Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<TEI><teiHeader type="text">
	 
<fileDesc>
<titleStmt>
<title type="main">Filidheacht Nua-Dhéanta.</title><author><persName/></author><editor><name type="main">Mac Néill, Eoin</name></editor><respStmt>
	<resp>Electronic edition compiled by</resp>
	<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
	</respStmt>
	</titleStmt>
<editionStmt>
	 <edition>
		 <note type="N">IG08-10348</note>
		 <note type="L">6</note>
		 <note type="B">1897</note>
		 <note type="C"/>
		 <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
	 </edition>
</editionStmt>
<publicationStmt>
		<publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher>
		<pubPlace>24 Upper O'Connell Street, Dublin</pubPlace><date>Bealtaine, 1897</date><idno>IG08-10348</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
</publicationStmt>
<seriesStmt>
<title level="s">Irisleabhar na Gaedhilge</title><biblScope unit="vol">8</biblScope>
</seriesStmt>
<sourceDesc>
<biblStruct>
<analytic><author/><title>Filidheacht Nua-Dhéanta.</title></analytic>
<monogr>
<title level="j">Filidheacht Nua-Dhéanta.</title><imprint><publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher><date>Bealtaine, 1897</date></imprint>
</monogr> 
</biblStruct>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<profileDesc>
<langUsage><language ident="ga">Irish</language></langUsage>
</profileDesc>
</teiHeader>
<text><body><div><p><span>Filidheacht Nua-Dhéanta.</span></p>
<lb n="1"/>
<lb n="2"/><p><span>Ní maith le lucht an “Tamhluirg” </span>
<lb n="3"/><span>gan filidheacht do bheith níos </span>
<lb n="4"/><span>líonmhaire 'san Irisleabhar.  </span>
<lb n="5"/><span>Tá dearmad mór ortha.  Caint </span>
<lb n="6"/><span>sgurtha is eadh atá uainn.  Dá </span>
<lb n="7"/><span>bhféadamaois dul siar céad </span>
<lb n="8"/><span>bliadhan, bheidheadh tairbhe i bhfilidheacht, agus </span>
<lb n="9"/><span>bheidheadh na filidh ann go líonmhar.  Is </span>
<lb n="10"/><span>é buaidh filidheachta teanga mhaith láidir </span>
<lb n="11"/><span>dhúthchais do bheith las-tiar di.  Nuair chítear </span>
<lb n="12"/><span>an chuma i n-a n-abarthar rud sa' teangaidh </span>
<lb n="13"/><span>choitchinn, agus annsain, nuair chítear an casadh </span>
<lb n="14"/><span>chuireas an file sa' smaoineamh agus sa' chaint, </span>
<lb n="15"/><span>agus an deise oirdheirc chuireas sé ortha, bíonn </span>
<lb n="16"/><span>iongnadh agus áthas ar na daoinibh chloiseas an </span>
<lb n="17"/><span>fhilidheacht.  Acht muna mbídh eolas maith ag </span>
<lb n="18"/><span>na daoinibh sin ar an teangaidh choitchinn </span>
<lb n="19"/><span>atá las-tiar de'n fhilidheacht, ní féidir dóibh </span>
<lb n="20"/><span>buaidh ná deise ná clisteacht na filidheachta </span>
<lb n="21"/><span>do mhothughadh.</span></p>
<lb n="22"/>
<lb n="23"/><p><span>An bhfuil aon fhear beó anois d'fhéadfadh </span>
<lb n="24"/><span>filidheacht Laidne do dhéanamh?  Gan amhras </span>
<lb n="25"/><span>táid daoine d'fheadfadh Hexameters do chur </span>
<lb n="26"/><span>le chéile, acht dá mbeidheadh Vergil ag éis-</span>
<lb n="27"/><span>teacht leó, caidé an meas do bheidheadh aige </span>
