Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Fréamhacha na hÉireann</title><author><name type="main">Bailithe ag Aoidhmín Mac Gréagóir</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">C156</note>
                         <note type="L">VII</note>
                         <note type="B">1906</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2013</date><idno>C156</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><bibl><title>Fréamhacha na hÉireann</title><author>Bailithe ag Aoidhmín Mac Gréagóir</author><imprint><publisher>Maunsel & Co.</publisher><date>1906</date></imprint>
 </bibl></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>RÉAMH-RÁDH.</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>DO mo fhíor-chara, Peadar Mac Con na Midhe, Baile na Croise, Conndae</span>
<lb n="4"/><span>Dhoire Cholmcille, seanchuidhe agus fíor-Ghaedheal a chongbhuigh suas</span>
<lb n="5"/><span>brat na Gaedhilge i mBaile na Sgríne sul far cuireadh Connradh na</span>
<lb n="6"/><span>Gaedhilge ar bun, a sgríobhim an leabhar seo.  B'féidir nach dtaitneochadh</span>
<lb n="7"/><span>na sgéalaidhe seo le achan duine, acht tá siad annseo mar arsuigh na</span>
<lb n="8"/><span>daoine domh-sa iad, agus creidim gur fíor an sean-fhocal é seo:  "Is</span>
<lb n="9"/><span>moirneach breacóg le h-aghaidh fleasgaigh acht is í an stánuidhe a cuirfidh</span>
<lb n="10"/><span>ar bhealach a leasa é."  Patriae fumus igne alieno luculentior.</span></p>
<lb n="11"/>
<lb n="12"/><p><span>AODHMAÍN GRÍOGARACH MAC MAOILDHAOINE</span>
<lb n="13"/></p>
</div>
<pb n="IX"/>
<div><lb n="14"/><p><span>I.</span></p>
<lb n="15"/>
<lb n="16"/><p><span>Tá Éire go fann, is amhgarach cruidh atá a croidhe,</span>
<lb n="17"/><span>Fíor-bhrón in m'annseacht atá teann-briste i n-a luighe</span>
<lb n="18"/><span>Gan spéir ann ag an lán uaisle i dtír,</span>
<lb n="19"/><span>I sgéal an seanchuidhe nó dán an fhilidhe.</span></p>
<lb n="20"/>
<lb n="21"/><p><span>II.</span></p>
<lb n="22"/>
<lb n="23"/><p><span>A lán uaisle na h-Éireann! caith uaibh bhur gall-bhród,</span>
<lb n="24"/><span>Ná congbhuigh leann nó uisge beatha ar bhur mbórd,</span>
<lb n="25"/><span>Acht le teanga na nGaedheal do chuidiughadh le bhur dtír,</span>
<lb n="26"/><span>Ag sgríobhadh sgéil an tseanchuidhe is dán an fhilidhe.</span></p>
<lb n="27"/>
<lb n="28"/><p><span>III.</span></p>
<lb n="29"/>
<lb n="30"/><p><span>Acht feicfhidh sinn ar ball — ní bheidh siadh chomh gortach,</span>
<lb n="31"/><span>Ní bheidh siad chomh dall ag déanadh Éire buaidheartha,</span>
<lb n="32"/><span>Acht cuidiughadh le Gaedheal agus Gall chun a dtír d'árdughadh</span>
<lb n="33"/><span>As an sean-bhriseadh agus clábar na dílinne.</span></p>
<lb n="34"/>
<lb n="35"/><p><span>AODHMAÍN MAC GRÍOGÓIR.</span>
<lb n="36"/></p>
</div>
<pb n="1"/>
<div><lb n="37"/><p><span>CAOIN ARTUR MAC RÍOG ÉIREANN.</span></p>
<lb n="38"/>
<lb n="39"/><p><span>Micheál Ua Fháoláin, Ceathramha an Theampuil,</span>
<lb n="40"/><span>Inis Meadhon, D'innis.</span>
<lb n="41"/></p>
</div>
<pb n="2"/>
<div><lb n="42"/><p><span>CUAIDHEADAR a bhailé chuig cúirte a athar agus</span>
<lb n="43"/><span>bhí na daoine uaisle go dtí na daoine a</span>
<lb n="44"/><span>b'ísle, ag teacht i n-a láthair ag déanadh greann</span>
<lb n="45"/><span>agus lúthghaire…  Pósadar agus mhair an</span>
<lb n="46"/><span>bhainis seacht n-oidhche agus seacht lá agus b'fheárr</span>
<lb n="47"/><span>an lá deireannach ná an chéad lá.</span>
<lb n="48"/></p>
</div>
<pb n="5"/>
<div><lb n="49"/><p><span>CAOIN ARTUR MAC RÍOG ÉIREANN.</span></p>
<lb n="50"/>
<lb n="51"/><p><span>BHÍ rí fad ó i nÉirinn, agus bhí inghean aige dhe bhean bhreagh,</span>
<lb n="52"/><span>agus is é an dlighe a bhí i nÉirinn an t-am sin, aon fhear</span>
<lb n="53"/><span>a ghabhadh ag iarraidh bean agus dá n-eiteochadh sí é go</span>
<lb n="54"/><span>raibh an bhean le cur chun bháis.  Chuaidh trí céad de na</span>
<lb n="55"/><span>buachaillibh óga lá isteach chuig an ríogh le an inghean d'fhaghail</span>
<lb n="56"/><span>le pósadh, agus ní raibh sé de mhisneach do cheachtar acob í</span>
<lb n="57"/><span>d'iarraidh le pósadh.  Bhí an sgéal ag imtheacht chuig chuile dhuine, nár</span>
<lb n="58"/><span>bhfuair aon fhear fhéin misneach í d'iarraidh fós.  Chuala duine bocht a</span>
<lb n="59"/><span>bhí ann é, go raibh an méid sin flatha ag teach an ríogh.  Lá amháin dubhairt sé</span>
<lb n="60"/><span>le na mháthair léine do nigheachán dhó go ndeachaidh sé fhéin dhá iarraidh.  Mar</span>
<lb n="61"/><span>sin a bhí, agus ní raibh sé go holc.  Caitheadh dhe an léine a bhí air</span>
<lb n="62"/><span>agus rug a mháthair uirri, agus chaith sí síos i n-uisge na bhfataidhe</span>
<lb n="63"/><span>í agus thosaigh sí dhá nigheachán.  Nuair bhí sé nighte, dubhairt sé nach</span>
<lb n="64"/><span>gceart do aon fhear ag dul ag iarraidh bean gan iarann a bheith ar</span>
<lb n="65"/><span>a léine.</span></p>
<lb n="66"/>
<lb n="67"/><p><span>"Ní fhuil aon iarann agam." adubhairt an mháthair.</span></p>
<lb n="68"/>
<lb n="69"/><p><span>"Seo," adeir sé, "ná beadh sin le rádh agad."</span></p>
<lb n="70"/>
<lb n="71"/><p><span>D'imthigh sé agus bhaineann sé cos as an láighe agus shaitheann</span>
<lb n="72"/><span>sé i smál na dríseoge í.  Nuair bhí an láighe dearg, fuair sí píosa</span>
<lb n="73"/><span>de shean-stocaidhe, agus rug sí ar an láighe agus cimiligheann sí an</span>
<lb n="74"/><span>láighe anonn agus anall cúpla bobhtá do an léine agus sin é an</span>
<lb n="75"/><span>iarann a churadh ar an léine.  Shaitheann sé air an léine.  Bhí go</span>
<lb n="76"/><span>maith agus ní raibh go holc.  D'imthigh sé amach le an mbean óg</span>
<lb n="77"/><span>d'iarraidh le pósadh.  Bhí sé ag imtheacht go deo gur chasadh an rí dho.</span></p>
<lb n="78"/>
<lb n="79"/><p><span>"Táim ag iarraidh do nighean le pósadh."</span></p>
<lb n="80"/>
<lb n="81"/><p><span>"Sin í istigh agad féin í," adubhairt an rí.</span></p>
<lb n="82"/>
<lb n="83"/><p><span>Chuaidh sé isteach suas go mbárr na staighridhe an áit a raibh an bhean óg,</span>
<lb n="84"/><span>agus na buachaillidhe.  "Tá mise dod iarraidh le pósadh."  Ní thug sí aon</span>
<lb n="85"/><span>freagra air.  Rith sé amach, agus rith na buachaillidhe in a dhiaidh, agus as go</span></p>
</div>
<pb n="6"/>
<div><lb n="86"/><p><span>brathach leis go ndeachaidh sé i bhfasgadh in áit éiginteach.  Ní fhuaireadar amach</span>
<lb n="87"/><span>é.  Ba é sin an áit a raibh an socraidh ag na daoinibh uaisle.  Lá ar na bhárach</span>
<lb n="88"/><span>curadh socruighthe ar an sgéal seo ar chuile duine, acht bhí aon fhear meabhrach</span>
<lb n="89"/><span>amháin ann a dubhairt gur mhór an truagh é, an bhean óg do chur cun bháis,</span>
<lb n="90"/><span>mar gheall ar an strannachán seo.  Dubhairt se gur cheart bocsa adhmada</span>
<lb n="91"/><span>do dhéanadh, agus beatha bliadhna ann, agus an ingean do chaitheadh amach le</span>
<lb n="92"/><span>muir agus mór-fhairrghe.  Mar sin bhí an dlighe déanta ag na daoinibh uaisle.</span>
<lb n="93"/><span>Churadh isteach sa mbocsa, agus caitheadh amach le muir agus mór-fhairrge.</span>
<lb n="94"/><span>Bhí an bocsa ag seoladh go deo go dtáinig sé i dtír ar chóiste Shasana, agus</span>
<lb n="95"/><span>cé bheadh ag dhul thart, acht ridire caorach.  Chonnaich sé an bocsa seo i</span>
<lb n="96"/><span>dtír, agus chuaidh sé go dtí é agus breathnuigh sé isteach.  Fríd an bhfuinneog</span>
<lb n="97"/><span>a bhí air, chonnaich sé an bhean is breágha a chonnaic sé ariamh roibhe.  Thug sé</span>
<lb n="98"/><span>cúl a láimhe dho an bhfuinneog, agus bhris sé í.</span></p>
<lb n="99"/>
<lb n="100"/><p><span>"Bhfuil tú beo," adeir sé.</span></p>
<lb n="101"/>
<lb n="102"/><p><span>"Táim" arsa sise.</span></p>
<lb n="103"/>
<lb n="104"/><p><span>"An dtiucfar amach?" adeir se, "agus mé do phósadh."</span></p>
<lb n="105"/>
<lb n="106"/><p><span>"Nár ba slán comórtas thú féin agus an fear deireannach udaí mé."</span></p>
<lb n="107"/>
<lb n="108"/><p><span>Shaoil sí gur ab é an dlighe a bhí i Sasana an dlighe a bhí in Éirinn.</span>
<lb n="109"/><span>Chomairigh sé na caora, agus bhí sé in a ridire an am sin.  D'imthigh</span>
<lb n="110"/><span>leob go dtug sé chuig an teach í, agus pósadar.  Dubhairt sé annsin go</span>
<lb n="111"/><span>mbeadh banais mhaith orob go dtiucfadh sé ag glaodhach ar ríogh Tír Bhothíma,</span>
<lb n="112"/><span>agus ar a mhór sluaighte.  Annsin dubhairt an bhean óg, "dá ndéanfeá mo</span>
<lb n="113"/><span>chomhairle, ní ghabhfá ag glaodhach orob.  Chaith an banais leat fhéin.  Is</span>
<lb n="114"/><span>fearr atá a fhios agam-sa, ce h-é sin na agad fhéin."  D'éirigh an-fhearg air</span>
<lb n="115"/><span>agus d'imthigh se go dtug sé cur na bhainse ar riogh Tír Bhothíma, agus tháinig</span>
<lb n="116"/><span>siad go fáilteamhail leis.  Bhí cárranna agus caiple ag dhul thairis chomh tréan</span>
<lb n="117"/><span>agus congbheochadh sé amharc orab.  Níor stad siad go dtáinig siad i n-aice</span>
<lb n="118"/><span>an tigh a raibh an banais ann.  Níor leig an náire do féin ag dhul isteach le</span>
<lb n="119"/><span>na raibh istigh.  Bhí sé ag éisteacht leob dha rádh go raibh na caora</span>
<lb n="120"/><span>sin le mharbhadh.  Marbh sé a raibh de caora aige, agus ní túisce</span>
<lb n="121"/><span>a bhí rí Tír Bothíma annseo.  Nuair bhí a fhios ag rí Éireann nach dtiubhrfadh</span>
<lb n="122"/><span>na caora greim in éadan na daoine, chuir sé a mhac fá na n-déin.  D'éirigh an</span>
<lb n="123"/><span>mac, agus thug sé leis a chapall ab ainm dho an each caol dubh.  Chuaidh se go</span>
<lb n="124"/><span>léim uirri thug sé spúr agus fuip dhi, bhéarfadh sí ar an gaoth Márta a bhí</span>
<lb n="125"/><span>roimpi, agus ní bhearfadh an gaoth Márta a bhí in a diaidh uirrí go dtáinig</span>
<lb n="126"/><span>sé go dtí an áit a raibh cliamhain léigeann Caoin Ártúr, é anuas de an</span>
<lb n="127"/><span>chapall agus chuir sé méar faoi an gcris, agus d'árdaigh sé suas ar a</span>
