Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<TEI><teiHeader type="text">
	 
<fileDesc>
<titleStmt>
<title type="main">An Mac Ríogh nach nDéunfadh Comhairle.</title><author><persName>Deeny, J. N.</persName></author><editor><name type="main">Mac Néill, Eoin</name></editor><respStmt>
	<resp>Electronic edition compiled by</resp>
	<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
	</respStmt>
	</titleStmt>
<editionStmt>
	 <edition>
		 <note type="N">IG07-10316</note>
		 <note type="L">131</note>
		 <note type="B">1897</note>
		 <note type="C"/>
		 <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
	 </edition>
</editionStmt>
<publicationStmt>
		<publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher>
		<pubPlace>24 Upper O'Connell Street, Dublin</pubPlace><date>Eanáir, 1897</date><idno>IG07-10316</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
</publicationStmt>
<seriesStmt>
<title level="s">Irisleabhar na Gaedhilge</title><biblScope unit="vol">7</biblScope>
</seriesStmt>
<sourceDesc>
<biblStruct>
<analytic><author>Deeny, J. N.</author><title>An Mac Ríogh nach nDéunfadh Comhairle.</title></analytic>
<monogr>
<title level="j">An Mac Ríogh nach nDéunfadh Comhairle.</title><imprint><publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher><date>Eanáir, 1897</date></imprint>
</monogr> 
</biblStruct>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<profileDesc>
<langUsage><language ident="ga">Irish</language></langUsage>
</profileDesc>
</teiHeader>
<text><body><div><p><span>AN MAC RÍOGH NACH NDEUNFADH</span></p>
<lb n="1"/>
<lb n="2"/><p><span>COMHAIRLE.</span></p>
<lb n="3"/>
<lb n="4"/><p><span>Donegal Folk-tale — III.</span></p>
<lb n="5"/>
<lb n="6"/><p><span>Ar maidin lá ar n-a bhárach, d'imthigh mac</span>
<lb n="7"/><span>an ríogh 'un (chum) na coilleadh arís, agus an</span>
<lb n="8"/><span>gunna agus na trí madaidh leis.  Dá mheud ar</span>
<lb n="9"/><span>casadh dhó d'eunachaibh an ceud lá, casadh a</span>
<lb n="10"/><span>thrí oiread dó an dara lá agus sgaoil sé an</span>
<lb n="11"/><span>gunna leó, gur mharbh sé tort dá chruaich</span>
<lb n="12"/><span>fhéir an lá sin.  Thug sé ordughadh do'n</span>
<lb n="13"/><span>mhadadh Trom-ualach, iad do chaitheadh ar a</span>
<lb n="14"/><span>dhruim, agus d'iomchur 'na bhaile, agus rinne an</span>
<lb n="15"/><span>madadh sin.</span></p>
<lb n="16"/>
<lb n="17"/><p><span>Bhí an tighearna amuigh ag feitheamh air an</span>
<lb n="18"/><span>lá sin, agus nuair chonnaic sé é ag teacht slán,</span>
<lb n="19"/><span>rith sé i n-a airicis, agus bhí lúthgháir mhór air.</span>
<lb n="20"/><span>Bhí oiread eunacha leis an tráth sin agus nár</span>
<lb n="21"/><span>bh' fhéidir úsáid do dhéanamh dhíobh i gceann</span>
<lb n="22"/><span>trí míosa.</span></p>
<lb n="23"/>
<lb n="24"/><p><span>Nuair fuair an mac ríogh a bhreicfeasta</span>
<lb n="25"/><span>ar maidin lá ar n-a bhárach, d'imthigh sé leis</span>
<lb n="26"/><span>'un na coilleadh arís, agus an gunna agus na trí</span>
<lb n="27"/><span>madaidh leis, mar rinne sé an dá lá roimh</span>
<lb n="28"/><span>a chéile.  Chuaidh sé ní b' fhaide isteach sa'</span>
<lb n="29"/><span>choill 'ná bhí sé roimhe, agus dá mheud ar casadh</span>
<lb n="30"/><span>dhó d'eunachaibh an dá cheud la, casadh a thrí</span>
<lb n="31"/><span>oiread dó an lá so.  Chaith sé leis, go raibh</span>
<lb n="32"/><span>tort cnuic de na heunachaibh marbh aige, agus</span>
<lb n="33"/><span>d'orduigh sé do'n mhadadh láidir Trom-ualach,</span>
<lb n="34"/><span>iad do chaitheadh ar a dhruim agus a dtabhairt</span>
<lb n="35"/><span>'na bhaile.</span></p>
