Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Rudimenta Physionomiae</title><author><name type="main">Anaithnid; Eag. Mac Niocaill, G.</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Deirdre D'Auria and Eilís Ní Mhearraí</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N"/>
                         <note type="L">271</note>
                         <note type="B"/>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno/><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><bibl><title>Rudimenta Physionomiae</title><author>Anaithnid; Eag. Mac Niocaill, G.</author><imprint><publisher>I.A.B., B.Á.C.</publisher><date/></imprint>
 </bibl></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p/>
<lb n="0"/>
<lb n="1"/><p><span>Dá raibh gné ghlass nó bhuidhe ar neach is comharrdha sin gan a</span>
<lb n="2"/><span>sháith bherbhfa d'fhagháil do dhuine; agus dá raibh sé beg maille fri sin,</span>
<lb n="3"/><span>is comharrdha sin ar a nádúir do bheith uiresbhadhach aige.  Máisedh,</span>
<lb n="4"/><span>seachuin cumann na ndaoineadh nglas agus mbuidhe, óir bídh siad mailíssech</span>
<lb n="5"/><span>ina cumann.</span></p>
<lb n="6"/>
<lb n="7"/><p><span>Ittem, dá raibh neach dot fhéchain a bhfad agus uamhan air romhad</span>
<lb n="8"/><span>agus é dod dhercadh go menic agus osnadhach éignech aige agus togra dhér fá</span>
<lb n="9"/><span>n-a shúilibh, tuig gurab ro-inmhuin leis-sin thú, agus go bhfuil egla air</span>
<lb n="10"/><span>romhad; agus dá nderna a chontrárrdha sin, is formadach taithírech</span>
<lb n="11"/><span>atá ort.</span></p>
<lb n="12"/>
<lb n="13"/><p><span>Sechain agus caomhain tú ar gach uile dhuine mí-amhunturach agá mbíd</span>
<lb n="14"/><span>boill uiresbhadhacha aige ass a thosach.</span></p>
<lb n="15"/>
<lb n="16"/><p><span>In té imorro roinnes risin méid mhedhónaigh maille re súilibh dubha</span>
<lb n="17"/><span>agus re folt dubh agus re haghaidh chruinn, issé is messardha agus is ferr</span>
<lb n="18"/><span>intaobhtha ann.  Item, is maith gile agus duibhe agus deirge go haontadhach</span>
<lb n="19"/><span>messarrdha maille re corp iomshlán agus re suidhiughadh comhthrom agus re cend</span>
<lb n="20"/><span>inmhedhónach idir a bheith beg agus mór, agus begán briathur do rádh</span>
<lb n="21"/><span>acht munab éigin dó, agus guth inmhedhónach gan a bheith ard iná íssiol;</span>
<lb n="22"/><span>agus dá raibh neach ag dul a nduibhe agus a cróchdhacht is maith an comharrdha</span>
<lb n="23"/><span>sin, agus bídh agad ina chaomhthach agus ina chompánach; agus ní dhénuimsi</span>
<lb n="24"/><span>annso acht begán éigin do mhíniughadh do réir mh'intlechta dhuid, agus derbh</span>
<lb n="25"/><span>pféin do réir do thuicsena.</span>
<lb n="26"/></p>
</div>
<pb n="272"/>
<div><lb n="27"/><p><span>Itim dá raibh folt mín buidhe ag neach foillsighidh sin connlacht</span>
<lb n="28"/><span>agus intinn daingen.  Dá raibh mórán finnfaidh ar chluassuibh duine</span>
<lb n="29"/><span>foillsighidh sin diúidiocht agus burba agus grádh uaignis agus égcóra agus</span>
<lb n="30"/><span>mórán feirge agus ceilge; agus foillsighidh an finnfadh dubh duine fírindech</span>
<lb n="31"/><span>intaobha agus grádh don chert aige; agus dá raibh inmhedhónach idir an dá</span>
<lb n="32"/><span>dhath sin is grádhach foighidnech hé.</span></p>
<lb n="33"/>
<lb n="34"/><p><span>Item dá raibh súile móra ag neach is formadach mórtusach hé.</span>
<lb n="35"/><span>Gidhbé agá mbíd súile dubhghlassa is gér a radharc agus a thuicsi agus is</span>
<lb n="36"/><span>innruic hé.  Gidhbé agá mbíd súille tenda agus aghaidh thend is mailísech</span>
<lb n="37"/><span>eisionnruic hé.  Gidhbé gá mbíd súile a cosmhailes shúl assail is</span>