<lb n="128"/><span>ghuailean í, agus thug sé leis abhaile í go dtí an athair agus leagadh aige</span>
<lb n="129"/><span>biadh, agus deoch.  Nuair bhí sé saitheach leagadh aige gléas ceoil, an cláirseach.</span></p>
</div>
<pb n="7"/>
<div><lb n="130"/><p><span>Bhí sé ag seinm uirri go raibh sé tuirseach, thug Caoin Ártur aríst é go dtí</span>
<lb n="131"/><span>a theach fhéin.  Bhí aige an cláirseach, an cos dubh agus an scáraoid, biadh ar</span>
<lb n="132"/><span>bith a cuimhneochadh air a bheith agad tiucfadh sé agat, agus an cos dubh deoch</span>
<lb n="133"/><span>ar bith a cuimheochadh air beadh sé agad.  Tháinig sé isteach leob, agus</span>
<lb n="134"/><span>d'imthigh Caoin Ártur abhaile.  Leag sé anuas ag ríogh Tír Bhothíma iad agus</span>
<lb n="135"/><span>ag a mhór sluaighte.  Nuair bhí chuile dhuine réidh le an mbiadh leis an deoch agus</span>
<lb n="136"/><span>leis an gcláirseach, dubhairt an ridire ceart do chuile dhuine do</span>
<lb n="137"/><span>theacht ag moladh nó ah caineadh.  Dubhairt rí Tír Bhothíma gurab iad na trí</span>
<lb n="138"/><span>neithe is deise a bhfaca sé ariamh acht trí neithe chonnaic sé ag ríogh</span>
<lb n="139"/><span>Éireann fad ó.  Mhol chuile dhuine timcheall iad, acht an bhean óg.  Dubhairt sí</span>
<lb n="140"/><span>sin nach raibh siad le moladh ná cáineadh aici.  Chuaidh sé timcheall arís, acht</span>
<lb n="141"/><span>mhol chuile dhuine iad, acht an bhean óg, dubhairt sí.:</span></p>
<lb n="142"/>
<lb n="143"/><p><span>"Ní fhuil siad le moladh ná cáineadh agam."</span></p>
<lb n="144"/>
<lb n="145"/><p><span>Chuaidh sé timcheall an tríomhadh am acht mhol chuile dhuine iad acht</span>
<lb n="146"/><span>an bhean óg.  Dubhairt sí nach raibh siad le moladh ná cáineadh aici.</span>
<lb n="147"/><span>Ní rinne an fear acht do tharraing uirri le cúl a láimhe agus trí fiacla do</span>
<lb n="148"/><span>bhaint as a ceann.  Dubhairt rí Tír Bhothíma le a chuid fir do bhreith ar an bhfear</span>
<lb n="149"/><span>sin, agus é do cheangal.  Rinne siad é sin, agus thug sé leis an bhean</span>
<lb n="150"/><span>Annsoin dubhairt an bhean leis gan bhaint ná páirt a bheith aige dhi go ceann</span>
<lb n="151"/><span>lá agus bliadhain.  Chuala rí Éireann é, agus órduigh sé do a mhac ag dhul</span>
<lb n="152"/><span>agus ag foirithint ar a chliamhain.  D'imthigh Caoin Ártur agus thug sé leis an</span>
<lb n="153"/><span>t-each caol dubh.  Chuaidh sé go léim uirri.  Thug sé spúr agus fuip dhi.</span>
<lb n="154"/><span>Bhéarfadh sí ar an gaoth Márta a bhí roimpi agus ní bhéarfadh an gaoth Márta</span>
<lb n="155"/><span>a bhí in a diaidh uirri go dtáinig sé go dtí an áit a raibh a chliamhain.</span></p>
<lb n="156"/>
<lb n="157"/><p><span>"D'éirigh, agus d'fhosgal an doras," arsa Caoin Ártur.</span></p>
<lb n="158"/>
<lb n="159"/><p><span>"Ní fhéadaim," ars' an ridire, "táim ceangalte."</span></p>
<lb n="160"/>
<lb n="161"/><p><span>"Congbhaigh as an mbealach agus gabhfadh mé fein isteach," arsa Caoin</span>
<lb n="162"/><span>Ártur.</span></p>
<lb n="163"/>
<lb n="164"/><p><span>Thug se cic do an doras.  Chuir sé amach tríd an doras eile é.  Sgaoil</span>
<lb n="165"/><span>sé amach tríd an doras eile é.  Sgaoil sé go dtug sé leis é go ndeachaidh</span>
<lb n="166"/><span>sé go dtí an áit a raibh an ríogh Tir Bhothíma.</span></p>
<lb n="167"/>
<lb n="168"/><p><span>"Chuir amach an bhean chuig an ridire" adubhairt Caoin Ártur," "go</span>
<lb n="169"/><span>beo nó ní fhágfidh mé ceann ar cholainn an a bhfuil ins an Ríoghacht agaibh."</span>
<lb n="170"/><span>Chuir sé an bhean cuige.  Thug sé leis iad go bhfágfadh sé ag a dteach fhéin iad.</span></p>
<lb n="171"/>
<lb n="172"/><p><span>Annsin dubhairt Caoin Ártur le a dheirbhshiúr nach dtiucfeadh sé a bhaile</span>
<lb n="173"/><span>chuig a atair go rachadh sé ag tóraidheacht a fhoirtún i mbáireach.</span></p>
<lb n="174"/>
<lb n="175"/><p><span>"An chéad lá de an bhliadhain nuadh téirigh abhaile chuig t'athair agus</span>
<lb n="176"/><span>chuig do mháthair agus ní thiucfidh lá bochtaineacht go deo ort."</span></p>
<lb n="177"/>
<lb n="178"/><p><span>Arsa Caoin Ártur, "Dár mo chrádh, agus mo fhilleadh agam nach bhfillfidh</span></p>
</div>
<pb n="8"/>
<div><lb n="179"/><p><span>mé chíon go rachaidh mé ag triall mo fhoirtún.  Déan caca beag dhom,"</span>
<lb n="180"/><span>arsa Caoin Ártur, "agus béidh fhios againn ar maidin."</span></p>
<lb n="181"/>
<lb n="182"/><p><span>Mar sin a bhí, rinne sí an caca, agus thug sé leis ar maidin é, d'fhág</span>
<lb n="183"/><span>sé slán ag an mbeirt, bhailigh leis agus bhí sé ag imtheacht, agus ag síor-</span>
<lb n="184"/><span>imtheacht go deo gur chasadh sean-fhear dho.</span></p>
<lb n="185"/>
<lb n="186"/><p><span>"Cá bhfuil tú fhéin ag dhul" adeir an sean-fear.</span></p>
<lb n="187"/>
<lb n="188"/><p><span>"Tá mé ag tóraidheacht máighistir aimsire," arsa Caoin Ártur.  "Ca</span>
<lb n="189"/><span>bhfuil tu féin ag dhul."</span></p>
<lb n="190"/>
<lb n="191"/><p><span>"Táim ag iarraidh bhuachaill aimsire."</span></p>
<lb n="192"/>
<lb n="193"/><p><span>"Is mar a chéile atámuid," arsa Caoin Ártur.  "Céard a thiubhrfá do</span>
<lb n="194"/><span>bhuachaill bliadhna anois."</span></p>
<lb n="195"/>
<lb n="196"/><p><span>"Bhéarfainn naoi bpúnt dhó," adeir an sean-fhear, "agus deich bpúnt dá</span>
<lb n="197"/><span>mbéadh se go maith."  "Ní iarróchaidh mé ort," adeir an máighistir, acht báisín</span>
<lb n="198"/><span>uisge leagann agam chuile maidin agus tráthnóna, cíor agus ráca agus</span>
<lb n="199"/><span>galluanach agus mo bhéile."</span></p>
<lb n="200"/>
<lb n="201"/><p><span>"Déanfadh mise sin duit," adeir Caoin Ártur.</span></p>
<lb n="202"/>
<lb n="203"/><p><span>Chuaidheadar a bhaile agus bhí sé ag déanadh na hoibre go han-mhaith.</span>
<lb n="204"/><span>Nuair chonnaic an sean-fhear chomh maith agus bhí Caoin Ártur, thug sé amach</span>
<lb n="205"/><span>ag siubhalóid é agus bhíodar ag imtheacht agus ag síor-imtheacht go dtáinig</span>
<lb n="206"/><span>siad go bruach áille, agus shiudheadar síos ann.  Céard a bhfeic-</span>
<lb n="207"/><span>feadh siad acht ochtar fear agus iad ag cur comhra síos ins an ngaineamh.</span>
<lb n="208"/><span>Dubhairt Caoin Ártur leis an máighistir do theannadh síos go bhfeiceamuid</span>
<lb n="209"/><span>céard táid ag déanadh.</span></p>
<lb n="210"/>
<lb n="211"/><p><span>"Ní rachaidh mé ar siubhal," adeir an máighistir.</span></p>
<lb n="212"/>
<lb n="213"/><p><span>"Buallfad a leath agus buallfar an leath eile má dhéanann siad aon</span>
<lb n="214"/><span>cheo orainn."</span></p>
<lb n="215"/>
<lb n="216"/><p><span>"Ní rachad," adeir án máighistir.</span></p>
<lb n="217"/>
<lb n="218"/><p><span>"Siubhal síos agus buallfad cúigear agus buallfar thrí fhear."</span></p>
<lb n="219"/>
<lb n="220"/><p><span>"Ní ghabhfad," adeir an máighistir.</span></p>
<lb n="221"/>
<lb n="222"/><p><span>"Siubhal síos," adeir Caoin Ártur, "agus buallfidh mise seisear agus</span>
<lb n="223"/><span>buallfidh tusa beirt."</span></p>
<lb n="224"/>
<lb n="225"/><p><span>"Ní ghabhfad," adeir an sean-fhear.</span></p>
<lb n="226"/>
<lb n="227"/><p><span>"Siubhal síos agus buallfad seachtar, agus buallfir duine amháin."</span></p>
<lb n="228"/>
<lb n="229"/><p><span>"Ní ghabfad," adeir an máighistir,</span></p>
<lb n="230"/>
<lb n="231"/><p><span>"Siubhlais síos agus buallfidh mise ar fád iad, agus beidh tusa ag</span>
<lb n="232"/><span>breathnughad orm" arsa Caoin Ártur.</span></p>
<lb n="233"/>
<lb n="234"/><p><span>"Ní ghabhfad," ars' an máighistir.</span></p>
<lb n="235"/>
<lb n="236"/><p><span>Rith sé abhaile agus dún sé na dóirse agus chuir sé clúd ar na</span>
<lb n="237"/><span>fuinneógaibh.  D'imthigh le Caoin Ártur go ndeachaidh sé go dtí iad</span></p>
</div>
<pb n="9"/>
<div><lb n="238"/><p><span>Dubhairt sé "Céard tá sibh ag déanadh annsin?"  "Dona agus tubaiste</span>
<lb n="239"/><span>h-aire ort mara mbéadh thú bheith fiafraigheacht, ní fhiafreóchá é,! adeir</span>
<lb n="240"/><span>fear acob.  Ní rinne Caoin Ártur aon cheo, acht ag iompodh thart is druim a</span>
<lb n="241"/><span>láimhe do thabhairt dhó, agus fear marbh do dhéanadh dhe.  Ar sin tageann</span>
<lb n="242"/><span>ceann eile acob, agus rugh sé ar a dhá chos agus chaith sé leis an ceann eile</span>
<lb n="243"/><span>é, agus bhí sé ag caith i n diaidh a chéile iad, agus níor fhág sé duine acob beo.</span>
<lb n="244"/><span>Chuaidh sé go dtí an comhra annsin, agus thóg sé an clár de, agus chonnaic</span>
<lb n="245"/><span>sé bean bhreágh ann, agus dubhairt sé léithe siubhal amach as sin go dtug sé</span>
<lb n="246"/><span>leis í go dtí teach a mháighistir í.  Bhuail sé an doras agus dubhairt sé</span>
<lb n="247"/><span>leigim isteach.  D'fhosgail an mháighistir an doras agus leig sé isteach.</span>
<lb n="248"/><span>Caoin Ártur agus an bhean bhreágh.  "A mo ghrádh thú! is tusa fhéin nach</span>
<lb n="249"/><span>dtiuchfadh follamh, tá sí agat," adeir an máighistir.  "Atá," adeir Caoin</span>
<lb n="250"/><span>Ártur, "sin rud nach mbeadh agat-sa.  Tabhairfaidh mé dhuit anois í," arsa</span>
<lb n="251"/><span>Caoin Ártar.  "Go raibh maith agad," adeir an máighistir.  Bhí gráin mór</span>
<lb n="252"/><span>ar an gcailín an am sin faoi é dhá tairsgint dhó.  Chuir Caoin Ártur do</span>
<lb n="253"/><span>codladh i n-aontuighthe iad agus amach ins an oidhche é, leag an máighistir a</span>
<lb n="254"/><span>lámh agus a cheann uirri.  "Tóg díom do lámh agus do cheann-sa, tá lámh</span>
<lb n="255"/><span>agus ceann ann is measa liom nó do lámh agus do cheann-sa."  Nuair d'éirigh</span>
<lb n="256"/><span>sé ar maidin d'fhiafruigh Caoin Ártur dhe cé mar thaithigheann an bhean aréir</span>
<lb n="257"/><span>leis.  "O dubhairt sise, nuair shaoil mé mo lámh agus mo cheann do</span>
<lb n="258"/><span>leagadh uirri, dubhairt sí go raibh lámh agus ceann ann is measa liom-sa ná</span>
<lb n="259"/><span>do lámh nó do cheann."  "Mo chroidhe chrádh dhíom-sa agus an t-ádh ort-sa,</span>
