>fuair se fabhairt do dh'uisge na draoidh-</span>
<lb n="503"/><span>theachta; níor chuimhnigh se a chur suas ar</span>
<lb n="504"/><span>phollán a shróna.  An tríomhadh fathach, fuair</span>
<lb n="505"/><span>se fabhairt do dh'uisge na draoidhtheachta mar</span>
<lb n="506"/><span>an gcéadna; níor chuimhnigh se a chur suas</span>
<lb n="507"/><span>isteach i bpoll a chluaise.  Cuimhnigh ar na</span>
<lb n="508"/><span>háiteacha ná ní bhfuighe tú iad a choidhche.</span>
<lb n="509"/><span>Anois, a Chúchulainn," a ráidhtigh Fuidí Faidí,</span>
<lb n="510"/><span>"am ar bith ar maith leat a' t-uisge fhághail,</span>
<lb n="511"/><span>fágfa mise 'do sheasamh ionn i ndam uisge</span>
<lb n="512"/><span>thú.  Nuair atchífeas an fathach go bhfuil</span>
<lb n="513"/><span>biseach ort i mbárach, éireacha sé i n-áirde</span>
<lb n="514"/><span>mar rabh a' préachán dubh ann lé theacht</span>
<lb n="515"/><span>anuas ort.  Fágfa mise triúr chloinne</span>
<lb n="516"/><span>Thuath Dé Danann le trí fuipeannaí bhuail-</span>
<lb n="517"/><span>feas anuas 'un talaimh e.  Slán agus beannacht</span>
<lb n="518"/><span>agad, a Chúchulainn.  Caithfe mise codladh</span>
<lb n="519"/><span>anocht ar shléibhte garbha Conallacha i gCon-</span>
<lb n="520"/><span>dae na nGall faoi mhaidin."  Shín leis.</span></p>
<lb n="521"/>
<lb n="522"/><p><span>Níor chodluigh Cúchulainn a'n néal go</span>
<lb n="523"/><span>maidin lé theacht ar an fhathach go luath ar</span>
<lb n="524"/><span>maidin.  'Á luas 'ar éirigh an ghrian, d'éirigh</span>
<lb n="525"/><span>Cúchulainn, chuaidh se go dtí an cuaille</span>
<lb n="526"/><span>comhraic, bhuail se buille air nár fhág se</span>
<lb n="527"/><span>searrach i gcapall ná uan i gcaoraigh ná</span>
<lb n="528"/><span>páisde i mnaoi ná gamhan i mboin fríd an</span>
<lb n="529"/><span>ríoghacht nár chraith se.</span></p>
<lb n="530"/>
<lb n="531"/><p><span>A ráidhtigh an fathach le n-a mhnaoi: "Má's</span>
<lb n="532"/><span>é siud Cúchulainn i ndiú ag mo chuaille</span>
<lb n="533"/><span>comhraic, tá eagla orm go dtuitfidh fear</span></p>
</div>
<pb n="89"/>
<div><lb n="534"/><p><span>innteach againn le láimh an fhir eile, agus b'fhéidir </span>
<lb n="535"/><span>gur mise an fear,"</span></p>
<lb n="536"/>
<lb n="537"/><p><span>Thainic an fathach amach annsoin: -</span></p>
<lb n="538"/>
<lb n="539"/><p><span>"Tá biseach ort, a Chúchulainn."</span></p>
<lb n="540"/>
<lb n="541"/><p><span>"Tá," a ráidhtigh Cúchulainn.</span></p>
<lb n="542"/>
<lb n="543"/><p><span>"A' dtroidfiomuid," a ráidhtigh an fathach,</span>
<lb n="544"/><span>"mar throid muid i ndé?"</span></p>
<lb n="545"/>
<lb n="546"/><p><span>"Ní throidfidh," a ráidhtigh Cúchulainn;</span>
<lb n="547"/><span>"buailfe mise agus coiseona me.  Troid thusa</span>
<lb n="548"/><span>mar is mian leat."</span></p>
<lb n="549"/>
<lb n="550"/><p><span>Thoisigh an fathach agus Cúchulainn ar a chéile</span>
<lb n="551"/><span>mar rabh dhá leómhan ann.  Thanaic (chonnaic)</span>
<lb n="552"/><span>an fathach nach ndeánfadh se maith le</span>
