Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<TEI><teiHeader type="text">
	 
<fileDesc>
<titleStmt>
<title type="main">Seadhna.  (ar leanamhaint.)</title><author><persName>Ua Laoghaire, Peadar</persName></author><editor><name type="main">Mac Néill, Eoin</name></editor><respStmt>
	<resp>Electronic edition compiled by</resp>
	<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
	</respStmt>
	</titleStmt>
<editionStmt>
	 <edition>
		 <note type="N">IG06-10164</note>
		 <note type="L">20</note>
		 <note type="B">1895</note>
		 <note type="C"/>
		 <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
	 </edition>
</editionStmt>
<publicationStmt>
		<publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher>
		<pubPlace>24 Upper O'Connell Street, Dublin</pubPlace><date>May, 1895</date><idno>IG06-10164</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
</publicationStmt>
<seriesStmt>
<title level="s">Irisleabhar na Gaedhilge</title><biblScope unit="vol">6</biblScope>
</seriesStmt>
<sourceDesc>
<biblStruct>
<analytic><author>Ua Laoghaire, Peadar</author><title>Seadhna.  (ar leanamhaint.)</title></analytic>
<monogr>
<title level="j">Seadhna.  (ar leanamhaint.)</title><imprint><publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher><date>May, 1895</date></imprint>
</monogr> 
</biblStruct>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<profileDesc>
<langUsage><language ident="ga">Irish</language></langUsage>
</profileDesc>
</teiHeader>
<text><body><div><p><span>Séadhna.</span></p>
<lb n="1"/>
<lb n="2"/><p><span>(ar leanamhaint)</span></p>
<lb n="3"/>
<lb n="4"/><p><span>Ar maidin lá ar n-a bháireach, do ghluais</span>
<lb n="5"/><span>sé go moch ag dul ar an aonach go</span>
<lb n="6"/><span>gceannóchadh sé capall agus bó bhainne.  Ba</span>
<lb n="7"/><span>gheárr gur bhuaileadar na comhursain uime.</span>
<lb n="8"/><span>“Airiú, a Shéadna, cad d'imthigh um thráth-</span>
<lb n="9"/><span>nóna indé ort?” arsa duine aca.  “Cheap-</span>
<lb n="10"/><span>amair go léir gur b'amhlaidh thuit caor ar</span>
<lb n="11"/><span>do thigh agus go rabhais loisgthe id'bheathaidh.</span>
<lb n="12"/><span>Níor airigheas riamh a leithéid de thóirnigh.”</span>
<lb n="13"/><span>“Tá an éagcóir agat,” arsa duine eile.</span>
<lb n="14"/><span>“Níor thóirneach é acht búirfheach mar</span>
<lb n="15"/><span>ghéimreach thairbh.”  “Éist do bheul,” arsa</span>
<lb n="16"/><span>an tríomhadh duine.  “Cá bhfuil an tarbh d'</span>
<lb n="17"/><span>fheudfadh an bhúir úd do chur as?”  “Do bhíos-</span>
<lb n="18"/><span>sa,” ars an ceathramhadh duine, “im shuidhe i </span>
<lb n="19"/><span>mullach Carraige an Éidhneáin agus bhí radharc</span>
<lb n="20"/><span>agam ar an dtigh agus 'nuair airigheas an</span>
<lb n="21"/><span>fothrom go léir d'fheuchas anonn agus chonnarc</span>
<lb n="22"/><span>mar bheidheadh fiolar agus grathain chíordubh</span>
<lb n="23"/><span>phréachán ag éirighe i n-áirde sa' spéir agus bhí</span>
