Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<TEI><teiHeader type="text">
	 
<fileDesc>
<titleStmt>
<title type="main">Greann na Gaedhilge.</title><author><persName>Ua Muirgheasa, Énrí</persName></author><editor><name type="main">Laoide, Seosamh (Lloyd, Joseph H.)</name></editor><respStmt>
	<resp>Electronic edition compiled by</resp>
	<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
	</respStmt>
	</titleStmt>
<editionStmt>
	 <edition>
		 <note type="N">IG10-11049</note>
		 <note type="L">40</note>
		 <note type="B">1899</note>
		 <note type="C"/>
		 <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
	 </edition>
</editionStmt>
<publicationStmt>
		<publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher>
		<pubPlace>24 Upper O'Connell Street, Dublin</pubPlace><date>Samhain, 1899</date><idno>IG10-11049</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
</publicationStmt>
<seriesStmt>
<title level="s">Irisleabhar na Gaedhilge</title><biblScope unit="vol">10</biblScope>
</seriesStmt>
<sourceDesc>
<biblStruct>
<analytic><author>Ua Muirgheasa, Énrí</author><title>Greann na Gaedhilge.</title></analytic>
<monogr>
<title level="j">Greann na Gaedhilge.</title><imprint><publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher><date>Samhain, 1899</date></imprint>
</monogr> 
</biblStruct>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<profileDesc>
<langUsage><language ident="ga">Irish</language></langUsage>
</profileDesc>
</teiHeader>
<text><body><div><p><span>GREANN NA GAEDHILGE.</span></p>
<lb n="1"/>
<lb n="2"/><p><span>Sgeilín ó Dhún na nGall.</span></p>
<lb n="3"/>
<lb n="4"/><p><span>Bhí fear ann a bhí caoch no ar</span>
<lb n="5"/><span>leath-shúil, agus i n-ionad na</span>
<lb n="6"/><span>súile eile bhí súil ghloine</span>
<lb n="7"/><span>aige.  Aon lá amháin bhuail</span>
<lb n="8"/><span>se isteach i dtigh leanna.  Ba chailín a bhí</span>
<lb n="9"/><span>ag freastal ins an tigh leanna, agus ba dheas</span>
<lb n="10"/><span>an cailín í.  Thosuigh an fear ag caint</span>
<lb n="11"/><span>agus ag rugaireacht léithi, acht ní raibh spéis</span>
<lb n="12"/><span>ag an gcailín ann féin ná i n-a chuid</span>
<lb n="13"/><span>cainte.  Ar chuma ar bith, nuair a bhí se ag</span>
<lb n="14"/><span>imtheacht, dubhairt sé leis an gcailín,</span>
<lb n="15"/><span>“Slán leat, agus tá súil agam go bhfeicidh</span>
<lb n="16"/><span>mé aríst thú.”</span></p>
<lb n="17"/>
<lb n="18"/><p><span>D'fhreagair an chailín, “Och tá, agus tá súil</span>
<lb n="19"/><span>eile agat nach bhfeiceann mé choidhche.”</span></p>
<lb n="20"/>
<lb n="21"/><p><span>Fear na mbróg nua.</span></p>
<lb n="22"/>
<lb n="23"/><p><span>[Do chualas an sgeul so i n-ár ndiaidh i</span>
<lb n="24"/><span>gConndae Dhúin na nGall, i gCondae Mhuin-</span>
<lb n="25"/><span>eacháin agus ó Chonnachtach chomh maith.]</span></p>
<lb n="26"/>
<lb n="27"/><p><span>Chuaidh fear isteach i mbaile mhór tráth</span>
<lb n="28"/><span>amháin agus cheannuigh sé péire bhróga.  I n-éis</span>
<lb n="29"/><span>na mbróg nua do chur air, thionntuigh sé</span>
<lb n="30"/><span>arís a bhaile, acht nuair bhí sé tuaraim</span>
<lb n="31"/><span>ceathramha mhíle ó'n mbaile mhór shuidh sé</span>
<lb n="32"/><span>síos ar chlaidhe ar thaobh an bhóthair agus bhuain</span>
<lb n="33"/><span>sé na bróga de agus chuaidh se ar aghaidh cos-</span>
<lb n="34"/><span>nochtuighthe, óir ba mhór leis a bheith ag</span>
<lb n="35"/><span>caitheamh na mbróg gan ádhbhar.  Ba h-é</span>
<lb n="36"/><span>sin ba ghnáthach leis na daoinibh bochta ar</span>
<lb n="37"/><span>fud na tíre an t-am úd, agus tá an cleachtadh</span>
<lb n="38"/><span>ceudna ag furmhór na mban agus ag beagán</span>
