Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Cuairt Mhíosa i gConamara (ar leanamhaint)</title><author><name type="main">Ní fios</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">CS1899_03_25_18b</note>
                         <note type="L">18</note>
                         <note type="B">1899</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>CS1899_03_25_18b</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><biblStruct><analytic><author>Ní fios</author><title>Cuairt Mhíosa i gConamara (ar leanamhaint)</title></analytic><monogr>
					<title level="j">An Claidheamh Soluis</title><imprint><publisher>An Claidheamh Soluis</publisher><date>1899</date></imprint>
 </monogr> </biblStruct></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>Cuairt Mhíosa i gConnamara</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>Tomás Ua* Coinceannainn do sgríobh</span>
<lb n="4"/><span>(ar leanamhaint)</span></p>
<lb n="5"/>
<lb n="6"/><p><span>D'fhuagair an t-Athair Pádraig ó'n altóir go</span>
<lb n="7"/><span>mbeadh cruinniughadh againn go dlúth thar éis an aifrinn</span>
<lb n="8"/><span>le craoibh do Chonnradh na Gaedhilge do chur ar bun.</span>
<lb n="9"/><span>Bhí 'fhios ag gach uile dhuine 'san bparráiste é le</span>
<lb n="10"/><span>laetheanntaibh roimhe sin agus siúd is go madh é an lá</span>
<lb n="11"/><span>b'fhliche ba stoirmnighe tháinig le bliadhantaibh, níor</span>
<lb n="12"/><span>chongbhaigh sin 'sa mbaile iad, bhí an oiread sain do</span>
<lb n="13"/><span>phráidhinn aca 'san nGaedhilg.  Ní fácathas an oiread</span>
<lb n="14"/><span>daoine bailighthe i dteannta a chéile riamh i gCloich na</span>
<lb n="15"/><span>Rón agus bhí ann an lá sain. Cuireadh craobh bhreagh ar</span>
<lb n="16"/><span>bun ann, agus tá súil agam go dtiubhraidh sí toradh maith</span>
<lb n="17"/><span>líonmhar agus nuair thiocfas mé thar n-ais arís go bhfeicfidh</span>
<lb n="18"/><span>mé atharrughadh mór ar an mbaile ó'n gcéad lá tháinig</span>
<lb n="19"/><span>mé ann.</span></p>
<lb n="20"/>
<lb n="21"/><p><span>*Caithfimid ar leithsgéal do ghabháil le n-ár gcaraid Tomás Ua</span>
<lb n="22"/><span>Coinceannainn fá "Mhac Coinceannainn" do thabhairt mar shloin-</span>
<lb n="23"/><span>neadh air. "Ua Coinceannainn" ba chuirte síos dhúinn - F. an Ch.</span>
<lb n="24"/></p>
</div>
<pb n="19"/>
<div><lb n="25"/><p><span>D'fhan mé beagán do laetheanntaibh 'na dhiaidh seo i</span>
<lb n="26"/><span>gCloich na Rón, gur cheap mé go raibh gach shórt d'ár</span>
<lb n="27"/><span>fhéad mé a chuideóchadh leis an gCraobh déanta, is</span>
<lb n="28"/><span>annsain chuaidh mé go dtí an Clochán.</span></p>
<lb n="29"/>
<lb n="30"/><p><span>'Sé an Clochán an baile is mó agus is éifeachtaighe 'san</span>
<lb n="31"/><span>gContae ó Ghaillimh siar, acht má's é is mó, 'sé an baile</span>
<lb n="32"/><span>is Gallda agus is Sasanaighe freisin ní hé amháin 'san</span>
<lb n="33"/><span>gContae acht i gCúige Connacht ar fad. Shiubhal mé</span>
<lb n="34"/><span>síos agus aníos, anonn agus anall an dá shráid atá ann agus</span>
