Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<TEI><teiHeader type="text">
	 
<fileDesc>
<titleStmt>
<title type="main">Staraidheacht Nua-Dhéanta - An Fhiann agus an Fhiannaidheachd.</title><author><persName>Mac Piarais, Padraig</persName></author><editor><name type="main">Laoide, Seosamh (Lloyd, Joseph H.)</name></editor><respStmt>
	<resp>Electronic edition compiled by</resp>
	<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
	</respStmt>
	</titleStmt>
<editionStmt>
	 <edition>
		 <note type="N">IG10-11107</note>
		 <note type="L">532</note>
		 <note type="B">1900</note>
		 <note type="C"/>
		 <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
	 </edition>
</editionStmt>
<publicationStmt>
		<publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher>
		<pubPlace>24 Upper O'Connell Street, Dublin</pubPlace><date>Meitheamh, 1900</date><idno>IG10-11107</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
</publicationStmt>
<seriesStmt>
<title level="s">Irisleabhar na Gaedhilge</title><biblScope unit="vol">10</biblScope>
</seriesStmt>
<sourceDesc>
<biblStruct>
<analytic><author>Mac Piarais, Padraig</author><title>Staraidheacht Nua-Dhéanta - An Fhiann agus an Fhiannaidheachd.</title></analytic>
<monogr>
<title level="j">Staraidheacht Nua-Dhéanta - An Fhiann agus an Fhiannaidheachd.</title><imprint><publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher><date>Meitheamh, 1900</date></imprint>
</monogr> 
</biblStruct>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<profileDesc>
<langUsage><language ident="ga">Irish</language></langUsage>
</profileDesc>
</teiHeader>
<text><body><div><p><span><pb n="532"/></span>
<lb n="1"/><span>AN FHIANN AGUS AN FHIANNAIDHEACHD.</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>“A' bhfeicir na Goill-fhir ag luighe seach 'na n-aonluchd,</span>
<lb n="4"/><span>'S go mbeirid a gcinn tar na Cyclops le chéile?</span>
<lb n="5"/><span>Atáid annsúd, uch! trúip na Féinne,</span>
<lb n="6"/><span>Go hárdhach, lúbach, lúthmhar, léimneach!”</span></p>
<lb n="7"/>
<lb n="8"/><p><span>Is iomdha caith-mhíleadh cródha</span>
<lb n="9"/><span>calma agus féinnidh fial feardha do</span>
<lb n="10"/><span>Chlannaibh Gaedheal do mhair le</span>
<lb n="11"/><span>linn na haimsire atá caithte.</span>
<lb n="12"/><span>Maiseadh féin, níor mhair riamh</span>
<lb n="13"/><span>i nÉirinn iath-ghlais oileánaigh, ná</span>
<lb n="14"/><span>i nAlbain achd chomh beag, aon</span>
<lb n="15"/><span>dream do Ghaedhealaibh do sháruigh</span>
<lb n="16"/><span>ar cháil ná ar chlú, ar threise ná </span>
<lb n="17"/><span>ar thréineas, ar fhéile ná ar fhíor-</span>
<lb n="18"/><span>uaisleachd, an drong mhórdha</span>
<lb n="19"/><span>mhear-mheanmnach úd .i. Fianna </span>
<lb n="20"/><span>glan-áilne Gaedheal.  Tá do mhéid an</span>
<lb n="21"/><span>mheasa do bhí ag Gaedhealaibh ar an bhFéinn</span>
<lb n="22"/><span>go bhfuil an Fhiannaidheachd .i. sgéalaidheachd</span>
<lb n="23"/><span>fá'n bhFéinn ar an gcuid is mó líonmhaireachd </span>
<lb n="24"/><span>do litridheachd na hÉireann indiu.  Tá fós</span>
<lb n="25"/><span>do mhéid na suime atá ag Gaedhealaibh na</span>
<lb n="26"/><span>haimsire seo féin 'sa' bhFéinn, gurab iad</span>
<lb n="27"/><span>Fionn agus an Fhiann is mó atá mar ádhbhar </span>
<lb n="28"/><span>sgéalaidheachda ag Gaedhilgeoiríbh Éireann</span>
<lb n="29"/><span>agus Alban.  Gach cnoc is gach sliabh, gach linn</span>
<lb n="30"/><span>is gach eas dá bhfuil ó Dhonnchadh Daoi go</span>
<lb n="31"/><span>Tigh Mhóir, is amhlaidh atá sgéalaidheachd </span>
<lb n="32"/><span>Fhéinne le n-a haithris ag na sean-daoinibh</span>
<lb n="33"/><span>fútha go léir.  Dá bhfeicfeá cloch mhór liath</span>
<lb n="34"/><span>agus í suidhte fá thaobh sléibhe nó ar mhaoilinn</span>
<lb n="35"/><span>chnuic cheann-ghairbh, níor mhór dhuit bheith </span>
<lb n="36"/><span>deimhneach gurab é Fionn mac Cumhaill do</span>
<lb n="37"/><span>chaith an chloch soin le fathach nó le hallmhurach</span>
<lb n="38"/><span>éigin do bhí ar teann-ruathar teichidh roimhe,</span>
<lb n="39"/><span>gurab amhlaidh do shuidh an chloch ar an láthair</span>
<lb n="40"/><span>sin ar mhodh go bhfuil sí ann go dtí an lá </span>
<lb n="41"/><span>indiu.  Dá gcasfaidhe sgailp mhór leat agus í </span>
<lb n="42"/><span>ag déanamh dhá leath do chnoc nó do mhór-</span>
<lb n="43"/><span>shliabh, d'fhéadfá bheith cinnte gurab amhlaidh</span>
<lb n="44"/><span>do bhí Fionn nó duine éigin do'n Fhéinn ag</span>
<lb n="45"/><span>teann-tóruigheachd fathaigh nó Lochlannaigh </span>
<lb n="46"/><span>lá, gur bhuail sé buille claidhimh faoi i gcaoi</span>
<lb n="47"/><span>gur theip air a amus gur sgoilteadh an sliabh </span>
