Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<TEI><teiHeader type="text">
	 
<fileDesc>
<titleStmt>
<title type="main">Popular Gaelic.</title><author><persName/></author><editor><name type="main">Ó Gramhnaigh, Eoghan</name></editor><respStmt>
	<resp>Electronic edition compiled by</resp>
	<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
	</respStmt>
	</titleStmt>
<editionStmt>
	 <edition>
		 <note type="N">IG04-11903</note>
		 <note type="L">194</note>
		 <note type="B">1893</note>
		 <note type="C"/>
		 <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
	 </edition>
</editionStmt>
<publicationStmt>
		<publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher>
		<pubPlace>24 Upper O'Connell Street, Dublin</pubPlace><date>May, 1893</date><idno>IG04-11903</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
</publicationStmt>
<seriesStmt>
<title level="s">Irisleabhar na Gaedhilge</title><biblScope unit="vol">4</biblScope>
</seriesStmt>
<sourceDesc>
<biblStruct>
<analytic><author/><title>Popular Gaelic.</title></analytic>
<monogr>
<title level="j">Popular Gaelic.</title><imprint><publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher><date>May, 1893</date></imprint>
</monogr> 
</biblStruct>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<profileDesc>
<langUsage><language ident="ga">Irish</language></langUsage>
</profileDesc>
</teiHeader>
<text><body><div><p><span>POPULAR GAELIC, KERRY</span></p>
<lb n="1"/>
<lb n="2"/><p><span>SGEUL TÍMCHIOLL PÚCA.</span></p>
<lb n="3"/>
<lb n="4"/><p><span>Bhí feirmeóir ann fad ó, agus má bhí beidh</span>
<lb n="5"/><span>go bráth.  Bhí triur mac aige nár bh'féidir</span>
<lb n="6"/><span>a leithéid fhághail air fuaid na h-áite ann ar</span>
<lb n="7"/><span>chómhnuigheadar, bhídheadar chó lúthmhar treun</span>
<lb n="8"/><span>grádhmhar sin.</span></p>
<lb n="9"/>
<lb n="10"/><p><span>Budh dhearataighe an té budh shine dhíobh ná</span>
<lb n="11"/><span>a bheirt dhearbhráthair agus inneósaidh sin a</span>
<lb n="12"/><span>bhreághthachth.  Bhí ingheana na bhfeirmeoir</span>
<lb n="13"/><span>mór, agus gach aon chailín a d'aithin é chó</span>
<lb n="14"/><span>maith leó, dul bun os cionn tré ghrádh dhó,</span>
<lb n="15"/><span>agus dar n-dóigh cá 'na thaobh nach m-beidheadh</span>
<lb n="16"/><span>'nuair a bhí sé chó breágh galánta sin, agus</span>
<lb n="17"/><span>go mór-mhór, nár bh'é an t-oidhre é?</span></p>
<lb n="18"/>
<lb n="19"/><p><span>Bhí sé féin agus beirt de na cailínibh seo</span>
<lb n="20"/><span>ag siubhal le chéile tráthnóna breágh.  Thán-</span>
<lb n="21"/><span>gadar suas le cailín óg caithiseach a bhí</span>
<lb n="22"/><span>siubhal air a socaireacht san m-bóthar</span>
<lb n="23"/><span>cheudna.  Bhí muinntir an chailín so an-bhocht,</span></p>
</div>
<pb n="195"/>
<div><lb n="24"/><p><span>agus chómhnuigheadar in aice tighe an bhua-</span>
<lb n="25"/><span>chaille, agus gan fhios d'aoinne bhí sí i ngrádh</span>
<lb n="26"/><span>leis, acht dúbhairt sí leí féin nách raibh aon</span>
<lb n="27"/><span>ghnó aici bheith deunadh óinsighín dí féin tím-</span>
<lb n="28"/><span>chioll air.  Go mór-mhór, bhí fhios aici nách</span>
<lb n="29"/><span>leigfeadh a athair do aon chailín a phósadh</span>
<lb n="30"/><span>acht ceann go m-beidheadh airgead go flúir-</span>
<lb n="31"/><span>seach aici, agus ní h-í féin an cailín úd.</span></p>
<lb n="32"/>
<lb n="33"/><p><span>Bheannuigheadar dá chéile, agus shiubhala-</span>
<lb n="34"/><span>dar ann aoinfheacht nó go d-tángadar go</span>
<lb n="35"/><span>reilg mhóir a bhí air thaobh an bhóthair.  Dhruid</span>
<lb n="36"/><span>an buachaill taobh le balla na reilge, agus</span>
<lb n="37"/><span>chaith uaidh maide deas a bhí aige 'na láimh cho</span>
