Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<TEI><teiHeader type="text">
	 
<fileDesc>
<titleStmt>
<title type="main">Tórramh an Bhairille.</title><author><persName>Cúndún, Pádraig Piarais</persName></author><editor><name type="main">Mac Néill, Eoin</name></editor><respStmt>
	<resp>Electronic edition compiled by</resp>
	<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
	</respStmt>
	</titleStmt>
<editionStmt>
	 <edition>
		 <note type="N">IG08-10412</note>
		 <note type="L">116</note>
		 <note type="B">1897</note>
		 <note type="C"/>
		 <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
	 </edition>
</editionStmt>
<publicationStmt>
		<publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher>
		<pubPlace>24 Upper O'Connell Street, Dublin</pubPlace><date>Samhain, 1897</date><idno>IG08-10412</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
</publicationStmt>
<seriesStmt>
<title level="s">Irisleabhar na Gaedhilge</title><biblScope unit="vol">8</biblScope>
</seriesStmt>
<sourceDesc>
<biblStruct>
<analytic><author>Cúndún, Pádraig Piarais</author><title>Tórramh an Bhairille.</title></analytic>
<monogr>
<title level="j">Tórramh an Bhairille.</title><imprint><publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher><date>Samhain, 1897</date></imprint>
</monogr> 
</biblStruct>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<profileDesc>
<langUsage><language ident="ga">Irish</language></langUsage>
</profileDesc>
</teiHeader>
<text><body><div><p><span>Tórramh an Bhairille.</span></p>
<lb n="1"/>
<lb n="2"/><p><span>Pádraig Piarais Cúndún ro chan.</span></p>
<lb n="3"/>
<lb n="4"/><p><span>1.</span>
<lb n="5"/><span>Sgeólfad teasdas ar shlóightibh Bhaile</span>
<lb n="6"/><span>Mhacóda mhaiseamhail mhúinte,</span>
<lb n="7"/><span>Treóin do chleachdas gach ló gan lagadh</span>
<lb n="8"/><span>ortha ól gan cheasnadh gan chúinse,</span></p>
</div>
<pb n="117"/>
<div><lb n="9"/><p><span>Leomhanta lannmhar ceólmhar greannmhar</span>
<lb n="10"/><span>comhachdach calma cungantach,</span>
<lb n="11"/><span>'S is mór an t-aiteas go deó bheith eatorra</span>
<lb n="12"/><span>ar thórramh an bhairille 'dhiúgadh.</span></p>
<lb n="13"/>
<lb n="14"/><p><span>2. Stór ní taisgightheas leó, go dearbhtha; i</span>
<lb n="15"/><span>n-ór ná i n-earradh ní chumhduighidh,</span>
<lb n="16"/><span>Achd mór-chuid beath-uisge agus beóir i n-aisge</span>
<lb n="17"/><span>gan speóir d'á sgaipeadh ar an</span>
<lb n="18"/><span>dúthaigh.</span>
<lb n="19"/><span>An d'reóil má thagann gan lón 'n-a spaga,</span>
<lb n="20"/><span>do gheóbhaidh an casga gan chúntas,</span>
<lb n="21"/><span>le hól gan bacadh go bórd na maidne, ar</span>
<lb n="22"/><span>thórramh an bhairille 'dhiúgadh.</span></p>
<lb n="23"/>
<lb n="24"/><p><span>3.</span>
<lb n="25"/><span>Fó n-a dtearmainn deónach tarraingid</span>
<lb n="26"/><span>fóirne dalla gan súile,</span>
<lb n="27"/><span>'S is leór do bhacaigh gan treóir, go tapaidh</span>
<lb n="28"/><span>'n-a ndóid gan bata go siubhlaid.</span>
<lb n="29"/><span>Ní'l stróinse dealbh ó'n gCóbh go Caiseal,</span>
<lb n="30"/><span>ná fás i bhfearanntas Dubhagain,</span>
<lb n="31"/><span>Nach seoltar sealad 'n-a gcomhair i dtigh</span>
<lb n="32"/><span>'n tabhairne ar thórramh an bhairille</span>
<lb n="33"/><span>'dhiúgadh.</span></p>
<lb n="34"/>
<lb n="35"/><p><span>4.</span>
<lb n="36"/><span>'Sé an nós do chleachdaid le próinn an</span>
<lb n="37"/><span>eadartha — dóirse ar leathadh gan </span>
<lb n="38"/><span>dúnadh;</span>
<lb n="39"/><span>Bíonn dóthain seachdmhaine ag cóbaigh aca</span>
<lb n="40"/><span>ar bórd, is bainne 'n-a shrúllaibh.</span>
<lb n="41"/><span>Is dóigh le Gallaibh gur fó-bhrúid chatha, nó</span>
<lb n="42"/><span>tórman bagartha Lunndain</span>
<lb n="43"/><span>Gach geóin d'á gcanaid, 's gach spórt d'á</span>
<lb n="44"/><span>leanaid, ar thórramh an bhairille</span>
<lb n="45"/><span>'dhiúgadh.</span></p>
<lb n="46"/>
<lb n="47"/><p><span>5.</span>
<lb n="48"/><span>'Sé lóchrann lasamhail Fódla, Baile-</span>
<lb n="49"/><span>Mhacóda, cabhair 'n-a cumhgach,</span>
<lb n="50"/><span>Flós na Banba, rós na rabairne, seól-</span>
<lb n="51"/><span>tsruith bailte na Mhumhnach.</span>