<lb n="48"/><span>leis an mbuille sin.  </span></p>
<lb n="49"/>
<lb n="50"/><p><span>Ba mhór iad tréithe na Féinne gan aon </span>
<lb n="51"/><span>amhras, má's fíor a léighthear i sgéalaidheachd </span>
<lb n="52"/><span>na hÉireann.  Maith an bhuidean do bhí 'na</span>
<lb n="53"/><span>maithibh (amhail adubhairt Gráinne inghean</span>
<lb n="54"/><span>Chormaic mhic Airt le Dáire Duanach mac</span>
<lb n="55"/><span>Mórna), mar atá, Fionn fial fír-eolgach </span>
<lb n="56"/><span>mac Cumhaill, Oisín uasal mac Finn,</span>
<lb n="57"/><span>Osgar an-ghlonnach mac Oisín, Gall glan-</span>
<lb n="58"/><span>bhéimeannach mac Mórna, Caoilte caol-</span>
<lb n="59"/><span>chosach mac Rónáin, Diarmaid déid-gheal</span>
<lb n="60"/><span>dreach-sholais ua Duibhne, mac Luighdheach</span>
<lb n="61"/><span>láimh-éachdach .i. mac inghine d'Fhionn, Fearghus</span>
<lb n="62"/><span>Finn-Bhéil mac Fhinn, Diorraing mac Dhobhair</span>
<lb n="63"/><span>Uí Bhaoisgne, agus go mor-mhór Conán maol </span>
<lb n="64"/><span>mallachdach na Féinne, fear millte agus mór-</span>
<lb n="65"/><span>bhuaidheartha gacha cuideachdan.</span></p>
<lb n="66"/>
<lb n="67"/><p><span>Níl fúm, ámh, tráchd fá'n bhFéinn féin do'n</span>
<lb n="68"/><span>dul so, achd beag.  Ar bheith i bhféagmhais</span>
<lb n="69"/><span>anma dhom 'seadh thugas  “An Fhiann agus an</span>
<lb n="70"/><span>Fhiannaidheachd” ar an aisde seo.  Déan-</span>
<lb n="71"/><span>faidh sé an gnó, b'fhéidir, chomh maith le n-a</span>
<lb n="72"/><span>mhalairt d'ainm.  'Sé rud atá romham, ámh,</span>
<lb n="73"/><span>sgrúdughadh agus géar-lorgaireachd do dhéanamh</span>
<lb n="74"/><span>ar an bhFiannaidheachd, — 'sé sin le rádh, ar a</span>
<lb n="75"/><span>bhfuil sgríobhtha agus ceaptha ag Gaedhealaibh</span>
<lb n="76"/><span>Éireann agus Alban d'fhilidheachd agus do chaint-</span>
<lb n="77"/><span>sgurtha ag baint leis an bhFéinn.  Ní dhéan-</span>
<lb n="78"/><span>fad, ar a shon soin, achd a bhfuil ráidhte </span>
<lb n="79"/><span>cheana ag luchd seanchasa do sgrudughadh, </span>
<lb n="80"/><span>bíodh sé i nGearmáinis, i bhFrainncis, nó</span>
<lb n="81"/><span>i mBéarla, d'ath-aithris i nGaedhilg.</span></p>
<lb n="82"/>
<lb n="83"/><p><span>Maiseadh, le tosnughadh ar an sgéal, tá</span>
<lb n="84"/><span>an Fhiannaidheachd so ar n-a roinnt 'na trí</span>
<lb n="85"/><span>rannaibh, do réir aimsire a ceaptha.  An</span></p>
</div>
<pb n="533"/>
<div><lb n="86"/><p><span>chéad roinn díobh, Fiannaidheachd do cumadh</span>
<lb n="87"/><span>(nó do cuireadh síos, mar badh chirte dhom a</span>
<lb n="88"/><span>rádh) i rith na haonmhadh haoise déag agus na</span>
<lb n="89"/><span>dara haoise déag; caint sgurtha a furmhór </span>
<lb n="90"/><span>so, achd tá filidheachd uirthi freisin.  An</span>
<lb n="91"/><span>dara roinn, Fiannaidheachd do sgríobhadh síos </span>
<lb n="92"/><span>le linn na ceathramhadh haoise déag agus na</span>
<lb n="93"/><span>cúigeadh haoise déag.  An tríomhadh roinn,</span>
<lb n="94"/><span>Fiannaidheachd do cuireadh le chéile ó'n</span>
<lb n="95"/><span>gcúigeadh haois déag go dtí an lá atá</span>
<lb n="96"/><span>indiu ann.  Béidh cur-síos gearr agam ar</span>
<lb n="97"/><span>gach roinn do na rannaibh seo.</span></p>
<lb n="98"/>
<lb n="99"/><p><span>(1) Maidir leis an gcéad roinn, ní mór</span>
<lb n="100"/><span>le rádh í i dtaobh a líonmhaireachda, achd is</span>
<lb n="101"/><span>maith is fiú sgrúdughadh í 'na dhéidh sin.</span>
<lb n="102"/><span>Caithfear a rádh ar an gcéad rud, cé gur</span>
<lb n="103"/><span>fá'n aonmhadh haois déag no fá'n dara haois</span>
<lb n="104"/><span>déag do sgríobhadh síos a furmhór, nach</span>
<lb n="105"/><span>bhfágann soin ná gur cumadh mór-chuid di i</span>
<lb n="106"/><span>bhfad roimhe sin.  Is deimhin gur cumadh agus í</span>
<lb n="107"/><span>do bheith mar bhéal-oideas ag luchd sgéal-</span>
<lb n="108"/><span>aidheachda le ciantaibh sul má sgríobhadh síos </span>
<lb n="109"/><span>í.  Do réir mar adeir Aelfread Nutt, </span>
<lb n="110"/><span>féadfaidhe a bhfuil le fagháil d'Fhiannaidheachd</span>
<lb n="111"/><span>ar n-a cur síos roimh an dara haois déag</span>
<lb n="112"/><span>do chur i gclódh i leabhairín nach mbeadh ann </span>
<lb n="113"/><span>acht céad leathanach; achd dár ndóigh, is ró-</span>
<lb n="114"/><span>dhearbhtha gur ceapadh a lán d'Fhiannaidheachd</span>
<lb n="115"/><span>le linn an dá aois sin agus gan í ar fagháil</span>
<lb n="116"/><span>indiu.  Is baramhlach gur dóigheadh nó gur</span>
<lb n="117"/><span>sgaipeadh leis an ngaoith na céadta do</span>
<lb n="118"/><span>shean-leabhraibh a raibh neart Fiannaidheachda</span>