<lb n="260"/><span>téirigh do chodladh anocht agus féach céard atá ann."  Chuir Caoin Ártur</span>
<lb n="261"/><span>do chodladh i n-aontuighthe iad, agus amach ins an oidhche é, leag an</span>
<lb n="262"/><span>máigistir a lámh agus a cheann uirri.  "Tóg díom do lámh agus do cheann-</span>
<lb n="263"/><span>sa, tá lámh agus cheann ann is measa liom ná do lámh agus do cheann-sa."</span>
<lb n="264"/><span>Nuair d'éirigh sé ar maidin d'fhiafruigh Caoin Ártur dhe cé mar thaithigheann</span>
<lb n="265"/><span>an bhean aréir leis.  "O dubhairt sise nuair shaoil mé mo lámh agus mo</span>
<lb n="266"/><span>cheann-sa do leagadh uirri dubhairt sí go raibh lámh agus cheann ann is measa</span>
<lb n="267"/><span>ná do lámh agus do cheann."  "Mo chroidhe-chrádh dhíom-sa agus an t-ádh</span>
<lb n="268"/><span>ort-sa, téirigh do chodladh agus abair léithe anocht cé an lámh agus ceann</span>
<lb n="269"/><span>iad."  Chuir Caoin Ártur do chodladh i n-aontuighthe iad agus amach ins an</span>
<lb n="270"/><span>oidhche é, leag an máighistir a lámh agus a cheann uirri.  "Tóg díom do</span>
<lb n="271"/><span>lámh agus do cheann-sa, tá lámh agus cheann ann is mheasa liom ná do lámh</span>
<lb n="272"/><span>agus do cheann-sa."</span></p>
<lb n="273"/>
<lb n="274"/><p><span>"Cé an lámh agus ceann iad sin?" adeir an máighistir.</span></p>
<lb n="275"/>
<lb n="276"/><p><span>"Tá lamh agus ceann Fathach Mór na mBuaile."</span></p>
<lb n="277"/>
<lb n="278"/><p><span>Nuair d'éirig sé ar maidin d'fhiafruigh Caoin Ártur dhe cé mar</span>
<lb n="279"/><span>thaithigheann an bhean bhreágh aréir leis.</span></p>
</div>
<pb n="10"/>
<div><lb n="280"/><p><span>"O dubhairt sise nuair shaoil mé mo lámh agus mo cheann-sa do leagadh</span>
<lb n="281"/><span>uirri, dubhairt sí go raibh lamh agus cheann ann is measa liom ná do lámh</span>
<lb n="282"/><span>agus do cheann-sa."</span></p>
<lb n="283"/>
<lb n="284"/><p><span>"Cé an lámh agus ceann iad sin?" adeir Caoin Ártur.</span></p>
<lb n="285"/>
<lb n="286"/><p><span>"Lámh agus ceann Fathach Mór na mBuaile."</span></p>
<lb n="287"/>
<lb n="288"/><p><span>Annsin dubhairt Caoin Ártur nach íosadh sé aon ghreim bídh ná dighe go</span>
<lb n="289"/><span>mbéarfadh sé cuici iad sin.  D-imthig leis agus bhain sé sliseogh de an chrann</span>
<lb n="290"/><span>ba fhuide uaidh agus ba ghoirra dho.  Leag sé ar a bhois iad gur chuir sé</span>
<lb n="291"/><span>séideog futhab go rinne sé long naoi gcrann díobh go ndeachaidh sé ar</span>
<lb n="292"/><span>dhruim trasna chuici gur bhain sé cór as a chuid seolta móra bocóideachas</span>
<lb n="293"/><span>bacóideacha snáitheacha fhadha go bárrach na gcrann chomh-fhada chomh-dhíreacha.</span>
<lb n="294"/><span>Thug sé dhá rionn-seol dhi agus trí rionn-siubhail dhi go dtug sé aghaidh ar an</span>
<lb n="295"/><span>domhan thoir.  D'éirigh an tón gorm ó íochtar na fairrge thiar ag an dtufás,</span>
<lb n="296"/><span>a bhí ag na h-eascoinaibh ag dul i n-ascaille le chéile.  Níor treabh ariamh mar</span>
<lb n="297"/><span>a threabh sé fhéin cheana í.  Bhí sé ag seoladh chíon nó go deo go labhair an</span>
<lb n="298"/><span>guth os a chionn.</span></p>
<lb n="299"/>
<lb n="300"/><p><span>"Dá tabhairfadh tuistiún dhom-sa le na himeartha d'innseochinn dhuit cá</span>
<lb n="301"/><span>bhfuil an t-iarracht ag dhul."</span></p>
<lb n="302"/>
<lb n="303"/><p><span>"Tabhairfinn," arsa Caoin Ártur, "agus trí tuistiuna."</span></p>
<lb n="304"/>
<lb n="305"/><p><span>Chuir sé a lám i n-a póca gur chaith sé amach léar airgid chucab.  Chrom</span>
<lb n="306"/><span>siad anuas agus phioc siad suas chuile phinginn go raibh ar an druim trasna.</span>
<lb n="307"/><span>Dubhairt siad leis iompodh beag do bhaint as an long agus gur ab é an áit</span>
<lb n="308"/><span>a bhfuigheadh sé Fathach Mhór na mBuaile.  Rinne sé sin agus nuair thainig sé</span>
<lb n="309"/><span>i dtír rug sé ar bhais agus tharraing sé suas leath na trágha í, chaith sé</span>
<lb n="310"/><span>gráinnín mín séidhte na tragha uirri, chuir sé féiste lá agus bliadhain uirri,</span>
<lb n="311"/><span>d'ar dtus nach mbheadh sí ann acht aon nóimid amháin.  D'imthigh leis ar</span>
<lb n="312"/><span>siubhal agus ag síor-imtheacht.  Is gearr go bhfaca sé an t-aer ag diubheachán</span>
<lb n="313"/><span>agus céard a bheadh ann acht Fathach Mhór na mBuaile.  D'fhiafruigh se dhe</span>
<lb n="314"/><span>céard a bhí uaidh.  Dubhairt sé gur ab é lámh agus ceann Fathách Mór na</span>
<lb n="315"/><span>mBuaile é.</span></p>
<lb n="316"/>
<lb n="317"/><p><span>"Ní bhfaghaidh tú iad sin go troidfadh tú ar a son."</span></p>
<lb n="318"/>
<lb n="319"/><p><span>"Mar sin atá mé dha n-iarraidh," adeir Caoin Ártur.</span></p>
<lb n="320"/>
<lb n="321"/><p><span>D'fhiafruigh Fathach Mór na mBuaile dho cé b'fhearr leis do dhul ag troid</span>
<lb n="322"/><span>ar leacrachaibh cruaidh slígeán na do dhul ag sáthadh sgeana i n-ascall le cheile.</span></p>
<lb n="323"/>
<lb n="324"/><p><span>"B fhearr liom do dhul ag troid ar leachrachaibh cruaidh sligheán mar</span>
<lb n="325"/><span>is é an áit a chleacht mé ag mo athair agus ag mho mháthair araimh é."</span></p>
<lb n="326"/>
<lb n="327"/><p><span>Rugadar dha greim chaola chruaidhe ar a chéile go fíbhárach fabharach.</span>
<lb n="328"/><span>Rinnedar bogán de'n chruadhán, agus cruadhán de'n bhogán le neart</span>
<lb n="329"/><span>carraidheachta agus comhraic.  Bhíodar le chéile ó d'éirigh an grian ar maidin</span></p>
</div>
<pb n="11"/>
<div><lb n="330"/><p><span>go ndeachaidh sé faoi tráthnóna.  Chonnaic Caoin Ártur nach raibh fear a</span>
<lb n="331"/><span>shínte no a chaointe aige go dtáinig spídeog Mhuire ar ghualann Caoin Ártur</span>
<lb n="332"/><span>agur dubhairt.</span></p>
<lb n="333"/>
<lb n="334"/><p><span>"A Chaoin Ártur, Caoin Ártur caca cá bhfuil an duine uasal a</span>
<lb n="335"/><span>d'éireochaidh in-uachtar?"</span></p>
<lb n="336"/>
<lb n="337"/><p><span>Sin é an uair a thug Caoin Ártur cor dho agus chuir se go dtí na bhasta</span>
<lb n="338"/><span>é agus an dara cor chuir sé go dtí n-a chroidhe é agus an tríomhadh cor go</span>
<lb n="339"/><span>dtí mheall a bhrághad é.</span></p>
<lb n="340"/>
<lb n="341"/><p><span>"Fód glas ar do mhuinéal, a Fathaigh." arsa Caoin Ártur.</span></p>
<lb n="342"/>
<lb n="343"/><p><span>"A ghaisgidhigh is fhearr a chonnaic mé ariamh." ars' an Fathach," tabhair</span>
<lb n="344"/><span>as seo mé, agus tabhairfidh mé claidheamh soluis dhuit a dhéanfas solas i</span>
<lb n="345"/><span>ndorchadas i n-aon áit a mbéidh tú dá leigfadh mo cheann agus mo chomann</span>
<lb n="346"/><span>beathadh liom"</span></p>
<lb n="347"/>
<lb n="348"/><p><span>"Cá bhfuil an claidheamh soluis?"</span></p>
<lb n="349"/>
<lb n="350"/><p><span>"Tá sé ins an rúm luachmhar sin thall."</span></p>
<lb n="351"/>
<lb n="352"/><p><span>Chuaidh se agus rug sé ar an claidheamh agus dubhairt "Cé an fhios</span>
<lb n="353"/><span>atá agam-sa má nár olc é seo?"</span></p>
<lb n="354"/>
<lb n="355"/><p><span>"Féach ar an smután is gránda ins an gcoill sin."</span></p>
<lb n="356"/>
<lb n="357"/><p><span>"Ní fheicim aon smután ar bith níos gránda liom ná do shmután fhéin."</span></p>
<lb n="358"/>
<lb n="359"/><p><span>Tharraing sé buile air agus a cheann do bhaint dhe agus buile eile ar a</span>
<lb n="360"/><span>lamh agus í do bháint dhe freisin.  Bhain sé géagán de an chrann agus chuir</span>
<lb n="361"/><span>sé amach tríd a chluas é.  Annsin thug sé leis iad.  Bhain sé sliseog de an</span>
<lb n="362"/><span>chrann ba fhuide uaidh agus ba ghiorra dho, leag sé ar a bhois iad gur chuir sé</span>
<lb n="363"/><span>séideog futhab go rinne sé long naoi gcrainn díobh go ndeachaidh sé ar</span>
<lb n="364"/><span>dhrum trasna agus ceann agus lámh an fhathaigh leis gur bhain sé cor as a</span>
<lb n="365"/><span>chuid seolta móra bocóideacha bacóidéacha snáitheacha fhada go bárrach na</span>
<lb n="366"/><span>gcrann chomh-fhada chomh-dhíreacha.  Thug sé dha rionn-seol dhi agus trí rionn-</span>
<lb n="367"/><span>siubhail dhi go dtug sé aghaidh ar an domhan thoir.  D'éirigh an tón gorm ó</span>
<lb n="368"/><span>íochtar na fhairrge thiar ag an dtúfas a bhí ag na h-eascoinaibh ag dhul í</span>
<lb n="369"/><span>n-ascaille le chéile.  Níor treabh ariamh mar treabh sí fhéin cheana agus bhí sé</span>
<lb n="370"/><span>ag seoladh chion nó go deo go labhair an guth os a chionn.</span></p>
<lb n="371"/>
<lb n="372"/><p><span>"Dá tabhairfadh tuistiún domh-sa le na h-imeartha d'inniseochinn duit</span>
<lb n="373"/><span>cá bhfuil an t-iarreach ag dhul"</span></p>
<lb n="374"/>
<lb n="375"/><p><span>"Tabhairfinn," arsa Caoin Ártur, "agus trí túistiúna."</span></p>
<lb n="376"/>
<lb n="377"/><p><span>Chuir sé a lámh i n-a phóca gur chaith sé amach léar airgid cucab.  Chrom</span>
<lb n="378"/><span>siad anuas agus phioc siad suas chuile pinginn go raibh ar an druim trasna.</span>
<lb n="379"/><span>Dubhairt siad leis iompodh beag do bhaint as an long agus gur ab é an ait</span>
<lb n="380"/><span>a bhfuighfadh sé teach a mháighistir.  Rinne sé sin agus nuair tháinig sé i dtír</span>
<lb n="381"/><span>rug sé ar bhais agus tharraing sé suas leath na trágha í.  Chaith sé gráinnín</span></p>
</div>
<pb n="12"/>
<div><lb n="382"/><p><span>mín séidhte na trágha uirri, chuir sé féiste lá agus bliadhain uirri.  Annsin</span>
<lb n="383"/><span>thug sé leis an lámh agus an ceann chuig a thighe.  Bhí an bhean bhreágh ins an</span>
<lb n="384"/><span>gclúd agus an máighistir i ns an gclúd eile gan focal acob le chéile.  Leag</span>
<lb n="385"/><span>Caoin Ártur an ceann agus an lámh i gcota na mná breágh.  D'fhill siad</span>
<lb n="386"/><span>ar a chéile agus d'imthigh siad le asaraidheacht suas tríd an simléir.</span></p>
<lb n="387"/>
<lb n="388"/><p><span>"Anois," adeír an máighistir, "ní fhuil tada againn."</span></p>
<lb n="389"/>
<lb n="390"/><p><span>"An áit a bhfuair mise an lámh agus ceann geobhaidh mé an bhean arís</span>
<lb n="391"/><span>dhuit," arsa Caoin Ártur.</span></p>
<lb n="392"/>
