Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<TEI><teiHeader type="text">
	 
<fileDesc>
<titleStmt>
<title type="main">Aisde Nua-Dhéanta.  Na Díbearthaigh.</title><author><persName>Ua Néill, Éamonn</persName></author><editor><name type="main">Laoide, Seosamh (Lloyd, Joseph H.)</name></editor><respStmt>
	<resp>Electronic edition compiled by</resp>
	<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
	</respStmt>
	</titleStmt>
<editionStmt>
	 <edition>
		 <note type="N">IG11-11219</note>
		 <note type="L">103</note>
		 <note type="B">1901</note>
		 <note type="C"/>
		 <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
	 </edition>
</editionStmt>
<publicationStmt>
		<publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher>
		<pubPlace>24 Upper O'Connell Street, Dublin</pubPlace><date>Meitheamh, 1901</date><idno>IG11-11219</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
</publicationStmt>
<seriesStmt>
<title level="s">Irisleabhar na Gaedhilge</title><biblScope unit="vol">11</biblScope>
</seriesStmt>
<sourceDesc>
<biblStruct>
<analytic><author>Ua Néill, Éamonn</author><title>Aisde Nua-Dhéanta.  Na Díbearthaigh.</title></analytic>
<monogr>
<title level="j">Aisde Nua-Dhéanta.  Na Díbearthaigh.</title><imprint><publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher><date>Meitheamh, 1901</date></imprint>
</monogr> 
</biblStruct>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<profileDesc>
<langUsage><language ident="ga">Irish</language></langUsage>
</profileDesc>
</teiHeader>
<text><body><div><p><span><pb n="103"/></span>
<lb n="1"/><span>NA DÍBEARTHAIGHE.</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>Dráma éin-ghníomha.</span></p>
<lb n="4"/>
<lb n="5"/><p><span>Dramatis Personae:</span>
<lb n="6"/><span>AODH RUAD UA NÉILL.</span>
<lb n="7"/><span>AODH ÓG, A MHAC.</span>
<lb n="8"/><span>UAISLE NA hÉIREANN.</span>
<lb n="9"/><span>TEACHTAIRE. </span>
<lb n="10"/><span>LIAIGH.</span>
<lb n="11"/><span>ÓGLAOCH.</span></p>
<lb n="12"/>
<lb n="13"/><p><span>Áit. - Cathair na Rómha i dtosach na seacht-</span>
<lb n="14"/><span>mhadh aoise déag, thar éis teichidh na </span>
<lb n="15"/><span>nIarlaí as Éirinn.</span></p>
<lb n="16"/>
<lb n="17"/><p><span>Radharc I.</span>
<lb n="18"/><span>(Seomra mór i mBruighin Salbhiati i gCathair na </span>
<lb n="19"/><span>Rómha.)</span></p>
<lb n="20"/>
<lb n="21"/><p><span>AN CHÉAD UASAL.  Nach fíor-chaoin</span>
<lb n="22"/><span>fáilte fuaramar ó mhuinntir na Rómha?</span>
<lb n="23"/></p>
</div>
<pb n="104"/>
<div><lb n="24"/><p><span>AN DARA hUASAL. - Is lághach na daoine </span>
<lb n="25"/><span>iad, agus is maith is eol dóibh an troid do rin-</span>
<lb n="26"/><span>neamar i nÉirinn ar son an Chreidimh.</span></p>
<lb n="27"/>
<lb n="28"/><p><span>UA NÉILL. - Seadh, agus fuathann siad na </span>
<lb n="29"/><span>Sasanaigh agus a rí bréagach chomh maith linn </span>
<lb n="30"/><span>féin.  Acht, a cháirde, is beag sólás thug an </span>
<lb n="31"/><span>fháilte sin dom.  Ní féidir linn bheith sásta </span>
<lb n="32"/><span>le fáilte na Rómhanach, ná fós le tabhartas </span>
<lb n="33"/><span>an Phápa féin, siúd is gur cáirde maithe </span>