<lb n="119"/><span>ionnta.  Agus rud eile: ó'n mbeagán so</span>
<lb n="120"/><span>do sgéalaidheachd do cumadh le linn an dá</span>
<lb n="121"/><span>aois úd, 'seadh d'fhás na mílte do sgéaltaibh</span>
<lb n="122"/><span>atá le fagháil ins na leabhraibh lámh do</span>
<lb n="123"/><span>sgríobhadh i rith na seacht gcéad bliadhan so</span>
<lb n="124"/><span>ghabh tharainn; agus fós gach cinéal sgéil dá</span>
<lb n="125"/><span>bhfuil ar fagháil anois againn, is amhlaidh atá</span>
<lb n="126"/><span>a mhac-samhail le fagháil ar an sean-Fhiann-</span>
<lb n="127"/><span>aidheachd so.</span></p>
<lb n="128"/>
<lb n="129"/><p><span>Tá rud eile is ion-chuirthe síos dom i</span>
<lb n="130"/><span>dtaobh na sean-Fhiannaidheachda.  Tá a fhios</span>
<lb n="131"/><span>ag an saoghal mór ar fad — nó, muna bhfuil,</span>
<lb n="132"/><span>badh cheart go mbéadh — gurbh é Oisín do</span>
<lb n="133"/><span>mhair i ndéidh na Féinne eile, do réir na</span>
<lb n="134"/><span>nua-sgéalaidheachda, gur aithris sé a n-im-</span>
<lb n="135"/><span>theachda is a sgéala do Phádraig Naomhtha.</span>
<lb n="136"/><span>Ní hé sin, ámh, dálta na sean-Fhiannaidheachda.</span>
<lb n="137"/><span>D'á réir siud ba hé Caoilte mac Rónáin .i.</span>
<lb n="138"/><span>giolla turais Fhinn do mhair d'éis na Féinne</span>
<lb n="139"/><span>is d'innis a sgéala do Ghaedhealaibh.  Is</span>
<lb n="140"/><span>ionann cás do'n dara roinn ar a dtráchdfad </span>
<lb n="141"/><span>anois.</span></p>
<lb n="142"/>
<lb n="143"/><p><span>(2.) 'Sé is ion-tuigthe as laighead na sean-</span>
<lb n="144"/><span>Fhiannaidheachda agus sgéalaidheachd Chon-culainn</span>
<lb n="145"/><span>do bheith chomh líonmhar fairsing sin, gur mhó</span>
<lb n="146"/><span>go mór an spéir do chuiridís na sean-</span>
<lb n="147"/><span>Ghaedhil — agus go haírithe uaisle na sean-</span>
<lb n="148"/><span>Ghaedheal — i sgéalaidheachd Chon-culainn ná</span>
<lb n="149"/><span>mar chuiridís i bhFiannaidheachd.  Achd, cé</span>
<lb n="150"/><span>nach feasach dhúinn cad fó ndear, tháinig</span>
<lb n="151"/><span>atharughadh mór ar an nGaedhealtachd le</span>
<lb n="152"/><span>linn na dara haoise déag.  Ó shoin anuas </span>
<lb n="153"/><span>is follas gur cuireadh ní ba mhó suime i</span>
<lb n="154"/><span>bhFiannaidheachd ná i n-aon saghas sgéalaidh-</span>
<lb n="155"/><span>eachda eile.  Bíodh a fhiadhnaise sin ar an</span>
<lb n="156"/><span>méid d'Fhiannaidheachd do cumadh ó'n am</span>
<lb n="157"/><span>soin anuas go dtí an t-am atá i láthair </span>
<lb n="158"/><span>indiu againn, i gcoimh-mheas le n-ar cumadh</span>
<lb n="159"/><span>do sgéalaidheachd Chon-culainn.  Agus ní hé</span>
<lb n="160"/><span>amháin go ndeachaidh sgéalaidheachd Chon-</span>
<lb n="161"/><span>culainn i laige, achd is amhlaidh do ghabh an </span>
<lb n="162"/><span>fhiannaidheachd ag fás agus ag síor-fhás, ag</span>
<lb n="163"/><span>leathadh agus ag síor-leathadh ionnas gurab í</span>
<lb n="164"/><span>atá ar dhá dtrian dh'á bhfuil againn d'fhinn-</span>
<lb n="165"/><span>sgéalaidheachd indiu.</span></p>
<lb n="166"/>
<lb n="167"/><p><span>Cad fó ndear an t-atharrughadh mór so?</span>
<lb n="168"/><span>'Sí tuairim Aelfread Nutt gurab é do </span>
<lb n="169"/><span>b'fháth leis, Dál gCais do theachd chum tosaigh</span>
<lb n="170"/><span>le linn Bhriain Bhóirmhe.  Le n-a linn-sean</span>
<lb n="171"/><span>'seadh so fuair maithe Mumhan an lámh</span></p>
</div>
<pb n="534"/>
<div><lb n="172"/><p><span>uachdair ar Uíbh-Néill ar an gcéad uair.</span>
<lb n="173"/><span>An fhaid do bhí sliochd Néill i righe Éireann,</span>
<lb n="174"/><span>níor bhaoghalach ná gurab i sgéalaidheachd </span>
<lb n="175"/><span>Uladh, .i. sgéalaidheachd Chon-culainn, ba mhó</span>
<lb n="176"/><span>do cuireadh suim ag Gaedhealaibh idir Ulaidh</span>
<lb n="177"/><span>agus chách eile.  Achd, iar mbaint áird-cheannais</span>
<lb n="178"/><span>Éireann do Bhrian do Mhaoilsheachlainn,</span>
<lb n="179"/><span>tháinig atharrughadh 'sa' sgéal.  Cuireadh</span>
<lb n="180"/><span>sgéalaidheachd Mhumhan i n-áirde agus do thuit</span>
<lb n="181"/><span>sgéalaidheachd Uladh chum deiridh.  Tá dá</span>
<lb n="182"/><span>bhárr soin, is dócha, gur mó d'fhás an Fhiann-</span>
<lb n="183"/><span>aidheachd, ar a raibh blas Mumhan riamh, ná</span>
<lb n="184"/><span>aon chinéal sgéalaidheachda eile.</span>
<lb n="185"/><span> </span>
<lb n="186"/><span>Bíodh soin mar atá, is deimhin go bhfuil a</span>
<lb n="187"/><span>lán mór d'Fhiannaidheachd, idir chaint sgurtha,</span>
<lb n="188"/><span>chaint chumaisg agus fhilidheachd, ar an dara</span>
<lb n="189"/><span>roinn do na trí rannaibh seo atá déanta</span>
<lb n="190"/><span>againn.  “Agallamh na Seanórach” an aisde</span>
