Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<TEI><teiHeader type="text">
	 
<fileDesc>
<titleStmt>
<title type="main">Asal Taidhbhse.</title><author><persName>Féach ainm cleite</persName></author><author><addName type="alias">Bran</addName></author><editor><name type="main">Mac Néill, Eoin</name></editor><respStmt>
	<resp>Electronic edition compiled by</resp>
	<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
	</respStmt>
	</titleStmt>
<editionStmt>
	 <edition>
		 <note type="N">IG09-10541</note>
		 <note type="L">288</note>
		 <note type="B">1898</note>
		 <note type="C"/>
		 <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
	 </edition>
</editionStmt>
<publicationStmt>
		<publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher>
		<pubPlace>24 Upper O'Connell Street, Dublin</pubPlace><date>Mí Nodlag, 1898</date><idno>IG09-10541</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
</publicationStmt>
<seriesStmt>
<title level="s">Irisleabhar na Gaedhilge</title><biblScope unit="vol">9</biblScope>
</seriesStmt>
<sourceDesc>
<biblStruct>
<analytic><author>Féach ainm cleite</author><title>Asal Taidhbhse.</title></analytic>
<monogr>
<title level="j">Asal Taidhbhse.</title><imprint><publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher><date>Mí Nodlag, 1898</date></imprint>
</monogr> 
</biblStruct>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<profileDesc>
<langUsage><language ident="ga">Irish</language></langUsage>
</profileDesc>
</teiHeader>
<text><body><div><p><span>ASAL TAIDHBHSE.</span></p>
<lb n="1"/>
<lb n="2"/><p><span>IS cuimhneach liom, nuair bhí mé 'mo</span>
<lb n="3"/><span>mhalrach timcheall naoi nó deich </span>
<lb n="4"/><span>mbliadhna d'aois, go rabhas, lá, le </span>
<lb n="5"/><span>mo mháthair ar cuairt i dteach</span>
<lb n="6"/><span>cómhursan.  Sean-bhean a bhí innti,</span>
<lb n="7"/><span>agus í le n-a fear i mbothán bheag.  Do bhí an</span>
<lb n="8"/><span>tsean-lánamhain seo leó féin agus gan duine</span>
<lb n="9"/><span>dá ngaol i bhfuisge (= foigse) mílte dhóibh,</span>
<lb n="10"/><span>agus a gcuid chloinne tar an bhfairrge mhóir.</span>
<lb n="11"/><span>Bhí an bheirt aca an-sean, agus bhí an bhean</span>
<lb n="12"/><span>seafóideach, nó leath as a meabhair.  Bhíodh</span>
<lb n="13"/><span>sí i gcómhnuidhe ag caint léithi féin, agus ag</span>
<lb n="14"/><span>brionglóid i lár an lae faoi n-a cloinn,</span>
<lb n="15"/><span>a bhí imthighthe uaithe.  Ní raibh siad acht</span>
<lb n="16"/><span>bliadhain nó dhó ar an mbaile againne,</span>
<lb n="17"/><span>Baile an Sgárdáin i gCo. Mhuigheo.  Nuair</span>
<lb n="18"/><span>smuainimíd ar an gcás, caithfimid a rádh go</span>
<lb n="19"/><span>mba chruaidh, an-chruaidh an cás é — beirt</span>
<lb n="20"/><span>shean-daoine i ndeireadh a saoghail, gan</span>
<lb n="21"/><span>teach gan árus, gan ór gan airgead, gan</span>
<lb n="22"/><span>neart gan sláinte, gan bó gan caora, gan</span>
<lb n="23"/><span>mhac gan inghin ná sean-chomhursain, acht ag</span>
<lb n="24"/><span>faire ar an mbeagán do shaothróchadh Neddy</span>
<lb n="25"/><span>le n-a cheird!                           </span></p>
<lb n="26"/>
<lb n="27"/><p><span>Gabha a bhí ann — nó adhbhar gabhann (mar</span>
<lb n="28"/><span>síleann daoine nach raibh ann riamh acht an</span></p>
</div>
<pb n="289"/>
<div><lb n="29"/><p><span>t-aon ghabha amháin — an Gobán Saor, is</span>
