Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<TEI><teiHeader type="text">
	 
<fileDesc>
<titleStmt>
<title type="main">Clare Irish.  Domhnall Ua Laoghaire agus na Mná Sídhe.</title><author><persName>Féach bailitheoir</persName></author><editor><name type="main">Mac Néill, Eoin</name></editor><respStmt>
	<resp>Electronic edition compiled by</resp>
	<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
	</respStmt>
	</titleStmt>
<editionStmt>
	 <edition>
		 <note type="N">IG05-10116</note>
		 <note type="L">105</note>
		 <note type="B">1894</note>
		 <note type="C"/>
		 <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
	 </edition>
</editionStmt>
<publicationStmt>
		<publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher>
		<pubPlace>24 Upper O'Connell Street, Dublin</pubPlace><date>October, 1894</date><idno>IG05-10116</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
</publicationStmt>
<seriesStmt>
<title level="s">Irisleabhar na Gaedhilge</title><biblScope unit="vol">5</biblScope>
</seriesStmt>
<sourceDesc>
<biblStruct>
<analytic><author>Féach bailitheoir</author><title>Clare Irish.  Domhnall Ua Laoghaire agus na Mná Sídhe.</title></analytic>
<monogr>
<title level="j">Clare Irish.  Domhnall Ua Laoghaire agus na Mná Sídhe.</title><imprint><publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher><date>October, 1894</date></imprint>
</monogr> 
</biblStruct>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<profileDesc>
<langUsage><language ident="ga">Irish</language></langUsage>
</profileDesc>
</teiHeader>
<text><body><div><p><span>CLARE IRISH</span></p>
<lb n="1"/>
<lb n="2"/><p><span>DOMHNALL UA LAOGHAIRE AGUS NA MNÁ SÍDHE.</span></p>
<lb n="3"/>
<lb n="4"/><p><span>Le Tomás Ua h-Aodha.</span></p>
<lb n="5"/>
<lb n="6"/><p><span>(Do'n Léightheoir:— Is minic do chualas</span>
<lb n="7"/><span>an sgeul so shíos 'nuair do bhí mise am'</span>
<lb n="8"/><span>gharsún ag baile i “Sráid-na-Cathrach” —</span>
<lb n="9"/><span>sé sin Miltown Malbay má's é do thoil é —</span>
<lb n="10"/><span>i gContae an Chláir, agus do chuala mé é i</span>
<lb n="11"/><span>mBeurla agus i nGaedhilig.  Do bhí sé an-</span>
<lb n="12"/><span>bhreagh ag sean-fhear dar bh'ainm Roibeard</span>
<lb n="13"/><span>Cuimín — solus na bhFlaitheas d'a anam</span>
<lb n="14"/><span>anocht — agus is ó Roibeard d'fhoghluim mise</span>
<lb n="15"/><span>é.  Dubhairt sé liomsa go raibh aithint mhaith</span>
<lb n="16"/><span>ag an bhfear d'innis an sgeul do fein ar</span>
<lb n="17"/><span>Dhomhnall Ua Laoghaire agus a mháthair; acht</span>
<lb n="18"/><span>pé'r b'ann é, so dhíbh an sgeul mar do fuair</span>
<lb n="19"/><span>mise é deich mbliadhna ó shoin.)</span></p>
<lb n="20"/>
<lb n="21"/><p><span>Timchioll le trí fichid bliadhain ó shoin,</span>
<lb n="22"/><span>nó mar sin, do bhí baintreabhach 'na comhnuidhe</span>
<lb n="23"/><span>le hais Leacht Uí Chonchubhair i gContae an</span>
<lb n="24"/><span>Chláir, agus ní raibh aici acht aon mhac amháin</span></p>
</div>
<pb n="106"/>
<div><lb n="25"/><p><span>d'ar bh'ainm Dhomhnall Ua Laoghaire.  Budh</span>
<lb n="26"/><span>buachaill breagh láidir é, agus do bhí na</span>
<lb n="27"/><span>daoine go léir ar fúd na háite an-bhuidheach</span>
<lb n="28"/><span>do agus an-cheanamhail air, mar ba comharsa</span>