<lb n="35"/><span>cumha an domhain orm.  Cheap mé gur bh'istigh i lár</span>
<lb n="36"/><span>Londain Shasana do bhíos! "Ní féidir," adeirim liom</span>
<lb n="37"/><span>féin, "go bhfuil mé i mbaile an Chlochán i gceart-lár</span>
<lb n="38"/><span>Connamara agus gan focal do theangaidh Phádraig Naomhtha</span>
<lb n="39"/><span>Brighde agus Cuilm-chille dhá labhairt ann!"</span></p>
<lb n="40"/>
<lb n="41"/><p><span>Seo í an fhírinne anois. Ní measaim go gcuala an</span>
<lb n="42"/><span>oiread is aon fhocal amháin féin acht Béarla. Is doiligh</span>
<lb n="43"/><span>á admháil acht caithfear an fhírinne innsint cé gur</span>
<lb n="44"/><span>minic bhíonn sí searbh.</span></p>
<lb n="45"/>
<lb n="46"/><p><span>Chuaidh mé go dtí teacht an tsagairt an Canóin</span>
<lb n="47"/><span>MacAilpín.  Leig mé aige m'anam agus an gnó thug do'n</span>
<lb n="48"/><span>Chlochán mé.  Fuair mé é féin agus an sagart óg - an</span>
<lb n="49"/><span>tAthair Bhairdín - lán-sásta ar a ndícheall do dhéanamh,</span>
<lb n="50"/><span>agus dubhradar go gcuideóchaidís liom ins gach uile</span>
<lb n="51"/><span>bhealach dá bhféadfaidís.</span></p>
<lb n="52"/>
<lb n="53"/><p><span>Shiubhal mé ó shiopa go siopa, labhair mé le beag agus</span>
<lb n="54"/><span>mór, óg agus sean. Mhínigh mé dhóibh an fáth ar a dtáinig</span>
<lb n="55"/><span>mé 'na measg, agus an náire ba chóir bheith oraibh mar</span>
<lb n="56"/><span>Éireannachaibh fá n-a dteangaidh do leigean ar lár.</span>
<lb n="57"/><span>"Ní hionann sibhse," arsa mise, "agus daoine i mbailtibh</span>
<lb n="58"/><span>eile i n-Éirinn, nach bhfuil aon eolas aca ar a dteangaidh.</span>
<lb n="59"/><span>Acht sibhse a rugadh agus a tógadh annso i gConnamara ba</span>
<lb n="60"/><span>chóir dhíbh-se go háirighthe í do labhairt i dtosach ar</span>
<lb n="61"/><span>theangaidh na Sasanach."</span></p>
<lb n="62"/>
<lb n="63"/><p><span>Níl duine 'sa mbaile nach dtáinig liom 'san méid sin.</span>
<lb n="64"/><span>Bhí náire ortha roimhe seo fá n-a labhairt, agus cuid mhór</span>
<lb n="65"/><span>aca nach leigfeadh ortha féin go raibh eolas ar bith aca</span>
<lb n="66"/><span>uirthi, seo iad ag labhairt Gaedhilge arís chomh blasta</span>
<lb n="67"/><span>le muintir Árainn féin!</span></p>
<lb n="68"/>
<lb n="69"/><p><span>Chaith mé trí lá mar so ag dul i measg na ndaoine</span>
<lb n="70"/><span>'gá spreagadh agus caithfidh mé a rádh go raibh iongantas</span>
<lb n="71"/><span>mór orm fá'n atharrughadh tháinig ar na daoinibh.</span>
<lb n="72"/><span>Shiubhail mé tríd an margadh Dia Sathairn.  Casadh fear</span>
<lb n="73"/><span>dhom darbh ainm Pádraig Garbh as Cloch na Rón - ball</span>
<lb n="74"/><span>de'n ghéag chuir mé ar bun an Domhnach roimhe sin.  Ar</span>
<lb n="75"/><span>an nóiméid is chonnaic sé mé tháinig sé anall agus thug sé</span>
<lb n="76"/><span>creath láimhe dhom. Bhíomar ag caint agus ag cur-síos ar</span>
<lb n="77"/><span>an obair rinneadh 'na bhaile féin an tseachtmhain roimhe</span>
<lb n="78"/><span>sin agus ag géarán ar laighead an mheasa bhí ag muintir an</span>