<lb n="191"/><span>is mó cáil agus luach dá mbaineann leis an </span>
<lb n="192"/><span>dara roinn seo.  Caint chumaisg atá 'san</span>
<lb n="193"/><span>aisde seo .i. filidheachd a leath agus caint</span>
<lb n="194"/><span>sgurtha a leath eile.  Ar dhinnseanchas na</span>
<lb n="195"/><span>hÉireann 'seadh is mó thráchdas sí, agus 'sé</span>
<lb n="196"/><span>Caoilte mac Rónáin fear innsde an sgéil.</span></p>
<lb n="197"/>
<lb n="198"/><p><span>(3.) Tá orm 'sa' tríomhadh háit breathnughadh</span>
<lb n="199"/><span>ar na nua-fhiannaidheachd .i. ar ar cumadh do</span>
<lb n="200"/><span>sgéalaidheachd Fhéinne le linn na gceithre</span>
<lb n="201"/><span>aois seo do ghabh tharainn.  Téirigh isteach i</span>
<lb n="202"/><span>n-Acadamh Ríoghamhail na hÉireann, nó i</span>
<lb n="203"/><span>gColáisde na Trionóide nó i n-aon cheann</span>
<lb n="204"/><span>eile do na leabharagánaibh móra atá ar bun</span>
<lb n="205"/><span>i nÉirinn, i nAlbain, i Sasana nó 'san</span>
<lb n="206"/><span>Eoraip féin.  Féach go cruinn ar a bhfuil le</span>
<lb n="207"/><span>feicsint ins na háitibh seo do nua-fhian-</span>
<lb n="208"/><span>naidheachd, agus geallaim-se dhuit-se go gcuir-</span>
<lb n="209"/><span>fear iongnadh an tsaoghail ort.  Táid le</span>
<lb n="210"/><span>fagháil annsoin na mílte — na mílte, an eadh?</span>
<lb n="211"/><span>ní headh, achd na céadta agus na mílte do </span>
<lb n="212"/><span>mhíltibh — do láimh-sgríbhnibh agus iad ar n-a</span>
<lb n="213"/><span>líonadhle sgéalaidheachd fá'n bhFéinn.  Dá</span>
<lb n="214"/><span>dtaisdealfá an Roinn Eorpa ó'n taobh thiar</span>
<lb n="215"/><span>go dtí an taobh thoir agus ó'n taobh ó thuaidh go</span>
<lb n="216"/><span>dtí an taobh ó dheas, ní fheicfeá 'sa' mhéid</span>
<lb n="217"/><span>do'n chruinne do shiubhalfá, a samhail eile do</span>
<lb n="218"/><span>litridheachd láimh-sgríobhtha ar líonmhaireachd,</span>
<lb n="219"/><span>ar áilne, ar uaisle ná ar iongantachd.</span>
<lb n="220"/><span>Chaithfidhe deich míle leathanach 8uo do </span>
<lb n="221"/><span>cheangal le chéile agus leabhar do dhéanamh dhíobh</span>
<lb n="222"/><span>dá mb'áil linn a bhfuil le fagháil do nua-</span>
<lb n="223"/><span>fhiannaidheachd do chur i gclódh i n-aon leabhar</span>
<lb n="224"/><span>amháin, agus gan an t-iomlán do bheith thíos</span>
<lb n="225"/><span>againn 'na dhéidh sin, mar tá mhórán mór</span>
<lb n="226"/><span>do'n fhiannaidheachd gan sgríobhadh síos fós.</span></p>
<lb n="227"/>
<lb n="228"/><p><span>Caithfear dhá roinn do chéanamh do'n nua-</span>
<lb n="229"/><span>fhiannaidheachd so: filidheachd an chéad roinn,</span>
<lb n="230"/><span>agus caint sgurtha agus caint chumaisg an roinn</span>
<lb n="231"/><span>eile.  Maidir leis an bhfilidheachd is é an</span>
<lb n="232"/><span>leabhar mór úd do cuireadh le chéile fá'n</span>
<lb n="233"/><span>mbliadhain 1518 ag Séamus Mac Griogara, </span>
<lb n="234"/><span>deagh-dhuine eolgach do Ghaedhealaibh Alban,</span>
<lb n="235"/><span>an cnuasach is sine dhí dá bhfuil againn.  Tá</span>
<lb n="236"/><span>an leabhar so ar n-a choimeád, má's fíor</span>
<lb n="237"/><span>dhom, i Leabhragán na dTagarthóir i nDún</span>
<lb n="238"/><span>Éadain.  Tá ar an gceann is sine seachas</span>
<lb n="239"/><span>sin láimh-sgríbhinn atá i Mainisdir Bhráithreach</span>
<lb n="240"/><span>Naoimh Proinsias i mBaile Átha Cliath.  'Sa'</span>
<lb n="241"/><span>bhliadhain 1627 'seadh do sgríobhadh í siud.</span></p>
<lb n="242"/>
<lb n="243"/><p><span>Caithfear dhá roinn eile do dhéanamh do'n </span>
<lb n="244"/><span>chaint sgurtha.  Tá ar an gcéad roinn díobh-</span>
<lb n="245"/><span>so sgéalta ar a bhfuil cuma sdaire fírinnighe,</span>
<lb n="246"/><span>agus is amhlaidh atáid seo, agus fírinne agus bréagachd</span>
<lb n="247"/><span>ar n-a measgadh tré n-a chéile ionnta.</span>
<lb n="248"/><span>Maidir leis an dara roinn, níl innti achd</span>
<lb n="249"/><span>finn-sgéalaidheachd fhilidheachda amhail do-</span>
<lb n="250"/><span>bheir an Céitinneach uirthi.</span></p>
<lb n="251"/>
<lb n="252"/><p><span>Ó thárla dhom an oiread tráchda do dhéan-</span>
<lb n="253"/><span>amh fá fhiannaidheachd, is dóighthe go bhfiafró-</span>
<lb n="254"/><span>char dhiomh cia hiad an Fhiann?  Níor mhor</span>
<lb n="255"/><span>dhom iarraidh do dhéanamh ar an gceisd sin</span>
<lb n="256"/><span>d'fhuasgailt.</span></p>
<lb n="257"/>
<lb n="258"/><p><span>Ní fhéadaim, ámh, an cheisd úd atá dá</span>
<lb n="259"/><span>tagairt ag luchd-eolais na cruinne le</span></p>
</div>
<pb n="535"/>
<div><lb n="260"/><p><span>tamall, .i. an raibh Fionn agus an Fhiann riamh ann?</span>