<lb n="39"/><span>fear i nDún na nGall go fóil.</span></p>
<lb n="40"/>
<lb n="41"/><p><span>Is gnáthach leobhtha a gcuid bróga</span>
<lb n="42"/><span>d'iomchar faoi n-a n-asgaill go raibh siad i</span>
<lb n="43"/><span>n-aice do'n bhaile mhór, annsin cuireann</span>
<lb n="44"/><span>siad orra iad, agus ar bpilleadh dóbhtha do'n</span>
<lb n="45"/><span>áit sin arís baineann siad na bróga</span></p>
</div>
<pb n="41"/>
<div><lb n="46"/><p><span>díobhtha agus téid siad abhaile go h-eudtrom</span>
<lb n="47"/><span>agus go h-aereach.</span></p>
<lb n="48"/>
<lb n="49"/><p><span>Acht an fear so a bhfuilim ag trácht air, cha</span>
<lb n="50"/><span>deachaidh sé i bhfad gur bhuail sé ordóg a</span>
<lb n="51"/><span>choise i n-aghaidh cloiche 'san ród agus bhris sé é</span>
<lb n="52"/><span>agus bhuain sé an ionga de.</span></p>
<lb n="53"/>
<lb n="54"/><p><span>Sgread sé amach leis an bpéin ar tús</span>
<lb n="55"/><span>acht i gcionn tamaill nuair bhí an phian d'a</span>
<lb n="56"/><span>thrághadh dubhairt sé leis fhéin “Nach raibh</span>
<lb n="57"/><span>beannacht Dé orm gan mo bhróga a bheith</span>
<lb n="58"/><span>orm an t-am úd.  Dá mbéidheadh, is cinnte</span>
<lb n="59"/><span>go mbeidheadh bárr na bróige nua millte</span>
<lb n="60"/><span>go léir.”  Agus leis an sólas sin chuaidh</span>
<lb n="61"/><span>an fear bocht a bhaile go buidheadh beannach-</span>
<lb n="62"/><span>tach sona sásta.</span></p>
<lb n="63"/>
<lb n="64"/><p><span>An gobha a léigheasadh an déideadh.</span></p>
<lb n="65"/>
<lb n="66"/><p><span>[Do chualas an sgeul so i Muineachán agus</span>
<lb n="67"/><span>ó fhear as Chondae Phortláirge mar an</span>
<lb n="68"/><span>gceudna.]</span></p>
<lb n="69"/>
<lb n="70"/><p><span>Bhí fear aon uair amháin agus bhí sé ag dul</span>
<lb n="71"/><span>ar mire leis an déideadh.  Cha raibh fhios</span>
<lb n="72"/><span>aige caidé do b' fhéarr dó a dheunamh, acht</span>
<lb n="73"/><span>shaoil sé nár bh'fhéidir leis an phian d'fhulang</span>
<lb n="74"/><span>níos faide.  Bhí na comhursana go cinéalta agus</span>
<lb n="75"/><span>iad ag teacht chuige go brónamhail agus is iomdha</span>
<lb n="76"/><span>leigheas thug siad dó, acht gan aon dadamh</span>
<lb n="77"/><span>'mhaitheas a fhágháil as.  Fá dheireadh thug</span>
<lb n="78"/><span>bean éigin cómhairle dó fá dhul chum an</span>
<lb n="79"/><span>ghobhann, óir bhí órtha ar an déideadh ag gach</span>
<lb n="80"/><span>aon ghobhainn.  Ghlac sé an chómhairle agus</span>
<lb n="81"/><span>chuaidh se chum na ceardchan ar an bponc.</span>
<lb n="82"/><span>D'innis se a sgeul do'n ghobhainn.  Cha raibh</span>
<lb n="83"/><span>neart ar bith ag an ngobhainn ar an</span>
<lb n="84"/><span>déideadh, acht ba chleasach glic an fear é, agus</span>
<lb n="85"/><span>chuir se aghaidh fhada bhrónach air féin, agus chuir</span>
<lb n="86"/><span>sé móran ceist ar an bhfear bocht a bhí</span>
<lb n="87"/><span>tinn.  Dubhairt an fear tinn leis gur</span>
<lb n="88"/><span>bh'fhearr leis fhéin rud ar bith a fhulang a</span>
<lb n="89"/><span>chuirfeadh deireadh leis an déideadh.  “Fág-</span>
<lb n="90"/><span>faidh mé slán thú,” ars' an gobha, “agus</span>
<lb n="91"/><span>m'fhocal duit nach ngortuighim thú ar chor</span>
<lb n="92"/><span>ar bith.”</span></p>
<lb n="93"/>
<lb n="94"/><p><span>“Och, beannacht Dé ort go buan,” ars' an</span>
<lb n="95"/><span>fear tinn.  Leis sin chuaidh an gobha agus</span>
<lb n="96"/><span>fuair sé dlaoidheóg mhín lín agus chas sé go</span>
<lb n="97"/><span>daingean í cúpla uaire thríd an bhfiacail</span>
<lb n="98"/><span>fhrithir, agus rinne sé sreang bheag de'n chuid</span>
<lb n="99"/><span>eile de agus cheangail sé ceann na sringe</span>
<lb n="100"/><span>do adhairc na hinneóine.  Anois bhí an fear</span>
