Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<TEI><teiHeader type="text">
	 
<fileDesc>
<titleStmt>
<title type="main">Filidheacht.  An Sean-Chapall Bán.</title><author><persName>Bhailis, Séamus</persName></author><editor><name type="main">Laoide, Seosamh (Lloyd, Joseph H.)</name></editor><respStmt>
	<resp>Electronic edition compiled by</resp>
	<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
	</respStmt>
	</titleStmt>
<editionStmt>
	 <edition>
		 <note type="N">IG10-11023</note>
		 <note type="L">11</note>
		 <note type="B">1899</note>
		 <note type="C"/>
		 <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
	 </edition>
</editionStmt>
<publicationStmt>
		<publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher>
		<pubPlace>24 Upper O'Connell Street, Dublin</pubPlace><date>Meadhón Foghmhair, 1899</date><idno>IG10-11023</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
</publicationStmt>
<seriesStmt>
<title level="s">Irisleabhar na Gaedhilge</title><biblScope unit="vol">10</biblScope>
</seriesStmt>
<sourceDesc>
<biblStruct>
<analytic><author>Bhailis, Séamus</author><title>Filidheacht.  An Sean-Chapall Bán.</title></analytic>
<monogr>
<title level="j">Filidheacht.  An Sean-Chapall Bán.</title><imprint><publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher><date>Meadhón Foghmhair, 1899</date></imprint>
</monogr> 
</biblStruct>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<profileDesc>
<langUsage><language ident="ga">Irish</language></langUsage>
</profileDesc>
</teiHeader>
<text><body><div><p><span>AN SEAN-CHAPALL BÁN.</span></p>
<lb n="1"/>
<lb n="2"/><p><span>Séamus Bhailis (nó Breathnach) cct.</span></p>
<lb n="3"/>
<lb n="4"/><p><span>I.</span>
<lb n="5"/><span>Nuair a bhí mise ag Tuathal 's mé óg, is</span>
<lb n="6"/><span>againn bhí spórs is buaidh:</span>
<lb n="7"/><span>Nuair a bheireadh sé leis mé 'un aonaigh i</span>
<lb n="8"/><span>dtoiseach a bhínn gach uair;</span>
<lb n="9"/><span>Ar philleadh 'na bhaile domh aríst, is ghníodh</span>
<lb n="10"/><span>sé mo shlíocadh suas,</span>
<lb n="11"/><span>Mar mheannán go gcorfainn le díomus ar</span>
<lb n="12"/><span>maidin fá'n mhín seo thuas.</span></p>
<lb n="13"/>
<lb n="14"/><p><span>II.</span>
<lb n="15"/><span>Thug sé do Chaimbéal faraor mé 's b'aith-</span>
<lb n="16"/><span>reach domh fhéin mo chuairt:</span>
<lb n="17"/><span>Mo cheangal i sean-teach gan díon 's an</span>
<lb n="18"/><span>sruth ann aníos 's anuas.</span>
<lb n="19"/><span>Bhí mionna air nach bhfuighinn-se greim bídh</span>
<lb n="20"/><span>'s nach gcaillfeadh liom pighinn ná a</span>
<lb n="21"/><span>luach,</span>
<lb n="22"/><span>'S mé ag éisdeacht le tormán píob gur</span>
<lb n="23"/><span>briseadh mo chroidhe le cumhaidh.</span></p>
<lb n="24"/>
<lb n="25"/><p><span>III.</span>
<lb n="26"/><span>A Chaimbéil, dá dtuigtheá mo chás, ní fhuig-</span>