<lb n="261"/><span>í do leigint tharm.  Dar le n-a lán, níor</span>
<lb n="262"/><span>mhaireadar riamh.  Cia an t-ughdar atá le</span>
<lb n="263"/><span>fiannaidheachd, mar sin?  Tá dream ann</span>
<lb n="264"/><span>adeir gurab é rud do bhí i bhFionn ná an</span>
<lb n="265"/><span>ghrian!  Is iomdha nós aisdeach dá chleachdadh</span>
<lb n="266"/><span>ag an mbuidhin eolais, agus tá ar nós do na</span>
<lb n="267"/><span>nósaibh seo a rádh nach raibh ins gach laoch agus</span>
<lb n="268"/><span>gach curadh do mhair i n-allód achd an ghrian.</span>
<lb n="269"/><span>Luchd eolais na Gearmáine is mó is cionn-</span>
<lb n="270"/><span>tach leis an mbaramhail seo do chraobhsgaoi-</span>
<lb n="271"/><span>leadh.  Dhá réir siud ní raibh i gCoin-chulainn, </span>
<lb n="272"/><span>i bhFionn, ná i n-aon laoch eile do laochaibh </span>
<lb n="273"/><span>an domhain achd an ghrian.  Tá sé ar eolas</span>
<lb n="274"/><span>ag gach aon'ne gur dhearbhuigh duine aca nach</span>
<lb n="275"/><span>raibh Naomh Pádraig féin riamh ann.  Le </span>
<lb n="276"/><span>fonómhad fá'n dream so 'seadh do chum</span>
<lb n="277"/><span>duine éigin leabhar ag dearbhughadh go cruinn</span>
<lb n="278"/><span>nár mhair Napóleon riamh.</span></p>
<lb n="279"/>
<lb n="280"/><p><span>Ag tráchd dom ar an gceisd seo, ámh, is é</span>
<lb n="281"/><span>is in-déanta dhom na hargóinte do-bheir na</span>
<lb n="282"/><span>daoine seo le n-a mbaramhail do dheimh-</span>
<lb n="283"/><span>niughadh do chur síos i ndéidh a chéile.  Is</span>
<lb n="284"/><span>beag le rádh iad, do réir mo mheasda-sa,</span>
<lb n="285"/><span>achd ar a shon soin, seo iad anois im' dhéidh:—</span></p>
<lb n="286"/>
<lb n="287"/><p><span>1. Is ionann  “Fionn” agus  “geal”; agus dar</span>
<lb n="288"/><span>ndóigh, nach bhfuil an ghrian geal a dóthain?</span></p>
<lb n="289"/>
<lb n="290"/><p><span>2. 'Sé ainm tugadh ar bhrathach Fhinn Gil</span>
<lb n="291"/><span>Ghréine (nó an Ghal Ghréine do réir druinge</span>
<lb n="292"/><span>eile).</span></p>
<lb n="293"/>
<lb n="294"/><p><span>3. Sealgaire mór do bhí i bhFionn, agus</span>
<lb n="295"/><span>sealgaire do bhí i nApollo .i. an ghrian leis.</span></p>
<lb n="296"/>
<lb n="297"/><p><span>4. Bhí an-dúil ag Fionn i bhfilidheachd, agus</span>
<lb n="298"/><span>ba mhór an file é féin; maiseadh, bhí Apollo</span>
<lb n="299"/><span>'na fhilidh chomh maith céadna.</span></p>
<lb n="300"/>
<lb n="301"/><p><span>5. Ba ghnáthach le Fionn oill-phéisde agus a</span>
<lb n="302"/><span>leithéidí do mharbhadh, má's fíor do luchd</span>
<lb n="303"/><span>sgéalaidheachda: cleachduigheadh an nós</span>
<lb n="304"/><span>céadna le hApollo, do réir ughdar na </span>
<lb n="305"/><span>Gréige.</span></p>
<lb n="306"/>
<lb n="307"/><p><span>Ní chromfad ar na hargóintibh seo do</span>
<lb n="308"/><span>bhréagnughadh, ó nach fiú liom baint leo.  Ní</span>
<lb n="309"/><span>dhéarad achd nach dtugann na sgoláirí is mó</span>
<lb n="310"/><span>ughdarthás dá sgríobhann ar an bhFéinn aon</span>
<lb n="311"/><span>chreideamhaint dóibh.  Sul ma chromfas mé,</span>
<lb n="312"/><span>ámh, ar a bhfuil ráidhte ag nua-ughdaraibh na</span>
<lb n="313"/><span>haimsire seo i dtaobh na Féinne do chur síos,</span>
<lb n="314"/><span>is amhlaidh is cóir dhom a dhéanamh féachaint</span>
<lb n="315"/><span>caidé atá le rádh ag na sean-ughdaraibh is</span>
<lb n="316"/><span>mó meas do Ghaedhealaibh agus do Ghallaibh; agus</span>
<lb n="317"/><span>fós caidé is ion-mheasda as seanchas agus as</span>
<lb n="318"/><span>sgéalaidheachd na hÉireann i leith na Féinne</span>
<lb n="319"/><span>do bheith ann.</span></p>
<lb n="320"/>
<lb n="321"/><p><span>An chéad chás de, tá fiannaidheachd le</span>
<lb n="322"/><span>fagháil is na sean-leabhraibh is sine atá</span>
<lb n="323"/><span>againn, mar atá Leabhar na hUidhre agus Leabhar</span>
<lb n="324"/><span>Laighean.  Tá ortha so sgéal i dtaobh Fhinn</span>
<lb n="325"/><span>do cumadh fá'n ochdmhadh haois.  Tráchdtar</span>
<lb n="326"/><span>fós ar Fhionn i Sanas Chormaic do cuireadh </span>
<lb n="327"/><span>le chéile fá'n mbliadhain 908, nó tamall</span>
<lb n="328"/><span>gearr 'na déidh.  Agus rud eile: tá</span>
<lb n="329"/><span>anmanna a seachd is ceithre fichid is céad </span>
<lb n="330"/><span>sgéal thíos ag fear sgríobhtha Leabhair Laigh-</span>
<lb n="331"/><span>ean, agus fiannaidheachd ortha.  Anois, má's</span>
<lb n="332"/><span>fíor do'n rí-sgoláire úd D'Arbois De</span>
<lb n="333"/><span>Iubainuille, cuireadh na hanmanna so i</span>
<lb n="334"/><span>ndéidh a chéile fá cheann na seachdmhadh</span>
<lb n="335"/><span>haoise.  Is ion-tuigthe as sin go raibh</span>
<lb n="336"/><span>fiannaidheachd ann roimh an aois sin, agus meas</span>
