Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<TEI><teiHeader type="text">
	 
<fileDesc>
<titleStmt>
<title type="main">Sgeula na Gaedhilge.</title><author><persName/></author><editor><name type="main">Mac Néill, Eoin</name></editor><respStmt>
	<resp>Electronic edition compiled by</resp>
	<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
	</respStmt>
	</titleStmt>
<editionStmt>
	 <edition>
		 <note type="N">IG06-12039</note>
		 <note type="L">172</note>
		 <note type="B">1896</note>
		 <note type="C"/>
		 <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
	 </edition>
</editionStmt>
<publicationStmt>
		<publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher>
		<pubPlace>24 Upper O'Connell Street, Dublin</pubPlace><date>January & February, 1896</date><idno>IG06-12039</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
</publicationStmt>
<seriesStmt>
<title level="s">Irisleabhar na Gaedhilge</title><biblScope unit="vol">6</biblScope>
</seriesStmt>
<sourceDesc>
<biblStruct>
<analytic><author/><title>Sgeula na Gaedhilge.</title></analytic>
<monogr>
<title level="j">Sgeula na Gaedhilge.</title><imprint><publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher><date>January & February, 1896</date></imprint>
</monogr> 
</biblStruct>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<profileDesc>
<langUsage><language ident="ga">Irish</language></langUsage>
</profileDesc>
</teiHeader>
<text><body><div><p><span>Sgeula na Gaedhilge.</span></p>
<lb n="1"/>
<lb n="2"/><p><span>Atá an Dochtúir Pedersen thar éis ceithre míos agus </span>
<lb n="3"/><span>breis do chaitheamh i nArainn ag foghluim Gaedhilge.  </span>
<lb n="4"/><span>Do bhailigh sé tuilleadh gus trí mhíle focal ann gan teacht </span>
<lb n="5"/><span>i n-aon ghaor do'n chanamhint do dhísgeadh.  Nach nár </span>
<lb n="6"/><span>d'ár sgoláiríbh-ne ollamh mar é seo do theacht ó Chopen-</span>
<lb n="7"/><span>hagen fá chostas agus fá thrioblóid mhóir ag cur suime </span>
<lb n="8"/><span>san ní atá ag an dorus againne, mar sheód i láthair </span>
<lb n="9"/><span>muc!</span></p>
<lb n="10"/>
<lb n="11"/><p><span>Ní tháinig aon sgeula le sár-fhada siar níor táith-</span>
<lb n="12"/><span>neamhaighe le lucht labhartha agus léighte na Gaedhilge ná </span>
<lb n="13"/><span>gur fhág Pádruig O Maoláin le hudhacht suas le ceithre </span>
<lb n="14"/><span>fichid míle doiléar do mhúnadh agus do choimeád ar dtean-</span>
<lb n="15"/><span>gadh san tír seo.  Atá gaol leis, ámh, ag feuchaint le </span>
<lb n="16"/><span>n-a bhaint amach do féin, acht bíodh súil againn ná </span>
<lb n="17"/><span>héireóchaidh leis cosg do chur ar an tairbhe do leanfadh </span>
<lb n="18"/><span>as an oiread sain airgid do sgaipeadh 'nar measg-ne </span>
<lb n="19"/><span>do chúis comh naomhtha agus ar dteanga dhúthchais do chong-</span>
<lb n="20"/><span>bháil beó.</span></p>
<lb n="21"/>
<lb n="22"/><p><span>Ní tearc iad na milliúin agus na leath-mhilliúin dár </span>