<lb n="27"/><span>feá mé ar lár ag an tsaoghal:</span>
<lb n="28"/><span>Nuair a bhí tú 'sa' tsean-teach fá á'ró, chuir</span>
<lb n="29"/><span>mé ort sgáth 'gus díon;</span>
<lb n="30"/><span>Tharraing mé soic agus málaidhe, clocha agus</span>
<lb n="31"/><span>ádhmad tighe;</span>
<lb n="32"/><span>Threabhainn an talamh 'sa' mhárta is d'fhuir-</span>
<lb n="33"/><span>sinn go sásta aríst.</span></p>
<lb n="34"/>
<lb n="35"/><p><span>IV.</span>
<lb n="36"/><span>Fá Shamhain nuair a ghannuigh an féar 's</span>
<lb n="37"/><span>nach raibh aige gléas le n-a fhághail,</span>
<lb n="38"/><span>Mhionnuigh nach dtiubhradh domh sméar dá</span>
<lb n="39"/><span>bhfeiceadh sé mé ag fághail bháis.</span>
<lb n="40"/><span>Ghlac seisean sean-spáid bheag ghéar agus</span>
<lb n="41"/><span>casúr maith tréan dhá lámh,</span>
<lb n="42"/><span>Do mo bhonnaibh gur bhuain sé go géar gur</span>
<lb n="43"/><span>chuir sé mé i néaltaibh báis.</span></p>
<lb n="44"/>
<lb n="45"/><p><span>V.</span>
<lb n="46"/><span>A Chaimbéil, nuair fhágfas tú an saoghal,</span>
<lb n="47"/><span>go dtuga tú a n-íoc go cruaidh;</span>
<lb n="48"/><span>Is cinnte, is tú ghealuigh mo dhlaoigh 'gus</span>
<lb n="49"/><span>d'fhág tú mo chroidhe 'na ghual.</span>
<lb n="50"/><span>Ní'l duine dá dtiocfadh 'un tighe nach</span>
<lb n="51"/><span>gcoisgeoradh a chroidhe go cruaidh, —</span>
<lb n="52"/><span>Ag mionnughadh nach bhfuighinn-se greim bídh,</span>
<lb n="53"/><span>'s bhí críth ar mo chroidhe le fuacht!</span></p>
<lb n="54"/>
<lb n="55"/><p><span>VI.</span>
<lb n="56"/><span>Ag musgladh ar maidin Dia hAoine, bhí mé</span>
<lb n="57"/><span>ag an Mhaoil ar teód,</span>
<lb n="58"/><span>Ceangailte i leathtaoibh an tighe ar bhocán</span>
<lb n="59"/><span>ag taoibh na bó.</span>
<lb n="60"/><span>Nuair a chruinnigh siad 's caitheadh na díslí,</span>
<lb n="61"/><span>chluinfidhe in gach taoibh a ngleó;</span>
<lb n="62"/><span>Bhí cuid acu ag sgreadadh 's ag caoineadh agus</span>
<lb n="63"/><span>Nicidh 'na shuidhe ag gabháil cheóil.</span></p>
<lb n="64"/>
<lb n="65"/><p><span>VII.</span>
<lb n="66"/><span>Mo mhallacht do'n dís bhuachaill óg a lean</span>
<lb n="67"/><span>an bhean óg 'sa' tslighe;</span>
<lb n="68"/><span>Le heagla go gcluinfidhe a gcómhrádh chuir</span>
<lb n="69"/><span>siad mé 'ar ndóigh 'sa' díg.</span>
<lb n="70"/><span>Níor fhág siad teach reaca ar an ród nár </span>
<lb n="71"/><span>sgairt siad ar mórán dighe,</span>
<lb n="72"/><span>'S ba chuma cia ghoirfeadh an bheóir acht chaith-</span>
<lb n="73"/><span>feadh an óigbhean a íoc.</span></p>
<lb n="74"/>
<lb n="75"/><p><span>VIII.</span>
<lb n="76"/><span>Nuair a bhí mé seal tamaill 'sa' díogaidh,</span>
<lb n="77"/><span>is mheas mé gur chlaoite an dóigh,</span>
<lb n="78"/><span>D'amhairc mé uaim ar gach taoibh go bhfeicinn</span>
<lb n="79"/><span>an dís fear óg;</span>
<lb n="80"/><span>Ghearr mé soir trasna na Maoile, an aith-</span>