<lb n="29"/><span>mhaith é, agus leis sin, do bhí sé croidheamhail,</span>
<lb n="30"/><span>fearamhail, séithmhéalta.  Ní raibh locht ar</span>
<lb n="31"/><span>bith ag a mháthair air acht aon locht amháin,</span>
<lb n="32"/><span>agus go deimhin agus go dearbhtha níor bh'fiú</span>
<lb n="33"/><span>trácht air sin.  Do bhí dúil mhór aige 'sa</span>
<lb n="34"/><span>bheith amuigh 'san oidhche ag lámhach coinínidhe</span>
<lb n="35"/><span>le solus na gealaighe 'san dabhach mór atá</span>
<lb n="36"/><span>ar bhruac na fairge ag síneadh siar ó'n</span>
<lb n="37"/><span>“Leacht” chu' Droichid Uí Bhriain, agus do</span>
<lb n="38"/><span>bhídheadh a mháthair maidin agus tráthnóna</span>
<lb n="39"/><span>ag gearán agns ag cannrán mar gheall</span>
<lb n="40"/><span>air sin, mar do bhí eagla a croidhe uirre go</span>
<lb n="41"/><span>gcasfadh na daoine maithe nó an “Cóiste</span>
<lb n="42"/><span>Bodhar” ar Dhomhnall oidhche icínt 'san</span>
<lb n="43"/><span>dabhach.  Acht ní raibh toradh an mhadraidh ag</span>
<lb n="44"/><span>Domhnall ar a cuid chainte agus ní bhídheadh</span>
<lb n="45"/><span>sé acht ag deanadh magaidh fúithe, mar ní</span>
<lb n="46"/><span>chuirfeadh “an deamhan nó Dochtúr Fostar”</span>
<lb n="47"/><span>eagla air.  Deireadh sí annsan, “lean</span>
<lb n="48"/><span>díot, a bhitheamhnaigh; tá tú ag deanadh</span>
<lb n="49"/><span>magaidh fúm-sa anois, acht b'fhéidir sul do</span>
<lb n="50"/><span>bheidheadh an bhliadhain so caithte nach mbeidh tú</span>
<lb n="51"/><span>chomh suairc sin.  Mo dhíothchair! is deacair</span>
<lb n="52"/><span>na sean-fhocail do shárúghadh — ‘bidheann</span>
<lb n="53"/><span>ceann caol ar an aos óg’ — agus tá ceann</span>
<lb n="54"/><span>caol ort-sa a Dhomhnaill.”</span></p>
<lb n="55"/>
<lb n="56"/><p><span>Bhí go maith agus ní raibh go holc, agus</span>
<lb n="57"/><span>aon Oidhche Shamhna amháin do bhí Dhomhnall</span>
<lb n="58"/><span>amuigh, mar budh ghnáthach leis, ag tóruigheacht</span>
<lb n="59"/><span>ar na coinínidhibh.  Ba oidhche bhreagh ghealaighe</span>
<lb n="60"/><span>í agus ní raibh gal gaoithe ná torann ar bith</span>
<lb n="61"/><span>eile amuigh acht amháin crónán na fairge ar</span>
<lb n="62"/><span>an tráig, nó anois agus arís fead géur na</span>
<lb n="63"/><span>bhfeadóg ós a chionn.  Do shiubhail sé suas</span>
<lb n="64"/><span>agus anuas agus thart timchioll an Dabhaig,</span>
<lb n="65"/><span>acht ní raibh an t-ádh ar a chuid saothair an</span>
<lb n="66"/><span>oidhche sin.  Ní fhaca sé coinín ar bith nó</span>
<lb n="67"/><span>aon nidh eile, agus do bhí sé ag teacht abhaile,</span>
<lb n="68"/><span>sáruighthe agus tuirseach go leór, ag deanadh</span>
<lb n="69"/><span>ar an mbuille 'chlog, agus cad do chonnaic</span>
<lb n="70"/><span>sé amach roimhe ar an mbóthar acht beirt</span>
<lb n="71"/><span>mhná agus iad “ag siucham-seacham” le chéile.</span>
<lb n="72"/><span>Do tháinig iongantas air 'nuair do chonnaic</span>
<lb n="73"/><span>sé na mná gan aon fhear 'n-a bhfochair ag</span>
<lb n="74"/><span>deanadh cuideachta leo, agus dubhairt sé</span>
<lb n="75"/><span>leis féin, “Nach déidheanach atá síad amuigh.</span>
<lb n="76"/><span>Ní fheadar 'bhfuil aon duine marbh 'san</span>
<lb n="77"/><span>gcomharsanachd anocht!  B'fhéidir gurab as</span>