<lb n="337"/><span>agus cáil uirthi leis.</span></p>
<lb n="338"/>
<lb n="339"/><p><span>Níl mórán le rádh ag Tighearnach i dtaobh</span>
<lb n="340"/><span>na Féinne.  Ní thráchdann sé fá dhuine ar</span>
<lb n="341"/><span>bith díobh seachas Fionn féin, ná fá dhuine ar</span>
<lb n="342"/><span>bith eile dá luaidhtear i bhfiannaidheachd</span>
<lb n="343"/><span>seachas Cormac mac Airt agus Cairbre Lifea-</span>
<lb n="344"/><span>chair mac Chormaic.  Cuireann sé síos ámh</span>
<lb n="345"/><span>go bhfuair Fionn bás 'sa' bhliadhain 283.  Ní </span>
<lb n="346"/><span>thig Giolla Caomháin, fear comh-aimsire do</span>
<lb n="347"/><span>Thigearnach, leis seo, óir is ion-tuigthe as a</span>
<lb n="348"/><span>n-abair seisean gur 'sa' bhliadhain 252 'seadh</span>
<lb n="349"/><span>d'éag Fionn.  Tigid Annála Ríoghachda</span>
<lb n="350"/><span>Éireann le Tighearnach.</span>
<lb n="351"/></p>
</div>
<pb n="536"/>
<div><lb n="352"/><p><span>Maidir le Seathrún Céitinn, príomh-sdar-</span>
<lb n="353"/><span>aidhe na hÉireann, tá cur-síos fada aige</span>
<lb n="354"/><span>fá'n bhFéinn; agus ó ghabh sé le n-ais an Fhiann</span>
<lb n="355"/><span>agus an fhiannaidheachd do chaomhnadh ar úghdaraibh</span>
<lb n="356"/><span>na nua-Ghall, ní mór liom a bhfuil ráidhte</span>
<lb n="357"/><span>aige d'ath-aithris. </span></p>
<lb n="358"/>
<lb n="359"/><p><span>“Cibé adéaradh,” ar' sé, “nach raibhe</span>
<lb n="360"/><span>Fionn iná an Fhiann ann, ní fíor dhó é, óir</span>
<lb n="361"/><span>atáid againn-ne re suidhiughadh na Féinne</span>
<lb n="362"/><span>do bheith ann, na trí neithe le n-a ndearbhthar</span>
<lb n="363"/><span>fírinne gach sdaire 'san bhith leath amuigh do'n</span>
<lb n="364"/><span>Bhíobla, mar atá béal-oideas na sean, sean-</span>
<lb n="365"/><span>sgríbhne agus seod-chomharthaidhe dá ngoirthear</span>
<lb n="366"/><span>i Laidin monumenta.  Óir támuid dá chlos</span>
<lb n="367"/><span>ó bhéal go béal go raibhe Fionn agus an Fhiann</span>
<lb n="368"/><span>ann.  Agus fós atáid sgríbhne go fóir-</span>
<lb n="369"/><span>leathan dá fhaisnéis.  Atáid mar an gcéadna</span>
<lb n="370"/><span>sean-chomharthaidhe ar n-a n-ainmniughadh uatha,</span>
<lb n="371"/><span>mar atá Suidhe Finn ar Shliabh na mBan ó</span>
<lb n="372"/><span>Fhionn Ua Baoisgre, agus Gleann Ghairbh i n-Uibh</span>
<lb n="373"/><span>Faithche ó Gharbh mac Mórna, agus Leabaidh</span>
<lb n="374"/><span>Dhiarmada Uí Dhuibhne agus Ghráinne ag Poll</span>
<lb n="375"/><span>Tighe Liabáin i n-Uibh Fiachrach Aidhne d'á</span>
<lb n="376"/><span>ngoirthear Duthaigh Sheachnasaigh indiu; agus mar</span>
<lb n="377"/><span>sin do mhórán d'áitibh eile i nÉirinn.</span></p>
<lb n="378"/>
<lb n="379"/><p><span>“Agus dá n-abróchadh aon'ne nach in-</span>
<lb n="380"/><span>chreidte mórán dar sgríobhadh ar an bhFéinn,</span>
<lb n="381"/><span>is deimhin gurab fíor dhó é, óir ní raibh ríogh-</span>
<lb n="382"/><span>achd 'san bhith is nach sgríobhtaoi re linn na</span>
<lb n="383"/><span>pagántachda sgéal dá ngoirthí Fabula.</span>
<lb n="384"/><span>Féach, Ridire na Gréine, Bevis of Hampton,</span>
<lb n="385"/><span>Huon of Burdex, agus a shamhail eile sin do</span>
<lb n="386"/><span>sgríobhadh re linn an chreidimh féin.  Gidheadh</span>
<lb n="387"/><span>ní fhuil críoch 'san bhith is nár sgríobhadh sdaire</span>
<lb n="388"/><span>fírinneacha in-chreidte.  Mar an gcéadna,</span>
<lb n="389"/><span>tar cheann gur sgríobhadh iomad d'fhinn-</span>
<lb n="390"/><span>sgéaltaibh filidheachda ar Fhionn agus ar an</span>
<lb n="391"/><span>bhFéinn, mar atá Cath Fionn-trágha, Bruighean</span>
<lb n="392"/><span>an Chaorthainn, agus Imtheachda an Ghiolla Dhea-</span>
<lb n="393"/><span>cair, agus a shamhail sin de chaitheamh aimsire, </span>
<lb n="394"/><span>tairis sin is dearbh gur sgríobhadh sdaire</span>
<lb n="395"/><span>in-chreidte fírinneacha ortha.  Agus is dearbh</span>
<lb n="396"/><span>fós nach raibh ain-mhéid 'na bpearsanaibh </span>
<lb n="397"/><span>achd mar an druing do mhair le n-a linn féin.</span></p>
<lb n="398"/>
<lb n="399"/><p><span>“Agus ní raibhe ionnta acht buannadha do</span>
<lb n="400"/><span>ríghthibh Éireann re cosnamh agus re caomhnughadh</span>
<lb n="401"/><span>na críche dhóibh, amhail bhíd Caiptíní agus saighdiurí  </span>
<lb n="402"/><span>ag gach rígh indiu re cosnamh a chríche féin.”</span></p>
<lb n="403"/>
<lb n="404"/><p><span>Agus deir an Céitinneach fós:  “'Sé</span>
<lb n="405"/><span>gnáthshluagh,” ar sé, “do bhíodh fá bhuannachd</span>
<lb n="406"/><span>fá Fhionn trí catha na Gnáith-Fhéinne, agus trí</span>
<lb n="407"/><span>míle 'sa' chath, an tan fá síothach fir Éireann</span>