<lb n="38"/><span>fada as dob' fhéidir leis aisteach 'measg na</span>
<lb n="39"/><span>d-tuama.  “Pósfad,” ar sesean, “an tí</span>
<lb n="40"/><span>thabhairfidh mo mhaide amach chugham anois.”</span>
<lb n="41"/><span>“Ní rachfadsa aisteach, mar do bheidheadh an</span>
<lb n="42"/><span>eagla ró-mhór orm,” arsa ceann aca.  “D'</span>
<lb n="43"/><span>fheicfinn-si marbh air d-túis thú,” arsa ceann</span>
<lb n="44"/><span>eile.  “Go bh-fóiridh Dia ormsa,” ars an</span>
<lb n="45"/><span>cailín bocht, “is dócha go bh-fuil sé chó maith</span>
<lb n="46"/><span>agam iarracht a dheunadh chum é thabhairt</span>
<lb n="47"/><span>chugat.  Fanaidh ann so go d-tiocfad tar</span>
<lb n="48"/><span>ais.”  Chuir na cailínidhe eile sgarta gáire</span>
<lb n="49"/><span>asta, agus chuaidh an cailín bocht aisteach.</span></p>
<lb n="50"/>
<lb n="51"/><p><span>Budh dhearach le bheith cuartughadh snáthaide</span>
<lb n="52"/><span>i m-beart tuighe an iarracht chuir sí roimpi,</span>
<lb n="53"/><span>mar bhí na tuama an-fhlúirseach ann.  Ní</span>
<lb n="54"/><span>fhuair sí é no go raibh cuid mhaith de'n oidhche</span>
<lb n="55"/><span>caithte.  'Nuair tháinic sí chum an gheata i</span>
<lb n="56"/><span>d-teacht amach di.  Bhí suidhte ann roimpi</span>
<lb n="57"/><span>Púca mór gránna.  Chrith sí le h-eagla agus</span>
<lb n="58"/><span>d'fhill go tapaidh go d-tí an taoibh thall de'n</span>
<lb n="59"/><span>reilg, acht san g-cuma cheudna bhí sé ann sin</span>
<lb n="60"/><span>roimpi, agus mar sin a bhídheadh ann gach aon</span>
<lb n="61"/><span>áit dá n-imtheochadh sí.</span></p>
<lb n="62"/>
<lb n="63"/><p><span>Fá dheireadh, 'nuair a bhí sí nách mór marbh</span>
<lb n="64"/><span>le faitchíos agus le tuirse labhair sé leí.</span>
<lb n="65"/><span>“Tá sé chó maith agat do shuaimneas a</span>
<lb n="66"/><span>ghlacadh,” ar sesean, “mar ní leigfinn amach</span>
<lb n="67"/><span>as so thú go d-tí eirighe an lae.  Cad a thug</span>
<lb n="68"/><span>thú ann so an t-am so d'oidhche, 'nuair budh</span>
<lb n="69"/><span>cheirte dhuit bheith ad' chodladh.”  “Maiséadh,”</span>
<lb n="70"/><span>ar sise dá fhreagairt.  “Buachaill óm' áit-</span>
<lb n="71"/><span>sa chaith a mhaide aisteach ann so, agus</span>
<lb n="72"/><span>bhídheas chó dí-chéilleach sin thángas da chuar-</span>
<lb n="73"/><span>tughadh.  Dúbhairt sé go bh-fanfhadh sé liom,</span>
<lb n="74"/><span>acht táim chó fada uaidh anois is dócha go</span>
<lb n="75"/><span>bh-fuil sé imighthe a bhaile.”  “Is maith a tá</span>
<lb n="76"/><span>fhios agam-sa go bh-fuil,” ars an Púca,</span>
<lb n="77"/><span>“agus gur thréig sé thú san áit uaigneach so,</span>
<lb n="78"/><span>agus go deimhin is olc %do dhéan sé ort é.</span>
<lb n="79"/><span>Bheirim-se mo bhriathair ámhthach nách n-deun-</span>
<lb n="80"/><span>faidh sé arís é.  Caithfhir-se mise thógaint</span>
<lb n="81"/><span>anois chum a thighe ad' drom.”</span></p>
<lb n="82"/>
<lb n="83"/><p><span>Thóg sí air a drom é, agus rug sí leí é.</span>
<lb n="84"/><span>Bhí sé ró-throm di agus shleamhanuigheadh sé</span>
<lb n="85"/><span>síos as a drom anois agus arís.  'Nuair a</span>
<lb n="86"/><span>thuitfeadh sin amach d'órduigheadh sé go</span>
<lb n="87"/><span>feargach.  “Árduigh suas mé!  Árduigh</span>
<lb n="88"/><span>suas mé!”</span></p>
<lb n="89"/>
<lb n="90"/><p><span>Thángadar fá dheireadh go d-tí an tígh.</span>
<lb n="91"/><span>Bhí na daoine air fad na g-codladh agus na</span>
<lb n="92"/><span>doirse dúnta.  “Cuir mo lámh air doras</span>
<lb n="93"/><span>díobh,” ars an Púca.  Dhéun sí é agus</span>
<lb n="94"/><span>d'fhosgail an doras uaidh féin.  “Cuir a</span>
<lb n="95"/><span>suidhe i g-cathaoir anaice na teine mé, agus</span>