<lb n="393"/><p><span>D'imthigh leis agur bhain sé slíseog de an chrann ba fhuide uaidh agus ba</span>
<lb n="394"/><span>ghiorra dho.  Leag sé ar a bhois iad gur chuir sé séideog futhab go rinne sé</span>
<lb n="395"/><span>long naoi gcrainn díobh go ndeachaidh sé ar dhruim trasna gur bhain sé chor</span>
<lb n="396"/><span>as a chuid seolta móra bocóideacha bacóideacha snáitheacha fhada go bárrach</span>
<lb n="397"/><span>na gcrann chomh-fhada chomh-díreacha.  Thug sé dha rionn-seol dhi agus trí</span>
<lb n="398"/><span>rionn-siubhail dhi go dtug sé aghaidh ar an domhan thoir.  D'éirigh an tón gorm</span>
<lb n="399"/><span>ó íochtar na fairrge thiar ag an dtúfas a bhí ag na h-easconaibh ag dul</span>
<lb n="400"/><span>i n-ascaille le chéile.  Níor treabh ariamh mar treabh sé fhéin cheana í.  Bhí sé</span>
<lb n="401"/><span>ag seoladh chíon nó go deo go labhair an guth os a chionn.</span></p>
<lb n="402"/>
<lb n="403"/><p><span>"Dá tabhairfadh tuístiún dhomh-sa le n-a h-imeartha d'inniseochinn dhuit</span>
<lb n="404"/><span>cá bhfuil an t-iarreach ag dhul."</span></p>
<lb n="405"/>
<lb n="406"/><p><span>"Tabhairfinn," arsa Caoin Ártur, "agus trí tuistiúna."</span></p>
<lb n="407"/>
<lb n="408"/><p><span>Chuir sé a lámh i n-a phóca gur chaith se amach léar airgid cucab.  Chrom</span>
<lb n="409"/><span>siad anuas agus phioc siad suas chuile pinginn go raibh ar an druim trasna.</span>
<lb n="410"/><span>Dubhairt siad leis cor do bhaint as an soitheach, agus í do chongbháil ar an</span>
<lb n="411"/><span>ngearrtha sin go bhfeicfidh sé páirc, "agus ag dhul ins an cúinne thiar dheas</span>
<lb n="412"/><span>de sin, tá leac ann agus bhfaghaidh tú an bhean bhreagh faoi an leach sin."</span>
<lb n="413"/><span>Rinne sé sin agus nuair thainig sé i dtír rug sé ar bhais agus tharraing sé</span>
<lb n="414"/><span>suas leath na trágha í.  Chaith sé gráinnín mín séidhte na trágha uirri.  Chuir</span>
<lb n="415"/><span>sé feiste lá agus bliadhain uirri.  Annsin d'imthigh sé thiar deas chun cúinne</span>
<lb n="416"/><span>na páirce agus chonnaic sé an leac.  Thóg sé é.  Chuaid sé síos ann.  Bhí</span>
<lb n="417"/><span>síléir breag talmhan ann.  Shuide Caoin Ártur síos ar chathaoir i n-aice na</span>
<lb n="418"/><span>teineadh.  Níor túisce gur chuimhnigh sé ar bhiadh nuair tháinig sé chuige.</span>
<lb n="419"/><span>Nuair bhí sé réid, tháinig siolladh gaoithe agus thóg sé an bhord arís.  Annsin</span>
<lb n="420"/><span>chuimhnigh Caoin Ártur dá mbeadh duine éiginteach a congbhochadh comhluadar</span>
<lb n="421"/><span>Tháinig lamh agus ceann Fathach Mór na mBuaile ar an mbórd chuige.</span></p>
<lb n="422"/>
<lb n="423"/><p><span>"Go mbeannuighid Dia dhuit, a Chaoin Ártur," ars' an ceann.</span></p>
<lb n="424"/>
<lb n="425"/><p><span>"Go mbeannuighid Dia agus Muire dhuit," adeir Caoin Ártur.</span></p>
<lb n="426"/>
<lb n="427"/><p><span>"An imreochá cluiche cárdaide?" ars' an ceann.</span></p>
<lb n="428"/>
<lb n="429"/><p><span>"Mo chroide chrád díom má chlisim," adeir Caoin Ártur.</span></p>
<lb n="430"/>
<lb n="431"/><p><span>Leagadh paca cárdaide ácob.  Ní fhacha Caoin Ástur duine ar bith ar</span></p>
</div>
<pb n="13"/>
<div><lb n="432"/><p><span>an fhad seo acht an lámh agus an ceann.  Chuaidheadar ag imirt agus</span>
<lb n="433"/><span>chuaidh an cluiche ar Chaoin Ártur.</span></p>
<lb n="434"/>
<lb n="435"/><p><span>"Cé leis an gcluiche seo?" adeir Caoin Ártur.</span></p>
<lb n="436"/>
<lb n="437"/><p><span>"Is liom-sa," ars' an cloigeann.</span></p>
<lb n="438"/>
<lb n="439"/><p><span>"Is eadh," arsa Caoin Ártur.</span></p>
<lb n="440"/>
<lb n="441"/><p><span>"An n-imreochá cluiche cárdaidhe eile?" ars' an ceann.</span></p>
<lb n="442"/>
<lb n="443"/><p><span>"Mo chroidhe-chrádh dhíom má chlisim," adeir Caoin Ártur</span></p>
<lb n="444"/>
<lb n="445"/><p><span>Chuaidheadar ag imirt agus chuaidh an cluiche ar Chaoin Ártur.</span></p>
<lb n="446"/>
<lb n="447"/><p><span>"Cé leis an gcluiche seo?" adeir Caoin Ártur.</span></p>
<lb n="448"/>
<lb n="449"/><p><span>"Is liom-sa," ars' an cloigeann.</span></p>
<lb n="450"/>
<lb n="451"/><p><span>"Is eadh," arsa Caoin Ártur.</span></p>
<lb n="452"/>
<lb n="453"/><p><span>"An n-imreochá cluiche cárdaidhe eile?" ars' an ceann.</span></p>
<lb n="454"/>
<lb n="455"/><p><span>"Mo chroidhe-chrádh dhíom má chlisim," adeir Caoin Ártur.</span></p>
<lb n="456"/>
<lb n="457"/><p><span>Chuaidheadar ag imirt agus chuaidh an cluiche ar an gceann.</span></p>
<lb n="458"/>
<lb n="459"/><p><span>"Cé leis an gcluiche seo?" adeir Caoin Ártur.</span></p>
<lb n="460"/>
<lb n="461"/><p><span>"Is liom-sa," ars' an cloigeann.</span></p>
<lb n="462"/>
<lb n="463"/><p><span>"Ní h-eadh," arsa Caoin Ártur.  "Is liom-sa é."</span></p>
<lb n="464"/>
<lb n="465"/><p><span>Tharraing an lámh buille ar Chaoin Ártur agus chuir sé síos ar mhullach</span>
<lb n="466"/><span>na teineadh é.  Nuair d'éirigh sé rug sé ar an gceann agus an leath lámh.</span>
<lb n="467"/><span>Nuair tháinig an bhean aniar as an seomra agus d'iarr sí cóir agus cumann</span>
<lb n="468"/><span>air gan iad do dhóigheadh.  Rinne siad sítheachan agus dubhairt sí go raibh</span>
<lb n="469"/><span>deichneabhar dearbhráithreacha aici a bhíonn ag dhul chuig na inseacha thiar ag</span>
<lb n="470"/><span>marbhadh daoine agus bíonn siad beo ar mhaidin arís.</span></p>
<lb n="471"/>
<lb n="472"/><p><span>"Déanamuid anois sítheachan leob nuair thiucfadh siad.  Laghdeochadh</span>
<lb n="473"/><span>siad ar an dtalamh mise agus tusa dá bhfaghadh siad aon ádhbhar seans</span>
<lb n="474"/><span>againn."</span></p>
<lb n="475"/>
<lb n="476"/><p><span>Annsin d'imthigh Caoin Ártur agus bhain sé sliseog de an chrann ba</span>
<lb n="477"/><span>fhuide uaidh agus ba ghiorra dho.  Leag sé ar a bhois iad gur chuir sé séideog</span>
<lb n="478"/><span>futhab go rinne sé long naoi gcrann díobh go ndeachaidh sé agus an bhean</span>
<lb n="479"/><span>bhreagh ar dhruim trasna gur bhain sé cor as a chuid seolta móra bocóideacha</span>
<lb n="480"/><span>bacóideacha snáitheacha fhada go bárrach na gcrann chomh-fhada chomh-dhíreacha.</span>
<lb n="481"/><span>Thug sé dha rionn-seol dhi agus trí rionn-siubhail dhi go dtug sé aghaidh ar an</span>
<lb n="482"/><span>domhan thoir.  D'éirigh an tón gorm ó íochtar na fairrge thiar ag an dtúfas</span>
<lb n="483"/><span>a bhi ag na h-eascoinaibh ag dhul i n-ascaille le chéile.  Níor treabh ariamh</span>
<lb n="484"/><span>mar treabh sé fhéin cheana agus bhí sé ag seoladh chíon nó go deo gur labhair an</span>
<lb n="485"/><span>guth os a chionn.</span></p>
<lb n="486"/>
<lb n="487"/><p><span>"Dá dtabharfadh tuistiún dhomh-sa le n-a h-imeartha, d'inniseochinn</span>
<lb n="488"/><span>dhuit cá bhfuil an t-iarreach ag dhul."</span></p>
<lb n="489"/>
<lb n="490"/><p><span>"Tabhairfinn," arsa Caoin Ártur, "agus trí tuistiúna."</span></p>
</div>
<pb n="14"/>
<div><lb n="491"/><p><span>Chuir sé a lámh in a phóca gur chaith sé amach léar airgid chucab.  Chrom</span>
<lb n="492"/><span>siad anuas agus phioc siad suas chuile pinginn go raibh ar an druim trasna</span>
<lb n="493"/><span>Dubhairt siad leis cor do bhaint as an soitheach agus í do chongbháil go</span>
<lb n="494"/><span>díreach glan ar an ngearrtha sin go bhfeicfadh sé na Inseacha Thiar agus ag</span>
<lb n="495"/><span>dhul i n-a gcoinne.  Rinne sé sin agus nuair thainig sé i dtír rug sé ar</span>
<lb n="496"/><span>bhais na soithigh agus tharraing sé suas leath na trágha í.  Chaith sé gráinnín</span>
<lb n="497"/><span>min séidhte na trágha uirri.  Chuir sé féiste lá agus bliadhain uirri.</span>
<lb n="498"/><span>D'imthig Caoin Ártur agus is gearr gur chasadh na deichneabhar dearbhráithreacha</span>
<lb n="499"/><span>air.  Bheannuigheadar dhá chéile agus dubhairt Caoin Ártur go dtiucfadh sé</span>
<lb n="500"/><span>fhéin leob i mbárach.  D'imthigh leob.  Lá ar na bhárach is amhlaidh a rinne</span>
<lb n="501"/><span>siad na fir tríd tusan a leath agus tríd séisean a leath eile.  Bhíodar</span>
<lb n="502"/><span>réidh faoi thráthnóna an lae sin.  Bhí na deichneabhar dearbhráithreacha ag</span>
<lb n="503"/><span>dhul a bhaile, acht ní rachadh Caoin Ártur leob go raibh a fhios aige céard a</span>
<lb n="504"/><span>bhí ag déanadh beo ar maidin iad.  Cuimhnigh sé ar na daoine báise seo</span>
<lb n="505"/><span>agus is gearr go dtáinig sean-bhean agus cleite agus buidéal íoch-shláinte.</span>
<lb n="506"/><span>Chimil an cailleach síos agus aniar an íoch-shláinte dhá mbéil le bárr an</span>
<lb n="507"/><span>chleite.</span></p>
<lb n="508"/>
<lb n="509"/><p><span>"Éirigh suas, a chlann ó, agus nár bhfóiridh Dia fear a leagadh,"</span>
<lb n="510"/><span>adubhairt an cailleach annsin.</span></p>
<lb n="511"/>
<lb n="512"/><p><span>Tháinig sí go dtí Caoin Ártur agus dubhairt an rud céadna leis.</span></p>
<lb n="513"/>
<lb n="514"/><p><span>"Bheannacht dhuit-se agus mhallacht do an bhéal a mhúin thú."</span></p>
<lb n="515"/>
<lb n="516"/><p><span>Rugadar dhá ghreim ar a chéile.  Rinneadar bogán de'n chruadhán agus</span>
<lb n="517"/><span>cruadhán de'n bhogán gur thairngigheadar toibreacha fior-uisge thrí bhárr ná</span>
<lb n="518"/><span>gcairrgeacha aníos le neart troda agus comhraic.  Chonnaic Caoin Ártur</span>
<lb n="519"/><span>nach raibh fear chaointe no a shinte aige.  Rug sé ar phíobán uírri agus sul</span>
<lb n="520"/><span>a bhí sí tachttha dubhairt an cailleach leis:  "Innis do mo fhear go marbh tú</span>
<lb n="521"/><span>Cailleach na h-Uanach agus a chlann."</span></p>
<lb n="522"/>
<lb n="523"/><p><span>D'imthigh Caoin Ártur ag siubhail agus ag síor-imtheacht gur chasadh fear</span>
<lb n="524"/><span>caillighe na n-Uanach.  D'innis Caoin Ártúr gur mharbh sé Cailleach na</span>
<lb n="525"/><span>h-Uanach.</span></p>
<lb n="526"/>
<lb n="527"/><p><span>"Nár bhfóiridh Dia fear a leagadh." arsa fear Chaillighe na h-Uanach,</span>
<lb n="528"/><span>"beannacht dhuit-se agus mallacht do'n bhéal a mhúin thú."</span></p>
<lb n="529"/>