<lb n="78"/><span>an tóramh atá siad ag teacht; acht beidh</span>
<lb n="79"/><span>'fhios agam-sa lom láithreach, agus má tá,</span>
<lb n="80"/><span>rachaidh mise tamall beag 'san tóramh.”</span></p>
<lb n="81"/>
<lb n="82"/><p><span>Do bhí siad breis agus míle go leith ó'n</span>
<lb n="83"/><span>“Leacht” an t-am so, agus do shaoil Domh-</span>
<lb n="84"/><span>nall go mbeidheadh se suas leo sul do</span>
<lb n="85"/><span>bheidheadh ceathramha mhíle eile siubhailte aca.</span>
<lb n="86"/><span>Do chorraig sé suas annsan, agus do dhein</span>
<lb n="87"/><span>sé a dhíchioll chun teacht suas leo, acht chidh</span>
<lb n="88"/><span>gur chuir sé deabhadh mór air féin, níor</span>
<lb n="89"/><span>bhuaidh sé coiscéim ar na mnáibh.  Do rith sé</span>
<lb n="90"/><span>annsan, mar níor bh'ait leis bheith buailte</span>
<lb n="91"/><span>ar fad, act budh mar a chéadna é — bhí na</span>
<lb n="92"/><span>mná chomh fada uaidh a's do bhí síad ar dtús.</span>
<lb n="93"/><span>Annsan do sheas sé suas ar an mbóthar,</span>
<lb n="94"/><span>agus do chuimhnig sé air féin.  D'fheuch sé</span>
<lb n="95"/><span>go géar ar na mnáibh arís, agus do thúg sé</span>
<lb n="96"/><span>faoi ndeara nach ag siubhal do bhí siad, acht</span>
<lb n="97"/><span>ag imtheacht ós ceann an bhóthair mar scáile</span>
<lb n="98"/><span>lá Márta.  “Am' bhaisteadh,” ar Domhnall,</span>
<lb n="99"/><span>“tá mé cínnte nach leis an saoghal so na</span>
<lb n="100"/><span>mná úd i n-aon chor; is leis na daoine</span>
<lb n="101"/><span>maithe iad, agus atá gnó icínt ceapuighthe</span>
<lb n="102"/><span>amach aca anocht, mar is Oidhche Shamhna í so.</span>
<lb n="103"/><span>Tá siad ag deanadh ar an Leacht anois,</span>
<lb n="104"/><span>acht beidh mise láithreach nó ní Domhnall</span>
<lb n="105"/><span>m'ainm.  Tá siad so ag dul thimchioll acht</span>
<lb n="106"/><span>rachaidh mire trasna, agus beidh mise ann</span>
<lb n="107"/><span>níos luaithe 'ná iad.”  Leis sin do léim sé</span>
<lb n="108"/><span>thar an gcloidhe do bhí ar thaobh an bhóthair,</span>
<lb n="109"/><span>agus síos leis chun an tráig, agus annsan</span>
<lb n="110"/><span>do rith sé mar an gearrfhiadh, agus níor</span>
<lb n="111"/><span>stad sé go dtáinig sé go dtí an “Leacht.”</span>
<lb n="112"/><span>Do chuaidh sé i bhfolach taobh shiar de chrompán</span>
<lb n="113"/><span>mór giubhaise do bhí ag seasamh suas le</span>
<lb n="114"/><span>cruach mhóna, i n-áit 'n-a raibh cor 'san</span>
<lb n="115"/><span>mbóthar, ar nós go mbeidheadh radharc suas</span>
<lb n="116"/><span>agus anuas aige.  D'fhan sé annsan go</span>
<lb n="117"/><span>ciuin socair, gan cor as, ag feitheamh ar na</span></p>
</div>
<pb n="107"/>
<div><lb n="118"/><p><span>mnáibh, agus níor bh'fada dho ann go bhfaca</span>
<lb n="119"/><span>sé iad ag tarruingt air, agus an “siucham-</span>
<lb n="120"/><span>seacham” céadna d'airigh se ar dtús ag dul</span>
<lb n="121"/><span>ar n-aghaidh aca fós.  Do chuir sé cluas air</span>
<lb n="122"/><span>féin, ag feuchaint a' bhfaigheadh sé amach cad</span>
<lb n="123"/><span>do bhí siad a rádh, acht níor thuig sé aon</span>
<lb n="124"/><span>fhocal amháin.  Do spalp an ghealach amach</span>
<lb n="125"/><span>'nuair do bhí siad ag dul thairis, agus do bhí</span>
<lb n="126"/><span>radharc mhaith aige ar na mnáibh, mar</span>