<lb n="96"/><span>las solus éigin dam,” ar sesean.  Dhéan sí</span>
<lb n="97"/><span>é.  “Brosduigh ort anois,” ar sesean, agus</span>
<lb n="98"/><span>tóg leat am bórán úd thall agus tabhair</span>
<lb n="99"/><span>chugam é lán de'n mhion-choirce gheabhair san</span>
<lb n="100"/><span>g-cómhra mhór a tá san seómra úd shios.”</span>
<lb n="101"/><span>Tar éis é sin bheith deunta aici dúbhairt sé</span>
<lb n="102"/><span>leí.  “Tá an buachaill úd anois ag codladh</span>
<lb n="103"/><span>go sámh ann aoinfheacht le na bheirt dhear-</span>
<lb n="104"/><span>bhráthair.  Cuir a suidhe 'ge taobh na leaba</span>
<lb n="105"/><span>mé, agus beir leat an bórán mar an</span>
<lb n="106"/><span>g-ceudna.”</span></p>
<lb n="107"/>
<lb n="108"/><p><span>'Nuair bhí sé suidhte thóg sé sgeun gheur</span>
<lb n="109"/><span>as a phóca agus ghearr scórnach an bhuachaille</span>
<lb n="110"/><span>leis.  Chonghbhaigh sé a cheann os cionn an</span>
<lb n="111"/><span>bhoráin no gur shil gach aon bhraon fola bhí</span>
<lb n="112"/><span>'na chorp.  Dúbhairt sé leí ann sin é féin</span>
<lb n="113"/><span>agus an borán a thógaint síos chum na teine</span>
<lb n="114"/><span>arís.  Dhéan sí é.  “Gheabhair dhá spionnóig.</span>
<lb n="115"/><span>I n-ait éigin ann súd, tabhair chugainn iad.”</span>
<lb n="116"/><span>Fuair sí iad.  “Suidh síos anois“ ar sesean</span>
<lb n="117"/><span>agus ith an praisge seo ann aoinfheacht</span>
<lb n="118"/><span>liom.”</span></p>
<lb n="119"/>
<lb n="120"/><p><span>Ní fheadair sí cad a dheunfadh sí, acht</span>
<lb n="121"/><span>tar éis tamaill bhig thug sí chum a cuimhne</span>
<lb n="122"/><span>go raibh mála beag mar sparán taobh aistigh</span></p>
</div>
<pb n="196"/>
<div><lb n="123"/><p><span>da ciarsúr aici, agus aisteach innte leig sí</span>
<lb n="124"/><span>gach spionnóg árduigheadh sí chum a béil thui-</span>
<lb n="125"/><span>tim.  Níor thug an Púca fa n-deara í, acht d'ith</span>
<lb n="126"/><span>sé féin mar duine bheidheadh sgannraighthe le</span>
<lb n="127"/><span>h-ocras, agus 'nuair a bhí an borán follamh,</span>
<lb n="128"/><span>chuimil sé a theanga air fuaid na taoibhe</span>
<lb n="129"/><span>aistigh dhe.  “Anois” ar sesean “beir leat</span>
<lb n="130"/><span>mé go d-tí an áit cheudna ann a bhfhuairis mé.</span></p>
<lb n="131"/>
<lb n="132"/><p><span>'Nuair thug sí tar ais é.  Labhair sé leí.</span>
<lb n="133"/><span>“Anois” ar sesean “bhídheas ag faire fad</span>
<lb n="134"/><span>na h-oidhche aréir air eagla go d-tabhairfeá</span>
<lb n="135"/><span>an t-iteach dam agus níor dhéanais.  Budh</span>
<lb n="136"/><span>mhaith an mhaille dhuit-féin mar bhainfinn do</span>
<lb n="137"/><span>cheann dhíot.  Is maith an cailín thu agus</span>
<lb n="138"/><span>táim buidheach díot.  Aonnídh fhiafruigh tú</span>
<lb n="139"/><span>orm anois a dheunadh, deunfad é.”  “Maise”</span>
<lb n="140"/><span>ar sise “ní iarrfad aon rud uait acht an</span>
<lb n="141"/><span>buachaill úd do mharbh tú aréir tabhairt chum</span>
<lb n="142"/><span>beatha arís.”  “Ní'l sé ionnam sin a dheunadh</span>
<lb n="143"/><span>go deimhin” ar sesean “dá m-beidheadh cuid</span>
<lb n="144"/><span>de'n phraisge a bhí againn aréir cuimilthe dá</span>
<lb n="145"/><span>scórnach tabhairfeadh sé tar ais é acht ní'l</span>
<lb n="146"/><span>aon leigheas agam air anois.  Ta leac úd</span>
<lb n="147"/><span>thall agus mór-chuid airgid fúithi.  Bidheadh</span>
<lb n="148"/><span>sé ar fad agat.  Imthigh a bhaile anois agus</span>
<lb n="149"/><span>slán leat.”</span></p>
<lb n="150"/>
<lb n="151"/><p><span>Thóg sí leí an t-airgead agus d'imthigh as</span>
<lb n="152"/><span>an reilg, agus ní misde rádh go raibh luath-</span>
<lb n="153"/><span>gáir uirrthi.  Tháinic sí chum tíghe an bhua-</span>