<lb n="23"/><span>ngaol i nAmerica agus i nAstráile, agus níor bh'iongnadh dá </span>
<lb n="24"/><span>gcabhróchaidís agus beagán dá maoin do bhronnadh ar an </span>
<lb n="25"/><span>nGaedhilg, chor go mbeadh neart airgid aca so atá ag </span>
<lb n="26"/><span>feuchaint i ndiaidh a stáide agus go bhfásfadh mór-thoradh </span>
<lb n="27"/><span>as a saothar.  Is ro-dheacair puinn do dheunamh san </span>
<lb n="28"/><span>tsaoghal so gan airgead.  Thríd agus thríd ní 'lid na </span>
<lb n="29"/><span>Gaedhil díomhaoin ná dearmadach ar an mór-ghnó so: </span>
<lb n="30"/><span>feuch mar cnuasadh deich míle punt bliadhain ó shin i </span>
<lb n="31"/><span>nAmerica chum ollamhan Gaedhilge do bheith i bPríomh-</span>
<lb n="32"/><span>sgoil Chatoilicidhe Washington.</span></p>
<lb n="33"/>
<lb n="34"/><p><span>Is gearr go mbeidh an treas chuid de “Simple </span>
<lb n="35"/><span>Lessons in Irish” i gcló.  Chum an leabhráin do bheith </span>
<lb n="36"/><span>chomh saor agus is féidir, do chabhruigh Gaedhealacht America </span>
<lb n="37"/><span>arís, mar is beus aca, le n-a fhaisnéis.  Cuireadh thar </span>
<lb n="38"/><span>dosaon punt ar fad.  Cad atá againne i nEirinn dá </span>
<lb n="39"/><span>dheunamh?  Ar bhfurmhór ag brath ar Fheis na Sacsan </span>
<lb n="40"/><span>chum na Gaedhilge do shaoradh!  Mo bhrón! an mbeidh </span>
<lb n="41"/><span>aon spreuch ná spionnadh ionainn féin choidhche?  Is </span>
<lb n="42"/><span>feasach do'n tsaoghal gur dúinn féin is ceart an obair </span>
<lb n="43"/><span>thíoramhail seo do ghabháil do láimh, agus gan bheith ag </span>
<lb n="44"/><span>fuireach ar an té seo ná ar an té úd.  Ní bheidh aon </span>
<lb n="45"/><span>mhaith, aon bhail orainn go bráth go mbeuramh iontaoibh </span>
<lb n="46"/><span>asainn féin.</span></p>
<lb n="47"/>
<lb n="48"/><p><span>Go dtí seo agus go fóill eile freisin táid na hAlba-</span>
<lb n="49"/><span>naigh i bhfad i dtosach dhínn.  I nInbhearnois atá </span>
<lb n="50"/><span>tabhartha amach foclóir — luach seacht agus sé pingne — i n-a </span>
<lb n="51"/><span>bhfuil gach uile fhocal Albanach taobh le n-a chomhfhocal i </span>
<lb n="52"/><span>nGaedhilg na hEireann, san mBreathnais, san gCornais </span>
<lb n="53"/><span>agus i mBreathnais na Fraingce.  Ca-huin bheidheas a </span>
<lb n="54"/><span>shamhail sin de leabhar againne?  Do gealladh rud </span>
<lb n="55"/><span>éigin dá shaghas, atá seal agus leath-dosaon samhradh ann </span>
<lb n="56"/><span>ó shoin; ní chuala aon-neach gíog air go dtí timcheall </span>
<lb n="57"/><span>dá bhliadhain ó shin do cuireadh forfhógra ar bheirt </span>
<lb n="58"/><span>chabharthóir do bhí ag teastbháil, acht ní heolach dúinn </span>
<lb n="59"/><span>gur hairigheadh aon-ní ó'n am sain anall 'na dtaobh.  </span>
<lb n="60"/><span>Atá Daibhidh Nutt i Londain chomh maith ceudna ag cur </span>