<lb n="79"/><span>Chlocháin ar an teangaidh agus an grádh mór bhí aca ar an</span>
<lb n="80"/><span>mBéárla, nuair tháinig ceannuighe mór anall agus d'fhiaf-</span>
<lb n="81"/><span>ruigh de'n fhear so: "How much would ye ba wantin'</span>
<lb n="82"/><span>for the sheep?"  D'fhreagair Pádraig dó i nGaedhilg,</span>
<lb n="83"/><span>is ní túisge bhís in déanta nuair labhair an boicín seo:</span>
<lb n="84"/><span>"Tis bargains we want, not Irish!"</span></p>
<lb n="85"/>
<lb n="86"/><p><span>An bitheamhnach so agus a leithéidí dhéanas an mí-ádh mór</span>
<lb n="87"/><span>do'n Ghaedhilg.  Seoiníní an Bhéarla fhásas suas ó'n</span>
<lb n="88"/><span>salchar agus ó'n mbréantas - sin iad agus a leithéidí bhreath-</span>
<lb n="89"/><span>nuigheas anuas ar ár dteangaidh tíoramhail le tarcuisne</span>
<lb n="90"/><span>agus mí-mheas agus thosnuigheas ag magadh fá mhuintir na tuaithe</span>
<lb n="91"/><span>nuair thigeas siad chuig a gcuid siopaoi agus nuair labhras</span>
<lb n="92"/><span>siad i nGaedhilg.  Bhí an teanga sáthach maith ag Naomh</span>
<lb n="93"/><span>Pádraig agus Naomh Colm-cille agus Aodh Ruadh agus Eoghan</span>
<lb n="94"/><span>Ruadh agus gach uile fhear maith agus ceannsach d'á raibh i</span>
<lb n="95"/><span>n-Éirinn riamh anuas go dtí an t-Aird-Easbog Seaghán</span>
<lb n="96"/><span>Mac hÉil, acht níl sí galánta go leor ag spriosánaibh</span>
<lb n="97"/><span>na haimsire seo!  A Dhia, nach náireach an sgéal é! agus</span>
<lb n="98"/><span>nach símeamhail an mhaise do chuid againn Éireannaigh</span>
<lb n="99"/><span>do thabhairt orainn féin agus gan focal do theangaidh na</span>
<lb n="100"/><span>hÉireann 'nár bpluic!</span></p>
<lb n="101"/>
<lb n="102"/><p><span>Ní túisge bhí na focla so amach as béal an fhir seo</span>
<lb n="103"/><span>nuair bhí beirt nó triúr réidh le breith i ngreim sgórnaigh</span>
<lb n="104"/><span>air agus tachtadh do tabhairt dó, muna mbeadh go rugas</span>
<lb n="105"/><span>ortha agus adubhart leo foighead do bheith aca - nár bh'fiú é</span>
<lb n="106"/><span>do thachtadh.</span></p>
<lb n="107"/>
<lb n="108"/><p><span>Anois, a léightheoirí, is beag an sgéilín é seo, agus</span>
<lb n="109"/><span>b'fhéidir go ndéarfaidh cuid agaibh nach fiú é d'aithris,</span>
<lb n="110"/><span>acht sílimse gur fiú.  Nach gcruthuigheann sé dhúinn</span>
<lb n="111"/><span>chomh follasach is tá srón ar an éadan go bhfuil croidhe</span>
<lb n="112"/><span>follain ag muintir na tíre 'na dhiaidh sin?  Taisbeánann</span>
<lb n="113"/><span>sé dhúinn nuair mhasluighthear teanga na hÉireann go</span>
<lb n="114"/><span>mbíonn fear a cosanta le fagháil fear sheasfas suas</span>
<lb n="115"/><span>agus throidfeas ar a son.</span></p>
<lb n="116"/>
<lb n="117"/><p><span>Tháinig an Domhnach.  Thar éis an Aifrinn chruinnuigh</span>
<lb n="118"/><span>na daoine i dteannta a chéile i dtigh na cúirte, agus siúd</span>
<lb n="119"/><span>is 'gur mór an teach é, ní raibh sé leath sáthach mór le</span>