<lb n="30"/><span>cosmhail — agus adhbhar gabhann 'ch uile dhuine</span>
<lb n="31"/><span>eile arís go deó).  An lá so ar a bhfuilim</span>
<lb n="32"/><span>ag caint, thosuigh an triúr ban ag innseacht</span>
<lb n="33"/><span>sgéal — mo mháthair, sean-Nóra, bean an</span>
<lb n="34"/><span>tighe, agus comhursa, Maire Cháit (.i.  Máire</span>
<lb n="35"/><span>ingean Cháit).  Dar ndóigh, bhíodar ag</span>
<lb n="36"/><span>caint i nGaedhilg, agus ó sgéal go sgéal</span>
<lb n="37"/><span>thosuigheadar ag innseacht faoi na Sidheo-</span>
<lb n="38"/><span>gaibh do bhíodh ann fad ó.</span></p>
<lb n="39"/>
<lb n="40"/><p><span>“'An ndómhnach, ní'l sinn in ann (= innmhe)</span>
<lb n="41"/><span>é bhréagnughadh,” arsa Máire Cháit, “bhíodh</span>
<lb n="42"/><span>cóistí bodhara ann, agus cóistí gan cheann</span>
<lb n="43"/><span>thugadh siad ortha i gCúige Mumhan.  Chon-</span>
<lb n="44"/><span>naic mo dhearbhráthair féin Tomás (go</span>
<lb n="45"/><span>dtugaidh Dia na flaithis dó) cóiste bodhar</span>
<lb n="46"/><span>ag imteacht ó na cros-bhóithribh annsin thiar</span>
<lb n="47"/><span>tar teach Cháitín, agus stad se go díreach ar</span>
<lb n="48"/><span>aghaidh tighe Shiubháin.”  “Raibh Judy istigh</span>
<lb n="49"/><span>'san gcóiste bodhar?” arsa mise — Judy</span>
<lb n="50"/><span>thugadh na malraigh uirthi.  Ní thug an</span>
<lb n="51"/><span>sgéaluidhe áird orm, acht choingigh (= chong-</span>
<lb n="52"/><span>bhuigh) sí léithi.  “Bhí dhá chapall gan aon </span>
<lb n="53"/><span>cheann ortha faoin gcóiste,” ars' sise.</span></p>
<lb n="54"/>
<lb n="55"/><p><span>“Chualaidh mé a leitheid de sgéal riamh,” </span>
<lb n="56"/><span>arsa mo mháthair, “acht níor chreideas iad.  </span>
<lb n="57"/><span>Bhíodh clóic éigin ar shúilib na gcapall, is </span>
<lb n="58"/><span>cosmhail … ”  “Well, a Bhrígid, fan go </span>
<lb n="59"/><span>n-innsighead dhaoibh rud d'éirigh dom féin agus </span>
<lb n="60"/><span>do Neddy nuair bhíomar 'nár gcomhnuidhe </span>
<lb n="61"/><span>i n-aice leis na Gráinníbh (sin páirc na </span>
<lb n="62"/><span>rása dhá mhíle amach as Tuaim).  Aon oidhche </span>
<lb n="63"/><span>amháin bhí mé féin agus Neddy 'nár gcodladh </span>
<lb n="64"/><span>ins an seomra taobh thiar de'n tsimiléir.  </span>
<lb n="65"/><span>Bhí ar gclann ar fad imthighthe ag damhsa i </span>
<lb n="66"/><span>dteach ar an mbaile; agus fairíor anois tá </span>
<lb n="67"/><span>siad i bhfad uaim thall i n-Ameiriocá, agus mo </span>
<lb n="68"/><span>léan géar, cráidhte, ní fheicfidh mé iad arís </span>
<lb n="69"/><span>go deó.”  Leis sin, thosuigh sí ag caoineadh </span>
<lb n="70"/><span>go bog, gur imthigh an chumhaidh dhíthi (= dhi) </span>
<lb n="71"/><span>comh sgiobhtha agus tháinic sí.  </span></p>
<lb n="72"/>
<lb n="73"/><p><span>“Well, ní raibh aon duine ins an teach </span>
<lb n="74"/><span>act mé féin agus Neddy; chuir sinn an glas</span>
<lb n="75"/><span>ar an dorus thuas do bhí i n-aice leis an </span>
<lb n="76"/><span>mbóthar, agus níor chuir sinn an bolta ar</span>
<lb n="77"/><span>an dorus iadhta, acht é leagtha amach, mar</span>
<lb n="78"/><span>bhí an dream óg le teacht isteach an bealach</span>
<lb n="79"/><span>sin.  Timcheall a dó dhéag, bhí sinn 'nár</span>
<lb n="80"/><span>gcodladh nó gur dhúisigh rud éigin sinn.</span>
<lb n="81"/><span>Shaoileas féin gur bh' iad na buachaillí</span>
<lb n="82"/><span>do bhí ann, ag teacht isteach ó'n damhsa,</span>