<lb n="24"/><span>iongnadh orm a rádh go bhfeudfaidís a leithéid</span>
<lb n="25"/><span>d'fhothrom do dhéanamh.</span></p>
<lb n="26"/>
<lb n="27"/><p><span>Thiomáineadar leo ar an gcuma-sain, ag</span>
<lb n="28"/><span>caint agus ag áiteamh agus ag cur thré chéile, agus</span>
<lb n="29"/><span>níor labhair Séadhna focal.  Choimheádadar</span>
<lb n="30"/><span>an chaint chúca féin agus níor mhór leis dóibh</span>
<lb n="31"/><span>é.  Ní raibh dúil ar bith aige i gcaint, le</span>
<lb n="32"/><span>heagla go sleamhnóchadh aon fhocal uaidh do</span>
<lb n="33"/><span>osglóchadh (= oisgeoladh) a aigneadh.  Dá</span>
<lb n="34"/><span>éagmhuis sin agus uile, bhí fáth machtnaimh aige</span>
<lb n="35"/><span>a choimeád ar siubhal é.  Bhí sé ag cuimhneamh</span>
<lb n="36"/><span>ar an gcapall agus ar an mbuin agus ar cad</span>
<lb n="37"/><span>dhéarfaidís na comarsain uile nuair chífidís</span>
<lb n="38"/><span>ar marcuigheacht é.  D'fhiarfhóchaidís cá</span>
<lb n="39"/><span>bhfuair sé an t-airgiod.  Cá é an leath-</span>
<lb n="40"/><span>sgeul a bheidheadh aige le tabhairt uaidh?</span></p>
<lb n="41"/>
<lb n="42"/><p><span>'Nuair do roicheadar páirc an aonaigh agus </span>
<lb n="43"/><span>chonnairc Séadhna na capaill go léir, do</span>
<lb n="44"/><span>tháinig mearbhall air, agus ní fheadair sé cad</span>
<lb n="45"/><span>badh mhaith do dheunamh.  Bhí capaill mhóra</span>
<lb n="46"/><span>ann agus capaill bheaga, sean chapaill agus capaill</span>
<lb n="47"/><span>óga, capaill dhubha agus capaill bhána, capaill</span>
<lb n="48"/><span>ghlasa agus capaill bhreaca, capaill ag siosaraigh</span>
<lb n="49"/><span>agus capaill ag léimrigh, capaill a bhí go deagh-</span>
<lb n="50"/><span>chroicinn groidhe cumusach agus braimínidhe</span>
<lb n="51"/><span>gránda gioballacha.  Eatorra uile go léir,</span>
<lb n="52"/><span>bhí sé ag teip air go glan a aigneadh do</span>
<lb n="53"/><span>shocrughadh ar an gceann do thaitneóchadh leis.</span>
<lb n="54"/><span>Fé dheire, do leig sé a shúil ar chapall deas</span>
<lb n="55"/><span>chíor-dhubh a bhí go fuinte fáisgthe ag</span>
<lb n="56"/><span>falarachd ar fauid na páirce agus marcach</span>
<lb n="57"/><span>éadrom lúthmhar ar a mhuin.  Dhruid Séadhna</span>
<lb n="58"/><span>suas, agus do bhagair ar an marcach.  Sul a </span>
<lb n="59"/><span>raibh uain ag an marcach é thabhairt fé</span>
<lb n="60"/><span>ndeara, do ghluaiseadar triúr marcach eile</span>
<lb n="61"/><span>thairis amach, agus ghluaiseadar a gceathrar</span>
<lb n="62"/><span>an pháirc siar ar a léim-lúth.  Bhí claidhe </span>
<lb n="63"/><span>dúbalta idir iad agus an phairc amuich, agus</span>
<lb n="64"/><span>d'imthigheadar a gceathrar go héasguidh</span>
<lb n="65"/><span>éadrom seólta de dhruim an chlaidhe sin,</span>
<lb n="66"/><span>gan bárr coise tosaigh ná deiridh do chur ann.</span>
<lb n="67"/><span>Siúd ar aghaidh iad go lom díreach agus gan</span></p>
</div>