<lb n="154"/><span>chaille agus ní raibh ann sin roimpi acht gul</span>
<lb n="155"/><span>agus brón.  Ghlaodh sí ais a athair agus a</span>
<lb n="156"/><span>mháthair, agus tóg leí iad chum áite uaigneach.</span></p>
<lb n="157"/>
<lb n="158"/><p><span>“Cad a tabhairfidh sibh damhsa má thóg-</span>
<lb n="159"/><span>fad bhúr mac ó'n m-bas chughaibh.”  Dar</span>
<lb n="160"/><span>n-dóigh, dúbhradar go d-tabhairfeadh gach nídh</span>
<lb n="161"/><span>a bhí aca san t-saoghal.  “Fan ann so go</span>
<lb n="162"/><span>fóil” ar sise.  Aisteach leithe agus chuimil</span>
<lb n="163"/><span>an praisge air scórnach an bhuachaille, agus</span>
<lb n="164"/><span>d'eirigh sé suas, agus 'nuair a chonnairc a</span>
<lb n="165"/><span>athair agus a mháthair é bhídheadar dul as a</span>
<lb n="166"/><span>g-ceannaibh le h-áthas.</span></p>
<lb n="167"/>
<lb n="168"/><p><span>Phós an cailín agus an buachaill dar n-</span>
<lb n="169"/><span>dóigh, agus chaitheadar saoghal fada na dhiaigh</span>
<lb n="170"/><span>sin.</span>
<lb n="171"/></p>
</div>
<pb n="197"/>
<div><lb n="172"/><p><span>POPULAR GAELIC, WEST CORK.</span></p>
<lb n="173"/>
<lb n="174"/><p><span>AN SLUAGH SIDHE.</span>
<lb n="175"/><span>Le Pádruig O Laoghaire.</span></p>
<lb n="176"/>
<lb n="177"/><p><span>Cia h-iad an Sluagh Sidhe?</span></p>
<lb n="178"/>
<lb n="179"/><p><span>I bh-fiadhnaise na teineadh ins an n-geimh-</span>
<lb n="180"/><span>readh gharbh ghoimheamhail eistimíd go h-aireach</span>
<lb n="181"/><span>leis na sgéaltaibh uathbhásacha uathmharacha</span>
<lb n="182"/><span>tráchtthar in a d-tímcioll agus tarraingimíd</span>
<lb n="183"/><span>níos giorra dh'á chéile iar g-clos foghair na</span>
<lb n="184"/><span>fairge fíochmhaire ag briseadh air na buil-</span>
<lb n="185"/><span>gibh, nó scuabadh cóiche gaoithe ánuas ó</span>
<lb n="186"/><span>na cnocaibh, bíonn an oiread san faitchíosa</span>
<lb n="187"/><span>orrainn rómpa; nó ritheann fuairne trí n-ár</span>
<lb n="188"/><span>bh-féitheannaibh air eagla go m-béarfaidís</span></p>
</div>
<pb n="198"/>
<div><lb n="189"/><p><span>orrainn, tráth bheidhmís ag dul a bhaile chum</span>
<lb n="190"/><span>ár d-tightheadh féin.  Ní tearc na sgéalta</span>
<lb n="191"/><span>d'aithristear orra, acht in a dhiaidh san ní</span>
<lb n="192"/><span>bh-fuil puínn feasa againn in a d-taoibh.</span></p>
<lb n="193"/>
<lb n="194"/><p><span>Adeirthior gur ab ionnan an Sluagh Sidhe</span>
<lb n="195"/><span>agus Dream an Uabhair .i. na h-aingil do</span>
<lb n="196"/><span>díbhreadh as flaitheas Dé de dhruím díomusa.</span>
<lb n="197"/><span>Gairthear fós Daoine Maithe dhíobh.  Ní</span>
<lb n="198"/><span>fheadar cia an fáth le n-a d-tugadh Daoine</span>
<lb n="199"/><span>Maithe orra, mar tá cead uilc agus maith do</span>
<lb n="200"/><span>dhéanamh aca, agus ní chuala riamh go n-gníd</span>
<lb n="201"/><span>mórán maithis d'aonneach cé gur cinnte</span>
<lb n="202"/><span>gur mór méid a n-olcais.  Muna m-beidheadh</span>
<lb n="203"/><span>súil a bheith aca dul go flaitheamhnas ní</span>
<lb n="204"/><span>fhéadfaidhe cur síos air a n-díoghbháil.</span></p>
<lb n="205"/>
<lb n="206"/><p><span>Táid ar muir cómh maith le tír acht is</span>
<lb n="207"/><span>líonmhaire iad air an bh-fairrge ná air an</span>
<lb n="208"/><span>talmhain tirm.  Árduighid stoirm air uairibh</span>
<lb n="209"/><span>le n-a m-báithtear mórán daoineadh agus air</span>
<lb n="210"/><span>uairibh eile cuirid ciuneas air an muir</span>
<lb n="211"/><span>mhóir.  Ins na h-oidhchibh áilne spéirgheal-</span>
<lb n="212"/><span>aighe chídhid na h-iasgairidhe ag bádóireacht</span>
<lb n="213"/><span>iad; iarraid teine má bhíd in a dhíth, agus</span>