<lb n="81"/><span>ghiorra aníos Gleann Dómhain,</span>
<lb n="82"/><span>Is tá mé 'nois thoir ag Druim Chaoin 's mo</span>
<lb n="83"/><span>mhallacht dá dtaoibh do'n abhainn.</span></p>
<lb n="84"/>
<lb n="85"/><p><span>Nótaidhe.</span></p>
<lb n="86"/>
<lb n="87"/><p><span>B. = Brighid Ní Bhaoighill.  O. U. = an dá chóibh ó'n</span>
<lb n="88"/><span>Oileán Úr.  S. = Séamus Bhailis.</span></p>
<lb n="89"/>
<lb n="90"/><p><span>I. Is againn bhí: bhí agam, B.; thug se domh, O. Ú.</span>
<lb n="91"/><span>spórsa (S): 'sport' ag cách.  Buaidh: leasughadh é seo</span></p>
</div>
<pb n="12"/>
<div><lb n="92"/><p><span>uaim féin; 'greann' atá aca uile, agus an focal 'am'</span>
<lb n="93"/><span>'n-ár ndiaidh fá ndear, gan amhras.  A bhínn: go</span>
<lb n="94"/><span>mbínn, O. U.  Gach uair (leasughadh): 'ach a'n uair, S.,</span>
<lb n="95"/><span>gach am, B., O. U.  Ar philleadh 'na bhaile domh (S.): Nuair</span>
<lb n="96"/><span>a bheireadh sé a bhaile mé B, O. U.  Go gcorfainn .i.</span>
<lb n="97"/><span>go ndéanfainn macnas nó súgradh.</span></p>
<lb n="98"/>
<lb n="99"/><p><span>II. B'aithreach: b'aithrighe, S. ann (S.): 'orm' ag</span>
<lb n="100"/><span>cách.  Bhí mionna air nach bhfuighinn-se greim bídh (S.):</span>
<lb n="101"/><span>'Mhionnuigh nach dtiubhradh greim bídh domh' ag cách.</span>
<lb n="102"/><span>Briseadh (O.Ú.): bhris siad, S., B.</span></p>
<lb n="103"/>
<lb n="104"/><p><span>III. Seo mar atá an cheathramha so ag Séamas </span>
<lb n="105"/><span>Bhailis anois (agus na trí cóibeanna eile ag teacht go</span>
<lb n="106"/><span>dlúith le chéile ar mar chuireamar síos í!):</span>
<lb n="107"/><span>A Champbell, dá ndearcthá ar ghach gábhadh a dtug mé</span>
<lb n="108"/><span>ó'n bhás thú riamh,</span>
<lb n="109"/><span>Ag tarraingt a gcuid soic agus málaidhe, clocha agus</span>
<lb n="110"/><span>ádhmad tighe;</span>
<lb n="111"/><span>Nuair a bhí tusa i sean-teach fá á'ró, d'fhág mé ort</span>
<lb n="112"/><span>sgáth 'gus díon, &c.</span></p>
<lb n="113"/>
<lb n="114"/><p><span>IV. Aige: nó acu, B. 's nach raibh acu: a Champbell</span>
<lb n="115"/><span>'s gan, S.  Do mo bhonnaibh gur bhuain sé (B., O. U.):</span>
<lb n="116"/><span>Mo bhonna gur phioc sé S.</span></p>
<lb n="117"/>
<lb n="118"/><p><span>V. Ag an bhfilidh féin ina aonar a fuaras an cheath-</span>
<lb n="119"/><span>ramha so.  Níor dho'n tsean-chuma í, go dearbhtha.  Is </span>
<lb n="120"/><span>cinnte .i. go deimhin.  Choisgeoradh ó ‘cosgair’ .i.</span>
<lb n="121"/><span>sgannruigh.</span></p>
<lb n="122"/>
<lb n="123"/><p><span>VI. Ag musgladh ar maidin Dia hAoine (S.): Ar</span>
<lb n="124"/><span>mhusgladh ar maidin domh aríst B., O. U. ag an Mhaoil</span>
<lb n="125"/><span>(ag cách): ag an fhear mhaol, S. 'ar téad' atá aca uile agus</span>
<lb n="126"/><span>is é an ceart 'ar téid': 'na dhiaidh sin, is do'n</span>