<lb n="34"/><span>dhúinn iadh.  Ní féidir ar gcroidhe do líonadh,</span>
<lb n="35"/><span>agus Éire ar dtír bhocht bheith i bhfad thar sáile </span>
<lb n="36"/><span>uainn.</span></p>
<lb n="37"/>
<lb n="38"/><p><span>AN CHÉAD UASAL. - Bíodh misneach agat,</span>
<lb n="39"/><span>a Niallaigh!  Tá an lá ag breacadh cheana</span>
<lb n="40"/><span>féin.  Is cinnte go bhfuighmid sgéal maith </span>
<lb n="41"/><span>ó'n Spáinn i gceann tamaillín.  Tá Rí na </span>
<lb n="42"/><span>Spáinne, agus an Pápa féin ag taobhughadh linn.</span>
<lb n="43"/><span>Tá ar mhuinntear i nnÉirinn féin ag oibriughadh </span>
<lb n="44"/><span>ar lán a ndíchill chum iad féin do chosaint,</span>
<lb n="45"/><span>agus chum buille ar aghaidh do thabhairt.  Níl aon </span>
<lb n="46"/><span>chúis gearáin againn.  Buaidhfimid dá dheir-</span>
<lb n="47"/><span>eadh.</span></p>
<lb n="48"/>
<lb n="49"/><p><span>AN DARA hUASAL. - Seadh, a Niallaigh!</span>
<lb n="50"/><span>Bí bródach ríméadach asat agus as d'ainm clú-</span>
<lb n="51"/><span>mhar.  Is geárr anois go mbéidh athrughadh </span>
<lb n="52"/><span>sgéil againn.  Nach bhfuil fhios agat go </span>
<lb n="53"/><span>bhfuiltear ag ullmhughadh cabhlaigh mhóir dhúinn</span>
<lb n="54"/><span>'san Spáinn - cabhlach mór chuirfeas crith-</span>
<lb n="55"/><span>eagla i lár croidhe Eilíse, agus chuirfeas an </span>
<lb n="56"/><span>Lámh Dheas Dhearg i n-áirde i nUltaibh arís.</span>
<lb n="57"/><span>Níl an sgéal chomh dona soin ar aon chor.</span></p>
<lb n="58"/>
<lb n="59"/><p><span>UA NÉILL - Táim buidheach ar son an </span>
<lb n="60"/><span>tsóláis atáthaoi thar éis thabhairt dom; acht </span>
<lb n="61"/><span>táim ag éirghe aosda anois.  Níl neart ná </span>
<lb n="62"/><span>fuinneamh im' ghéagaibh mar bhí.  Tá mo chroidhe </span>
<lb n="63"/><span>dubh-sgamallach, agus tá sgáil mhór ag teacht </span>
<lb n="64"/><span>anuas orm.  Tá faitchíos orm nach bhfeic-</span>
<lb n="65"/><span>fead-sa tráigh bhán na hÉireann choidhche, agus </span>
<lb n="66"/><span>gur geárr go mbead im' luidhe san uaigh </span>
<lb n="67"/><span>i bhfad ó mhachairíbh agus ó ghleanntaibh Thíre</span>
<lb n="68"/><span>Eoghain.  Is brónach atáim-se, a cháirde!</span></p>
<lb n="69"/>
<lb n="70"/><p><span>AN CHÉAD UASAL. - Ná habairm ná habair </span>
<lb n="71"/><span>sin, a Niallaigh.  Bí dóchasach.  Ní geárr </span>
<lb n="72"/><span>go bhfeicfimid-ne go léir talamh na hÉireann</span>
<lb n="73"/><span>arís.  Tá an lámhuachtarach ag ar náimhdibh</span>
<lb n="74"/><span>anois, acht ní bhéidh sé mar sin go bráth.  Tá </span>
<lb n="75"/><span>tú ag éirghe aosda gan amhras, mar atá-</span>
<lb n="76"/><span>mhuid-ne go léir; acht tá tú chomh láidir agus </span>
<lb n="77"/><span>chomh luthmhar anois agus bhí tú deich mbliadhanta </span>
<lb n="78"/><span>ó shoin, nuair chuiris an dearg-ruathar ar </span>
<lb n="79"/><span>Bhagnall agus a shluagh ag Béal an Átha Buidhe.</span>
<lb n="80"/><span>Acht muna bhfuil sé i ndán duit teacht ar </span>
<lb n="81"/><span>ais fá lán-bhuaidh go Tír Eoghain, tá do mhac,</span>
<lb n="82"/><span>Aodh óg, agat.  Béidh sé ina árd-thighearna </span>
<lb n="83"/><span>annsin fós.  Méadóchaidh sé clú Chloinne</span>