<pb n="21"/>
<div><lb n="68"/><p><span>órdlach sa mbreis ag aoinne' aca ar a </span>
<lb n="69"/><span>chéile. Siúd ar aghaidh iad, ucht agus com seang</span>
<lb n="70"/><span>gach capaill ag cuimilt nach mór do'n bhféar</span>
<lb n="71"/><span>nglas a bhí ar an bpáirc, ceann gach capaill</span>
<lb n="72"/><span>sínte go hionlán, ceann gach marcaigh cromtha</span>
<lb n="73"/><span>anuas agus iad ag gluaisiocht mar ghluaiseóchadh</span>
<lb n="74"/><span>sighe gaoithe.</span></p>
<lb n="75"/>
<lb n="76"/><p><span>Ní raibh duine óg ná aosda ar an aonach</span>
<lb n="77"/><span>nach raibh 'n-a choilg-seasamh ag faire ortha</span>
<lb n="78"/><span>acht amháin fear na meurachán.  Nuair</span>
<lb n="79"/><span>bhíodar ag deunamh ar an dara claidhe,</span>
<lb n="80"/><span>thug gach aonne' fé ndeara go raibh an</span>
<lb n="81"/><span>capall dubh buille beag ar tosach.  Nuair</span>
<lb n="82"/><span>bhíodar ag glanadh an chlaidhe, do ghluais an</span>
<lb n="83"/><span>capall dubh agus an capall ba ghiorra dhó dhá</span>
<lb n="84"/><span>dhruím, mar ghluaiseóchadh an preuchán, gan</span>
<lb n="85"/><span>baint leis.  Do chuir an dá cheann eile na</span>
<lb n="86"/><span>cosa ann.  D'imthigh an fód ó chosaibh an</span>
<lb n="87"/><span>chapaill ba shia amach agus thuig sé féin agus a</span>
<lb n="88"/><span>mharcach ar an dtaobh eile 'chlaidhe.  “O!!</span>
<lb n="89"/><span>… tá sé marbh.” … do</span>
<lb n="90"/><span>liúghadar na daoine go léir.  Nír aibh an</span>
<lb n="91"/><span>liú as a mbeul nuair bhí sé thuas arís, acht</span>
<lb n="92"/><span>má 'seadh bhí a chapall bacach agus b'éigion do</span>
<lb n="93"/><span>filleadh.</span></p>
<lb n="94"/>
<lb n="95"/><p><span>Siúd ar aghaidh an triúr agus an t-aonach ag</span>
<lb n="96"/><span>faire orra, na daoine comh ciuin sin gur</span>
<lb n="97"/><span>airigh Séadna go soiléir na buillidhe fuinte</span>
<lb n="98"/><span>ceolmhara tomhaiste cruadha a bhuaileadh cosa</span>
<lb n="99"/><span>na gcapall sain ar fhód na páirce, díreach</span>
<lb n="100"/><span>mar bheidheadh rainceoir ag rainceadh ar</span>
<lb n="101"/><span>chlár.</span></p>
<lb n="102"/>
<lb n="103"/><p><span>Tug Séadhna fé ndeara uim an dtaca so</span>
<lb n="104"/><span>go raibh an capall dubh go maith ar tosach,</span>
<lb n="105"/><span>agus é ag déanamh, ceann ar aghaidh, ar bata a </span>
<lb n="106"/><span>bhí 'n-a sheasamh 'sa pháirc agus éádach éigin</span>
<lb n="107"/><span>dearg 'n-a bhárr.  Siúd timcheall an bhata</span>
<lb n="108"/><span>sain é.  Siúd 'n-a dhiaidh an dara chapall.</span>
<lb n="109"/><span>Siúd n-a dhiaidh sin an tríomhadh capall.</span>
<lb n="110"/><span>Siúd ar aghaidh i ndiaidh a chéile iad, i leith</span>
<lb n="111"/><span>na láimhe clé, soir ó thuaidh an capall dubh</span>
<lb n="112"/><span>ar tosach agus é ag bogadh uatha.  Do ghéaruigh</span>
<lb n="113"/><span>an capall dearg, agus bhí sé ag breith suas ar</span>