<lb n="101"/><span>tinn ar leath-chromadh agus a shrón i bhfoisgeacht</span>
<lb n="102"/><span>sé no seacht n-orlaigh do'n inneóin.  “Bíodh</span>
<lb n="103"/><span>foighid agat anois ar feadh tamaill bhig, agus</span>
<lb n="104"/><span>tairneóngaidh an inneoin an doigh is an phian</span>
<lb n="105"/><span>as an bhfiacail úd,” ars' an gobha.</span></p>
<lb n="106"/>
<lb n="107"/><p><span>Shocruigh an fear bocht é féin, a lámha ar</span>
<lb n="108"/><span>a ghlúnaibh, a bheul fosgailte, agus sruthán mhín</span>
<lb n="109"/><span>pisleóige ag rith as.  Chuaidh an gobha fa</span>
<lb n="110"/><span>n-a ghnóthaidhe féin, shéid sé suas na teine,</span>
<lb n="111"/><span>chruinnigh sé na sméaróidí ar a chéile agus</span>
<lb n="112"/><span>anois is arís thairngeadh amach iarann fada</span>
<lb n="113"/><span>a bhí ins an teine, d'amharcadh air, agus sháitheadh</span>
<lb n="114"/><span>é isteach arís, agus é ag innsint sgeul iongan-</span>
<lb n="115"/><span>tach ar feadh an ama uile, agus an fear eile</span>
<lb n="116"/><span>ag amharc ar an dtalamh agus ag leigean</span>
<lb n="117"/><span>corr-chneide as mar fhreagra air.  Acht i</span>
<lb n="118"/><span>lár an sgéil tharraing an gobha an t-iarann</span>
<lb n="119"/><span>dearg amach go fíor-thapaidh agus bhuail sé é</span>
<lb n="120"/><span>ar an inneoin go mear is go láidir.</span>
<lb n="121"/><span>D'imthigh cith mór dileóg as agus sgeinn an</span>
<lb n="122"/><span>fear bocht ar gcúl agus thuit sé ar an urlár.</span>
<lb n="123"/><span>Phléasg gáiridhe ar an ngobhainn.  Nuair</span>
<lb n="124"/><span>d'éirigh an fear tinn bhí móran fola 'na</span>
<lb n="125"/><span>bheul acht bhí an fhiacail imthighthe.  Bhí sí ar</span>
<lb n="126"/><span>cheann na sringe.</span></p>
<lb n="127"/>
<lb n="128"/><p><span>“Mo chorp ó'n diabhal,” ar sé, “char</span>
<lb n="129"/><span>mhothuigh mé í ag teacht amach ar chor ar bith.”</span></p>
<lb n="130"/>
<lb n="131"/><p><span>“Nár innseas sin duit,” ars' an gobha,</span>
<lb n="132"/><span>“téidh abhaile anois agus nuair bheas sé do dhíth</span>
<lb n="133"/><span>ort-sa arís fiacail a tharraing béidh fhios</span>
<lb n="134"/><span>agat cá dtiocfaidh tú.”</span></p>
<lb n="135"/>
<lb n="136"/><p><span>Énri Ua Muirgheasa.</span></p>
<lb n="137"/>
<lb n="138"/><p><span>TAGRA</span>
<lb n="139"/><span>ag freastal = attending, serving.</span>
<lb n="140"/><span>ag rugaireacht = talking soft blarney or blámás.</span>
<lb n="141"/><span>ordóg a choise = his great toe.</span>
<lb n="142"/><span>déideadh = tinneas fiacal, dóigh fhiacal.</span>
<lb n="143"/><span>órtha = charm.</span>
<lb n="144"/><span>ar an bponc = ar an mball, on the moment.</span>
<lb n="145"/></p>
</div>
<pb n="42"/>
<div><lb n="146"/><p><span>dlaoidheóg = small tress; a small tuft of hair, straw, </span>
<lb n="147"/><span>flax, &c.</span>
<lb n="148"/><span>frithir = sore.</span>
<lb n="149"/><span>sreang = a fine string or twine.</span>
<lb n="150"/><span>pisleóg(no pislinn) = a fine stream of spittle such as</span>
<lb n="151"/><span>runs from the mouth of a child, or of some old men </span>
<lb n="152"/><span>when smoking.</span>
<lb n="153"/><span>gnóthaidhe = business.</span>
<lb n="154"/><span>cnead = a grunt.</span>
<lb n="155"/><span>dileóg = a spark.</span>
<lb n="156"/><span>sceinn = bounced, leaped in terror or fright.</span>
<lb n="157"/><span>do dhíth ort = uait, want from thee.</span></p>
<lb n="158"/>
<lb n="159"/><p><span>E. O M.</span></p>
<lb n="160"/>
<lb n="161"/><p/></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Greann na Gaedhilge.

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Greann na Gaedhilge.

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