<lb n="553"/><span>Cúchulainn.  D'éirigh se i n-áirde mar rabh</span>
<lb n="554"/><span>préachán ann lé theacht anuas le goin bháis</span>
<lb n="555"/><span>agus mharbhtha ar Chúchulainn.  D'amhairc Cúchul-</span>
<lb n="556"/><span>ainn suas agus thanaic se an triúr os a chionn</span>
<lb n="557"/><span>le trí fuipeannaí gur bhain siad ceó cluimh-</span>
<lb n="558"/><span>righe as a chorp gur chuir siad anuas 'un</span>
<lb n="559"/><span>talaimh é.  Smaoi'tigh Cúchulainn gur mhaith</span>
<lb n="560"/><span>leis an t-uisge fhághail.  Fuair se e fhéin</span>
<lb n="561"/><span>'na sheasamh i n-uisge.  Sgaoil se an gath</span>
<lb n="562"/><span>leis gur chuir sé isteach aige n-a dhruim e</span>
<lb n="563"/><span>gur shroich se suas ocht n-ailt déag ar chnámh</span>
<lb n="564"/><span>a dhroma gur thuit an fathach marbh.  Bhain</span>
<lb n="565"/><span>se de a chionn.</span></p>
<lb n="566"/>
<lb n="567"/><p><span>A ráidhtigh Cúchulainn: "A Laoghaire, cuir</span>
<lb n="568"/><span>gamhnach dharach isteach ar a' chluais agus amach</span>
<lb n="569"/><span>ar a' chluais eile, caith a' cionn ar do dhruim</span>
<lb n="570"/><span>is siubhail leat, 'tarraint ar a' darna fear."</span></p>
<lb n="571"/>
<lb n="572"/><p><span>Chuaidh siad go dtí cuaille comhraic an</span>
<lb n="573"/><span>darna fir.  Bhuail Cúchulainn buille ar an</span>
<lb n="574"/><span>chuaille comhraic.  Thainic an fathach amach.</span></p>
<lb n="575"/>
<lb n="576"/><p><span>"'Dtig libh fios ná eólus a thabhairt damh</span>
<lb n="577"/><span>cia an fathach a bhuail an buille ar mo</span>
<lb n="578"/><span>chuaille comhraic nach gcuala me ariamh</span>
<lb n="579"/><span>a roimhe a leithid eile buailte?"</span></p>
<lb n="580"/>
<lb n="581"/><p><span>"Thig linn," a ráidhtigh Cúchulainn, "gur</span>
<lb n="582"/><span>mise an fear a bhuail e."</span></p>
<lb n="583"/>
<lb n="584"/><p><span>"Goidé mar fuair tú isteach thaire o mo</span>
<lb n="585"/><span>dhearbhráthair?"</span></p>
<lb n="586"/>
<lb n="587"/><p><span>"A' n-aithneochthá cionn do dhearbhráthar?</span>
<lb n="588"/><span>A Laoghaire, caith anuas an cionn."</span></p>
<lb n="589"/>
<lb n="590"/><p><span>"'Sé sin cionn mo dhearbhráthar," a ráidh-</span>
<lb n="591"/><span>tigh an fathach; "bhéarfa mise ort nach duid</span>
<lb n="592"/><span>is fhearrde!"</span></p>
<lb n="593"/>
<lb n="594"/><p><span>Thoisigh an dís ar a chéile.  Ba ghoirid gur</span>
<lb n="595"/><span>éirigh an fathach i n-áirde i n-a phréachán dhubh.</span>
<lb n="596"/><span>Thainic an triúr a bhí thuas air le n-a gcuid</span>
<lb n="597"/><span>fuipeannaí gur bhuail siad anuas 'un talaimh</span>
<lb n="598"/><span>é.  Smaoi'tigh Cúchulainn gur mhaith leis an</span>
<lb n="599"/><span>t-uisge fhághail.  Fuair se é, 'na sheasamh i</span>
<lb n="600"/><span>n-uisge, is sgaoil se leis an gath isteach ar</span>
<lb n="601"/><span>poll a shróna agus amach ar mhullaigh a chlaigne</span>
<lb n="602"/><span>gur thuit an fathach marbh.  Chaith Cúchulainn</span>
<lb n="603"/><span>de an cionn is d'fhág se annsin iad.</span></p>