<lb n="61"/><span>gráiméir bhaineas le Gaedhilge na hAlban i gcló.  </span>
<lb n="62"/><span>Caidé seo ag moilliughadh gráiméir Uí Dhonnabháin do </span>
<lb n="63"/><span>gealladh bliadhain an taca so do bheith foillsighthe go </span>
<lb n="64"/><span>hathchomhair?  Thoir thiar thíos thuas, do mheasfá go </span>
<lb n="65"/><span>bhfuil righneas éigin go smior orainne.</span></p>
<lb n="66"/>
<lb n="67"/><p><span>Thug litridhe darab ainm T.W. Rolleston leictiús </span>
<lb n="68"/><span>uaidh fá dhéidheanaighe, i n-ar labhair sé ar an nGaedhilg </span>
<lb n="69"/><span>mar theanga shimplidhe go mór as alt le teangthaibh na </span>
<lb n="70"/><span>hEorpa agus a gcuid clisteachta.  Go haithghearr sgríobhadh</span>
<lb n="71"/><span>isna páipeuraibh ag tabhairt a shláin faoi a ndubhairt </span>
<lb n="72"/><span>sé i leith na Gaedhilge do shuidhiughadh.  Do tharraing </span>
<lb n="73"/><span>litir litir eile, ar chuma gur gearr go raibh aon ríorádh </span>
<lb n="74"/><span>amháin mar gheall ar an rud do bhi i gceist eatorra.  </span>
<lb n="75"/><span>Do chuir an ráfal so an Ghaedhilg ós comhair na </span>
<lb n="76"/><span>gceudta nár chuala focal roimhe sin uirri féin ná ar </span>
<lb n="77"/><span>a litridheacht.  I ndeireadh thiar thall do sheol sé litir </span>
<lb n="78"/><span>ag triall ar Chonnradh na Gaedhilge ag léir-chur ceart </span>
<lb n="79"/><span>orra agus chum a fheasa do bheith aige cad ba mheón agus cad </span>
<lb n="80"/><span>nár mheón leis an gCumann sain; ámh fuair sé a </span>
<lb n="81"/><span>dhóthain de fhreagra ar dtús ó'n gCraoibhín Aoibhinn agus </span>
<lb n="82"/><span>arís ó'n Niallach.  O shin anuas níor clos focal dob' </span>
<lb n="83"/><span>fhiú aireachtain uaidh.  Acht gan aon aimhreas, rinne sé </span>
<lb n="84"/><span>an-mhaitheas do'n Ghluaiseacht, gan coinne leis gan </span>
<lb n="85"/><span>agamh — acht is maitheas é i gcomhnuidhe.</span>
<lb n="86"/></p>
</div>
<pb n="173"/>
<div><lb n="87"/><p><span>Atá an Connradh i bhfad níos fearr anois ná bhí riamh </span>
<lb n="88"/><span>roimhe seo.  I nAth Cliath féin tá na “muirighne </span>
<lb n="89"/><span>léighinn” níos iomadamhla agus níos deagh-orduighthe ná </span>
<lb n="90"/><span>mar ba ghnáth aca.  I mBeul Feirsde atá craobh láidir </span>
<lb n="91"/><span>de'n Chonnradh — ós cionn céid, ar a bhfuil gach crei-</span>
<lb n="92"/><span>deamh agus dream.  Atáid le tionól do thiomsughadh le </span>
<lb n="93"/><span>haghaidh na n-oideadh ag a mbeidh cruinniughadh ann san </span>
<lb n="94"/><span>Cháisg, agus beidh cuirm cheoil aca um an am ceudna.</span></p>
<lb n="95"/>
<lb n="96"/><p><span>O támaoid ag teacht thar na hoidíbh, nó thar na </span>
<lb n="97"/><span>maighistríbh sgoile, is ceart a rádh go bhfuil dóchas go </span>
<lb n="98"/><span>bhfuilid dá mbrostughadh féin i leith na Gaedhilge le </span>
<lb n="99"/><span>déidheanaighe, agus ba mhór-mhithid dóibh sin.  I Sráidbhaile</span>