<lb n="127"/><span>fhirinsgne 'téad' isna sanasánaibh ('téid ' 'na ghein-</span>
<lb n="128"/><span>eamhnach) agus dá dhruim sin cuirim 'teód' síos mar ghioll</span>
<lb n="129"/><span>ar an gcomhfhuaim dliththear do chách do na foclaibh</span>
<lb n="130"/><span>deiridh. caitheadh (S.) ‘chroith siad’ ag cách. chluin-</span>
<lb n="131"/><span>fidhe: chluinfeá, S. agus Nicidh: 's d'fhan Nickey, S.  Ag</span>
<lb n="132"/><span>gabháil (O. U.): ag dhul, S, S., B.</span></p>
<lb n="133"/>
<lb n="134"/><p><span>VII. le heagla: ar eagla, O. U. go gcluinfidhe</span>
<lb n="135"/><span>(S., O. U.): go gcluinfinn, B., O. U. chuir: chaith, S.</span>
<lb n="136"/><span>Ar an ród: 'sa' ród, B.  ghoirfeadh: sgairtfeadh, S.</span>
<lb n="137"/><span>beoir .i. uisge beatha.  a íoc: díol, Br.</span></p>
<lb n="138"/>
<lb n="139"/><p><span>VIII. Nuair a bhí mé seal tamaill(O. U. I): Nuair a</span>
<lb n="140"/><span>bhí mise seal, Br., Nuair a bhí me féin tamall, S.  Do bhí</span>
<lb n="141"/><span>an dara leath-bhonn ag B. mar so:  D'amhairc mé thart</span>
<lb n="142"/><span>ar gach taoibh díom.  Is tá mé 'nois thoir ag Druim</span>
<lb n="143"/><span>Chaoin:  Is chuaidh mé as sin soir go Burndale, S.:</span>
<lb n="144"/><span>Burndale atá aca uile ann, acht is beag nach aon áit</span>
<lb n="145"/><span>amháin Burndale agus Druim Chaoin; Druim Chaoin an</span>
<lb n="146"/><span>chuid is mó de Burndale.</span></p>
<lb n="147"/>
<lb n="148"/><p><span>Tagartha ó Bhrighid Ní Bhaoighill.</span></p>
<lb n="149"/>
<lb n="150"/><p><span>I. An mhín sin thuas .i. ailt bhán a bhí os cionn an tighe</span>
<lb n="151"/><span>a dtugadh siad an Mhín air.  [Ar an nGlaisigh atá</span>
<lb n="152"/><span>teach Thuathail Uí Ghallchobhair, agus ní mór nach bhfuil sé</span>
<lb n="153"/><span>os coinne tighe reaca Éamoinn Uí Mhuighe; do síneadh</span>
<lb n="154"/><span>méar faoi dhúinn, an tráth bhíomar ag buaint fúinn ar</span>
<lb n="155"/><span>Mhín na Gualann].</span></p>
<lb n="156"/>
<lb n="157"/><p><span>VI. A ngleó .i. collán bhí acu.  [Is léire do'n</span>
<lb n="158"/><span>fhear léighinn “gleó” 'ná “collán”, acht ní hé sin dálta</span>
<lb n="159"/><span>do'n uile Ghaedhilgeóir].</span></p>
<lb n="160"/>
<lb n="161"/><p><span>VII. An óigbhean .i. an cailín aimsire, nó an cailín</span>
<lb n="162"/><span>a bhí ar aimsir nó fosdach.</span></p>
<lb n="163"/>
<lb n="164"/><p><span>Anois a léightheóir, is maith atá a fhios agam mé bheith</span>
<lb n="165"/><span>ró-liosda ar fad duit.  Táim dod' ghuidhe fám'</span>
<lb n="166"/><span>leithsgéal do ghlacadh.  Is leór ó Mhór a dícheall.</span></p>
<lb n="167"/>
<lb n="168"/><p><span>Mac Tíre.</span></p>
<lb n="169"/>
<lb n="170"/><p/></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Filidheacht. An Sean-Chapall Bán.

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Filidheacht. An Sean-Chapall Bán.

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