<lb n="214"/><span>tugaid na h-iasgairidhe dhóibh í le ró-thoil,</span>
<lb n="215"/><span>mar dá n-eiteóchaidhe iad tiocfaidhe suas am</span>
<lb n="216"/><span>éigin leó agus báthadh nó múcadh a ndán de</span>
<lb n="217"/><span>luathas on de mhoíll.</span></p>
<lb n="218"/>
<lb n="219"/><p><span>Ma éagaid daoine óg — naoidheanán</span>
<lb n="220"/><span>niamharach, cailín caomh, buachail breágh,</span>
<lb n="221"/><span>máthair leanbh no athair muirír — ní</span>
<lb n="222"/><span>chreidid na seandaoine gur bás ceart acht</span>
<lb n="223"/><span>atharughadh beatha d'fhaghaid agus gur b'iad an</span>
<lb n="224"/><span>Sluagh Sidhe do sciobann leó iad.  Is éigin</span>
<lb n="225"/><span>do na Daoinibh Maithe, tan tugaid tailm</span>
<lb n="226"/><span>faoi neach a sciobadh, duine éigin beó do</span>
<lb n="227"/><span>bheith in a  bh-farradh — fear nó bean acht is</span>
<lb n="228"/><span>mionca bean go mór ná fear.  Deirim, tan</span>
<lb n="229"/><span>tugaid tailm faoi neach a sciobadh, óir</span>
<lb n="230"/><span>téidheann sé dhíobh air uairibh gach duine</span>
<lb n="231"/><span>is mian leó do thabhairt leó.  Bíonn dá</span>
<lb n="232"/><span>dhream díobh ann ag troid a g-coinne a</span>
<lb n="233"/><span>chéile: dream gabháltuis a bhíos ag déanamh a</span>
<lb n="234"/><span>n-díthchill chum sgiobtha agus an dream eile</span>
<lb n="235"/><span>comhfuirmthe de chomhghaol agus comhfhogus an té</span>
<lb n="236"/><span>tá le bheith sgiobtha ag iarraidh gan a lei-</span>
<lb n="237"/><span>gean leó.  Fearthar cath annsan eatorra.</span>
<lb n="238"/><span>Tagaid ós cómhair a céile.  Buailtear</span>
<lb n="239"/><span>buille.  Leis sin tionsgantar an coimhe-</span>
<lb n="240"/><span>asgar cruaidh colgach tapaidh teann-asnach.</span>
<lb n="241"/><span>Critheann an talamh faoi n-a g-cosaibh</span>
<lb n="242"/><span>agus bainid fuaim agus foghar a m-buillidh mach-</span>
<lb n="243"/><span>alla as uaignios na h-oídhche.  Ritheann fuil</span>
<lb n="244"/><span>in a srothaibh air fúd mágha an áir.  Fa</span>
<lb n="245"/><span>dheireadh bíonn an camtha is fainne cómh</span>
<lb n="246"/><span>meirbh meata, tuirseach tnáithte san go</span>
<lb n="247"/><span>d-tugaid suas in éadóthchas agus bristear an</span>
<lb n="248"/><span>cath orra.  Annsan tógaid an dream do </span>
<lb n="249"/><span>bheir buaidh bith-éigh caithréime agus má's iad</span>
<lb n="250"/><span>do mhianuigh an duine do sciobadh téidhid go</span>
<lb n="251"/><span>ruig é, cuirid an biorán suain i g-cúl a</span>
<lb n="252"/><span>chínn agus beirid amach é.  Iar d-teacht as an</span>
<lb n="253"/><span>tigh dhóibh d'éis na díoghbhála dhéanamh bíonn</span>
<lb n="254"/><span>an bhean is athchomaire i n-gaol dó ag</span>
<lb n="255"/><span>feitheamh amuigh air agus goileann sí go fada</span>
<lb n="256"/><span>fuidheach agus ní féidir cosg air bith do chur</span>
<lb n="257"/><span>léi.</span></p>
<lb n="258"/>
<lb n="259"/><p><span>Air uairibh éagann an duine sgiobtha i</span>
<lb n="260"/><span>g-cionn beagáin aimsire; air uairibh eile</span>
<lb n="261"/><span>bíonn se ag seargadh, ag sámhadh agus ag</span>
<lb n="262"/><span>dul as feadh moráin míos: lá go maith agus lá</span>
<lb n="263"/><span>go h-olc, lá gan ghearán gan ghuais agus lá</span>
<lb n="264"/><span>eile leis an m-bás.  Is in a d-tímchioll san</span>
<lb n="265"/><span>is dóigh liom, a deir file éigin.</span></p>
<lb n="266"/>
<lb n="267"/><p><span>Tinnios croidhe as míogarnach,</span>
<lb n="268"/><span>Tart an domhain as d'íosfainn rud.</span></p>
<lb n="269"/>
<lb n="270"/><p>
<lb n="271"/><span>Éagaid cuid aca as a seasamh, agus cuid eile</span>
<lb n="272"/><span>aca iar m-beith cómh snuighte le geataire.</span></p>
<lb n="273"/>