<lb n="28"/><span>ar a saothar?  Chuirfeadh sé a mhéara 'n-a </span>
<lb n="29"/><span>chluasaibh!</span></p>
<lb n="30"/>
<lb n="31"/><p><span>Éirigh isteach i sgoil i bhfuil Frainncis </span>
<lb n="32"/><span>dá múineadh innti, agus éist le sgoláire ag </span>
<lb n="33"/><span>léigheadh filidheacht Frainncise.  An bhféa-</span>
<lb n="34"/><span>dann sé aon bhlas filidheachta do chur duit </span>
<lb n="35"/><span>ar an rud atá ag teacht as a bhéal?  Go </span>
<lb n="36"/><span>deimhin ní fhéadann.  Ní'l deifiridheacht ar </span>
<lb n="37"/><span>bith dhó-san idir fhilidheacht agus caint sgurtha.  </span>
<lb n="38"/><span>Chomh fada agus théid an léightheoir sin, ní'l </span>
<lb n="39"/><span>tuairisg ar shaothar an fhileadh, ná ar a chuid </span>
<lb n="40"/><span>ealadhan, ná ar a chlisteacht, ná ar an éirim </span>
<lb n="41"/><span>uasal do chuir a ainm in-áirde ó thaobh </span>
<lb n="42"/><span>'taobh de'n Fhrainnc.  Cad fá-ndeár sain?  </span>
<lb n="43"/><span>Gan eólas do bheith ag an léightheoir sin ar </span>
<lb n="44"/><span>Fhrainncis bheó choitchinn.  Cuir an léigh-</span>
<lb n="45"/><span>theoir sin anonn sa' bhFrainnc go ceann </span>
<lb n="46"/><span>cúig mbliadhan, go mbeidh eólas nádúrdha </span>
<lb n="47"/><span>aige ar an bhFrainncis, agus annsain cuir an </span>
<lb n="48"/><span>leabhar céadna i n-a láimh, agus gabhaim-se </span>
<lb n="49"/><span>orm go gcoróchaidh a chuid fola!  Nuair bhí </span>
<lb n="50"/><span>an Fhrainncis foghlamtha sa' bhaile, ar an </span>
<lb n="51"/><span>sgoil, aige, do dhéanfadh sé féin filidheacht </span>
<lb n="52"/><span>Fhrainncise chomh maith, ar chuma, agus dhéanfadh </span>
<lb n="53"/><span>Corneille, dar leis.  Acht tar éis na gcúig </span>
<lb n="54"/><span>mbliadhan!  Geallaim duit nach baoghal go </span>
<lb n="55"/><span>dtiubhradh sé faoi.</span></p>
<lb n="56"/>
<lb n="57"/><p><span>Tá eolas maith go leór ar Bhéarla ag </span>
<lb n="58"/><span>ar bhfileadhaibh.  Caidé an chúis nach féidir </span>
<lb n="59"/><span>d'aon fhilidh aca filidhecht mhaith Bhéarla do </span>
<lb n="60"/><span>dhéanamh?  Déanfaidh siad aisde bheidheas </span>
<lb n="61"/><span>maith go leór.  Acht cad 'na thaobh nach </span>
<lb n="62"/><span>déanann aon-neach aca duan fhilidheachta do </span>
<lb n="63"/><span>ghluaiseóchadh tríd an domhan mar ghluais</span>
<lb n="64"/><span>filidheacht Bhyron?</span></p>
<lb n="65"/>
<lb n="66"/><p><span>Inneósad-sa dhuit é.  Mar ní file beirthe </span>
<lb n="67"/><span>aon-neach aca, agus ní locht sain ortha.  </span></p>
<lb n="68"/>
<lb n="69"/><p><span>Cad tá uainn?  Tá go dtiubhramaois </span>
<lb n="70"/><span>caoi agus cothrom do chlannaibh Gaedheal anois </span>
<lb n="71"/><span>ar Ghaedhilg d'fhoghlaim i dtreó go mbeidh ar </span>
<lb n="72"/><span>a gcumas a gcomhrádh do dhéanamh aisti.  </span>
<lb n="73"/><span>Níor fhoghlaim aon duine riamh fós teanga </span>
<lb n="74"/><span>chomhrádha a filidheacht.  Ní filidheacht bhíos ar </span>
<lb n="75"/><span>siubhal ag daoinibh nuair bhíos a ngnó aca </span>
<lb n="76"/><span>dá dhéanamh ar an aonach nó ar an margadh.</span>
<lb n="77"/><span>Oireann dúinn ar nGaedhilg do choimeád </span>