<lb n="100"/><span>(Dundalk) d'iarr maighistirí na háite sin na riaghalta, </span>
<lb n="101"/><span>cheanglas orra féin agus ar lucht a gceirde i dtaobh a </span>
<lb n="102"/><span>múinte, do cheartughadh agus d'aithdheunamh i dtreó go </span>
<lb n="103"/><span>bhfeudfaidís barántas d'fhagháil agus na haosánaigh do </span>
<lb n="104"/><span>theagasg innti le níos lugha duaidh ná mar atá anois.</span>
<lb n="105"/><span>Ag an gcomhdháil do bhí i nDroichead na Banda ag na </span>
<lb n="106"/><span>maighistiríbh tamall ó shin, d'athchuingeadar ar lucht a </span>
<lb n="107"/><span>ngarma a ndícheall cabhra do thabhairt do'n Ghaedhilg agus </span>
<lb n="108"/><span>do dhruing a cosanta.  Do labhair an Canónach Sincuin </span>
<lb n="109"/><span>le cumann na nOigfhear san áit cheudna agus thug </span>
<lb n="110"/><span>d'fhógairt orra na muirighne léighinn do bhí aca d'aith-</span>
<lb n="111"/><span>bheóchain, agus do chuir i n-iúl dóibh cionnus do thairbheóchadh </span>
<lb n="112"/><span>sain dóibh.</span></p>
<lb n="113"/>
<lb n="114"/><p><span>O America tagann sgeula gur cuireadh nua-chraobh </span>
<lb n="115"/><span>de'n Chonnradh ar bun i Newhabhen, Connecticut.   I </span>
<lb n="116"/><span>bProbhidence i nOileán Róid atá cúig muirighne</span>
<lb n="117"/><span>léighinn nó timceall trí cheud ball ag teacht i gceann </span>
<lb n="118"/><span>a chéile dhá uair san tseachtmhuin.  Atáthar le n-a </span>
<lb n="119"/><span>bhfuil de chraobhaibh san Oileán Ur do choimhcheanagal </span>
<lb n="120"/><span>leis an bpríomh-chraoibh i mBaile Átha Cliath.</span></p>
<lb n="121"/>
<lb n="122"/><p><span>Tá suas le deich bpuint agus trí fichid anois le n-a </span>
<lb n="123"/><span>roinnt ar na sgolaibh i n-a múintear an teanga </span>
<lb n="124"/><span>mháthardha.  Do cnuasadh trí fichid punt de seo nach </span>
<lb n="125"/><span>mór i measg ár ngaolta trasna an tsáile.  Iarrthar </span>
<lb n="126"/><span>ar na maighistríbh theagasgas an Ghaedhilg an lán-</span>
<lb n="127"/><span>nuimhir do bhí ar sgoil, a nuimhir do ceisnigheadh, agus an</span>
<lb n="128"/><span>nuimhir do cheart-fhreagair de rith na bliadhna 1895 do </span>
<lb n="129"/><span>chur go dtí lucht riartha an airgid i gConnradh na </span>
<lb n="130"/><span>Gaedhilge, Ath Cliath.</span></p>
<lb n="131"/>
<lb n="132"/><p><span>Tá an Connradh le tionóltaibh puiblidhe do chomóradh </span>
<lb n="133"/><span>annso agus annsúd san tuaith.  Comóradh aon aca cheana </span>
<lb n="134"/><span>féin i bPortláirge, 11 Feabhra.  Do bhí an-oireachtas </span>
<lb n="135"/><span>mór i láthair agus do gheall cách go ndeunfaidís a ndícheall </span>
<lb n="136"/><span>fá chongnamh agus fá chabhair do thabhairt leis an nGaedhilg </span>
<lb n="137"/><span>do leathadh agus do leathnughadh isna háitibh i n-a bhfuil sí </span>
<lb n="138"/><span>dísgthe nó básuighthe, agus a congbháil agus a cothughadh in gach </span>