<lb n="84"/><span>Néill, agus cuirfidh sé an ruaig ar a náimhdibh.</span>
<lb n="85"/><span>Ní ceart ná cóir bheith mío-dhóchasach mar </span>
<lb n="86"/><span>atáir.  Táim cinnte dearbhtha go gcabhróchaidh</span>
<lb n="87"/><span>Rí na Spáinne linn, agus gur geárr go mbéidh</span>
<lb n="88"/><span>an sgéal socruighthe againn.</span></p>
<lb n="89"/>
<lb n="90"/><p><span>UA NÉILL. - Go dtugaidh Dia gur mar </span>
<lb n="91"/><span>sin bheas sé.  Cuirim-se mo dhóchas ar fad </span>
<lb n="92"/><span>im' mhac.  Is air-sean bheas clú ar sinnsir</span>
<lb n="93"/><span>do chongbháil beo, agus is as Aodh óg bheas </span>
<lb n="94"/><span>muinighin agam feasda.  Acht, cá bhfuil sé </span>
<lb n="95"/><span>anois?</span></p>
<lb n="96"/>
<lb n="97"/><p><span>AN DARA hUASAL. - Tá sé thar éis dul </span>
<lb n="98"/><span>síos chum Ua Domhnall d'fheiceáil.  Tá Ua</span>
<lb n="99"/><span>Domhnaill an-lag anois, agus tá faitchíos orm</span>
<lb n="100"/><span>gur geárr go bhfuighidh sé bás.</span></p>
<lb n="101"/>
<lb n="102"/><p><span>UA NÉILL. - A Dhia thrócaireach! dearc </span>
<lb n="103"/><span>síos orainn, agus cabhruigh linn.  Ua Domhnaill</span>
<lb n="104"/><span>i riocht bháis!  An mac is uaisle atá agat, </span>
<lb n="105"/><span>a Éire, ag dul i n-éag.  Go gcuiridh Dia ar</span>
<lb n="106"/><span>bhealach a leasa é!  Brostuighidh oraibh, a </span>
<lb n="107"/><span>cháirde,caithfimid dul síos chuige ar ball.</span>
<lb n="108"/><span>Go dtugaidh Dia go mairfidh sé!</span></p>
<lb n="109"/>
<lb n="110"/><p><span>Exeunt omnes.</span></p>
<lb n="111"/>
<lb n="112"/><p><span>Radharc II.</span></p>
<lb n="113"/>
<lb n="114"/><p><span>(Seomra i mbruighin eile i gCathair na Rómha).</span></p>
<lb n="115"/>
<lb n="116"/><p><span>UA NÉILL. - Marbh! marbh! Ua Domhnaill</span></p>
</div>
<pb n="105"/>
<div><lb n="117"/><p><span>go faon ina luighe marbh!  A Dhia, cad </span>
<lb n="118"/><span>a dhéanfad-sa?  Croidhe na féile! plúr na</span>
<lb n="119"/><span>calmachta! An t-aigneadh do b'uaisle, an </span>
<lb n="120"/><span>lámh ba láidre, an intinn ba ghéire!  A Éire,</span>
<lb n="121"/><span>cad a dhéanfair gan é?  A mhuinntear </span>
<lb n="122"/><span>Dhúin na nGall, cad a dhéanfas sibh gan </span>
<lb n="123"/><span>bhar dtaoiseach tréan?  A cháirde go léir,</span>
<lb n="124"/><span>cad a dhéanfamaoid-ne gan a chabhair, agus a </span>
<lb n="125"/><span>chomhairle chríonna, gan a lámh láidir, gan a </span>
<lb n="126"/><span>chroidhe cródha?</span></p>
<lb n="127"/>
<lb n="128"/><p><span>AN CHÉAD UASAL. - Is éachtach an bás, agus </span>
<lb n="129"/><span>níl aon dul ina choinne.  Is brónach lag-</span>
<lb n="130"/><span>intinneach atá Éire indiu thar éis a taoiseach </span>
<lb n="131"/><span>bheith go fann.  Níor réidhtigh leis aer na </span>
<lb n="132"/><span>hIodáile.  Chuirfeadh sidéog gaoithe as Dún</span>
<lb n="133"/><span>na nGall ar fheabhas é.  Acht ní mar sin bhí </span>
<lb n="134"/><span>sé ceapuighthe ag Dia.  Duadh agus doghraing </span>
<lb n="135"/><span>a bhfuair sé i bhfus, acht tá a luach saothair </span>
<lb n="136"/><span>aige thall.</span></p>
<lb n="137"/>
<lb n="138"/><p><span>ANN DARA hUASAL. - Bhí a chroidhe briste.</span>