<lb n="78"/><span>beó.  Ní le filidheacht coimeádfar beó í.  </span>
<lb n="79"/><span>Is é rud choimeádfas beó í,  thaisbeánadh </span>
<lb n="80"/><span>do dhaoinibh cionnus labhairt le n-a chéile </span>
<lb n="81"/><span>sa' bhaile, nó san obair, nó ar an mbóthar.</span>
<lb n="82"/><span>Caidé an tairbhe bheith ag stealladh fili-</span>
<lb n="83"/><span>dheachta le daoinibh go dtí go mbeidh mion-</span>
<lb n="84"/><span>chaint de'n tsórd sain ar dtús aca?</span></p>
<lb n="85"/>
<lb n="86"/><p><span>Na daoine atá ag foghlaim na Gaedhilge</span></p>
</div>
<pb n="7"/>
<div><lb n="87"/><p><span>anois ar fud na hÉireann, agus 'ga bhfuil airc </span>
<lb n="88"/><span>agus buile ortha chuici, is í an mhion-chaint sin </span>
<lb n="89"/><span>atá uatha.  Dá mbeidheadh an mhion-chaint </span>
<lb n="90"/><span>aca, bheidís sásta.  Sin 'an chéad fhocal agus an </span>
<lb n="91"/><span>focal déidheanach aca liom:  “How soon do</span>
<lb n="92"/><span>you think, sir, will I be able to converse in</span>
<lb n="93"/><span>it?”  Ní filidheacht atá uatha acht comhrádh.  </span>
<lb n="94"/><span>Sin é atá uainn go léir.  Dá mbeidheadh sé </span>
<lb n="95"/><span>ar chumas ar ndaoine a sáith mion-chomhrádha </span>
<lb n="96"/><span>do dhéanamh as Gaedhilg, bhí an gnó déanta.  </span>
<lb n="97"/><span>Is é rud atá uainn, é chur ar a gcumas.</span>
<lb n="98"/><span>Ní fairsinge focal ro-mhór tá riachtanach </span>
<lb n="99"/><span>chuige.  Do dhéanfadh cúpla céad focal an </span>
<lb n="100"/><span>gnó ar dtús.  Bheidheadh a fagháltas sain </span>
<lb n="101"/><span>ag méadughadh i n-aghaidh an lae.  Badh </span>
<lb n="102"/><span>ghearr go mbeidheadh focail a ndóthain aca.</span></p>
<lb n="103"/>
<lb n="104"/><p><span>Le linn Ghearailt Uí Ghríobhtha agus Bhainim </span>
<lb n="105"/><span>etc., bhí Éire lán ó lár go fairrge de </span>
<lb n="106"/><span>Ghaedhilg áluinn uasail, agus níor sgríobhadh </span>
<lb n="107"/><span>aon fhocal di.  Ní'l de thuairisg uirthi i </span>
<lb n="108"/><span>leabhraibh na haimsire úd acht chomh beag agus </span>
<lb n="109"/><span>dá mbadh nach beidheadh a leitheid i n-aon-chor </span>
<lb n="110"/><span>ann.</span></p>
<lb n="111"/>
<lb n="112"/><p><span>Timcheall bliadhna a Dá-Fhichid, do rinneadh </span>
<lb n="113"/><span>dearmad mór.  Bhí trácht ar Ghaedhilg do </span>
<lb n="114"/><span>shaothrughadh, agus do cromadh ar í d'fhoglaim.  </span>
<lb n="115"/><span>Maiseadh caidé an chaoi tugadh do dhaoinibh </span>
<lb n="116"/><span>ar í d'fhoghlaim?  Do cuireadh roinnt abhrán</span>
<lb n="117"/><span>i bpáipéaraibh agus filidheacht Bhéarla ortha!  </span>
<lb n="118"/><span>Ó thosach go deireadh, níor cuireadh os </span>
<lb n="119"/><span>comhair daoine oiread agus aon fhocal amháin </span>
<lb n="120"/><span>mion-chainte.  Bhí a rian air, ní dearnadh an </span>
<lb n="121"/><span>fhoghlaim.</span></p>
<lb n="122"/>
<lb n="123"/><p><span>(Leanfar de seo)</span></p>
<lb n="124"/>
<lb n="125"/><p/></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Filidheacht Nua-Dhéanta.

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Filidheacht Nua-Dhéanta.

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