<lb n="127"/><span>b'fhéidir leis bárr an ghunna do leagaint</span>
<lb n="128"/><span>ortha, beag-nach, ó'n áit 'n-a raibh sé i</span>
<lb n="129"/><span>bhfolach, do bhí sé chomh goirid sin dóibh.</span></p>
<lb n="130"/>
<lb n="131"/><p><span>Ba sean-chailleacha iad, agus ní fhaca sé</span>
<lb n="132"/><span>riamh roimhe sin duine no beithidheach leath</span>
<lb n="133"/><span>chomh gránna leo.  Do bhí a ngruaig chomh</span>
<lb n="134"/><span>liath le broc agus a gcroicionn chomh buidhe</span>
<lb n="135"/><span>leis an ór agus chomh cropuighthe le leathair</span>
<lb n="136"/><span>shean-bhróige.  Annsan do bhí a súile ag cur</span>
<lb n="137"/><span>teine asta mar smeachada dearg; agus chun</span>
<lb n="138"/><span>an sgeul do dheanadh níos measa, do bhí</span>
<lb n="139"/><span>cheithre stair-fhiacail cam fada ag fás as</span>
<lb n="140"/><span>beul gach duine aca.  Do thug Domhnall</span>
<lb n="141"/><span>rud eile faoi ndeara.  Do bhí ceann aca</span>
<lb n="142"/><span>ag iomchur ualaigh icínt faoi n-a clóca, agus</span>
<lb n="143"/><span>'nuair do chonnaic sé é sin, dubhairt sé</span>
<lb n="144"/><span>leis féin, “Dar mo láimh, ní'l ceann caol</span>
<lb n="145"/><span>ar Dhomhnall anocht.  Do bhí 'fhios agam-sa</span>
<lb n="146"/><span>go maith cad do bhí siad ag dul chun deanadh.</span>
<lb n="147"/><span>Is é Dia do chuir mise amach anocht gan</span>
<lb n="148"/><span>dobhta ar domhan.”</span></p>
<lb n="149"/>
<lb n="150"/><p><span>Suas an sráid leo, agus do chuinnig</span>
<lb n="151"/><span>Domhnall a shúile ortha, agus níor bh'fada</span>
<lb n="152"/><span>gur sheas siad taobh amuigh de thigh beag</span>
<lb n="153"/><span>deas cómpórdach do bhí ar thaoibh na sráide.</span>
<lb n="154"/><span>Do léim Domhnall 'n-a sheasamh 'nuair do </span>
<lb n="155"/><span>chonnaic sé na cailleacha ag deanadh ar an</span>
<lb n="156"/><span>tigh beag, agus is iongantach nár phreab a</span>
<lb n="157"/><span>chroidhe amach ar an mbóthar le faitchios agus</span>
<lb n="158"/><span>le heagla, acht ní mar gheall air féin.  Ba</span>
<lb n="159"/><span>duine muintire leis féin do bhí 'n-a chomh-</span>
<lb n="160"/><span>nuidhe 'san tigh beag, dar bh'ainm Micheál</span>
<lb n="161"/><span>Ua Conchubhair, agus ní raibh sé pósta acht</span>
<lb n="162"/><span>cúpla bliadhain.  Is fa dhéin leanaibh an fhir</span>
<lb n="163"/><span>so do bhí na cailleacha ag teacht, agus is é</span>
<lb n="164"/><span>sin do chuir an eagla ar Dhomhnall bocht.</span></p>
<lb n="165"/>
<lb n="166"/><p><span>Dhruid na cailleacha isteach, agus do thóg</span>
<lb n="167"/><span>ceann aca an fhuinneog, agus isteach léithe</span>
<lb n="168"/><span>gan mhoill.  'Nuair do bhí sí istigh do chrom</span>
<lb n="169"/><span>an ceann eile síos, mar do bhí an fhuinneog</span>
<lb n="170"/><span>íseal, agus do thug sí an t-ualach do bhí</span>
<lb n="171"/><span>faoi n-a clóca do'n chailligh istig.</span></p>
<lb n="172"/>
<lb n="173"/><p><span>(le bheith ar leanamhuin.)</span>
<lb n="174"/></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Clare Irish. Domhnall Ua Laoghaire agus na Mná Sídhe.

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Clare Irish. Domhnall Ua Laoghaire agus na Mná Sídhe.

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