<lb n="139"/><span>Níor fhéad sé an díbreadh d'fhulang.  Tá sé </span>
<lb n="140"/><span>caillte againn anois, acht rachaidh duine eile </span>
<lb n="141"/><span>isteach ina ionad.  Níor theastuigh ó Éirinn</span>
<lb n="142"/><span>riamh saighdiúirí tréana calma uaisle, agus ní </span>
<lb n="143"/><span>theastóchaidh anois.  Siúd is gur brónach </span>
<lb n="144"/><span>atámuid, caithfimi dumhlughadh do thoil Dé.</span>
<lb n="145"/><span>B'é a thoil Ua Domhnaill do bhaint ó thalamh</span>
<lb n="146"/><span>uainn; acht ní thréigfidh Sé Éire, bhí chomh</span>
<lb n="147"/><span>díleas Dó, agus d'á mháthair, Muire.</span></p>
<lb n="148"/>
<lb n="149"/><p><span>UA NÉILL. - (gan aire 'thabhairt dó.) -</span>
<lb n="150"/><span>Cuirfear anois é i n-uaigh bhreágh uasal i</span>
<lb n="151"/><span>dTeampall Naoimh Pheadair, i gceartlár </span>
<lb n="152"/><span>Cathrach na bPápa, acht i bhfad ó fhuaim na </span>
<lb n="153"/><span>fairrge feargaighe, agus i bhfad ó chnocaibh </span>
<lb n="154"/><span>glasa a thíre féin.  B'fhearr leis féin bheith</span>
<lb n="155"/><span>ina luighe ar thaoibh cnuic áird i nDún na</span>
<lb n="156"/><span>nGall, agus guth na gaoithe, agus osnadh na coille </span>
<lb n="157"/><span>móire bheith ag cantain os cionn a uaighe.</span>
<lb n="158"/><span>An mar sin bheas mo sgéal-sa?  An gcuir-</span>
<lb n="159"/><span>fear mise i dtalamh iasachta?  An é nach </span>
<lb n="160"/><span>bhfeicfead-sa Tír ghlas Eoghain choidhche?  An</span>
<lb n="161"/><span>éigean dom luighe i bhfad uiathe go lá an </span>
<lb n="162"/><span>bhreitheamhnais féin?  A Dhia, ní fhéadaim a </span>
<lb n="163"/><span>thuilleadh d'fhulang.</span></p>
<lb n="164"/>
<lb n="165"/><p><span>AN CHÉAD UASAL. - Tá sé ar shlighidh na </span>
<lb n="166"/><span>fírinne anois, agus tá suaimhneas síorraidhe </span>
<lb n="167"/><span>aige.  Támuid-ne fágta ina dhiaidh, agus caith-</span>
<lb n="168"/><span>fimid leanmhaint d'á obair.  Béidh a spiorad </span>
<lb n="169"/><span>uasal ag tabhairt treise agus misnighe dhúinn</span>
<lb n="170"/><span>'san troid atá le teacht.  Tóg suas do </span>
<lb n="171"/><span>chroidhe, a Niallaigh; is tusa ar dtaoiseach,</span>
<lb n="172"/><span>agus ar gceannphort; is ionnat-sa chuirimid ar </span>
<lb n="173"/><span>ndóchas.  Béimid ag troid taobh le taoibh </span>
<lb n="174"/><span>leat go fóill ar son na hÉireann faoi'n</span>
<lb n="175"/><span>Láimh Dheis Dheirg.  Buaidh agus treise leis an </span>
<lb n="176"/><span>Láimh Dheis Dheirg!</span>
<lb n="177"/><span>Exeunt.</span></p>
<lb n="178"/>
<lb n="179"/><p><span>Radharc III.</span>
<lb n="180"/><span>(Seomra mór i mbruighin Salbhiati).</span></p>
<lb n="181"/>
<lb n="182"/><p><span>AODH ÓG UA NÉILL - A athair, cia an </span>
<lb n="183"/><span>fáth 'bhfuil tú chomh brónach soin indiu.  Tioc-</span>
<lb n="184"/><span>faidh sgéal maith ó'n Spáinn i gceann na </span>
<lb n="185"/><span>seachtmhaine.  Músgail do mhisneach.  Béidh </span>
<lb n="186"/><span>an báire linn go fóill.</span></p>
<lb n="187"/>
<lb n="188"/><p><span>UA NÉILL. - A mhic mo chroidhe, ní bhead-</span>
<lb n="189"/><span>sa i bhfad i ndiaidh Uí Dhomhnaill.  Tá fait-</span>