<lb n="114"/><span>an dara capall.  Do ghéaruigh-san agus bhíodar</span>
<lb n="115"/><span>araon ag breith suas ar an gcapall ndubh.</span>
<lb n="116"/><span>Annsain do chonnairc Séadhna agus an t-aonach</span>
<lb n="117"/><span>an radharc.  Do shearg an capall dubh</span>
<lb n="118"/><span>sain é féin, do bhog an marcach an tsrian</span>
<lb n="119"/><span>chuige, agus iúd amach é mar ghluaiseóchadh cú</span>
<lb n="120"/><span>agus gur dhóigh leat nach raibh cos leis ag baint</span>
<lb n="121"/><span>le talamh acht é ag imtheacht i n-aice an</span>
<lb n="122"/><span>talaimh mar bheidheadh seabhac.</span></p>
<lb n="123"/>
<lb n="124"/><p><span>Le n-a linn-sin, d'éirigh liú fiaidh ó'n </span>
<lb n="125"/><span>áit thoir thuaidh go raibh na capaill ag déanamh</span>
<lb n="126"/><span>air.  Do tógadh an liú mór-thimcheall an</span>
<lb n="127"/><span>aonaigh.  B'éigion do Shéadna a mheuranna</span>
<lb n="128"/><span>do chur n-a chluasaibh nó go sgoiltfidhe a </span>
<lb n="129"/><span>cheann.  Bhí gach aonne' ag rith, agus gach aonne'</span>
<lb n="130"/><span>ag liúirigh.  Do rith Séadhna agus do liuigh se</span>
<lb n="131"/><span>leó agus ní raibh a fhios aige cad ar a shon.</span></p>
<lb n="132"/>
<lb n="133"/><p><span>'Nuair do stad an rith agus an liuirigh, do</span>
<lb n="134"/><span>chonnairc Seadhna ar a aghaidh amach seisear</span>
<lb n="135"/><span>nó móir-sheisear daoine uaisle agus ceann</span>
<lb n="136"/><span>feola agus bolg mór agus culaith éadaigh uasail</span>
<lb n="137"/><span>ar gach aonne' aca, agus iad ag caint le n-a</span>
<lb n="138"/><span>chéile agus ag feuchaint ar an gcapall ndubh.</span></p>
<lb n="139"/>
<lb n="140"/><p><span>“An mór ar a ndíolfá é?” arsa duine</span>
<lb n="141"/><span>aca leis an marcach.  “Ar mhíle púnt,” ars</span>
<lb n="142"/><span>an marcach.  Nuair airigh Séadhna an focal</span>
<lb n="143"/><span>sain, d'iompuigh sé ar a sháil, ag rádh 'n-a</span>
<lb n="144"/><span>aigneadh féin, “Ní bheidheadh aon ghnó agam</span>
<lb n="145"/><span>de.  Do mharbhóchadh sé me.”</span></p>
<lb n="146"/>
<lb n="147"/><p><span>Cia bheidheadh ar an dtaobh thiar de acht</span>
<lb n="148"/><span>fear na meuracán?  “Mharbhóchadh sé thu an</span>
<lb n="149"/><span>ead?” arsa fear na meuracán.  “Adhé</span>
<lb n="150"/><span>mhaise, greadadh chughat! a ghréasuidhe bhig</span>
<lb n="151"/><span>bhuidhe na mealbhóige, de shíol taoibhínidh</span>
<lb n="152"/><span>ruadh agus meannuithidh ramhar agus bréan-bhróg,</span>
<lb n="153"/><span>munab ort atá an t-éirghe i n-áirde, ag </span>
<lb n="154"/><span>teacht annso chum capall do cheannach agus gan</span>
<lb n="155"/><span>phinginn id' phóca!”</span></p>
<lb n="156"/>
<lb n="157"/><p><span>(le bheith ar leanamhaint.)</span></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Seadhna. (ar leanamhaint.)

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Seadhna. (ar leanamhaint.)

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