<lb n="408"/><span>re chéile.  Gidh eadh an tan d'fhás easaontas</span>
<lb n="409"/><span>idir aon luchd d'uaislibh Éireann agus an tÁird-</span>
<lb n="410"/><span>Rí, nó an tan fá héigin sluagh do chur i</span>
<lb n="411"/><span>nAlbain no neartughadh le Dál Riada i</span>
<lb n="412"/><span>n-aghaidh allmhurach, do bhíodh seachd gcatha ag</span>
<lb n="413"/><span>Fionn ionnas go mbíodh furthain sluaigh aige</span>
<lb n="414"/><span>re dul d'fhurtachd Dáil Riada i nAlbain, agus</span>
<lb n="415"/><span>re Éirinn do choimeád ar fóirneart eachd-</span>
<lb n="416"/><span>rannach mar an gcéadna.  Is iomdha árd-</span>
<lb n="417"/><span>taoiseach do bhíodh fá Fhionn ar an bhFéinn, </span>
<lb n="418"/><span>mar atá Caith-mhíleadh os cionn Catha amhail </span>
<lb n="419"/><span>bhíos Colonel os cionn Regiment, Ceann</span>
<lb n="420"/><span>Feadhma Céid amhail bhíos Caiptín anois,</span>
<lb n="421"/><span>Taoiseach Caogaid amhail bhíos Lieutenant,</span>
<lb n="422"/><span>Taoiseach Tríochaid amhail bhíos Corporal, agus</span>
<lb n="423"/><span>Taoiseach Naonbhair amhail do bhíodh Decurio </span>
<lb n="424"/><span>ag an Rómhánach … Agus an tan </span>
<lb n="425"/><span>luaidhtear i Sdair na hÉireann fear comh-</span>
<lb n="426"/><span>lainn céid nó caogaid nó naonbhair nó a </span>
<lb n="427"/><span>samhail eile sin do bheith do'n Fhéinn, ní </span>
<lb n="428"/><span>headh is ion-tuigthe asda gurab dá láimh</span>
<lb n="429"/><span>féin do mhuirbheochadh sé céad nó caogad nó</span>
<lb n="430"/><span>naonbhar, achd is eadh is ion-tuigthe as gur</span>
<lb n="431"/><span>bharánta caogaid nó céid nó naonbhair é,</span>
<lb n="432"/><span>agus go mbíodh ion-chomhlainn dá bhuidhin re n-a</span>
<lb n="433"/><span>samhail féin do bharánta ag a mbíodh samhail</span>
<lb n="434"/><span>na buidhne céadna aige.”</span></p>
<lb n="435"/>
<lb n="436"/><p><span>Is follas as a n-abair an Céitinneach go</span>
<lb n="437"/><span>raibh drong ann le linn an Chéitinnigh féin</span>
<lb n="438"/><span>nár chreid an Fhiann do bheith ann riamh.</span>
<lb n="439"/></p>
</div>
<pb n="537"/>
<div><lb n="440"/><p><span>Cad atá le rádh ag na nua-sgoláiríbh is</span>
<lb n="441"/><span>mó ughdárthas indiu i dtaobh na Féinne?</span>
<lb n="442"/><span>Tigid Seaghán Ua Donnabháin agus Eoghan Ua</span>
<lb n="443"/><span>Cómhraidhe leis an gCéitinneach.  B'í tuairim</span>
<lb n="444"/><span>Eoghain Uí Chómhraidhe gur mhair Fionn chomh </span>
<lb n="445"/><span>cinnte is mhair Iul Céasar 'sa' Róimh.  Deir</span>
<lb n="446"/><span>Windisch, ag tráchd dó ar an gcuma bréag-</span>
<lb n="447"/><span>achda atá ar fhurmhór na fiannaidheachda, nach</span>
<lb n="448"/><span>bhfágann soin gan an Fhéinn do mharthain</span>
<lb n="449"/><span>amhail do-bheir seanchas na hÉireann teist</span>
<lb n="450"/><span>uirthi.  Tig D'Arbois De Iubainuille leis sin.</span></p>
<lb n="451"/>
<lb n="452"/><p><span>Achd, má's fíor do'n Chéitinneach agus do</span>
<lb n="453"/><span>luchd a leanamhna a n-abraid i leith na</span>
<lb n="454"/><span>Féinne do bheith 'na harm cosanta ag áird-</span>
<lb n="455"/><span>ríghthibh na hÉireann, tá ceisd eile againn </span>
<lb n="456"/><span>le socrughadh.  Cia hiad na hallmhuraigh seo</span>
<lb n="457"/><span>ar a mbídís ag cosnamh cuanta na críche </span>
<lb n="458"/><span>chomh dian dícheallach soin?   “Lochlannaigh”</span>
<lb n="459"/><span>an t-ainm is mó thugtar ortha 'sa' sgéal-</span>
<lb n="460"/><span>aidheachd.  Cia hiad na Lochlannaigh seo?</span>
<lb n="461"/><span>'Sí baramhail a láin gurab iad na Rómhánaigh</span>
<lb n="462"/><span>iad.  Ní féidir, ámh, do réir na nua-ughdar </span>
<lb n="463"/><span>is mó eolas ar an gcúis, creideamhaint do'n</span>
<lb n="464"/><span>bharamhail seo.  An chéad chás de, níor chrom-</span>
<lb n="465"/><span>adar Rómhánaigh riamh ar Éirinn do chur</span>
<lb n="466"/><span>fá neart a lámh.  “Do bhí Éire ó thús saor</span>
<lb n="467"/><span>ó ruathar an uile chinidh choigcríche,” agus ní hé</span>
<lb n="468"/><span>amháin go raibh Éire saor ó iomruagadh na</span>
<lb n="469"/><span>Rómhánach, achd do ghnídís Gaedhil ruathair</span>
<lb n="470"/><span>uatha féin do thabhairt fá Bhreatain agus fá na</span>
<lb n="471"/><span>críochaibh eile do bí fá chumhachdaibh Rómhánach,</span>
<lb n="472"/><span>ag cosgar agus ag sgiobadh ar thárla leo.  Ní </span>
<lb n="473"/><span>fhéadfaidhe a mheasadh mar sin go raibh</span>
<lb n="474"/><span>d'fhiachaibh ar Ghaedhealaibh Éire do choimeád </span>
<lb n="475"/><span>ar fhóirneart na Rómhánach, agus ní dócha, dá</span>
<lb n="476"/><span>réir sin, gurab iad na Rómhánaigh do bhí ins</span>