<lb n="190"/><span>chíos orm nach dtiocfaidh an congnamh i n-am,</span>
<lb n="191"/><span>má thiocfaidh sé ar chor ar bith.  Cad tá ag </span>
<lb n="192"/><span>congbháil an teachtaire?</span></p>
<lb n="193"/>
<lb n="194"/><p><span>AODH ÓG. - Táim cinnte go dtiocfaidh </span>
<lb n="195"/><span>sé i gceann na seachtmhaine.  Tháinig teacht-</span>
<lb n="196"/><span>aire chum an Phápa ó'n Spáinn an lá fá </span>
<lb n="197"/><span>dheireadh agus dubhairt sé go raibh an cabhlach i </span>
<lb n="198"/><span>n-aice le bheith réidh, ag imtheacht dó.  Nach </span>
<lb n="199"/><span>breágh an sgéal é, a athair?</span></p>
<lb n="200"/>
<lb n="201"/><p><span>UA NÉILL. - Is breágh, acht ní fheicfead-</span>
<lb n="202"/><span>sa é, agus is ort-sa bheas a stiúrughadh chum </span>
<lb n="203"/><span>Éireann, agus na daoine do bhrostughadh.  Táim-</span>
<lb n="204"/><span>se lag aosda anois, agus is geárr go mbéidh</span>
<lb n="205"/><span>deireadh liom.  Cuirim mo dhóchas ar fad </span>
<lb n="206"/><span>ionnat-sa.  Is ort-sa bheas náimhde na </span></p>
</div>
<pb n="106"/>
<div><lb n="207"/><p><span>hÉireann do sgrios amach; is ort-sa bheas</span>
<lb n="208"/><span>an sean-ainm ónórach, - "Ua Néill" - do </span>
<lb n="209"/><span>chaitheamh, nuair bhead-sa imthighthe as an </span>
<lb n="210"/><span>tsaoghal.  Tá na huaisle atá annso san </span>
<lb n="211"/><span>Róimh, agus ar ndaoine féin i bhfad i gcéin</span>
<lb n="212"/><span>i nÉirinn ag brath ort mar thaoiseach, agus mar </span>
<lb n="213"/><span>árd-fhlaith.  Is tú an mac is sine atá agam.</span>
<lb n="214"/><span>Is tú mo rogha mar cheannphort na nGaedheal.</span>
<lb n="215"/><span>Coingbheóchair clú ar sinnsir, agus ónóir ar </span>
<lb n="216"/><span>n-anma.  Is tusa thógfas suas arís bratach </span>
<lb n="217"/><span>na Láimhe Deirge: is tusa chuirfeas an </span>
<lb n="218"/><span>ruaig ar an Sasan-treibh, agus ar treód Eilíse.</span></p>
<lb n="219"/>
<lb n="220"/><p><span>AODH ÓG. - Mise, a athair! nach tusa an </span>
<lb n="221"/><span>Niallach?"</span></p>
<lb n="222"/>
<lb n="223"/><p><span>UA NÉILL. - Ní ceart dhuit é sin do rádh.</span>
<lb n="224"/><span>Muna mairfir, is bocht cás na nGaedheal.</span>
<lb n="225"/><span>Níol ionnam acht buachaill gan eolas ar </span>
<lb n="226"/><span>chleasaibh na Sasanach.  Ba chóir dhuit bheith </span>
<lb n="227"/><span>misneamhail.  Níl tú i ngar do'n bhás ar </span>
<lb n="228"/><span>chor ar bith; agus cuirfidh an teachtaire ó Rígh </span>
<lb n="229"/><span>na Spáinne spiorad agus misneach nua ionnat.</span></p>
<lb n="230"/>
<lb n="231"/><p><span>UA NÉILL. - Nach bhfeiceann tú go bhfuilim </span>
<lb n="232"/><span>ró-aosda, ró-lag anois chum troid mhaith do </span>
<lb n="233"/><span>dhéanamh ar son na hÉireann?  Is beag </span>
<lb n="234"/><span>maitheas dhéanfadh seanóir mar mise d'á thír </span>
<lb n="235"/><span>anois.  Tá dóchas na hÉireann ins an aos </span>
<lb n="236"/><span>óg.  Tá fáilte d'á réidhtiughadh cheana romhat </span>
<lb n="237"/><span>ag muinntir Thíre Eoghain.</span></p>
<lb n="238"/>
<lb n="239"/><p><span>AODH ÓG. - Ná habram a thuilleadh ina </span>
<lb n="240"/><span>thaoibh sin, a athair.  Béidh an Cabhlach Spáinn-</span>