<lb n="36"/>
<lb n="37"/><p><span>Rinne an madadh sin, acht cha deachaidh siad</span>
<lb n="38"/><span>i bhfad, gur stad na madaidh agus gur thosuigh</span>
<lb n="39"/><span>siad mar bhéidheadh siad ag cogarnaigh le</span>
<lb n="40"/><span>chéile.  Cha raibh siad i bhfad 'n-a suidhe, go</span>
<lb n="41"/><span>bhfaca an mac ríogh fathach mór na coilleadh</span>
<lb n="42"/><span>ag teacht, agus a chraos fosgailte le n-a</span>
<lb n="43"/><span>shlugadh.  Chaith an madadh láidir na heunacha</span>
<lb n="44"/><span>d'á dhruim, agus léim suas agus rug greim</span>
<lb n="45"/><span>sgornaighe ar an bhfathach agus thosuigh an dá</span>
<lb n="46"/><span>mhadadh eile ag strócadh na feóla d'á</span>
<lb n="47"/><span>chnámhaibh.  Chuir an fathach impidhe ar an</span>
<lb n="48"/><span>mac ríogh na madaidh thógáil de, sul má</span>
<lb n="49"/><span>muirbhfeadh siad é, agus go dtiubhradh sé a</span>
<lb n="50"/><span>chaisleán agus a raibh ann de shaidhbhreas dó</span>
<lb n="51"/><span>uile go léir.  “Is é an caisleán is</span>
<lb n="52"/><span>breáchta san domhan é,” ars' é.  “Tá na</span>
<lb n="53"/><span>hursain agus na doirse déanta le hór agus le</span>
<lb n="54"/><span>hairgead, agus ní'l coirnéal istigh ann, nach</span>
<lb n="55"/><span>bhfuil mosóg óir agus airgid ann.  Agus,”</span>
<lb n="56"/><span>ars' eisean, “ná déan a gach liom-sa, acht</span>
<lb n="57"/><span>mo chaitheadh isteach in mo chisde mhór féin, agus</span>
<lb n="58"/><span>an glas do chur air, agus béidh tú saor ó mo</span>
<lb n="59"/><span>bhuaidhreadh uaidh sin amach.”</span></p>
<lb n="60"/>
<lb n="61"/><p><span>B' fhíor é.  Sgairt an rí óg ar na</span></p>
</div>
<pb n="132"/>
<div><lb n="62"/><p><span>madaidhibh stad de'n fhathach, agus d'orduigh sé</span>
<lb n="63"/><span>do'n mhadadh láidir é chaitheadh thar a dhruim</span>
<lb n="64"/><span>agus a iomchur 'un an chaisleáin.  Shiubhail siad</span>
<lb n="65"/><span>leó go dtáinig siad a fhad le caisleán an</span>
<lb n="66"/><span>fhathaigh mhóir, agus caitheadh an fathach isteach sa'</span>
<lb n="67"/><span>chisde agus cuireadh an glas air.</span></p>
<lb n="68"/>
<lb n="69"/><p><span>B' fhíor é.  Cha raibh coirnéal istigh sa'</span>
<lb n="70"/><span>chaisleán nach raibh mosóg óir nó airgid</span>
<lb n="71"/><span>ann.  Ghleus an mac ríogh suipeur dhó féin</span>
<lb n="72"/><span>agus do na trí madaidhibh.  Nuair fuair na</span>
<lb n="73"/><span>madaidh a suipeur, léim siad suas ar chlár</span>
<lb n="74"/><span>an chisde agus luigh siad annsin go maidin.</span>
<lb n="75"/><span>Chuartuigh an mac ríogh thart go bhfuair sé</span>
<lb n="76"/><span>leabaidh an fhathaigh mhóir, agus chodail sé innti</span>
<lb n="77"/><span>go sámh an oidhche sin.</span></p>
<lb n="78"/>
<lb n="79"/><p><span>Ar maidin lá ar n-a bhárach, nuair bhí an</span>
<lb n="80"/><span>breicfeasta déanta aige dhó féin agus do na</span>
<lb n="81"/><span>trí madaidhibh, rinne sé comhairle leis féin</span>
<lb n="82"/><span>dul fá choinne a dheirbhshiúra, go rachadh siad</span>
<lb n="83"/><span>'n-a gcomhnuidhe sa' chaisleán.  Nuair tháinig</span>
<lb n="84"/><span>sé chum tighe an tighearna, bhí an tighearna</span>
<lb n="85"/><span>amuigh ag feitheamh leis agus bhí lúthgháir mhór</span>
<lb n="86"/><span>air ag á fheicsint slán.  D' fhiafruigh sé dhe</span>
<lb n="87"/><span>caidé tharla dhó nuair nach dtáinic sé ar ais</span>
<lb n="88"/><span>aréir.  D'innis an mac ríogh dhó go dtáinic</span>
<lb n="89"/><span>fathach mór na coilleadh air.</span></p>
<lb n="90"/>
<lb n="91"/><p><span>“O!” ars' an tighearna, “sin an rógaire</span>