<lb n="530"/><p><span>Rugadar dhá ghreim ar a chéile.  Rinneadar bogán de'n chruadhán</span>
<lb n="531"/><span>agus cruadhán de'n bhogán gur thainngigheadar toibreacha fíor-uisge thrí bharr</span>
<lb n="532"/><span>na gcairrgeacha aníos le neart troda agus comhraic.  Chonnaic Caoin</span>
<lb n="533"/><span>Ártur nach raibh a chaointe no a shínte aige.  Rug sé ar phíobán air agus sul</span>
<lb n="534"/><span>a bí sé tachttha, dubhairt sé "Innis do an gearrán bán gur mharbh tú Cailleach</span>
<lb n="535"/><span>na h-Uanach, a fear, agus a clann."</span></p>
<lb n="536"/>
<lb n="537"/><p><span>D'imthigh Caoin Ártur ag siubhal agus ag síor imtheacht gur chasadh an</span></p>
</div>
<pb n="15"/>
<div><lb n="538"/><p><span>gearrán bán air.  D'innis Caoin Ártur gur mharbh sé Cailleach na h-Uanach,</span>
<lb n="539"/><span>a fear, agus a clann.</span></p>
<lb n="540"/>
<lb n="541"/><p><span>"Nár bhfóiridh Dia fear a leagadh." arsa an Gearrán Bán, "beannacht</span>
<lb n="542"/><span>dhuit-se agus mallacht do'n bhéal a mhúin thú."</span></p>
<lb n="543"/>
<lb n="544"/><p><span>Rugadar dhá ghreim ar a chéile.  Rinneadar bogán de'n chruadhán</span>
<lb n="545"/><span>agus cruadhán de'n bhogán gur thairngigheadar toibreacha fíor-uisge</span>
<lb n="546"/><span>thrí bhárr na ghcairrgeacha aníos le neart troda agus comhraic</span>
<lb n="547"/><span>Chonnaic Caoin Ártur nach raibh a chaointe no a shínte aige.  Fuair Caoin</span>
<lb n="548"/><span>Ártur déis air, agus stroic sé é ó an cab uachtarach go dtí an tón</span>
<lb n="549"/><span>íochtarach, agus sul a bhí sé marbh, dubhairt sé, "Innis do an réidhe rásach,</span>
<lb n="550"/><span>gur mharbh thú Cailleach na hUanach, a fear, agus a clann, agus an gearrán</span>
<lb n="551"/><span>bán."</span></p>
<lb n="552"/>
<lb n="553"/><p><span>D'Imthigh Caoin Ártur ag siubhail agus ag síor-imtheacht gur chasadh an</span>
<lb n="554"/><span>réidhe rásach air.  D'innis Caoin Ártur gur mharbh sé Cailleach na hUanach, a</span>
<lb n="555"/><span>fear, a clann, agus an gearrán bán.</span></p>
<lb n="556"/>
<lb n="557"/><p><span>"Nár bhfóiridh Dia fear a leagadh," arsa an réidhe rásach.  "Beannacht</span>
<lb n="558"/><span>dhuit-se agus mallact do'n bhéal a mhúin thú."</span></p>
<lb n="559"/>
<lb n="560"/><p><span>Chuaidheadar ag troid le chéile agus chuile toma a feachfadh an réidhe</span>
<lb n="561"/><span>rásach ar Chaoin Ártur, buaileochadh sé an claidhe.  Rinne sé an chleas</span>
<lb n="562"/><span>céadna seacht uair i ndiaidh a chéile go raibh an réidhe rásach sáruighthe.</span>
<lb n="563"/><span>Ansin rug Caoin Ártur ar an gClaidheamh Soluis agus sháith sé é díreach</span>
<lb n="564"/><span>glan go croidhe an reidhe rásach, agus sul fuair sé bás, chuir sé Caoin Ártur</span>
<lb n="565"/><span>faoi gheasa do innisint do an chat carrach, gur mharbh sé Cailleach na hUanach,</span>
<lb n="566"/><span>a fear, agus a clann, agus an gearrán bán agus an réidhe rasach,</span></p>
<lb n="567"/>
<lb n="568"/><p><span>D'imthigh Caoin Ártur ag siubhal agus ag síor imtheacht go dtáinig sé</span>
<lb n="569"/><span>go dteachín beag cúmhang agus ní fhaca sé neach ar bith in a n-aice.  Chuaidh sé</span>
<lb n="570"/><span>isteach ar éigean agus chonnaic sé cat mór millteach i n-a shuidhe a lár an</span>
<lb n="571"/><span>tighe.  D'innis Caoin Ártur gur mharbh sé Cailleach na hUanach, a fear agus</span>
<lb n="572"/><span>a clann, agus an gearrán bán agus an réidhe rásach.</span></p>
<lb n="573"/>
<lb n="574"/><p><span>"Nár bhfóiridh Dia fear a leagadh" arsa an cat carrach.  "Beannacht</span>
<lb n="575"/><span>dhuit-se agus mallacht do'n bhéal a mhúin thu."</span></p>
<lb n="576"/>
<lb n="577"/><p><span>Chuaidheadar ag troid agus ag síor-chomhrac le chéile go raibh an teachín</span>
<lb n="578"/><span>folaigh le fuil leis an fuil-bheartach a bhí an cat ag déanadh air.  Bhí an cat</span>
<lb n="579"/><span>ag fagháil an chuid is fearr air agus fá dheireadh thiar thall níor fhág an cat</span>
<lb n="580"/><span>feol ná croiceann air nach stróic sé ó a chnámha.  Nuair a bhí sé ag saoradh</span>
<lb n="581"/><span>an bháis chuir Caoin Ártur a lámh i mbéal an chait ag an gáiridhe a bhí an cat</span>
<lb n="582"/><span>ag déanadh go dtug sé croidhe an chait leis.  Shin an cat a chos i mbéal</span>
<lb n="583"/><span>Chaoin Ártur go dtug sé a chroidhe leis ar an nós céadna.  Fuair an péire</span>
<lb n="584"/><span>bás.  Tháinig deirbhshiúr Fathach Mór na mBuaile thart agus fuair sí an</span></p>
</div>
<pb n="16"/>
<div><lb n="585"/><p><span>obair seo déanta.  Thóg sí an chroidhe a bhí a lámh Chaoin Ártur agus chimil</span>
<lb n="586"/><span>sí braon íoc-shláinte dhe agus chuir sí é i n-a colann aríst agus d'éirigh</span>
<lb n="587"/><span>Caoin Ártur suas beo.  Chonnaic sé luch ag dhul thart agus mar gheall ar</span>
<lb n="588"/><span>chroidhe an chait a bhí ann rug sé ar an luch agus mharbh sé í.  Annsin dubhairt</span>
<lb n="589"/><span>an bhean óg leis gurb í croidhe an chait a bhi ann.  "Shin siar arís," arsa</span>
<lb n="590"/><span>deirbhshiúr Fathach Mor na mBuaile agus thug sí croidhe an chait as colann</span>
<lb n="591"/><span>Chaoin Ártur arís agus chuir sí a chroidhe fhéin ann.  Cimil sí íoch-shláinte dhe.</span>
<lb n="592"/><span>Annsin d'éirigh Caoin Ártur Mac Ríogh Éireann suas chomh maith is bhí sé</span>
<lb n="593"/><span>ariamh.</span></p>
<lb n="594"/>
<lb n="595"/><p><span>D'imthig Caoin Ártur agus bhain sé sliseog de an chrann ba fhuide uaidh</span>
<lb n="596"/><span>agus ba ghiorra dho.  Leag sé ar a bhois iad gur chuir sé séideog futhab go</span>
<lb n="597"/><span>rinne sé long naoi gcrann díobh go ndeachaidh sé agus an bhean bhreagh ar</span>
<lb n="598"/><span>dhruim trasna gur bhain sé cor as a chuid seolta móra bocóideacha</span>
<lb n="599"/><span>bacóideacha snáitheacha fada go bárrach na gcrann chomh-fhada chomh-dhíreacha.</span>
<lb n="600"/><span>Thug sé dha rionn-seol dhi agus trí rionn-riubhail dhi go dtug se aghaidh ar an</span>
<lb n="601"/><span>domhan thoir.  D'éirigh an tón gorm ó íochtar na fairrge thíar ag an dtúfas</span>
<lb n="602"/><span>a bhí ag na h-eascoinaibh ag dhul i n ascaille le chéile.  Níor treabh ariamh</span>
<lb n="603"/><span>mar treabh sé féin cheana agus bhí sé ag seoladh chion nó go deo gur labhair an</span>
<lb n="604"/><span>gut ós a chionn.</span></p>
<lb n="605"/>
<lb n="606"/><p><span>"Dá dtabharfadh tuistiún dhomh-sa le n-a h-imeartha d'inniseochinn</span>
<lb n="607"/><span>dhuit cá bhfuil no t-iarreach ag dhul"</span></p>
<lb n="608"/>
<lb n="609"/><p><span>"Tabhairfinn" arsa Caoin Ártur, "agus tri tuistiuna."</span></p>
<lb n="610"/>
<lb n="611"/><p><span>Chuir sé a lámh i n-a phóca gur chaith sé amach léar airgid cucab.</span>
<lb n="612"/><span>Chrom siad anuas agus phioc siad suas chuile pinginn go raibh ar an druim</span>
<lb n="613"/><span>trasna.  Dubhairt siad leis cor do bhaínt as an soitheach agus í do congbhailt</span>
<lb n="614"/><span>taobh thoir ar an rian sin go bhfeicfadh sé teach a mháighistir.  Rinne sé sin</span>
<lb n="615"/><span>agus nuair tháinig sé i dtír rug sé ar bhais na soithigh agus tharraing sé suas</span>
<lb n="616"/><span>leath na trágha í, chaith sé gráinnín mín séidhte na trágha uirri.  Chuir sé</span>
<lb n="617"/><span>féiste lá agus bliadhain uirri.  Chuaidh Caoin Ártur agus an bhean bhreagh</span>
<lb n="618"/><span>chuig teach an mháighistir.  Bhuail sé an doras agus dubhairt sé leigim</span>
<lb n="619"/><span>isteach.  D'fhosgal an máighistir an doras agus leig sé isteach Caoin Ártur</span>
<lb n="620"/><span>agus an bhean breagh.</span></p>
<lb n="621"/>
<lb n="622"/><p><span>"A mo ghrádh thú is tusa fhéin nach dtiucfadh follamh.  Tá sí agad,"</span>
<lb n="623"/><span>ars' an máighistir.</span></p>
<lb n="624"/>
<lb n="625"/><p><span>"Atá," adeir Caoin Ártur, "sin rud nach mbeadh agad fhéin.</span>
<lb n="626"/><span>Tabhairfadh mé dhuit anois í," arsa Caoin Ártur.</span></p>
<lb n="627"/>
<lb n="628"/><p><span>"Go raibh maith agad," adeir an máighistir.  "Ní theastigheann sí uaim."</span></p>
<lb n="629"/>
<lb n="630"/><p><span>"Is liom-sa í mar sin" arsa Caoin Ártur.</span>
<lb n="631"/></p>
</div>
<pb n="17"/>
<div><lb n="632"/><p><span>"Tá sé go maith agus ní fhuil sé go h-olc, acht seo dhuit do chuid pháighe</span>
<lb n="633"/><span>agus téirigh a bhaile."</span></p>
<lb n="634"/>
<lb n="635"/><p><span>Glaoidh Caoin Ártur ar an each caol dubh, chuaidh sé go léim uirri agus</span>
<lb n="636"/><span>tharraing sé an bhean bhreagh ar a ghlúna.  Thug sé spúr agus fuip dhi.</span>
<lb n="637"/><span>Bhéarfadh sí ar an ghaoth Márta a bhí roimpi agus ní bhéarfadh an gaoth Márta</span>
<lb n="638"/><span>a bhí i n-a diaidh uirri go dtáinig sé go dtí Éireann.  Nuair tháinig Caoin</span>
<lb n="639"/><span>Ártur agus a bhean bhreagh chuig caisleáin a athar bhí ó'n uaisle go dtí na</span>
<lb n="640"/><span>daoine a b'ísle ag teacht i n-a láthair ag déanadh greann agus luthgháire</span>
<lb n="641"/><span>faoi é do theacht chuig cúirte a mhuinntir fhéin.  Bhí Caoin Ártur agus an</span>
<lb n="642"/><span>bhean bhreagh pósta le chéile.  Cuireadh gairm scoile amach ó an flaith go</span>
<lb n="643"/><span>dtí fear iarraidhthe na déirce agus mhair an bhainis seacht n-oidhche agus</span>
<lb n="644"/><span>seacht lá, agus b'fhearr an lá deiridh 'ná an chéad lá agus, Aodhmaín Chroidhe,</span>
<lb n="645"/><span>dá mbeadh sinn ann an uair sin ní bheadh sinn annseo anois.</span>
<lb n="646"/></p>
</div>
<pb n="19"/>
<div><lb n="647"/><p><span>RÍ SOLADH.</span></p>
<lb n="648"/>
<lb n="649"/><p><span>Paidín Mac Donnchadha, Ceathramha an</span>
<lb n="650"/><span>Lísín Inis Meadhon, D'innis.</span>
<lb n="651"/></p>
</div>
<pb n="20"/>
<div><lb n="652"/><p><span>"CIA na trí nidhe is tréine ná an féir."  "Tá."</span>
<lb n="653"/><span>adeir sí, "Ar maidin fóghmhair fiche braon</span>
<lb n="654"/><span>druachta ar gach aon seamaide feir."  Tá an</span>
<lb n="655"/><span>ceirt sin agat, a cailín chóir," adeir Rí Solad</span>