<lb n="241"/><span>each ullamh i gceann míosa nó mar sin, agus </span>
<lb n="242"/><span>'sé an Niallach atá ann anois rachas go </span>
<lb n="243"/><span>hÉirinn chum a chuid féin d'fhagháil arís.</span></p>
<lb n="244"/>
<lb n="245"/><p><span>UA NÉILL. - Bhfuil súil ag na Sasanaigh</span>
<lb n="246"/><span>i nÉirinn linn arís?</span></p>
<lb n="247"/>
<lb n="248"/><p><span>AODH ÓG. - Tá faithcíos orm go bhfuil.</span>
<lb n="249"/><span>Is iomdha brathadóir Sasanach atá 'san</span>
<lb n="250"/><span>Spáinn, agus fós i gCathair na Rómha féin.</span>
<lb n="251"/><span>Táid in gach uile áit.</span></p>
<lb n="252"/>
<lb n="253"/><p><span>UA NÉILL. - Is cuma linn, má tá na </span>
<lb n="254"/><span>daoine i nÉirinn ullamh, agus claidhmhte na </span>
<lb n="255"/><span>Spáinneach géar.  Acht, cad tá ort, a Aodh?</span>
<lb n="256"/><span>Ní fhéachann tú go maith.</span></p>
<lb n="257"/>
<lb n="258"/><p><span>AODH ÓG. - Táim rud beag tuirseach.</span></p>
<lb n="259"/>
<lb n="260"/><p><span>UA NÉILL. - Ní réidhtigheann an áit seo</span>
<lb n="261"/><span>leat.  Caithfidh tú aire thabhairt dhuit féin.</span>
<lb n="262"/><span>Leig do sgíth anois ar feadh tamaillín.</span></p>
<lb n="263"/>
<lb n="264"/><p><span>AODH ÓG. - Déanfad sin, a athair.</span>
<lb n="265"/><span>Exit.</span>
<lb n="266"/><span>  </span>
<lb n="267"/><span>UA NÉILL. - An buachaill bocht! tá sé </span>
<lb n="268"/><span>tuirseach, agus tá an iomarca imnidhe air.  Tá </span>
<lb n="269"/><span>an aimsir an-bhrothalach.  Is truagh gan </span>
<lb n="270"/><span>sideóg gaoithe as sléibhtibh Uladh!</span>
<lb n="271"/><span>Exit.</span></p>
<lb n="272"/>
<lb n="273"/><p><span>Radharc IV.</span>
<lb n="274"/><span>(Seomra i mbruighin Salbhiati).</span></p>
<lb n="275"/>
<lb n="276"/><p><span>UA NÉILL. - Níl Aodh ag dul i bhfeabhas </span>
<lb n="277"/><span>ar aon chor.  Tá an t-éagcruas d'á mharbhadh.</span>
<lb n="278"/><span>An bhfuighidh sé bás?  Go dtugaidh Dia nach </span>
<lb n="279"/><span>bhfuighidh!  Níl aon splannc solais anois.</span>
<lb n="280"/><span>Tá an spéar ag éirghe níos dorcha ó ló go ló.</span>
<lb n="281"/><span>Gan Aodh, ní bheadh ceannphort ná taoiseach </span>
<lb n="282"/><span>ag Clannaibh Gaedheal; ní bheadh ceann d'a </span>
<lb n="283"/><span>chineadh le seasamh san mbearnain ar son na </span>
<lb n="284"/><span>hÉireann.  Bhfuil sé i ndán duit, a Éire,</span>
<lb n="285"/><span>bheith faoi smacht faoi bhrón go bruinne an </span>
<lb n="286"/><span>bhrátha?  Tá mo chroidhe ag briseadh le teann-</span>
<lb n="287"/><span>adh dóláis.</span></p>
<lb n="288"/>
<lb n="289"/><p><span>(Tig óglaoch isteach.)</span></p>
<lb n="290"/>
<lb n="291"/><p><span>ÓGLAOCH. - Teachtaire ó'n Spáinn, a</span>
<lb n="292"/><span>Niallaigh!</span></p>
<lb n="293"/>
<lb n="294"/><p><span>UA NÉILL. - Seól isteach é gan mhoill.</span></p>
<lb n="295"/>
<lb n="296"/><p><span>Exit óglaoch.</span></p>
<lb n="297"/>
<lb n="298"/><p><span>Fá dheireadh!  Fá dheireadh!  Tá súil le Dia</span>
<lb n="299"/><span>agam go bhfuil sgéal maith aige.</span></p>
<lb n="300"/>
<lb n="301"/><p><span>(Tig an teachtaire isteach.)</span></p>
<lb n="302"/>
<lb n="303"/><p><span>TEACHTAIRE. - Slán agus beannachadh chugat </span>