<lb n="604"/>
<lb n="605"/><p><span>Shín siad leóbhtha annsin ag tarraint ar</span>
<lb n="606"/><span>bhun na gnaithe, sin an Cítheach Árd.  Nuair</span>
<lb n="607"/><span>a thainic siad fá dhá mhíle do chaisleán an</span>
<lb n="608"/><span>fhathaigh sin, ní thiocfadh leis a chos a leagan</span>
<lb n="609"/><span>ar talamh acht i mullaigh corp fir.  Ins an</span>
<lb n="610"/><span>chionn ab' fhuidhe uadh de'n ár chuala sé</span>
<lb n="611"/><span>caoineadh mná.  Dhruid se léithe.  Nuair</span>
<lb n="612"/><span>a thanaic sí é ag teacht, rinne sí muthughadh</span>
<lb n="613"/><span>gáire.</span></p>
<lb n="614"/>
<lb n="615"/><p><span>A ráidhtigh Cúchulainn leis an mhnaoi:</span>
<lb n="616"/><span>"Goidé fáth do ghola ná do gháire?"</span></p>
<lb n="617"/>
<lb n="618"/><p><span>"'Sé fáth mo ghola, an méid de dh'fhir</span>
<lb n="619"/><span>mhaithe a thainic liom a chruinniughadh.  Tá a</span>
<lb n="620"/><span>ndeireadh marbh annseo agus tá siad 'na luighe</span>
<lb n="621"/><span>marbh annseo anois.  'Sé fáth mo gháire,</span>
<lb n="622"/><span>chuaidh me a'n uair amháin go hÉirinn 'eanns'</span>
<lb n="623"/><span>ar Chúchulainn.  Smaoi'tigh mé, nuair a</span>
<lb n="624"/><span>thanaic mé thusa gur tú an fear.  'S mé a'</span>
<lb n="625"/><span>bhean bhocht agus b'fheárr damh gan d'fhaiceáil</span>
<lb n="626"/><span>ariamh!"</span></p>
<lb n="627"/>
<lb n="628"/><p><span>"Cá bhfuil a' fathach anois?" do ráidhtigh</span>
<lb n="629"/><span>Cúchulainn.</span></p>
<lb n="630"/>
<lb n="631"/><p><span>"Tá se 'sa' tsruthán adaidh thall, 'nighe de</span>
<lb n="632"/><span>deireadh na fola.  Tá se le mise thabhairt</span>
<lb n="633"/><span>'un a' chaisleáin le bean luighe a dheanamh</span>
<lb n="634"/><span>díom."</span>
<lb n="635"/></p>
</div>
<pb n="90"/>
<div><lb n="636"/><p><span>"Cuirfe mise moill air go fóill," a</span>
<lb n="637"/><span>ráidhtigh Cúchulainn.</span></p>
<lb n="638"/>
<lb n="639"/><p><span>Bheir Cúchulainn ar chloich.  Chaith se urchar</span>
<lb n="640"/><span>de'n chloich amach as crann tábhaill.  Bhuail</span>
<lb n="641"/><span>se an fathach faoi'n asgaill.  Chaith se ar a</span>
<lb n="642"/><span>leath-ghlúin 'sa' tsruthán e, agus chuir se trí</span>
<lb n="643"/><span>bholgam fola amach.  Thóg an fathach an chloch</span>
<lb n="644"/><span>chéadna agus chaith se í anoir ar ais as a dhórn.</span>
<lb n="645"/><span>Bhuailfeadh sí Cúchulainn [acht] go bhfuair se</span>
<lb n="646"/><span>í cheapadh leis an chrann tábhaill chéadna a</span>
<lb n="647"/><span>chuir se uirri.  D'imthigh an fathach isteach 'un</span>
<lb n="648"/><span>a' chaisleáin go dteacha se faoi n-a chuid</span>
<lb n="649"/><span>arm agus éididh.</span></p>
<lb n="650"/>
<lb n="651"/><p><span>Thoisigh se agus Cúchulainn ar a chéile mar</span>
<lb n="652"/><span>rabh dhá leómhan ann.  Ba ghoirid a bhí siad</span>
<lb n="653"/><span>ag troid gur éirigh an fathach mar rabh</span>
<lb n="654"/><span>préachán dubh ann lé theacht anuas air lé</span>
<lb n="655"/><span>goin bháis agus mharbhtha.  Smaoi'tigh Cúchulainn</span>
