Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<TEI><teiHeader type="text">
	 
<fileDesc>
<titleStmt>
<title type="main">Ní ar Dia a bhuidheachas.  (ar leanmhuint.)</title><author><persName>Ó Laoghaire, Pádraig</persName></author><editor><name type="main">Mac Néill, Eoin</name></editor><respStmt>
	<resp>Electronic edition compiled by</resp>
	<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
	</respStmt>
	</titleStmt>
<editionStmt>
	 <edition>
		 <note type="N">IG05-10121</note>
		 <note type="L">122</note>
		 <note type="B">1894</note>
		 <note type="C"/>
		 <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
	 </edition>
</editionStmt>
<publicationStmt>
		<publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher>
		<pubPlace>24 Upper O'Connell Street, Dublin</pubPlace><date>November, 1894</date><idno>IG05-10121</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
</publicationStmt>
<seriesStmt>
<title level="s">Irisleabhar na Gaedhilge</title><biblScope unit="vol">5</biblScope>
</seriesStmt>
<sourceDesc>
<biblStruct>
<analytic><author>Ó Laoghaire, Pádraig</author><title>Ní ar Dia a bhuidheachas.  (ar leanmhuint.)</title></analytic>
<monogr>
<title level="j">Ní ar Dia a bhuidheachas.  (ar leanmhuint.)</title><imprint><publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher><date>November, 1894</date></imprint>
</monogr> 
</biblStruct>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<profileDesc>
<langUsage><language ident="ga">Irish</language></langUsage>
</profileDesc>
</teiHeader>
<text><body><div><p><span><pb n="122"/></span>
<lb n="1"/><span>“NÍ AR DIA A BHUIDHEACHAS.”</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>(Ar leanmhuint.)</span></p>
<lb n="4"/>
<lb n="5"/><p><span>Do tharraig Diarmuid a dhúidín dhubh dhonn</span>
<lb n="6"/><span>as a phóca, agus do shín chuige í, agus d'imthigh agus do </span>
<lb n="7"/><span>chuaidh seisean annsan go meathalachán</span>
<lb n="8"/><span>teineadh do bhí ar bharr na trágha, beireas</span>
<lb n="9"/><span>ar mheathán aisti agus séideas, séideas í go</span>
<lb n="10"/><span>tréan tiugh teasuídhe; acht dhá thréine a anál</span>
<lb n="11"/><span>agus dá thiugha a shéideadh, ní raibh maith dho ann;</span>
<lb n="12"/><span>séideas arís agus arís eile níos tréine, níos</span>
<lb n="13"/><span>tiugha, níos teasuidhe ná cheana, acht do bhí a</span>
<lb n="14"/><span>ghnó 'n-a fhásach air, mar do bhí an teas ion</span>
<lb n="15"/><span>éag ans an spréig.  Beireas ar spréig</span>
<lb n="16"/><span>eile agus séidtear fúithi go feargach fuinnea-</span>
<lb n="17"/><span>mhail fíochmhar, agus a shúile ar dhearglasadh, agus</span>
<lb n="18"/><span>féitheanna a mhuiníl cómh atuighthe sin go</span>
<lb n="19"/><span>rabhadar i reacht a bpléasgtha: dob' fánach</span>
<lb n="20"/><span>do a shéideadh ámh.  Beireas ar an spréig agus</span>
<lb n="21"/><span>caitheas isteach i gcoimh-leathan an chuain í,</span>
<lb n="22"/><span>ag rádh, “Go séididh máthair an Aidhbheirseóra</span>
<lb n="23"/><span>thú mar theinidh!” agus tugthar buille dhá chois</span>
<lb n="24"/><span>deis do'n chuid eile do'n teinidh agus scaipthear</span>