<lb n="304"/><span>ó Rígh na Spáinne.</span>
<lb n="305"/></p>
</div>
<pb n="107"/>
<div><lb n="306"/><p><span>UA NÉILL. - Gur'b amhlaidh dhó.  Cia an </span>
<lb n="307"/><span>sgéal atá agat?  Bí mear.</span></p>
<lb n="308"/>
<lb n="309"/><p><span>TEACHTAIRE. - tá brón ar an Rígh gur </span>
<lb n="310"/><span>theip sé air an cabhlach do réidhtiughadh.  Bhí</span>
<lb n="311"/><span>éirghe amach i n-iarthar na Spáinne, agus is ar </span>
<lb n="312"/><span>éigin chuir sé síos é.  Rud eile, tá cruinn-</span>
<lb n="313"/><span>eolas ag na Sasanaigh ar a raibh d'á dhéanamh </span>
<lb n="314"/><span>againn 'san Spáinn, agus agaibh-se annso i Róimh.</span>
<lb n="315"/><span>Deir an Rí nach bhfuil sé láidir a dhóthain go </span>
<lb n="316"/><span>fóil dul i n-aghaidh Ríogh na Sasana.  Bhéar-</span>
<lb n="317"/><span>faidhe an bhuaidh orainn, da ndéanfamaois</span>
<lb n="318"/><span>iarracht anois.</span></p>
<lb n="319"/>
<lb n="320"/><p><span>UA NÉILL. - Bhfuil tuilleadh le rádh agat?</span></p>
<lb n="321"/>
<lb n="322"/><p><span>TEACHTAIRE. - sin a bhfuil agam, acht</span>
<lb n="323"/><span>dubhairt an Rí go ndéanfadh sé a dhícheall</span>
<lb n="324"/><span>chum congnamh do thabhairt dhuit, chomh luath agus</span>
<lb n="325"/><span>do b'fhéidir leis.</span></p>
<lb n="326"/>
<lb n="327"/><p><span>UA NÉILL. - Abair leis go bhfuil na </span>
<lb n="328"/><span>daoine i nÉirinn ullamh chum éirghe amach do </span>
<lb n="329"/><span>dhéanamh.  Nílid acht ag fanacht le sgéal-</span>
<lb n="330"/><span>aibh uainne.  Dá gcuirfeadh sé arm beag</span>
<lb n="331"/><span>chum na hÉireann anois, d'éireóchadh an tír </span>
<lb n="332"/><span>ar fad amach i n-aghaidh na n-eachtrannach.</span>
<lb n="333"/><span>Cuir i n-umhail dó brígh an sgéil sin.  Níl</span>
<lb n="334"/><span>acht roinnt bheag saighdiúir Sasanach i nÉirinn</span>
<lb n="335"/><span>anois.  Cuir d'athchuinge air cabhrughadh linn.</span>
<lb n="336"/><span>Béidh súil agam leat-sa arís.  Go n-éirghidh</span>
<lb n="337"/><span>an bóthar leat anois!</span></p>
<lb n="338"/>
<lb n="339"/><p><span>TEACHTAIRE. - Slán agus beannacht leat.</span>
<lb n="340"/><span>Exit teachtaire.</span></p>
<lb n="341"/>
<lb n="342"/><p><span>UA NÉILL. - An sgéal brónach gnáthach!</span>
<lb n="343"/><span>Tá mo dhóchas ag dul i meathtacht.  Ní thig</span>
<lb n="344"/><span>liom an teachtaireacht so d'innsint d'Aodh.</span>
<lb n="345"/><span>Mhéadóchadh sé a phian, agus a thrioblóid.  Caith-</span>
<lb n="346"/><span>fidh mé dul síos chuige anois.</span>
<lb n="347"/><span>Exit.</span></p>
<lb n="348"/>
<lb n="349"/><p><span>Radharc V.</span>
<lb n="350"/><span>(Seomra beag i m bruighin Salbhiati; an Niallach agus </span>
<lb n="351"/><span>beirt uasal ina seasamh taobh amuigh do dhoras.)</span></p>
<lb n="352"/>
<lb n="353"/><p><span>UA NÉILL. - Bhfuil aon bhiseach air?</span></p>
<lb n="354"/>
<lb n="355"/><p><span>UASAL. - Níl go fóill.  Ní leigfidh an </span>
<lb n="356"/><span>liaigh éinneach isteach.</span></p>
<lb n="357"/>
<lb n="358"/><p><span>UASAL EILE. - Indiu bhí na speabhraídí</span>
<lb n="359"/><span>air, agus bhí se ag caint leis féin faoi'n Spáinn,</span>