<lb n="120"/><span>n-a gcongbháil ar fad.  Bhí an Canóin MacAilpín 'sa'</span>
<lb n="121"/><span>gcathaoir, agus is ríoghmhaith an cathaoirleach rinne sé.</span>
<lb n="122"/><span>Labhair sé ar feadh leath-uaire ag míniughadh dóibh an</span>
<lb n="123"/><span>obair mhór atá Connradh na Gaedhilge do dhéanamh ar</span>
<lb n="124"/><span>fuaid na hÉireann agus an náire ba chóir dhúinn bheith orainn</span>
<lb n="125"/><span>ina leigfimid ár dteanga uainn agus an Bhéarla do thógáil</span>
<lb n="126"/><span>suas 'na háit.  "Tá súil agam," ars' eisean, "gur</span>
<lb n="127"/><span>Gaedhilg bhreagh mhilis bhlasta laibheoras sibh le n-a chéile</span>
<lb n="128"/><span>as so amach.  Tá aon cheann amháin de na rúnaibh atá</span>
<lb n="129"/><span>le cur os bhar gcomhair indiu níos foilleamhnaighe liom</span>
<lb n="130"/><span>ná aon cheann eile," ars' eisean, "sé sin an rún ag</span>
<lb n="131"/><span>iarraidh ar cheannphortaibh sgoile nuair atá maighistirí</span>
<lb n="132"/><span>ag teastáil uatha uaidh seo amach roghain do thabhairt</span>
<lb n="133"/><span>dóibh seo labhras teanga na hÉireann.  Chomh fada is</span>
<lb n="134"/><span>bheas mise 'mo cheannphort ar aon sgoil, shiubhalfaidh mé</span>
<lb n="135"/><span>Éire go léir sul má gheobhaidh mé aon mháighistir acht an</span>
<lb n="136"/><span>té 'bhfuil teanga na hÉireann aige."</span></p>
<lb n="137"/>
<lb n="138"/><p><span>Shuidh an Canóin síos, agus ní bhréag a rádh go raibh an</span>
<lb n="139"/><span>cruinniughadh ag greadadh bos go ceann cúig nóimíd.</span>
<lb n="140"/><span>Faraoir gan céad againn mar an gCanóin ar fuaid</span>
<lb n="141"/><span>Cúíge Connacht!  Dá mbeadh, b'fhurasta an chúis do</span>
<lb n="142"/><span>chur ar a haghaidh.  Thug na daoine ba cheannsaighe 'san</span>
<lb n="143"/><span>mbaile oráideacha breagha uatha freisin agus cuireadh</span>
<lb n="144"/><span>Craobh de Chonnradh na Gaedhilge ar bun 'sa' gClochán.</span>
<lb n="145"/><span>Dubhairt gach uile dhuine nach bhfacadar tionól chomh mór</span>
<lb n="146"/><span>chomh croidheamhail i dteannta a chéile roimhe fós riamh,</span>
<lb n="147"/><span>agus dubhradh liom mar an gcéadna go gcualathas an</span>
<lb n="148"/><span>oiread Gaedhilge tráthnóna an lae sain, thar éis an</span>
<lb n="149"/><span>chruinniughthe, is cualathas san mbaile le leith-bhliadhain</span>
<lb n="150"/><span>roimhe sin.</span></p>
<lb n="151"/>
<lb n="152"/><p><span>Tá triúr 'san gClochán chaithfeas mé a n-anmanna</span>
<lb n="153"/><span>deo thabhairt, 'siad sain Pádraig Mac Amhlaibh, Pádraig</span>
<lb n="154"/><span>Ua Conruaidh agus Seaghán Cnáifreach.  Thugadar congnamh</span>
<lb n="155"/><span>agus cabhair mhór dhom, agus is ar a nguailnibh atá an obair</span>
<lb n="156"/><span>ag tuitim anois.</span></p>
<lb n="157"/>
<lb n="158"/><p><span>(Tuilleadh)</span></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Cuairt Mhíosa i gConamara (ar leanamhaint)

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Cuairt Mhíosa i gConamara (ar leanamhaint)

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