<lb n="25"/><span>ar fud an bháin í.  Do chonnaich an chuid eile</span>
<lb n="26"/><span>é díreach donn le n-a línn sin, agus do chuir-</span>
<lb n="27"/><span>eadar aon uladhgháirthéigh amháin asta do</span>
<lb n="28"/><span>thógfadh na mairbh as a n-uaighibh.  Éirighid</span>
<lb n="29"/><span>uile — an méid as' nach raibh i n-a seasamh</span>
<lb n="30"/><span>íobh — agus tagaid i n-a thímchioll, ag lúbar-</span>
<lb n="31"/><span>naigh le leathan-gháire agus ag sceartadh ar a</span>
<lb n="32"/><span>lán-dhíchioll.  Beireas duine ar spréig,</span>
<lb n="33"/><span>duine eile ar spréig eile, agus mar soin dóibh</span>
<lb n="34"/><span>siar síos go hearball tímchioll, an bheag agus</span>
<lb n="35"/><span>an mhór, an t-óg agus an t-aosta; agus seo ag</span>
<lb n="36"/><span>séideadh iad, ar chnámh a ndíchill, ag tnúth</span>
<lb n="37"/><span>le teinidh agus teas do chur arís i ngach spréig,</span>
<lb n="38"/><span>agus é shiar orra, do brígh gur sgar teodhacht</span>
<lb n="39"/><span>le gach smeachaid díobh beag nach o lúib</span>
<lb n="40"/><span>ladhair.</span></p>
<lb n="41"/>
<lb n="42"/><p><span>“Atá teine im' spréig-se,” arsa neach</span>
<lb n="43"/><span>éigin.</span></p>
<lb n="44"/>
<lb n="45"/><p><span>“Séid leat a bhuachaill!” arsa Domhnall.</span>
<lb n="46"/><span>“Cá bhfuil tú? — séid leat go dtagad</span>
<lb n="47"/><span>chúghat.”</span></p>
<lb n="48"/>
<lb n="49"/><p><span>Do léim sé de luith-phreib agus tháinic i</span>
<lb n="50"/><span>n-a aice — “Séid! séid, a dhiabhail!” ar sei-</span>
<lb n="51"/><span>sion, “agus ná leig an smeachaid ion eug —</span>
<lb n="52"/><span>séid! — ar do bhás séid!”</span></p>
<lb n="53"/>
<lb n="54"/><p><span>Do léig an buachaill scearta agus do stop</span>
<lb n="55"/><span>de'n tséideadh.</span></p>
<lb n="56"/>
<lb n="57"/><p><span>“Taisbeáin orú, a dhiabhail!” ar seision.</span></p>
<lb n="58"/>
<lb n="59"/><p><span>Do thuit an buachaill ar bháinídh gháiridh;</span>
<lb n="60"/><span>beirios féin ar an spréig, le ampladh agus</span>
<lb n="61"/><span>airc chun gail, dóghtar a órdóg agus caitheas</span></p>
</div>
<pb n="123"/>
<div><lb n="62"/><p><span>an spréig uadh d'iarracht.  Thuit sí ar an</span>
<lb n="63"/><span>mbán; níor bhrís sí ámhacht.  Cuireas a</span>
<lb n="64"/><span>órdóg i n-a bheal le cois na píopa.</span></p>
<lb n="65"/>
<lb n="66"/><p><span>“Tarraig! tarraig anois!” arsa áill-</span>
<lb n="67"/><span>theoir éigin i n-a measg.</span></p>
<lb n="68"/>
<lb n="69"/><p><span>Tuilleadh.</span></p>
<lb n="70"/>
<lb n="71"/><p><span>Nótaidhe.</span></p>
<lb n="72"/>
<lb n="73"/><p><span>1  D'imthigh agus do chuaid: Táid seo araon ar lorg a </span>
<lb n="74"/><span>chéile go h-anmhinic, cé gur ionann brígh dhóibh.</span></p>
<lb n="75"/>
<lb n="76"/><p><span>2  Meathlachán: aonnidh do bheidheadh lag-bhrígheach.</span></p>
<lb n="77"/>
<lb n="78"/><p><span>3 Meathán: sméaróid do bheidheadh le bás.</span></p>
<lb n="79"/>
<lb n="80"/><p><span>4  Do bhí an ghnó 'n-a fhásach air: níor tháinic leis a </span>
<lb n="81"/><span>dhéanamh.</span></p>
<lb n="82"/>
<lb n="83"/><p><span>5  Spréigh : sméaróid.</span></p>
<lb n="84"/>
<lb n="85"/><p><span>6  Atuighthe: le ceart ba chóir an focal so litriughadh</span>