<lb n="52"/><span>A shórt ní'l againn i gcló 's i ngairm, i</span>
<lb n="53"/><span>n-eólas, eagna, is iomchar,</span>
<lb n="54"/><span>Noch d'fhóireas galair le dórd a n-amhar,</span>
<lb n="55"/><span>ar thórramh an bhairille 'dhiúgadh.</span></p>
<lb n="56"/>
<lb n="57"/><p><span>6.</span>
<lb n="58"/><span>Tálaid cearca na háite bleachda níos</span>
<lb n="59"/><span>feárr go fada 'ná bólachd;</span>
<lb n="60"/><span>Fásann meacain ar bhláth an aitinn; bíonn</span>
<lb n="61"/><span>rás ag barcaidbh ar bhóithribh;</span>
<lb n="62"/><span>Bíonn álta banbh de ghnáth ag lachain;</span>
<lb n="63"/><span>bíonn báire ag asail i gcomhairthibh,</span>
<lb n="64"/><span>Agus dánta ag gabhair d'á ngabháil i</span>
<lb n="65"/><span>n-eagar, le grádh do Bhaile-Mhacóda.</span></p>
<lb n="66"/>
<lb n="67"/><p><span>Tagra.</span></p>
<lb n="68"/>
<lb n="69"/><p><span>I dtosach an chéid seo do mhair Pádraig Piarais i</span>
<lb n="70"/><span>bparóisde Baile-Mhacóda i gConndae Chorcaighe.</span>
<lb n="71"/><span>D'imigh 'na dhiaidh sin go Sasana Nua, an áit ar</span>
<lb n="72"/><span>sgríobh an dán “Slán cuirim libh” sa' bhliadhain 1834.</span></p>
<lb n="73"/>
<lb n="74"/><p><span>1. Sgeólfad .i. inneósad mar sgéal.  Cúinse .i.</span>
<lb n="75"/><span>cumhaingse .i. cumhgach nó cosg.  Tórramh an bhairille</span>
<lb n="76"/><span>(do) dhiúgadh .i. Cruinniughadh daoine ar bhás an</span>
<lb n="77"/><span>bhairille, fá mar bhiadh ar bhás duine nó ar thórramh</span>
<lb n="78"/><span>duine, agus gurab é is bás do'n bhairille é 'dhiúgadh.</span></p>
<lb n="79"/>
<lb n="80"/><p><span>2. I n-ór ná i n-earradh ní chumhduighid .i. ní dhéanaid</span>
<lb n="81"/><span>cumhdach no cnuasach i n-ór ná i n-ollmhaitheas.  Gan</span>
<lb n="82"/><span>speóir .i. gan imnidhe nó cumha i n-a dhiaidh.  Ionann</span>
<lb n="83"/><span>speóir agus spéir. 'Na spaga .i. agus é i n-a chorp gan</span>
<lb n="84"/><span>lúth.  Casga .i. bairille.  Go bórd na maidne .i. go</span>
<lb n="85"/><span>mbeidh sé 'n-a lá acht fíor-bheag.</span></p>
<lb n="86"/>
<lb n="87"/><p><span>3.</span>
<lb n="88"/><span>Is é eagar na ceud líne i gcaint sgurtha, “tar-</span>
<lb n="89"/><span>raingid fóirne (.i. bruidhne) dalla gan súile go</span>
<lb n="90"/><span>deónach (.i. go toileamhail) fó n-a dtearmainn.”</span></p>
<lb n="91"/>
<lb n="92"/><p><span>4.</span>
<lb n="93"/><span>Próinn .i. proinn nó méile.  Cóbaigh .i. luchd</span>
<lb n="94"/><span>siubhail, stróinsí, daoine bhíos ag imtheachd 'n-a</span>
<lb n="95"/><span>“gcóib” ó áit go háit.  Ionann cóib agus buidhean acht</span>
<lb n="96"/><span>gur focal tarcaisne é.  Fó-bhrúid chatha .i. an fothram</span>
<lb n="97"/><span>is gnáthach ann roimh cath.  Acht is tuairim linn gur</span>
<lb n="98"/><span>“fuabairt” nó “fóbairt” chatha an ceart .i. tionn-</span>
<lb n="99"/><span>sgnamh nó ionnsaighe ar chath do dhéanamh.  Tórman</span>
<lb n="100"/><span>bagartha lunndain .i. tórman nó gleó mór chum</span>
<lb n="101"/><span>eagla do chur ar mhuintir Lunndain.  Geoin .i. fothrom</span>
<lb n="102"/><span>sluigh mhóir agus iad ag caint agus ag gáire.</span></p>
<lb n="103"/>
<lb n="104"/><p><span>5.  </span>
<lb n="105"/><span>Flós, Laidean é seo.  Rós na rabairne .i. rogha</span>
<lb n="106"/><span>na mbailte ar féile agus ar fairsinge.  Sruith .i. duine</span>
<lb n="107"/><span>triathamhail árd-chéimeach, ceannphort nó taoiseach;</span>
<lb n="108"/><span>séol-tsruith .i. sruith shéalas cách; seol-tsruith bailte</span>
<lb n="109"/><span>na Mumhnach .i. ceann grinn agus aoibhnis os cionn bailte</span>
<lb n="110"/><span>na Mumhan uile.  Dord a n-amhar .i. binn-ghuth a </span>
<lb n="111"/><span>n-amhrán.</span></p>
<lb n="112"/>
<lb n="113"/><p><span>6. Comhairthe .i. dála comhair, rásaidhe capall.</span>
<lb n="114"/><span>Fuaras an dán so i sgríbhinn ata fá sheilbh Mhichíl</span>
<lb n="115"/><span>Uasail Mhic Gearailt i mBaile Cinn-fhaoladh i</span>
<lb n="116"/><span>n-aice le Baile Mhacóda.</span></p>
<lb n="117"/>
<lb n="118"/><p>
<lb n="119"/></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Tórramh an Bhairille.

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Tórramh an Bhairille.

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