<lb n="360"/><span>agus faoi Thír Eoghain, agus fút féin, a Niallaigh.</span></p>
<lb n="361"/>
<lb n="362"/><p><span>UA NÉILL. - Ó mo mhac, ní mhairfidh sé, ní</span>
<lb n="363"/><span>mhairfidh sé.</span></p>
<lb n="364"/>
<lb n="365"/><p><span>UASAL. - Ná bí ag caint.  Mairfidh sé.</span>
<lb n="366"/><span>Níl sé marbh fós.  Is léigheanta agus is cliste </span>
<lb n="367"/><span>an liaigh atá aige.</span></p>
<lb n="368"/>
<lb n="369"/><p><span>UA NÉILL. - Muna mairfidh sé, muna </span>
<lb n="370"/><span>mairfidh sé, cad a dhéanfad?</span></p>
<lb n="371"/>
<lb n="372"/><p><span>UASAL EILE. - Mairfidh sé, adeirim-se </span>
<lb n="373"/><span>leat.  Níl an sgéal chomh dona agus ceapthar.</span>
<lb n="374"/><span>Gheóbhaidh sé sos beag i gceann tamaill</span>
<lb n="375"/><span>anois; agus i gceann míosa nó mar sin béidh sé </span>
<lb n="376"/><span>chomh láidir agus bhí sé riamh.</span></p>
<lb n="377"/>
<lb n="378"/><p><span>UA NÉILL. - Measann tú go mairfidh</span>
<lb n="379"/><span>sé?</span></p>
<lb n="380"/>
<lb n="381"/><p><span>UASAL. - Táim beagnach cinnte go mair-</span>
<lb n="382"/><span>fidh sé.  Tá sé óg agus láidir, agus siúd is go </span>
<lb n="383"/><span>dubhairt an liaigh gur mór a bhaothal, ní</span>
<lb n="384"/><span>hionann soin agus a rádh nach bhfuil dóchas</span>
<lb n="385"/><span>aige.</span></p>
<lb n="386"/>
<lb n="387"/><p><span>UASAL EILE. - Éist! Tá na speabhraídí</span>
<lb n="388"/><span>air arís.  'gCloiseann sibh é? - "Lámh Dhearg</span>
<lb n="389"/><span>abú," "Anois, a Chlanna Gaedheal."  Éistidh </span>
<lb n="390"/><span>leis, - "buaidh agus treise," - "Cabhróchaidh Rí </span>
<lb n="391"/><span>na Spá-."  Tá sé go ciúin anois.</span></p>
<lb n="392"/>
<lb n="393"/><p><span>UA NÉILL. - A Aodh Ó!  I mbéal an bháis </span>
<lb n="394"/><span>atá tú anois.</span></p>
<lb n="395"/>
<lb n="396"/><p><span>UASAL. - Níl ar aon chor.  Béidh sé níos </span>
<lb n="397"/><span>fearr anois.  Ní thig an bás go minic chum </span>
<lb n="398"/><span>fir óig mar é.  Ní raibh sé breoite riamh.  Bhí</span>
<lb n="399"/><span>sé láidir slán folláin i gcomhnaidhe.  Ní </span>
<lb n="400"/><span>bhfuighidh sé bás go fóil.</span></p>
<lb n="401"/>
<lb n="402"/><p><span>UA NÉILL. - Eist! tá an Liaigh ag teacht </span>
<lb n="403"/><span>amach.</span></p>
<lb n="404"/>
<lb n="405"/><p><span>UASAL. - Tá, agus béidh sgéal maith aige, is</span>
<lb n="406"/><span>dócha.</span></p>
<lb n="407"/>
<lb n="408"/><p><span>(Tig an liaigh amach, agus é go brónach).</span>
<lb n="409"/></p>
</div>
<pb n="108"/>
<div><lb n="410"/><p><span>LIAIGH. - Tá sé thar éis bás d'fhagháil go </span>
<lb n="411"/><span>socair ciuin, gan péin, gan trioblóid.</span></p>
<lb n="412"/>
<lb n="413"/><p><span>UA NÉILL. - A Éire, Éire - - - </span></p>
<lb n="414"/>
<lb n="415"/><p><span>(Brat anuas.)</span></p>
<lb n="416"/>
<lb n="417"/><p><span>(Críoch.)</span></p>
<lb n="418"/>
<lb n="419"/><p><span>ÉAMONN UA NÉILL.</span></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Aisde Nua-Dhéanta. Na Díbearthaigh.

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Aisde Nua-Dhéanta. Na Díbearthaigh.

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