<lb n="477"/><span>na Lochlannachaibh seo.  Cia hiad féin mar</span>
<lb n="478"/><span>sin?  Tá an ceisd sin gan reidhteach againn</span>
<lb n="479"/><span>go fóill.</span></p>
<lb n="480"/>
<lb n="481"/><p><span>Do réir measda Aelfread Nutt, an fear</span>
<lb n="482"/><span>is mó eolas ar fhiannaidheachd agus ar sgéal-</span>
<lb n="483"/><span>aidheachd daoine dá bhfuil beo fá'n am so,</span>
<lb n="484"/><span>féadfaidhe nár mhair an Fhiann 'san tríomhadh</span>
<lb n="485"/><span>haois, amhail innsdear sgéala ortha achd, má</span>
<lb n="486"/><span>mhaireadar i n-aon chor, gur mhaireadar fá'n</span>
<lb n="487"/><span>naomhadh haois; agus gurab é rud do bhí ionnta</span>
<lb n="488"/><span>ná luchd amhsaine do bhí fá chíos agus fá thuaras-</span>
<lb n="489"/><span>dal ag maithibh Éireann le cathughadh i </span>
<lb n="490"/><span>n-aghaidh Lochlannach.  Cé go bhfuil cuma</span>
<lb n="491"/><span>fírinne ar an mbaramhail seo, ní féidir</span>
<lb n="492"/><span>leigint léi.  Óir, mar adubhart anois beag,</span>
<lb n="493"/><span>tá sgéalta fá'n bhFéinn le fagháil do cumadh </span>
<lb n="494"/><span>fá cheann na hochdmhadh haoise.  Tá fós an-</span>
<lb n="495"/><span>manna na sgéalta bhfiannaidheachda úd i</span>
<lb n="496"/><span>Leabhar Laighean ar n-a n-áireamh fá cheann na</span>
<lb n="497"/><span>seachdmhadh haoise.  Anois, tá a fhios ag </span>
<lb n="498"/><span>an gcoitcheannachd nach dtáinig Lochlannaigh</span>
<lb n="499"/><span>i dtír i nÉirinn go dtí an bhliadhain 795, agus</span>
<lb n="500"/><span>nár shuidheadar ann go dtí an bhliadhain 832.</span></p>
<lb n="501"/>
<lb n="502"/><p><span>“Cá bhfios dúinn,” ar Fear Eagair Iris-</span>
<lb n="503"/><span>leabhair na Gaedhilge, ag cur síos dó ar</span>
<lb n="504"/><span>leabhar do leabhraibh Aelfread Nutt, “nár</span>
<lb n="505"/><span>mhair Fionn agus an Fhiann 'san tríomhadh haois,</span>
<lb n="506"/><span>agus gur cuireadh na Lochlannaigh i gcionn an </span>
<lb n="507"/><span>sgéil i ndéidh a n-aimsire sin, dálta mar</span>
<lb n="508"/><span>do cuireadh anmanna Bhriain Bhóirmhe agus</span>
<lb n="509"/><span>Murchaidh insan sgéalaidheachd i ndéidh catha</span>
<lb n="510"/><span>Cluana Tairbh, amhail adeir an t-ughdar féin</span>
<lb n="511"/><span>tamall anonn 'san leabhar?”</span></p>
<lb n="512"/>
<lb n="513"/><p><span>Is móide is ion-mheasda fírinne an neith</span>
<lb n="514"/><span>adeir Eagarthóir an Irisleabhair, an rud</span>
<lb n="515"/><span>adeir an t-oide eolgach úd, Rhys, i dtaobh</span>
<lb n="516"/><span>an fhocail  “Lochlannach”.  'Sí ciall atá leis</span>
<lb n="517"/><span>an bhfocal so ins na sean-sgéaltaibh, dá réir</span>
<lb n="518"/><span>siud, ná duine chomhnuigheas fá chuantaibh agus</span>
<lb n="519"/><span>fá lochaibh, agus is amhlaidh tugadh Lochlannaigh</span>
<lb n="520"/><span>ar dhream d'allmhurachaibh draoidheachda do </span>
<lb n="521"/><span>mhaireadh fá chuantaibh agus fá lochaibh an domhain </span>
<lb n="522"/><span>thiar.  Má's amhlaidh atá, is ró-dhóigh gur</span>
<lb n="523"/><span>leis an druing seo bhaineas a n-innsdear i</span>
<lb n="524"/><span>bhfiannaidheachd i dtaobh Lochlannach, agus gur</span>
<lb n="525"/><span>cuireadh na Lochlannaigh i gceann an sgéil i</span></p>
</div>
<pb n="538"/>
<div><lb n="526"/><p><span>ndéidh a n-aimsire féin, mar adeir Fear an</span>
<lb n="527"/><span>Irisleabhair.</span></p>
<lb n="528"/>
<lb n="529"/><p><span>Tá baramhail eile craobhsgaoilte le</span>
<lb n="530"/><span>tamall ag an sgoláire mór úd Zimmer.</span>
<lb n="531"/><span>Do réir mar cheapas seisean is Lochlannaigh</span>
<lb n="532"/><span>do bhí i bhFionn agus 'sa' bhFéinn féin!  Maidir </span>
<lb n="533"/><span>leis an mbaramhail seo, ní thig aon sgoláire </span>
<lb n="534"/><span>do sgoláiribh Gaedhilge an domhain léi, ní</span>
<lb n="535"/><span>nach iongnadh; agus go dearbhta ní fhéadfadh</span>
<lb n="536"/><span>duine ar bith teachd leis, ó thárla go bhfuil </span>
<lb n="537"/><span>fiannaidheachd againn do ceapadh i bhfad sul</span>
<lb n="538"/><span>tháinig na Lochlannaigh ó'n Roinn Eorpa</span>
<lb n="539"/><span>anoir ar chor ar bith.</span></p>
<lb n="540"/>
<lb n="541"/><p><span>Gurab é sin a bhfuil le cur síos agam i </span>
<lb n="542"/><span>dtaobh na Féinne agus na fiannaidheachda go</span>
<lb n="543"/><span>nuige seo.</span></p>
<lb n="544"/>
<lb n="545"/><p><span>Pádraig Mac Piarais.</span>
<lb n="546"/></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Staraidheacht Nua-Dhéanta - An Fhiann agus an Fhiannaidheachd.

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Staraidheacht Nua-Dhéanta - An Fhiann agus an Fhiannaidheachd.

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