<lb n="656"/></p>
</div>
<pb n="23"/>
<div><lb n="657"/><p><span>RÍ SOLADH.</span></p>
<lb n="658"/>
<lb n="659"/><p><span>IS eadh go díreacht a Aodhmaín chroidhe, sin é an sgéal a bhí, agus</span>
<lb n="660"/><span>béidh agus nuair bhéidhfeas mo cholann marbh sínte siar faoi</span>
<lb n="661"/><span>leacrachaibh Cill Ceannanach cuimhneochaidh tú ar mo sgéal-sa.</span>
<lb n="662"/><span>Ins an am fad o a raibh Rí Soladh ann ní phósfadh se aon bhean</span>
<lb n="663"/><span>óg acht an bhean d'innseochadh dho.</span></p>
<lb n="664"/>
<lb n="665"/><p><span>"Cé na trí neithe budh tréine na an fhéir"</span></p>
<lb n="666"/>
<lb n="667"/><p><span>"Cé mhéid réaltóige a bhí ins an spéar"</span></p>
<lb n="668"/>
<lb n="669"/><p><span>"Cé mhéid uisge a gabhfad le fánadh"</span></p>
<lb n="670"/>
<lb n="671"/><p><span>"A na aibhneaibh rith na bliadhna.</span></p>
<lb n="672"/>
<lb n="673"/><p><span>Dubhairt cailín a bhí ar aimsir i dteach go raibh sí chéin i n-ann é</span>
<lb n="674"/><span>d'innseacht.  Chualadh Rí Soladh go ndubhairt an cailín é sin.  Chuir Rí</span>
<lb n="675"/><span>Soladh fios uirrí agus d'fhiafruigh sé dhi an raibh sí i n-ann é d'innseacht dho.</span>
<lb n="676"/><span>Dubhairt sí go raibh.</span></p>
<lb n="677"/>
<lb n="678"/><p><span>"Má tá tú i n-ann é d'innseacht dhom" adeir Rí Soladh, "pósfaidh</span>
<lb n="679"/><span>mé thú."</span></p>
<lb n="680"/>
<lb n="681"/><p><span>"Ní mísde liom" adeir an cailín.  "Má phósann tú anois mé,"</span>
<lb n="682"/><span>ars' an cailín, "caithfidh tú na trí nidhe a d'iarrfas mé ort aon lá chion do</span>
<lb n="683"/><span>thabhairt dhom."</span></p>
<lb n="684"/>
<lb n="685"/><p><span>"Tabhairfidh mé sin dhuit agus fáilte," ars' Rí Soladh.  "Má-is-eadh</span>
<lb n="686"/><span>anois innis dhom cé na trí neithe a d'iarrfas mé ort.  Cé mhéid réaltóige</span>
<lb n="687"/><span>atá san spéar.</span></p>
<lb n="688"/>
<lb n="689"/><p><span>"Bhall," adeir an cailín, "comhareochadh mise dhuit iad."</span></p>
<lb n="690"/>
<lb n="691"/><p><span>Thosuigh sí dha comhairimh dho.  Nuair chonnaic sí iad bhí sí dha comhairimh</span>
<lb n="692"/><span>go maidin, bhí solas an lae ann agus dubhairt sí le Rí Soladh:  "Cé an ciall</span>
<lb n="693"/><span>nach congbheochadh na réaltóige dhom go comhareochadh mé iad."</span></p>
<lb n="694"/>
<lb n="695"/><p><span>"Tá an ceist sin agat a chailín chóir" adeir rí Soladh.  "Cé mhéid</span>
<lb n="696"/><span>uisge a ghabhfadh le fánadh as na aibhneaibh rith na bliadhna."</span></p>
<lb n="697"/>
<lb n="698"/><p><span>"Innseochaidh mise sin dhuit," ars' an cailín "acht congbhaigh an</span>
<lb n="699"/><span>t-uisge go dtuisfidh mé é."</span></p>
<lb n="700"/>
<lb n="701"/><p><span>"Ní fhéidim," adeir Rí Soladh.  "Tá an ceist sin agat, a chailín chóir,"</span>
<lb n="702"/><span>adeir an rí.  "Cé na trí nidhe budh tréine ná an féir?"</span>
<lb n="703"/></p>
</div>
<pb n="24"/>
<div><lb n="704"/><p><span>"Tá," adeir sí, "ar maidin fhóghmhair fiche braon druachta ar gach aon</span>
<lb n="705"/><span>seamaide féir."</span></p>
<lb n="706"/>
<lb n="707"/><p><span>"Tá an ceist sin agat, a chailín chóir," adeir Rí Soladh.</span></p>
<lb n="708"/>
<lb n="709"/><p><span>"Phós sé annsin í.  Bhíodar bliadhanta pósta.  Bhí aon mac amháin acab.</span>
<lb n="710"/><span>Lá amháin briseadar amach ó chéile agus dubhairt an cailín go ndeachaidh sí</span>
<lb n="711"/><span>uaidh.  Annsin d'iarr sí air na trí neithe do thabhairt dhi agus dubhairt rí</span>
<lb n="712"/><span>Soladh go dtabharfadh.</span></p>
<lb n="713"/>
<lb n="714"/><p><span>Cé na trí neithe iad," adeir sé.</span></p>
<lb n="715"/>
<lb n="716"/><p><span>"An mac agus a bhfuil d'ór agus d'airgead agad agus do cheann chéin</span>
<lb n="717"/><span>do bhaint ó do cholann lá ar bith a d'iarrfas mé é."</span></p>
<lb n="718"/>
<lb n="719"/><p><span>Faoi cheann leathanna beaga i n-a dhiaidh sin bhí beirt fhear ann.  Chuir</span>
<lb n="720"/><span>siad capall agus láir ar féireach i bpáirc fir eile.  Bhí searrach ag an láir</span>
<lb n="721"/><span>agus ghrath sé leis an gcapall.  Nuair tháinig fear an chapaill ag iarraidh an</span>
<lb n="722"/><span>chapaill chuaidh an searrach i n- aonfheacht leis an gcapall.  Chuir fear an</span>
<lb n="723"/><span>lárach dlighe ar fhear an chapaill.  Dubhairt sé gur ghoid sé an searrach uaidh.</span>
<lb n="724"/><span>Chuaidheadar go dtí Rí Soladh agus dubhairt an rí le fear an chapaill:  Tá</span>
<lb n="725"/><span>sé chomh maith agad an searrach do chongbháil mar lean sé an capall."</span>
<lb n="726"/><span>Annsin chuaidh fear na lárach chuig bean Ríogh Sholaidh agus d'innis sé an</span>
<lb n="727"/><span>sgéal dhi.  Níor thaithneann an sgéal le an mbean.  Dubhairt sí nach raibh sin</span>
<lb n="728"/><span>ceart.  "Beidh an rí ag dó dheug ag dhul tríd an bpáirc amárach, bí in do</span>
<lb n="729"/><span>sheasamh ann agus bí ag iasgach bradáin ann."</span></p>
<lb n="730"/>
<lb n="731"/><p><span>Ag an dó dheug chuaidh an rí tríd an bpáirc agus chonnaic sé fear na</span>
<lb n="732"/><span>lárach ag iasgach.  D'fhiafruigh an rí céard a raibh sé ag déanadh annsin.</span>
<lb n="733"/><span>Dubhairt fear na lárach go raibh sé ag iasgach bradáin.</span></p>
<lb n="734"/>
<lb n="735"/><p><span>"Céard a thabarfadh bradáin annseo?" adeir Rí Soladh.</span></p>
<lb n="736"/>
<lb n="737"/><p><span>"Nach bhfuil sé chomh corradh bradáin a bheith annseo le searrach a bheith</span>
<lb n="738"/><span>ag chapall?" arsa fear na lárach.</span></p>
<lb n="739"/>
<lb n="740"/><p><span>"Is fíor sin" adeir Rí Soladh.  "Is í mo bhean d'fhosgail an cheist sin</span>
<lb n="741"/><span>dhuit."</span></p>
<lb n="742"/>
<lb n="743"/><p><span>Nuair chuaidh Rí Soladh abhaile go dtí a bhean d'iarr an bhean de, an mac,</span>
<lb n="744"/><span>an t-ór agus an t-airgead.  Thug sé sin dhi.  "Anois," adeir an bhean</span>
<lb n="745"/><span>"leag do cheann ar an bloc seo go mbainfidh mé an cheann dhíot."  "Bhall,</span>
<lb n="746"/><span>déanfidh mé sin," adeir Rí Soladh.  "Ach leigfidh mé leat," adeir an bhean.</span>
<lb n="747"/><span>"Déanfidh mé sin agus gabhfidh me leat," arsa Rí Soladh, "Ní fhuil ar leath</span>
<lb n="748"/><span>mná an domhain nach sgríobfadh é.  Ní fearr dhom bean a bheith agam ach</span>
<lb n="749"/><span>thú chéin," adubhairt Rí Soladh.  Ghabhadar ag ith agus ag ól annsin.  Sin é</span>
<lb n="750"/><span>dtús agus deireadh mo sgéal-sa agus is fíor é.  Seo é an sgéal mar</span>
<lb n="751"/><span>chualadh mé é as bhéal mo fhíor-charad, Páidín Mac Donnchadha, Ceathramha an</span>
<lb n="752"/><span>Lísín Inis Meadhon i measg cubhair na fairrge thiar.</span>
<lb n="753"/></p>
</div>
<pb n="25"/>
<div><lb n="754"/><p><span>FATHACH DEARG NA TRE RÍBE ÓIR.</span></p>
<lb n="755"/>
<lb n="756"/><p><span>Darach Pheigín Ua Fhlaithbheartaigh</span>
<lb n="757"/><span>Ceathramha an Lísín, Inis Mheadhon, D'innis.</span>
<lb n="758"/></p>
</div>
<pb n="26"/>
<div><lb n="759"/><p><span>Bhí sé ag imtheacht agur ag síor-imtheacht go bhfaca</span>
<lb n="760"/><span>sé solaisín beag i bhfad uaidh agus rinne sé</span>
<lb n="761"/><span>ar an solas agus chuaidh sé isteach teacín beag</span>
<lb n="762"/><span>agus ní raibh istigh ann acht sean-bhean.</span>
<lb n="763"/></p>
</div>
<pb n="29"/>
<div><lb n="764"/><p><span>FATHACH DEARG NA TRE RÍBE ÓIR.</span></p>
<lb n="765"/>
<lb n="766"/><p><span>INS an am fad ó bhí fear ann agus ní fhuil anois agus is cuma</span>
<lb n="767"/><span>cé h-acob bhí nó nach raibh.  Bí sé pósta agus bhí mac ag a</span>
<lb n="768"/><span>bhean is ní thaithnaigh sé leis, agus bhí sé ag ceapadh gurab fhearr</span>
<lb n="769"/><span>leob é do chaitheadh san bhfairrge.  Chaith siad amach é i mbosga</span>
<lb n="770"/><span>agus is é an tír an áit a raibh talamh ag a athair a raibh maor</span>
<lb n="771"/><span>ag tabhairt aire dhó, agur bhí an maor lá amháin shíos ar chladach</span>
<lb n="772"/><span>agus fuair sé i dtír é.  Thug sé leis abhaile é agus thóg sé suas é</span>
<lb n="773"/><span>go raibh sé i n-a stócach mhaith.  Ag ceann bliadhna eile bhí inghean acob agus</span>
<lb n="774"/><span>chongbhadar í sin.  I sgathamh bliadhna eile chuaidh an t-athair ag breathnughadh</span>
<lb n="775"/><span>ar a thalamh agus chuaidh sé ag cainnt leis a mhaor agus d'fhiafruigh sé dhe an</span>
<lb n="776"/><span>raibh an stóc go maith agus dubhairt sé go raibh.  Annsin dubhairt an maor</span>
<lb n="777"/><span>leis go bhfuair sé bosga faoi thír go raibh páiste fir istigh ann agus bhí fhios</span>
<lb n="778"/><span>ag an athair go maith gurab é a pháiste chéin é agus b'éigean dó theacht</span>
<lb n="779"/><span>i n-a láithreach agus ní dhearna sé acht litir do sgríobhadh agus do rádh leis</span>
<lb n="780"/><span>é thabhairt go dtí an chéad teacha casfaoi dhó.  D'imthigh leis an mbuachaill ar siubh-</span>
<lb n="781"/><span>ail leis an litir go dtáinig sé irteach i dteachín beag agus ní raibh istigh ann acht</span>
<lb n="782"/><span>sean-bhean.  Shín an buachaill uaidh an litir acht ní raibh aon sgíl innti aici</span>
<lb n="783"/><span>is chuir sí i n-a phóca aríst é go dtagfadh a mac ó an sgoil.  Nuair tháinig</span>
<lb n="784"/><span>an mac d'aithne sé gur stráinséir é, Bhí sé i n-a chodladh roimhe.  Rug sé</span>
<lb n="785"/><span>air agus tharraing anuas é agus bhí an codladh chomh trom air nár airigh sé é,</span>
<lb n="786"/><span>agus chonnaic sé an litir aníos as a phóca.  Thug sé leis é.  Is é an rud a</span>
<lb n="787"/><span>bhí sgríobhtha ins an litir an cloigeann do bhaint dhe, acht níor bhain.  Ní</span>
<lb n="788"/><span>dhearna sé acht litir eile do sgríobhadh agus é do chur i n-a phóca ag rádh</span>
<lb n="789"/><span>leis é do thabhairt do an chéad teach a casfaoi dho.  D'imthigh leis an gasúr</span>
<lb n="790"/><span>annsin.  Nuair dhúisigh é ní raibh fhios aige an raibh litir aistrighthe ar chor</span>
<lb n="791"/><span>ar bith i n-a phóca go dtáinig sé go dtí an chéad teach eile, agus is é an</span>