<lb n="139"/><span>ball i n-ar lán láidir di fós.  Do bhí méire na cathrach </span>
<lb n="140"/><span>san gcathaoir.  Thar neithibh eile adubhairt sé gur nár </span>
<lb n="141"/><span>agus gur aithris an chuma ar a bhfuilid Eireannaigh ag dear-</span>
<lb n="142"/><span>mad teangadh a dtíre.  O'n gConnradh do bhí Eoin </span>
<lb n="143"/><span>Mac Néill, eagarthóir Irisleabhair na Gaedhilge, agus </span>
<lb n="144"/><span>Micheál Cíosóg.</span></p>
<lb n="145"/>
<lb n="146"/><p><span>Ní fada go mbeidh tionól eile i n-áit éigin i </span>
<lb n="147"/><span>gCiarraighe.</span></p>
<lb n="148"/>
<lb n="149"/><p><span>Is fada ó bhaile New Zealand.  Feuch fós go bhfuil </span>
<lb n="150"/><span>cumann ann chum na Gaedhilge do chosaint agus do choimeád </span>
<lb n="151"/><span>san áit.  Fá dhéidheanaighe, b'éigean do'n leas-uachdarán, </span>
<lb n="152"/><span>an saoi Seán Perrin, imtheacht as Dún-Eadain, áit i </span>
<lb n="153"/><span>bhfuil an cumann, agus dul go hAstráile.  Sul ar sgar </span>
<lb n="154"/><span>sé le n-a cháirdibh, do bhí feis ceoil acu uile, agus tugadh </span>
<lb n="155"/><span>bronntanas do'n té bhí ar tí imtheachta.  Do labhair </span>
<lb n="156"/><span>leó go léir as Gaedhilg, agus d'iarr orra deigh-iarracht do </span>
<lb n="157"/><span>thabhairt anois uatha fá theangaidh ar sean agus ar sinsear </span>
<lb n="158"/><span>do thártháil.  Ag so beagán dá chomhrádh:  “Is iomdha </span>
<lb n="159"/><span>fáth fá'r cóir dúinn an Ghaedhealg do chongbháil beó.  </span>
<lb n="160"/><span>Is í teanga ársa ar sinsear agus ar dtíre.  Is í an </span>
<lb n="161"/><span>teanga chualamar nuair bhí sinn 'nar bpáisdíbh.  Ní </span>
<lb n="162"/><span>raibh teanga acht í amháin ag na míltibh de mhuinntir na </span>
<lb n="163"/><span>hEireann, agus nuair chuimhnighmid ar an am do chuaidh </span>
<lb n="164"/><span>thorainn, bímid ag cuimhne san am ceudna ar na </span>
<lb n="165"/><span>cáirdibh ler labhradh í.  Mo bhrón! is fada ó shin go </span>
<lb n="166"/><span>bhfuil siad 'na luighe fá na fódaibh glasa, acht badh </span>
<lb n="167"/><span>mhór an náire dhúinn dearmad do dheunamh orra, comh-</span>
<lb n="168"/><span>fhad agus bheas uisge ag rith nó féar ag fás.  Is innti </span>
<lb n="169"/><span>mar theangaidh do theagaisg na fealsamhna do chuir clú </span>
<lb n="170"/><span>ar Éirinn.  Téighid na mic léighinn as gach uile thuaith </span>
<lb n="171"/><span>na hEórpa go hEirinn chum na Gaedhilge d'fhoghluim.  </span>
<lb n="172"/><span>Is teanga í le litridheacht mhíle bliadhan ar a cúl — </span>
<lb n="173"/><span>litridheacht iomadamhail i bprós agus i ndán.  Deunaidh </span>
<lb n="174"/><span>bhur ndícheall gan a leigean di bás d'fhagháil.”</span></p>
<lb n="175"/>
<lb n="176"/><p/></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Sgeula na Gaedhilge.

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Sgeula na Gaedhilge.

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