<lb n="83"/><span>agus ghlaodh mé amach ‘An tú Peadar?’</span>
<lb n="84"/><span>Ní bhfuair mé freagra ar bith.  ‘Rachaidh</span>
<lb n="85"/><span>mé ins an gcisdeanach,’ arsa mise, ‘go</span>
<lb n="86"/><span>bhfeicidh mé céard tá ann.’  Chuir mé beagán</span>
<lb n="87"/><span>éadaigh orm féin, agus sean-chlóca mór ar mó</span>
<lb n="88"/><span>bhrághaid, mar bhí an oidhche fuar agus ag</span>
<lb n="89"/><span>cur seaca.  Nuair thainiceas go dtí dorus</span>
<lb n="90"/><span>na cisdeanaighe, cé chonnaic mé ann acht</span>
<lb n="91"/><span>rud mór, bán, agus adharca móra air.  ‘Ó</span>
<lb n="92"/><span>Neddy,’ arsa mise, ‘gabh ale, gabh ale, tá</span>
<lb n="93"/><span>an t-áidhbhirseoir annso!  Cuirim ceist</span>
<lb n="94"/><span>ort, a spioraid, céard a thug annso thú?</span>
<lb n="95"/><span>Tabhair braon uisge choisrigthe leat, a</span>
<lb n="96"/><span>Neddy.’  ‘A bhean gan chéill, céard tá</span>
<lb n="97"/><span>ort?’ arsa Neddy, agus thainic sé ag rith agus</span>
<lb n="98"/><span>gan air acht a bhríste.  ‘M'anam gur fíor</span>
<lb n="99"/><span>dhuit é,’ ars' seisean, ‘tá an t-áidhbhirseoir</span>
<lb n="100"/><span>ann.’  Ní mór nach raibh an bheirt againn i</span>
<lb n="101"/><span>lagar le faitchíos roimh an rud millteach</span>
<lb n="102"/><span>so, gur thosuigh sé ag ithe agus ag críos-</span>
<lb n="103"/><span>gairt fataí as sgítheoig do bhí leagtha ar</span>
<lb n="104"/><span>an urlár, agus ghreamuigh an rud bán a bhí air</span>
<lb n="105"/><span>de dhruim cathaoireach.  Annsin chonnaic</span>
<lb n="106"/><span>sinn cia an t-áidhbhirseoir do bhí ann — an</span>
<lb n="107"/><span>sean-asal, a tháinic isteach nuair bhí an</span>
<lb n="108"/><span>dorus leat-fosgailte, bhí braithlín bán</span>
<lb n="109"/><span>crochta ar an dorus, agus nuair chuir sé a</span>
<lb n="110"/><span>cheann faoi, agus shiubhail sé isteach, thuit an</span>
<lb n="111"/><span>braithlín air, agus bhí an dá chluais mar</span>
<lb n="112"/><span>adharca ag gach aon choirnéal de.  ‘Muise,</span>
<lb n="113"/><span>mo mhallacht ort, a shean-asail,’ arsa</span>
<lb n="114"/><span>Neddy, mara (= munab) tú a bhain an</span>
<lb n="115"/><span>geiteadh asainn.  Imthigh amach, a bhiteamh-</span>
<lb n="116"/><span>naigh.’”</span></p>
<lb n="117"/>
<lb n="118"/><p><span>I ndiaidh an sgéil, agus go leór gáire faoi,</span>
<lb n="119"/><span>chuaidh mé féin agus mo mháthair a bhaile. </span>
<lb n="120"/><span> </span>
<lb n="121"/><span>Tá sean-Nóra agus Máire Cháit (beannacht</span>
<lb n="122"/><span>Dé le n-a n-anmannaibhh) anois i dTír na</span></p>
</div>
<pb n="290"/>
<div><lb n="123"/><p><span>n-Óg, agus do réir a chosamhlachta, níl siad ag</span>
<lb n="124"/><span>teacht ar ais.  Tá mé féin agus mo mháthair,</span>
<lb n="125"/><span>buidheachas le Dia, ar an taobh so de'n</span>
<lb n="126"/><span>abhainn duibh, acht is iomdha sin roinn mhór</span>
<lb n="127"/><span>de'n domhan atá eadrainn agus na fairrgí</span>
<lb n="128"/><span>móra na mílte míle ar leithead.</span></p>
<lb n="129"/>
<lb n="130"/><p><span>Bran.</span></p>
<lb n="131"/>
<lb n="132"/><p><span>Los Angelos,</span>
<lb n="133"/><span>California, 1898.</span></p>
<lb n="134"/>
<lb n="135"/><p/></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Asal Taidhbhse.

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Asal Taidhbhse.

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