<lb n="792"/><span>teach in a tháinig sé acht an teach a rugadh é chéin ann.  Shin sé uaidh an litir</span>
<lb n="793"/><span>agus is é an rud a bhí sgríobhtha ins an litir, é chéin agus an inghean a bhí sa</span>
<lb n="794"/><span>dteach do posadh le chéile.  Ní raibh an t-athair ag baile an am seo.</span>
<lb n="795"/><span>D'fhiafruigheadar cé thug an litir dho agus dubhairt sé gurab é an máighistir</span>
<lb n="796"/><span>a bhí ar an dtalamh é, mar nár airigh sé an litir dá aistriughadh.  Ní</span>
<lb n="797"/><span>dhearna siad acht fhios do chur chuig an sagart agus bhíodar pósta.</span></p>
</div>
<pb n="30"/>
<div><lb n="798"/><p><span>Is gearr go dtáinig an t-athair abhaile agus bhí an dearbhráthair agus</span>
<lb n="799"/><span>deirbhshiúr pósta le chéile roimhe.  Ní raibh fhios aige cé dhéanfadh sé le é</span>
<lb n="800"/><span>do dhíbirt.  Dubhairt sé leis imtheacht agus bailiughadh leis gan theacht go</span>
<lb n="801"/><span>dtugfidh sé leis na trí ribe óir a bhí ar chúl an fhathaigh dheirg a bhí ins an</span>
<lb n="802"/><span>domhan thoir.</span></p>
<lb n="803"/>
<lb n="804"/><p><span>Bhí sé ag imtheacht is ag síor-imtheacht gur chasadh fear dho i n-a shuidhe cúis</span>
<lb n="805"/><span>crainn agus d'fhiafruigh sé dhe cá raibh sé ag dhul agus d'innis sé do go raibh</span>
<lb n="806"/><span>sé ag iarraidh na trí ribe óir a bhí ar chul an fhathaigh dheirg a bhí ins an domhan</span>
<lb n="807"/><span>thoir.  "Má bhíonn leas ar bith le déanadh agat dhomh-sa nuair thiucfeas tú</span>
<lb n="808"/><span>ar ais aríst."  "Bhi ubhla diomondaí ar an gcrann seo fad ó shoin agus</span>
<lb n="809"/><span>anois ní fhuil ceann ar bith air," adeir sé.</span></p>
<lb n="810"/>
<lb n="811"/><p><span>D'imthigh leis ag siubhail agus ag síor-imtheacht gur chasadh fear dho a bhí</span>
<lb n="812"/><span>i n-a shuidhe ag tobar agus é ag cur an uisge as agus d fhiafruigh sé cé an</span>
<lb n="813"/><span>fhad an raibh sé ag déanadh sin agus dubhairt sé gur fíon a bhí fad ó ann</span>
<lb n="814"/><span>"agus anois ní fhuil ann acht uisge agus má bhíonn aon mhaith le déanadh</span>
<lb n="815"/><span>agat domh-sa nuair thiucfeas tú ar ais arist."</span></p>
<lb n="816"/>
<lb n="817"/><p><span>D'imthigh leis ag siubhail agus ag síor-imtheacht go dtáinig sé go bruach</span>
<lb n="818"/><span>na fairrige agus chonnaic sé báidín amuigh agus gan innte acht aon fhear</span>
<lb n="819"/><span>amháin.  Sméid sé isteach air.  Tháinig sé agus d'iarr sé air é do caitheadh i</span>
<lb n="820"/><span>dtír ar an dtalamh anonn is rinne sé sin agus dubhairt sé leis nach féidir</span>
<lb n="821"/><span>leis an báidhín fhágail "agus da mbeadh áil ar bith le déanadh agat domh-</span>
<lb n="822"/><span>sa nuair a thiucfeas tú ar ais," adeir sé.</span></p>
<lb n="823"/>
<lb n="824"/><p><span>D'imthigh sé ag siubhail agus ag síor-imtheacht go bhfaca sé solaisín beag</span>
<lb n="825"/><span>i bhfad uaidh agus rinne sé ar an solas agus chuaidh sé isteach teacín beag</span>
<lb n="826"/><span>agus ní raibh istigh acht sean-bhean ann agus dh'fhiafruigh sí dhe cá raibh sé</span>
<lb n="827"/><span>ag dhul agus d'innis sé dhi go raibh sé ag dhul ag iarraidh na trí ribe óir a</span>
<lb n="828"/><span>bhí ar chúl an fhathaigh dheirg ins an domhan thoir."  "Annseo atá sé," ars' an</span>
<lb n="829"/><span>sean-bhean, "agus is gearr go mbéidh sé ag teacht isteach agus má fheiceann</span>
<lb n="830"/><span>sé thú marbhochadh sé thú.  Is fada an lá a goid sé mise.  Is fearr dhom thú</span>
<lb n="831"/><span>do chur i bhfolach.  Gach is féidir liom do dhéanad de leas dhuit déanfidh</span>
<lb n="832"/><span>mé é."  D'innis sé dhi an thrúir a chasadh dho, an fear a bhí ag rádh go raibh</span>
<lb n="833"/><span>ubhla diomondaí ar an gcrann fad ó shoin agus anois nach bhfuil aon cheann</span>
<lb n="834"/><span>air agus an fear eile a dubhairt go raibh fíon ins an dtobar agus anois</span>
<lb n="835"/><span>nac bhfuil ann acht uisge agus fear eile a charadh orm a bhí ins an mbáidín</span>
<lb n="836"/><span>agus dubhairt nach féidir léis é fhágail.  "Déanfidh sin," adeir an sean-</span>
<lb n="837"/><span>bhean, "bainfidh mise áibhéisdál."  Tharraing sí amach slaitín draoidheachta.</span>
<lb n="838"/><span>Tharraing sí dh'iarraidh dhe an slaitín air agus rinne sé leon de agus chuir</span>
<lb n="839"/><span>sí faoi thuc a cóta é.</span></p>
<lb n="840"/>
<lb n="841"/><p><span>Is gearr go dtáinig an fathach.  "Fú, fá, féasóg, faghim boladh an</span></p>
</div>
<pb n="31"/>
<div><lb n="842"/><p><span>Éireannaigh bhinn bhréagaigh bhradhaigh fá mo chúirt-sa," adeir an fathach.</span></p>
<lb n="843"/>
<lb n="844"/><p><span>"Ní fhaigheann tu," adeir an tsean-bhean.  "Ní fhacas aon duine ó</span>
<lb n="845"/><span>mhaidin go chíon chonnaic agus tuilleadh is fearr dhuit do bhéile d'ith."</span>
<lb n="846"/><span>Nuair d'ith thuit sé i n-a chodladh ar a glún agus nuair fuair sí i n-a chodladh</span>
<lb n="847"/><span>é, bhain sí tarraing ar an ribe óir a bhí ar chúl a chinn, agus thug sí léithe</span>
<lb n="848"/><span>ceann acab.  Dhúisigh sé agus d'fhiafruigh sé cé an ciall é sin agus dubhairt</span>
<lb n="849"/><span>an tsean-bhean gur ag bhrionglóididhe a bhí sé.</span></p>
<lb n="850"/>
<lb n="851"/><p><span>"Ní h-eadh," adeir sé.</span></p>
<lb n="852"/>
<lb n="853"/><p><span>"Is eadh," adeir an sean-bhean.  "Bhí tú ag rádh," adeir sí, "fá chrann</span>
<lb n="854"/><span>a raibh ubhla diomondaí air fad ó shoin agus anois nach bhfuil ceann air."</span></p>
<lb n="855"/>
<lb n="856"/><p><span>"Ara is eadh," adeir an fathach, "is beag an rud a leighisfeadh é sin,</span>
<lb n="857"/><span>franncach atá faoi a bhun agus dá gairtfaoi an talamh is é do mharbhadh beadh</span>
<lb n="858"/><span>na h-ubhla diomondaí air chomh maith is bhí siad ariamh."</span></p>
<lb n="859"/>
<lb n="860"/><p><span>Thuit sé i n-a chodladh aríst.  Nuair fuair an sean-bhean i n-a chodladh</span>
<lb n="861"/><span>é, bhain sí tarraing as ribe óir eile a bhí ar chúl a chinn agus thug sí léithe</span>
<lb n="862"/><span>ceann acab.  Dhúisigh sé agus d'fhiafruigh sé cé an fáth é sin agus dubhairt</span>
<lb n="863"/><span>an sean-bhean gur ag bhrionglóididhe a bhí sé.</span></p>
<lb n="864"/>
<lb n="865"/><p><span>"Ní h-eadh," adeir sé.</span></p>
<lb n="866"/>
<lb n="867"/><p><span>"Is eadh," adeir an sean bhean.  "Bhí tú ag cainnt ar thobar a raibh</span>
<lb n="868"/><span>fíon ann fad ó shoin agus anois nach bhfuil ann acht uisge."</span></p>
<lb n="869"/>
<lb n="870"/><p><span>"Atá," adeir sé, "is beag an rud a léighisfeadh é sín.  Tá leic faoi</span>
<lb n="871"/><span>thón an thobair a bhfuil sionnach ann.  Is é atá ag ól an fíon is dá marbheochfaoi</span>
<lb n="872"/><span>é sin, bheadh fíon ann aríst chomh maith is bhí ariamh."</span></p>
<lb n="873"/>
<lb n="874"/><p><span>Thuit sé i n-a chodladh aríst agus nuair fuair sí i n-a chodladh é, bhain sí</span>
<lb n="875"/><span>tarraint as ribe óir eile a bhí ar chúl a chinn agus rug sí léithe ceann acab.</span>
<lb n="876"/><span>Dhúisigh sé agus d'fhiafruigh sé cé an míniughadh é sin, agus dubhairt an sean-</span>
<lb n="877"/><span>bhean gur ag bhrionglóididhe a bhí sé.</span></p>
<lb n="878"/>
<lb n="879"/><p><span>"Ní headh," adeir sé.</span></p>
<lb n="880"/>
<lb n="881"/><p><span>"Is eadh," adeir an sean-bhean.  "Bhí tú ag rádh," adeir sí, "go bhfuil</span>
<lb n="882"/><span>fear i mbáidín agus nach féidir leis é fhágail."</span></p>
<lb n="883"/>
<lb n="884"/><p><span>"Ara, is eadh," adeir an fathach, "is furusta é sin do leigheas.  Dá</span>
<lb n="885"/><span>dtiubhradh do an chéad fhear a dtiucfadh isteach ins an mbáidín greim ins an</span>
<lb n="886"/><span>dá maide ramha d'fhéadfar é chéin do imtheacht."</span></p>
<lb n="887"/>
<lb n="888"/><p><span>Annsin bhí 'chuile rud agus na trí ribe óir aici uaidh agus bhí an brigh</span>
<lb n="889"/><span>imthighthe as an bhfathach.  D'imthigh an fathach dearg lá ar na mhárach agus rinne</span>
<lb n="890"/><span>an tsean-bhean duine de an leon beag a bhí faoi thuc a cóta aríst, agus</span>
<lb n="891"/><span>d'imthigh leis a bhaile agus na trí ribe óir aige.  Nuair tháinig sé go bruach</span>
<lb n="892"/><span>na fairrge glaoidh sé isteach ar fhear an bháidin aríst go dtáinig fear an</span>
<lb n="893"/><span>bháidín irteach agus dubhairt:-</span>
<lb n="894"/></p>
</div>
<pb n="32"/>
<div><lb n="895"/><p><span>"Is iomdha fear do chuir mise anonn, acht ní fhaca mé aon duine acab</span>
<lb n="896"/><span>ag teacht anall acht tú chéin."</span></p>
<lb n="897"/>
<lb n="898"/><p><span>Chaith sé anall an bealach a dtáinig sé cheana.  D'fiafruigh fear an</span>
<lb n="899"/><span>bháidín an raibh aon leas aige dho chéin.</span></p>
<lb n="900"/>
<lb n="901"/><p><span>"Tá," adeir sé, "nuair chaithfidh tú anonn mé."</span></p>
<lb n="902"/>
<lb n="903"/><p><span>Chuir fear an bháidín anonn é.  Nuair chuir sé amach ar an dtalamh é</span>
<lb n="904"/><span>d'innis sé do fhear an bháidín, "An chéad fhear a dtiucfadh isteach in do</span>
<lb n="905"/><span>bháidín chuir i ngreim an dá maide ramha é agus beidh cead agad féin</span>
<lb n="906"/><span>imtheacht, agus is gearr go gcuirfidh mé fear agad má is féidir liom é."</span></p>
<lb n="907"/>
<lb n="908"/><p><span>D'imthigh leis ag siubhail agus ag síor-imtheacht a bhaile go dtáinig sé</span>
<lb n="909"/><span>go dtí fear an thobair.  "Bhfuil maith agad le déanadh domh-sa?" adubhairt</span>
<lb n="910"/><span>fear an thobair.</span></p>
<lb n="911"/>
<lb n="912"/><p><span>"Tá," adeir sé; "sionnach atá faoi leac atá faoi thón an thobair agus</span>
<lb n="913"/><span>ceartamuid é," adeir sé.</span></p>
<lb n="914"/>
<lb n="915"/><p><span>Chuaidheadar dhá ceartadh go ndeachadar síos chuige.  Léim an sionnach</span>
<lb n="916"/><span>aníos agus bhuail siad d iarraidh de an láighe air agus marbh siad é.</span>
<lb n="917"/><span>Annsin ba ghearr go raibh an tobair lán le fíon.  Sráthuigh sé an asal do is</span>