<lb n="274"/><p><span>Acht ní san oídhche amháin déantar sgio-</span>
<lb n="275"/><span>badh: is minic a cleachttar é in gach am de</span>
<lb n="276"/><span>ló, go ró-áirighthe má bhíonn duine in áit</span>
<lb n="277"/><span>uaignis.  Táid trí trátha ann atá an-</span>
<lb n="278"/><span>fhaobhrach do sciobadh: tuitim na h-oidhche,</span>
<lb n="279"/><span>tímchioll glaoidh na g-coileach agus meadhon an</span>
<lb n="280"/><span>lae.</span></p>
<lb n="281"/>
<lb n="282"/><p><span>Nuair sgiobthar duine cuirtear duine</span>
<lb n="283"/><span>eile in a áit nó rud éigin i g-cruth duine</span>
<lb n="284"/><span>mar is féidir leis na Daoinibh Maithe cruth</span>
<lb n="285"/><span>duine do thabhairt d'aoinnidh is áil leo; acht</span>
<lb n="286"/><span>is mionca ghníd úsáid de phithilín fraoich</span>
<lb n="287"/><span>ná d'aonnidh eile is rogha leó.  Cailleadh</span>
<lb n="288"/><span>cailín niamhrach uair, agus mar ba ghnáth an tan</span></p>
</div>
<pb n="199"/>
<div><lb n="289"/><p><span>san bhí a máthair agus a muintir go léir ag a</span>
<lb n="290"/><span>caoineadh.  Dubhairt an bean feasa .i. an</span>
<lb n="291"/><span>bhean bheó bhi a bh-fhochair an tSluaigh Sidhe,</span>
<lb n="292"/><span>nach raibh ann acht beart beag luachra, agus go</span>
<lb n="293"/><span>raibh na Daoine Maithe ag gáire agus ag</span>
<lb n="294"/><span>cnáid faoi'n g-cailín i d-taobh a gaoltadh</span>
<lb n="295"/><span>bheith cómh díthchéillidhe agus bheith ag gol agus ag</span>
<lb n="296"/><span>caoidh ós cionn ruid cómh suarach le luachair.</span>
<lb n="297"/><span>Uair eile bhí buachaill breágh óg ag dul</span>
<lb n="298"/><span>trasna cnoic air cómhbhrac lae agus óidhche</span>
<lb n="299"/><span>go grod 'san bh-fóghmhar.  D'fhág sé a theach</span>
<lb n="300"/><span>féin gan ghearán gan ghuais acht sul ar</span>
<lb n="301"/><span>shroich sé ceann a riain bhraith sé mar</span>
<lb n="302"/><span>bheidheadh ualach trom ar a chroidhe; tháinic sé</span>
<lb n="303"/><span>a bhaile arís an oidche-san; luigh sé chum</span>
<lb n="304"/><span>leaptha agus faoi cheann dhá lá bhí sé marbh.</span>
<lb n="305"/><span>An lá sul ar éag sé, do bhain a mháthair</span>
<lb n="306"/><span>táth dhá ghruaig; chas sí blúire páipéir</span>
<lb n="307"/><span>timchioll air agus do chuir i g-coimeád é.  D'éis</span>
<lb n="308"/><span>a mic a bheith adhlactha d'fheuch sí air an táth:</span>
<lb n="309"/><span>in áit bheith cómh dubh le h-áirne bhí sé cómh</span>
<lb n="310"/><span>liath le luich cé nach raibh an fear d'ar ab</span>
<lb n="311"/><span>leis é níos mó na fíche bliadhain d'aois.</span></p>
<lb n="312"/>
<lb n="313"/><p><span>Is féidir duine sciobtha do bhaint de na</span>
<lb n="314"/><span>Daoinibh Maithe, acht tá am áirighthe geárrtha</span>
<lb n="315"/><span>amach chuige agus má leigthear do'n am-san</span>
<lb n="316"/><span>eulódh thart, ní féidir le neach air bith é</span>
<lb n="317"/><span>shaoradh in a dhiaidh-san.  Deirthear linn go</span>
<lb n="318"/><span>minic gur seacht lá an t-am-so, cé go</span>
<lb n="319"/><span>n-abraid a lán daoineadh gur ab go d-tí</span>
<lb n="320"/><span>an tráth a blastar biadh an t-saoghail eile,</span>
<lb n="321"/><span>agus cómh luath a's go d-téideann san in a bhéal,</span>
<lb n="322"/><span>imthigheann cuimhne an t-saoghail-so as a</span>
<lb n="323"/><span>cheann, agus bíonn sásta le mar a bhíonn</span>
<lb n="324"/><span>aige as san amach.</span></p>
<lb n="325"/>
<lb n="326"/><p><span>Táid trí neithe riachtanach chum duine</span>
<lb n="327"/><span>d'ath-ghoid o'n Sluagh Sidhe: luibh an</span>
<lb n="328"/><span>leasa, coinnioll ciarach agus sgian coise</span>
<lb n="329"/><span>duibhe.</span></p>
<lb n="330"/>
<lb n="331"/><p><span>Seal maith ó shoin d'eirigh bean i n-deireadh</span>