<lb n="38"/><span>cruadh-intindech é.  Gidhbé gá mbídh súile luatha agus féchain ghér is gaduighi</span>
<lb n="39"/><span>mailíssech eisionnruic hé.  Dá rabhuid súile derga ag neach is menmnach</span>
<lb n="40"/><span>agus is láidir agus is cumhachtach agus issíad an drong agá mbíd boill dhubha</span>
<lb n="41"/><span>nó dherga nó dhubhghlassa nó gheala nó bhuidhe ar a súilibh daoine</span>
<lb n="42"/><span>is messa intaobha dona huile dhaoinibh.</span></p>
<lb n="43"/>
<lb n="44"/><p><span>Dá raibhe mórán finnfaidh ar mhailghibh duine foillsighidh sin</span>
<lb n="45"/><span>leisce labhartha air; agus dá raibh ardmhailghech ag dul dochum na harach</span>
<lb n="46"/><span>siar, is nemhghlan na daoine sin.  Dá rabhuid mailghe tana ag neach</span>
<lb n="47"/><span>gan a mbeith rofhada ná rogherr, agus bann leithne ionnta, is comharrdha</span>
<lb n="48"/><span>sin ar a bheith inntlechtach deghmheabhrach.</span></p>
<lb n="49"/>
<lb n="50"/><p><span>Gidhbé gá mbí srón tanaidhi is fergach; gidhbé gá mbí srón fhada</span>
<lb n="51"/><span>agus a barr ag dul dochum an chruimbeoil, is duine amhnáirech é.  Gidhbé</span>
<lb n="52"/><span>gá mbí srón ghengcach, is fergach coinntindech cendairrcech é.  Gidhbé</span>
<lb n="53"/><span>gá mbí srón fhairsing, is buainfhergach hé; agus an uair is lán an</span>
<lb n="54"/><span>tsrón ass a lár agus sí ag fáss tríd amach, is brégach an duine sin; agus gidhbé</span>
<lb n="55"/><span>gá mbí srón inmhedhónach idir fhad agus ghirre, agus gan phuill mhóra innti,</span>
<lb n="56"/><span>issé sin duine is ferr intaobha agus is innraca dhíbh.</span></p>
<lb n="57"/>
<lb n="58"/><p><span>Gidhbé gá mbí aghaidh inmhedhónach gan a beith rolom, is</span>
<lb n="59"/><span>carthanach tuicsech umhal.</span>
<lb n="60"/></p>
</div>
<pb n="273"/>
<div><lb n="61"/><p><span>Gidhbé gá mbí bél lethan, is ámhnáirioch brégach aithrissech é.</span>
<lb n="62"/><span>Gidhbé gá mbí iomarcaidh fheola ar a aghaidh is nemhthuicsech brégach é.</span>
<lb n="63"/><span>Gidhbé gá mbí aghaidh thanaidhe is inntlechtach foighidech hé.  Gidhbé</span>
<lb n="64"/><span>gá mbí aghaidh ag dul a mbuidhecht, is drochdhuine</span>
<lb n="65"/><span>agus is mealltóir mailíssech agus lochtach agus is mescamhail.</span></p>
<lb n="66"/>
<lb n="67"/><p><span>Gidhbé gá mbídh cluassa bega is aimhlesach ainbhfessach suirghech,</span>
<lb n="68"/><span>agus is gadaighe é.</span></p>
<lb n="69"/>
<lb n="70"/><p><span>Gidhbé gá mbí guth inmhedhónach edir chaoile agus reimhre is</span>
<lb n="71"/><span>egnaidhe agus is innraic agus is comhailtioch.  Gidhbé gá mbí guth remhar</span>
<lb n="72"/><span>is brégach aithrisech hé.  Gidhbé gá mbí luathbhriathra remhra gothacha</span>
<lb n="73"/><span>is fergaighe é ná an tí gá mbí guth caoilbhriathrach, agus bídh drochbhéssai</span>
<lb n="74"/><span>aige leis.  Gidhbé gá mbí comhrádh iomshlán, is formadach agus is</span>
<lb n="75"/><span>áibherseoir hé.</span></p>
<lb n="76"/>
<lb n="77"/><p><span>Gidhbé gá mbí mórán gluassachta an uair bhíos ag comhrádh (agus gluais)</span>
<lb n="78"/><span>agus gluaisios a lámha go menic, (agus) is duine dhár dual bheith 'na</span>
<lb n="79"/><span>mhealltóir bhrégach aithrisech é.  Gidhbé chongmhus a lámha ar a ghlún</span>
<lb n="80"/><span>an uair bhís ag comhrádh, is tuicsech agus is foirfe do gach ealadhna é.</span></p>
<lb n="81"/>
<lb n="82"/><p><span>Gidhbé gá mbí muinél caol fada is ainbhfiossach agus is mailíssech.</span>
<lb n="83"/><span>Gidhbé gá mbí muinél gerr is dual dó bheith bedaighe agus bheith 'na</span>
<lb n="84"/><span>mhealltóir bhorb neimhnech.  Gidhbé gá mbí muinél remhar is dual dó</span>