<lb n="656"/><span>gur mhaith leis an t-uisge bheith aige.  Fuair</span>
<lb n="657"/><span>se e 'na sheasamh 'san uisge agus leig se an gath</span>
<lb n="658"/><span>leis ar dhruim an uisge.  Reath an gath</span>
<lb n="659"/><span>isteach ar an a chluais agus amach ar an chluais</span>
<lb n="660"/><span>eile.  Thuit an fathach marbh.  Chaith Cúchulainn</span>
<lb n="661"/><span>de an cionn.  Bhí an bhean saor.  Chuaidh</span>
<lb n="662"/><span>siad isteach 'un an chaisleáin go dtug siad</span>
<lb n="663"/><span>leóbhtha an méid seóidí agus péarlaí bhí 'sa'</span>
<lb n="664"/><span>chaisleán.</span></p>
<lb n="665"/>
<lb n="666"/><p><span>Thug siad annsoin leóbhtha an bhean go</span>
<lb n="667"/><span>dteacha siad go dtí an long, an Bhreac-</span>
<lb n="668"/><span>mharcach, gur thóg siad a seóltaí beaga</span>
<lb n="669"/><span>bocóideacha bacóideacha coimhde coimhdhír-</span>
<lb n="670"/><span>eacha 'g dul i mbárr na gcrann, ag éisdeacht</span>
<lb n="671"/><span>le lupadáin, le lapadáin, le gutha na</span>
<lb n="672"/><span>róntach, le séitbheach na bhfaoileann fionn</span>
<lb n="673"/><span>'g dul amach go fíor-ghlinnte an aodhair,</span>
<lb n="674"/><span>nar fhág siad táirnge gan síneadh, rópa gan</span>
<lb n="675"/><span>suathadh, maide rámha gan ró-bhriseadh, 'cuir</span>
<lb n="676"/><span>i gcéill agus gur bh'iad féin leómhantaí na</span>
<lb n="677"/><span>troide, maca riog leis an raogh-mhnaoi,</span>
<lb n="678"/><span>fear sgiúrtha mharcacha, ollmhuigh'e gach </span>
<lb n="679"/><span>fathaigh, culaith dhíbeartha na nGall-óglach</span>
<lb n="680"/><span>gur stríoc siad an long isteach ins an </span>
<lb n="681"/><span>Domhan Thoir faoi chaisleán Ríogh na Antoile</span>
<lb n="682"/><span>go dtug se suas a nighean slán sábháilte dó.</span></p>
<lb n="683"/>
<lb n="684"/><p><span>Chuir Rí na hAntoile sgéala 'eanns' ar</span>
<lb n="685"/><span>an rudaire gaisgidh theacht, go rabh an bhean</span>
<lb n="686"/><span>annsin fá n-a choinne.  Thainic an rudaire</span>
<lb n="687"/><span>gaisgidh annsin.  Ní rabh bean ar bith aige ó</span>
<lb n="688"/><span>d'imthigh se.  Pósadh annsin an lánamhain.</span>
<lb n="689"/><span>Rinn siad bainis a mhair lá 'gus bliadhain, go</span>
<lb n="690"/><span>mb'fheárr an lá deireannach 'ná an chead lá.</span></p>
<lb n="691"/>
<lb n="692"/><p><span>Bhí mise ar an bhainis.  Fuair mé stocaí</span>
<lb n="693"/><span>bainne reamhair, bróga gloine agus bríste</span>
<lb n="694"/><span>páipeir.  'Teacht anuas an mhalaidh ud thall</span>
<lb n="695"/><span>damh, thuit me, briseadh mo bhróga, dórtadh</span>
<lb n="696"/><span>na stocaí, bhris me mo bhríste, thanaic me</span>
<lb n="697"/><span>solus annseo agus tharraing me air.</span></p>
<lb n="698"/>
<lb n="699"/><p/></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Sgéalaidheacht. Sgéal Chúchulainn ag Cuan Cárn.

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Sgéalaidheacht. Sgéal Chúchulainn ag Cuan Cárn.

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