<lb n="332"/><span>na h-oidhche chum cuiginne dhéanamh.  Theas-</span>
<lb n="333"/><span>tuigh uaithi dul amach ag iarraidh uisge.</span>
<lb n="334"/><span>B'fhada le n-a fear gur tháinic sí tar ais;</span>
<lb n="335"/><span>bhris air an bh-foighne aige fa dheoidh;</span>
<lb n="336"/><span>chuaidh sé chum an tobair: bí sí marbh ann</span>
<lb n="337"/><span>roimhe.  Trí lá in a dhiaidh san tháinic bean</span>
<lb n="338"/><span>an fheasa chum a fir ag rádh leis gur chuir a</span>
<lb n="339"/><span>bhean í chuige le focal ná'r ith sí aon bhlúire</span>
<lb n="340"/><span>dhe bhiadh na n-daoineadh maith fós agus dá</span>
<lb n="341"/><span>d-tigeadh sé an oidhche san, agus fuireach go</span>
<lb n="342"/><span>marbh na h-oidche ag sruth áirighthe (ag cur</span>
<lb n="343"/><span>ainme air), go m-beidheadh an Marcshluagh</span>
<lb n="344"/><span>Sidhe ag gabháil an tslighe sin um an am</span>
<lb n="345"/><span>san, agus go m-beidheadh sí féin ag marcui-</span>
<lb n="346"/><span>gheacht air an g-capall deiridh agus fá'n uain a</span>
<lb n="347"/><span>bheidheadh cosa tosaigh an chapaill thar lár an</span>
<lb n="348"/><span>droichid bhi trasna an t-srotha; dá léimeadh</span>
<lb n="349"/><span>sé amach, breith air láimh uirri, í tharraing</span>
<lb n="350"/><span>anuas de'n chapall, barróg d'fhásgadh</span>
<lb n="351"/><span>uirri, í phógadh trí h-uaire, go m-beidheadh sí</span>
<lb n="352"/><span>aige arís, faoi shaoghal agus faoi shláinte, cómh</span>
<lb n="353"/><span>maith agus do bhi aon lá ariamh.  Annsan thug</span>
<lb n="354"/><span>sí cuid de luibh an leasa dhó, agus d'innis dó</span>
<lb n="355"/><span>cad í an fhreagra thiúbhradh sé air aon cheist</span>
<lb n="356"/><span>chuirfidhe chuige, agus na neithe eile ba cheart a</span>
<lb n="357"/><span>dhéanamh le n-a chois sin.  Acht ní raibh ann</span>
<lb n="358"/><span>go léir acht fán fuar mar níor chuaidh sé</span>
<lb n="359"/><span>in a coinne ó shoin.</span></p>
<lb n="360"/>
<lb n="361"/><p><span>(Le beith ar leanmhain.)</span>
<lb n="362"/></p>
</div>
<pb n="200"/>
<div><lb n="363"/><p><span>NOTES.</span></p>
<lb n="364"/>
<lb n="365"/><p><span>(1)  Builg, a submerged rock; also a billow breaking on</span>
<lb n="366"/><span>a submerged rock.</span>
<lb n="367"/><span>(2)  Cóch or comhach (cowugh), a "sough" of wind.</span>
<lb n="368"/><span>(3)  Dream an Uabhair, the fallen angels (lit. the com-</span>
<lb n="369"/><span>pany of pride).</span>
<lb n="370"/><span>(4)  Oidhche spéirghealaighe, a moon lit night, when the</span>
<lb n="371"/><span>moon is full; oidhche duíbhre, a dark moon night.</span>
<lb n="372"/><span>(5)  Tiocfaidhe suas leó an éigin, they would have re-</span>
<lb n="373"/><span>venge, or they would retaliate some time (lit.</span>
<lb n="374"/><span>would come up with them some time).</span>
<lb n="375"/><span>(6) De luathas nó de mhoíll, sooner or later; also grod</span>
<lb n="376"/><span>nó déidhionach, or luath nó mall.</span>
<lb n="377"/><span>(7)  Niamharach, beautiful, heavenly, bright; also asure-</span>
<lb n="378"/><span>blue, as súile niamharacha.  Niamh (s.f.) a blue shade</span>
<lb n="379"/><span>of colour, as bhí niamh ghorm le gile ion a croi-</span>
<lb n="380"/><span>ceann.</span>
<lb n="381"/><span>(8)  Muirear or muirighiol, a burden, a family.</span>
<lb n="382"/><span>(9)  Tailm, an effort, an attempt.</span>
<lb n="383"/><span>( ) (a) Téidheann sé dhíobh air uairibh, they sometimes</span>
<lb n="384"/><span>fail (lit. it goes of (or off) them).  (b)  Teipeann</span>
<lb n="385"/><span>sé orra; (c) meathluigheann sé orra; (d) clis-</span>
<lb n="386"/><span>eann sé orra, and (e) cinneann sé orra: all</span>