<lb n="85"/><span>bheith ainbhfessach mórtusach.</span></p>
<lb n="86"/>
<lb n="87"/><p><span>Gidhbé gá mbí medhón mór is neimhdheisgréidiuch agus is borb agus</span>
<lb n="88"/><span>bídh 'na mhealltóir agus is inmhain bheith ag mnáibh.  Dá raibhe</span>
<lb n="89"/><span>medhón inmhedhónach ag neach, foillsighidh menma ard do bheith aige,</span>
<lb n="90"/><span>agus a bheith 'na chomhairlech mhaith; agus dá raibh corp lethan agus slinnéin</span>
<lb n="91"/><span>remhra ag neach, foillsighidh sin duine intlechtach deghealadhanta,</span>
<lb n="92"/><span>agus is dú dhó fós bheith anbhfann coinntindech.  Dá raibh corp tanaidhe</span>
<lb n="93"/><span>uile ag neach agus coimpléx inmhedhónach iomshlán, is comharrdha sin</span>
<lb n="94"/><span>ar dhuine do bheith gníomhach derbhthai deghchoinghill.  Dá raibh</span>
<lb n="95"/><span>guaille arda agus slinnéin arda ag neach foillsighidh sin a bheith eisionnruic</span>
<lb n="96"/><span>garbh.</span>
<lb n="97"/></p>
</div>
<pb n="274"/>
<div><lb n="98"/><p><span>Dá rabhuid lámha fada roichfes a ghlúine ag neach, foillsighidh</span>
<lb n="99"/><span>sin amhnáire agus deinmhne agus daonnacht an duine.  Dá rabhaid</span>
<lb n="100"/><span>lámha gerra ag neach, is comharrdha sin ar a bheith ainbhfessach,</span>
<lb n="101"/><span>agus mian cendairce air.</span></p>
<lb n="102"/>
<lb n="103"/><p><span>Dá rabhuid dernonna fada agus meóir fhada ag neach, foillsighidh</span>
<lb n="104"/><span>sin a bheith ullamh dochum móráin d'ealadhnachaibh ceolmhura do</span>
<lb n="105"/><span>dhénamh, agus is egnaidhe tuicsech deghriaghalta an té gá mbí.</span></p>
<lb n="106"/>
<lb n="107"/><p><span>Dá rabhaid cossa remhra feolmhura ag neach, foillsighidh sin</span>
<lb n="108"/><span>diúidecht agus grádh na hégcóra aige.  Dá rabhaid cossa bega ag neach,</span>
<lb n="109"/><span>foillsighidh sin cruass agus édtroma intinne aige.  Dá rabhaid cossa caola</span>
<lb n="110"/><span>ag neach foillsighidh sin ainbhfhios.  Dá rabhuid cossa remhra</span>
<lb n="111"/><span>ag neach foillsighidh sin foirtillecht agus amhnáire.  Dá rabhuid luirgne</span>
<lb n="112"/><span>lethna agus troighthech lethan fada ag neach, foillsighidh sin croidhe</span>
<lb n="113"/><span>láidir.  Dá raibh mórán ainbhfeola ar a ghlúinibh nó ar a luirgnibh,</span>
<lb n="114"/><span>foillsighidh sin maoithe chroidhe agus anbhfainde bhríghe.</span></p>
<lb n="115"/>
<lb n="116"/><p><span>Gidhbé gá mbí coiscéim lethan mhall, is comharrdha sin ar</span>
<lb n="117"/><span>a bheith sona 'na oibhrighthibh dhó; agus gidhbé gá mbí coiscéim gherr</span>
<lb n="118"/><span>luath, is daor agus miscnach a inntind.</span></p>
<lb n="119"/>
<lb n="120"/><p><span>Gidhbé gá mbí feoil bhog agus gan a bheith robheg iná romhór acht</span>
<lb n="121"/><span>a bheith inmhedhónach, is maith an comharrdha sin do réir</span>
<lb n="122"/><span>nádúire, agus is maith a chuimhne.  Adeir "pissinomía" gurab éigin mórán</span>
<lb n="123"/><span>do thiomarguin dochum aithenta na comharthadh sin, agus drong dhíbh do</span>
<lb n="124"/><span>ghabháil le chéli .i. a luirgne feolmhura agus a nglúine agus ngotha messarrdha</span>
<lb n="125"/><span>edir a bheith remhar agus caol agus dernonna agus meoir fhada aca, agus a roinn</span>
<lb n="126"/><span>re chéli, agus gáire inmhedhónach agus toil inmhedónach nemhsgaoilte agus a</span>
<lb n="127"/><span>bheith fáilidhe subhaltach agus reliqua.</span></p>
<lb n="128"/>
<lb n="129"/><p/></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Rudimenta Physionomae

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Rudimenta Physionomae

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