<lb n="86"/><span>mar so; attha; acht ní mar soin do sontar é.</span></p>
<lb n="87"/>
<lb n="88"/><p><span>7  I reacht a bpléasgtha: Is é seo an aon-úsáid déan-</span>
<lb n="89"/><span>tar do reacht, ar m-eólas.  Cleachtthar go minic i </span>
<lb n="90"/><span>g-Connachtaibh é mar so, "i riocht mhuice, duine," agus c.;</span>
<lb n="91"/><span>acht do dhéarfaidhe "i bhfoirb mhuice, duine," agus c.  I </span>
<lb n="92"/><span>mBéara.  Ionann foirb agus foirm.</span></p>
<lb n="93"/>
<lb n="94"/><p><span>8  Amh: Atá an focal so an-choitchionn, acht i gcómh-</span>
<lb n="95"/><span>nuidhe i ndeireadh ráidh no blob-ráidh.</span></p>
<lb n="96"/>
<lb n="97"/><p><span>9 Díreach donn: Seo blob-ráidh atá an-choitchionn.</span>
<lb n="98"/><span>Is dóigh gur ab ionann donn no dann agus denn i Sean-</span>
<lb n="99"/><span>ghaedhilg.</span></p>
<lb n="100"/>
<lb n="101"/><p><span>10 Uladh-gháirtéigh, nó b'fhéidir ollgháirthéigh: gáir</span>
<lb n="102"/><span>leathan láidir; ionann éigh agus éigheamh.  Atá bithéigh i </span>
<lb n="103"/><span>n-úsáid comh maith céadna agus is an-bheag nach ionann brígh</span>
<lb n="104"/><span>dhóibh.</span></p>
<lb n="105"/>
<lb n="106"/><p><span>11  Ag tnúth : beith ag iarraidh é dhéanamh agus gan an</span>
<lb n="107"/><span>acfuinn chuige ag duine.</span></p>
<lb n="108"/>
<lb n="109"/><p><span>12  Smeachaid: spréig bheó.</span></p>
<lb n="110"/>
<lb n="111"/><p><span>13 ó Lúibh Ladhair: ó thosach go deireadh nó ó thosach</span>
<lb n="112"/><span>deireadh mar deirthior i mBéara; leigthoir amach an</span>
<lb n="113"/><span>focal "go," go h-anmhinic i n-iarthar Mhumhan.</span></p>
<lb n="114"/>
<lb n="115"/><p><span>14  De luith-phreib: adeirthior "de phreab" leis go</span>
<lb n="116"/><span>minic; agus i n-deireadh na preibe, dá chur i gcéill dúinn</span>
<lb n="117"/><span>gur do'n bhan-inscne an focal.</span></p>
<lb n="118"/>
<lb n="119"/><p><span>15  Airc: sglaimh nó faobhar cun bídh nó dighe.</span></p>
<lb n="120"/>
<lb n="121"/><p><span>16  D'iarracht: nó de thapagoin, nó de léim.</span></p>
<lb n="122"/>
<lb n="123"/><p><span>17  Amacht: Sontar an focal so, amhail a's do</span>
<lb n="124"/><span>bheidheadh litrighthe "ámh-thach" no "ámhfach."  'Sé Mac</span>
<lb n="125"/><span>Uí Shéaghdha (anois i g-Coláiste na Tríonóide) thug</span>
<lb n="126"/><span>amus ar cheart-litriughadh an fhocail seo, déanta suas</span>
<lb n="127"/><span>de "ámh" agus "acht."  Is ionann "acht" I dtosach ráidh</span>
<lb n="128"/><span>agus "ámh" i n-a dheireadh, - acht níor bhris sí = níor bhris</span>
<lb n="129"/><span>sí ámh; agus is ionann ámhacht i ndeireadh ráidh agus</span>
<lb n="130"/><span>"acht" i n-a thosach agus "ámh" i n-a dheireadh, - níor bhrís</span>
<lb n="131"/><span>sí ámhacht = acht níor bhris sí ámh.</span></p>
<lb n="132"/>
<lb n="133"/><p><span>Padruig O'Laoghaire.</span></p>
<lb n="134"/>
<lb n="135"/><p/></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Ní ar Dia a bhuidheachas. (ar leanmhuint.)

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Ní ar Dia a bhuidheachas. (ar leanmhuint.)

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