<lb n="387"/><span>these mean they fail.  (a), (b) and (c) are used in </span></p>
</div>
<pb n="201"/>
<div><lb n="388"/><p><span>Munster, the others in Connaught and Ulster, and</span>
<lb n="389"/><span>are entirely unknown (I believe) in Munster.</span>
<lb n="390"/><span>(11)  An camtha is fainne, the weaker or weakest party;</span>
<lb n="391"/><span>camtha, a company, a party: frequetnly used in a </span>
<lb n="392"/><span>bad sense.</span>
<lb n="393"/><span>(12)  Bith-éigh, a loud shout; bith-éigh caithréime, a loud</span>
<lb n="394"/><span>shout of triumph.</span>
<lb n="395"/><span>(13)  Go ruig, unto, towards.</span>
<lb n="396"/><span>(14)  Athchomair, near; go athchomair i n-gaol = gar i </span>
<lb n="397"/><span>n-gaol: both used.</span>
<lb n="398"/><span>(15)  Fuidheach, lonely, expressing heart-felt sorrow.</span>
<lb n="399"/><span>(16)  Ag sámhadh (pron. sā), growing lank; sámhadh, edge,</span>
<lb n="400"/><span>that is, with the bones protruding through the flesh.</span>
<lb n="401"/><span>(17) Míogarnach, dozing, falling asleep; míog, feeling;</span>
<lb n="402"/><span>smíog, a word.  O'Reilly has smid, a word, a </span>
<lb n="403"/><span>syllable.  Smíogarnach, muttering words that are</span>
<lb n="404"/><span>not intended for the ears of others.</span>
<lb n="405"/><span>(18)  Pithilín, a bundle.</span>
<lb n="406"/><span>(19)  Cnáid, mocking, jeering, making light of.</span>
<lb n="407"/><span>(20)  Cómhbhrac láe agus oidche, nightfall (lit. the combat</span>
<lb n="408"/><span>between day and night); also, canntráithín, ann-</span>
<lb n="409"/><span>dorchacht or anndoircheacht and tuitim na h-oídhche.</span>
<lb n="410"/><span>(21)  Go grod = go luath, early.</span>
<lb n="411"/><span>(22)  Shroich sé, he reached; sroichim, I reach (West</span>
<lb n="412"/><span>Munster), and treisim, I reach (East Munster.)</span>
<lb n="413"/><span>(23)  Bhraith sé, he felt; also to perceive, to detect.</span>
<lb n="414"/><span>(24) Táth, a lock, a tuft, a bunchy.</span>
<lb n="415"/><span>(25)  D'ar ab leis é, to whom it belonged, or d'ar leis é,</span>
<lb n="416"/><span>and ever dh'ar leis é; also gur leis é (= ag ar</span>
<lb n="417"/><span>leis é): this is the form most frequently heard.</span>
<lb n="418"/><span>(26)  Mar a bhíonn aige, as it is by him; bíonn sásta le</span>
<lb n="419"/><span>mar a bhíonn aige, he is content with his lot, or</span>
<lb n="420"/><span>with what he has.  Fan mar atá agat = fan mar</span>
<lb n="421"/><span>ataoi, remain where you are.</span>
<lb n="422"/><span>(27) Ath-ghoid, to steal back, to steal what has been </span>
<lb n="423"/><span>stolen.</span>
<lb n="424"/><span>(28) Ciarach or céarach, gen. of ceir, wax.</span>
<lb n="425"/><span>(29)  Bhris ar an bh-foighne aige, his patience gave way</span>
<lb n="426"/><span>he lost patience (lit. broke on the patience by him.).</span>
<lb n="427"/><span>(30) Barróg, an embrace.</span>
<lb n="428"/><span>(31) Fan fuar; ni raibh ann go léír acht fán fuar, it was</span>
<lb n="429"/><span>all in vain, it was all to no purpose.  Alliterative</span>
<lb n="430"/><span>groups of words and phrases like this and the fol-</span>
<lb n="431"/><span>lowing are quite common even yet in the spoken</span>
<lb n="432"/><span>language of the south: - beó bocht, cunnaill</span>
<lb n="433"/><span>cúnnluighte, dubh droich-aigeantach, fairsing fo-</span>
<lb n="434"/><span>ganta, fia(f)ruighteach fáilteach, glan glánta,</span>
<lb n="435"/><span>lán láidir agus c.</span></p>
<lb n="436"/>
<lb n="437"/><p>
<lb n="438"/></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Popular Gaelic.

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Popular Gaelic.

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