<lb n="92"/><span>gránna a mharbh mo sheachtar mac-sa.”</span></p>
<lb n="93"/>
<lb n="94"/><p><span>“Mise 'mo bhannaidhe,” ars' an mac ríogh,</span>
<lb n="95"/><span>“nach muirbhfidh sé a'n duine níos mó,” ag</span>
<lb n="96"/><span>tosacht agus ag á innsint dó caidé rinn' sé</span>
<lb n="97"/><span>féin leis agus caidé an saidhbhreas mór a thárla</span>
<lb n="98"/><span>leis le linn an fhathaigh mhóir.  “Agus,” ars'</span>
<lb n="99"/><span>é, “tháinig mé fá choinne mo dheirbhshiúra, go</span>
<lb n="100"/><span>rachamuis 'n-ar gcomhnuidhe sa' chaisleán</span>
<lb n="101"/><span>bhreágh úd.”</span></p>
<lb n="102"/>
<lb n="103"/><p><span>“Is fearr dhuit,” ars' an tighearna, “an</span>
<lb n="104"/><span>saidhbhreas do thabhairt leat annso, óir tá</span>
<lb n="105"/><span>an caisleán sin fá dhraoidheacht, agus ní bheidh</span>
<lb n="106"/><span>rath ort choidhche ann.”</span></p>
<lb n="107"/>
<lb n="108"/><p><span>“Cha ndéanam sin,” ars' an mac ríogh.</span>
<lb n="109"/><span>“Rachaidh mé 'mo chomhnuidhe sa' chaisleán úd,</span>
<lb n="110"/><span>óir is é an caisleán is deise 's is áilne é</span>
<lb n="111"/><span>ar thalamh an domhain.”</span></p>
<lb n="112"/>
<lb n="113"/><p><span>B' fhíor é.  Thug sé leis a dheirbhshiúr go</span>
<lb n="114"/><span>caisleán an fhathaigh mhóir.  Bhí lúthgháir mhór</span>
<lb n="115"/><span>uirri-se le linn tuitim isteach i n-a</span>
<lb n="116"/><span>leitheid d'áit ghalánta.  Lá ar n-a bhárach,</span>
<lb n="117"/><span>dubhairt an mac ríogh le n-a dheirbhshiúir go</span>
<lb n="118"/><span>raibh sé ag dul amach ag sealgaireacht, agus</span>
<lb n="119"/><span>aire mhaith do thabhairt do'n chaisleán go</span>
<lb n="120"/><span>dtiucfadh sé ar ais, agus d' imthigh sé agus a ghunna</span>
<lb n="121"/><span>agus a thrí madaidh leis.</span></p>
<lb n="122"/>
<lb n="123"/><p><span>Cha raibh sé i bhfad ar siubhal gur thosuigh</span>
<lb n="124"/><span>an fathach mór ag labhairt leis an óg-mhnaoi,</span>
<lb n="125"/><span>agus 'gá breugadh, agá innsint di go raibh grádh</span>
<lb n="126"/><span>mór aige uirri, “agus,” ars' é, “má</span>
<lb n="127"/><span>leigeann tú amach as an chisde mé, pósfaidh</span>
<lb n="128"/><span>mé thú, agus béidh an caisleán againn féin.”</span></p>
<lb n="129"/>
<lb n="130"/><p><span>B' fhíor é.  Leig an cailín amach as an</span>
<lb n="131"/><span>chisde é, agus rinne siad comhairle eatorra féin</span>
<lb n="132"/><span>go muirbhfeadh siad mac an ríogh, ar mhodh</span>
<lb n="133"/><span>go mbéidheadh an caisleán aca féin</span>
<lb n="134"/><span>dairíribh.</span></p>
<lb n="135"/>
<lb n="136"/><p><span>“Anois,” ars' an fathach, “gabh síos 'un</span>
<lb n="137"/><span>an tseomra, agus tabhair aníos cloidheamh an</span>
<lb n="138"/><span>tsoluis.  Croch i n-áirde é os cionn an</span>
<lb n="139"/><span>dorais, agus nuair thiucfas do dhearbhráthair</span>
<lb n="140"/><span>isteach, tuitfidh an cloidheamh anuas air, agus</span>
<lb n="141"/><span>bainfidh sé an ceann de.”</span></p>
<lb n="142"/>
<lb n="143"/><p><span>B' fhíor é.  Thug an óig-bhean léi cloidheamh</span>
<lb n="144"/><span>an tsolais agus chuir i n-áirde os cionn an</span>
<lb n="145"/><span>dorais é.</span></p>
<lb n="146"/>
<lb n="147"/><p><span>J. N. DEENY.</span>
<lb n="148"/><span>(Ní críoch).</span></p>
<lb n="149"/>
<lb n="150"/><p/></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

An Mac Ríogh nach nDéunfadh Comhairle.

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

An Mac Ríogh nach nDéunfadh Comhairle.

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