<lb n="918"/><span>gur chuir sé dhá bhúirill fíona a bhaile is glac buidheachas leis.</span></p>
<lb n="919"/>
<lb n="920"/><p><span>D'imthigh sé ag siubhail agus ag síor-imtheacht go dtáinig sé go dtí an</span>
<lb n="921"/><span>fear a bhí faoi an gcrann.  "Bhfuil aon áil le déanadh agat domh-sa?"</span>
<lb n="922"/><span>adeir fear an chrainn.</span></p>
<lb n="923"/>
<lb n="924"/><p><span>"Tá," adeir sé, "Franncach faoi bhun an chrann, is é atá ag slugadh</span>
<lb n="925"/><span>na h-ubhla diomondáí uait."</span></p>
<lb n="926"/>
<lb n="927"/><p><span>Chuaidheadar ag ceartadh agus ba gearr gur léim an franncach aníos</span>
<lb n="928"/><span>agus bhuail duine acab é agus marbh sé é.  Sráthuigh sé asal eile do agus</span>
<lb n="929"/><span>chuir sé ualach ubhla diomondaí a bhaile leis agus glac buidheachas leis.</span></p>
<lb n="930"/>
<lb n="931"/><p><span>D'imthigh sé ag siubhail agus ag síor-imtheacht go dtáinig sé a bhaile.  Bhí</span>
<lb n="932"/><span>fáilte mór roimhe.  Nuair chonnaiceadar 'chuile sórt go raibh aige, cheap an</span>
<lb n="933"/><span>t-athair go mbeadh a sheacht oiread aige chéin agus dubhairt an mac go</span>
<lb n="934"/><span>rabhadar ag cainnt air agus d'innis sé dho an áit do bhfuair sé chéin é, agus</span>
<lb n="935"/><span>d'imthigh leis an athair ag siubhail agus ag síor-imtheacht go dtáinig sé chuig</span>
<lb n="936"/><span>an áit a raibh fear an chrann, agus d'iarr sé cuid de na ubhlaibh diamondaí</span>
<lb n="937"/><span>dhe, agus dubhairt fear an chrann leis bheith ag imtheacht, nach dtabharfadh sé</span>
<lb n="938"/><span>aon cheo do, mar nár bhfaca sé aon mhaith ariamh ann.  D'imthigh leis ag</span>
<lb n="939"/><span>siubhail agus ag síor-imtheacht go dtáinig sé chuig an áit a raibh fear an</span>
<lb n="940"/><span>thobair, agus d'iarr sé cuid de an fíon dhe, agus dubhairt fear an thobair</span>
<lb n="941"/><span>é a bheith ag imtheacht an mhullach na tubiste.  D'imthigh leis ag siubhail agus</span>
<lb n="942"/><span>ag síor-imtheacht go dtáinig sé chuig an bhfear a bhí ins an mbáidín, agus</span>
<lb n="943"/><span>glaoidh sé isteach air.  Bhí deifir mór air ag teacht chuige isteach agus chuaidh</span>
<lb n="944"/><span>sé isteach ins an mbáidín chuige.  "Seo," adeir fear an bháidín, "beir ar</span>
<lb n="945"/><span>an dá mhaide ramha seo, agus téirigh ag iomramh.  Tá mise tuirseacht,"</span>
<lb n="946"/><span>adeir sé, agus rug.  Chuaidh fear an bhaidin i dtír agus tá an t-athair ag</span>
<lb n="947"/><span>iomramh anonn agus anall go dtí anois, agus ba mhaith an áiridhe é.  Sin é</span>
<lb n="948"/><span>mo sgéal-sa, a Aodhmaín, agus nach deas é!</span>
<lb n="949"/></p>
</div>
<pb n="33"/>
<div><lb n="950"/><p><span>TREABHSAR PÍOLÓTA.</span></p>
<lb n="951"/>
<lb n="952"/><p><span>Micheál Ua Fháoláin, Ceathramha an</span>
<lb n="953"/><span>Theampuil, Inis Meadhon, D'Innis.</span>
<lb n="954"/></p>
</div>
<pb n="34"/>
<div><lb n="955"/><p><span>D'imthigh go dtug léithi an cáca is an saibhrán,</span>
<lb n="956"/><span>leag sí an fatá glas i n-a n-diaidh annsin.</span>
<lb n="957"/><span>D'fhiafruigh sí dhe a athair cé b'fhearr leis, an</span>
<lb n="958"/><span>saibhrán agus an bulóg nó an fata glas, is</span>
<lb n="959"/><span>dubhairt an fear go b'fheárr le dall gan t-súlaibh</span>
<lb n="960"/><span>an saibhrán is an bulóg 'na an fata glas.</span>
<lb n="961"/></p>
</div>
<pb n="37"/>
<div><lb n="962"/><p><span>TREABHSAR PÍOLÓTA.</span></p>
<lb n="963"/>
<lb n="964"/><p><span>BHÍ fear uaisle fad ó ann a raibh inghean aige, an bhean chomh</span>
<lb n="965"/><span>breagh agus d'fheicfeá.  Bhí beirt buachalla ag teacht ag</span>
<lb n="966"/><span>súil léithe.  Duine acab a raibh Treabhsar Píolóta air</span>
<lb n="967"/><span>agus ceann eile Drábhar Glais Bréidín.  Tagfadh an fear a</span>
<lb n="968"/><span>raibh Treabhsar Píolóta air dhá oidhche i ndiaidh oidhche an</span>
<lb n="969"/><span>ceann eile.  Ní raibh fhios ag an gcailín cé acab léithe do phósadh.  D'iarr</span>
<lb n="970"/><span>sí ar an bhfear a tugadh Treabhsar Píolóta air cé raibh a bhaile nó a thír</span>
<lb n="971"/><span>agus dubhairt sé gurab as Cill Rónain na bloscairidhe Béarlidhe briste</span>
<lb n="972"/><span>agus thug sé ainm d'á theach fhéin atá ins an gclachán beag súthóg sin dhi.</span>
<lb n="973"/><span>Ghléas sí fhéin suas lá amháin i gculaidh mná bocht.  D'imthigh sí ag triall ar</span>
<lb n="974"/><span>bhaile na sgaigínidhe glagairidhe a tugtar Cill Rónain air.  Agus nuair bhí</span>
<lb n="975"/><span>sí ag siubhal suas an sráid ní chuala sí acht glafarnach na námhad.  Bhí sí ag</span>
<lb n="976"/><span>imtheacht go dtáinig sí go teach Treabhsair Píolóta.  Chuir sí tuairisg ar an</span>
<lb n="977"/><span>dteach.  Chuaidh sí isteach.  Ní raibh ann acht sean-bhean.  D'iarr an sean-bhean</span>
<lb n="978"/><span>dhi ca raibh sí ag dhul.  Dubhairt an bhean óg i gculaidh sean-mhná go raibh sí</span>
<lb n="979"/><span>ag iarraidh cuideacht.  Dubhairt an sean-bhean ó dhonacht a bhfuil sí fhéin go</span>
<lb n="980"/><span>bhfuil sí chomh dona léithe fhéin.  "Ní fhuil agam le tabhairt dhuit acht fata</span>
<lb n="981"/><span>glas."  Thug sí dhi an fata agus chuir sí i n-a póca é.  D'fhiafraigh an bhean</span>
<lb n="982"/><span>óg dhi an raibh sgéal duine ar bith aici.  Dubhairt an t-sean-bhean gur</span>
<lb n="983"/><span>chuala sí go raibh a mac ag cuartaidheacht le inghean duine uasal i n-Inis</span>
<lb n="984"/><span>Meadhon.  Bhí fhíos ag an bhean óg gur léithe féin annsin é.  Dubhairt an bhean óg</span>
<lb n="985"/><span>go bhfaca sí fear annsin amuigh ar ball agus go raibh culaidh breágh éadaigh air.</span>
<lb n="986"/><span>"Ní féidir, adeir an t-sean bhean, "nó is mo mhac-sa é.  "Tá," ars' an</span>
<lb n="987"/><span>bhean óg, "culaidh éadaigh air ag seasamh leis an bhfear órta sin amuigh ag</span>
<lb n="988"/><span>féachaint an bhfuighfeadh an bhean óg seo le pósadh."  Annsin bhí chuile rud</span>
<lb n="989"/><span>ag an bhean óg.  D'imthigh léithe annsin go ndeachaidh sí go teach an fhir</span>
<lb n="990"/><span>Drabhair Glais Bréidín i n-Inis Meadhon.  Chuaidh an bhean óg i gculaidh</span>
<lb n="991"/><span>sean-mhná ann isteach agus leagadh cathaoir aici agus d'fiafraigh dhi an raibh</span>
<lb n="992"/><span>ocras uirri.  Leagadh biadh aici agus d'ith sí a dóthaint.  Chongbhuigh siad í</span>
<lb n="993"/><span>an oidhche sin sa dteach agus nuair d'éirigh sí ar maidin bhí biadh agus deoch</span>
<lb n="994"/><span>réidh roimpi.  Nuair bhí sí ag dhul abhaile thugadar dhi í agus thug fear an</span>
<lb n="995"/><span>dhrabhair glais sabharán dhi.</span>
<lb n="996"/></p>
</div>
<pb n="38"/>
<div><lb n="997"/><p><span>Nuair chuaidh sí abhaile chuir sí sgéal chuig fear an Threabhsair Píolóta</span>
<lb n="998"/><span>agus chuig fear an Dhrabhair Glais Bréidín do theacht chuig a teach fhéin go</span>
<lb n="999"/><span>mbeadh socraidh le déanadh an oidhche sin.  Tháinig gach aon duine acab</span>
<lb n="1000"/><span>agus dubhairt fear an Treabhsair Piolóta cé acab leis an mbean óg.</span>
<lb n="1001"/><span>Dubhairt an bhean óg le a athair agus má fhágtar aici fhéin í nach mbeadh aon</span>
<lb n="1002"/><span>aidhbheil uirri i n-a thaobh.  Dubhairt an t-athair go bh'fágfadh.  D'éirigh sí agus</span>
<lb n="1003"/><span>leag sí anuas an bhord agus d'ordughadh sí fear an Threabhsair Píolóta do</span>
<lb n="1004"/><span>dhul ar cheann de'n bhord agus dubhairt sí le fhear an Dhrabhair Glais</span>
<lb n="1005"/><span>Bréidin do dhul chuig an ceann eile dhe.  D'imthigh sí annsin go dtug léithe</span>
<lb n="1006"/><span>an caca agus an sabharán agus leag sí an fata glas i n-a ndiaidh annsin.</span>
<lb n="1007"/><span>D'fiafruigh sí dhe an athair cé b'fhearr leis an sabharán agus an bulóg nó an</span>
<lb n="1008"/><span>fata glas?  Dubhairt an athair go b'fhearr le dall gan t-súil an sabharán</span>
<lb n="1009"/><span>agus an bulóg na an fata glas.  Annsin dubhairt an bean óg, "Tá an</span>
<lb n="1010"/><span>oiread sin difir eadar an beirt fhear seo."  Breathnuigh an beirt fhear seo</span>
<lb n="1011"/><span>ar a chéile agus bhí iongantas mór orab.  Bhí doras an teach fostailte agus</span>
<lb n="1012"/><span>rith fear an Threabhsair Píolóta amach ann.  Annsin d'innis an bhean óg an</span>
<lb n="1013"/><span>sgéal dóib faoi an mhéid seo.  Tugadh an bhean óg do fhear an Dhrabhair</span>
<lb n="1014"/><span>Glais Bréidín agus phósadar.  Níor tháinig la bocht go deo orrab.  Bhí</span>
<lb n="1015"/><span>duisana beithaigh acab agus neart airgid agus bainne.  Acht dá mbeadh</span>
<lb n="1016"/><span>greim acab ar Threabhsar Píolóta ní abhaile a gabhfadh sé slán.</span>
<lb n="1017"/></p>
</div>
<pb n="39"/>
<div><lb n="1018"/><p><span>AN PIONNPÁLÁN.</span></p>
<lb n="1019"/>
<lb n="1020"/><p><span>Micheál Ua Fháoláin, Ceathramha an</span>
<lb n="1021"/><span>Theampuil, Inis Meadhon, D'innis.</span>
<lb n="1022"/></p>
</div>
<pb n="40"/>
<div><lb n="1023"/><p><span>"TOSUIGH ar do sgéal," ars' an rí.  "Bhall,"</span>
<lb n="1024"/><span>adeir sé, "bhí fear fad ó ann agus rinne</span>
<lb n="1025"/><span>sé caisleán agus stór gur líon sé le min seagail</span>
<lb n="1026"/><span>iad agus tháinig pionnpalán thart is é ag rádh</span>
<lb n="1027"/><span>"h-umph! h-umph!" is chuaidh sé isteach agus</span>
<lb n="1028"/><span>thug sé gráinne leis.  Tháinig ceann eile is é ag</span>
<lb n="1029"/><span>rádh "h-umph! h-umph!" is chuaidh sé isteach</span>
<lb n="1030"/><span>agus thug sé gráinne leis.  Tháinig ceann eile is</span>
<lb n="1031"/><span>é ag rádh "h-umph! h-umph!" is chuaidh sé isteach</span>
<lb n="1032"/><span>agus thug sé Gráinne leis."  Acht sin é an sgéal</span>
<lb n="1033"/><span>a bhí sé ag innseacht do an ríogh ar feadh bliadhna.</span>
<lb n="1034"/></p>
</div>
<pb n="43"/>
<div><lb n="1035"/><p><span>AN PIONNPÁLÁN</span></p>
<lb n="1036"/>
<lb n="1037"/><p><span>BHÍ ríog ann fad ó i n-Éirinn agus má bhí ní fhuil anois.  Bhí</span>
<lb n="1038"/><span>inghean aige agus ní thabharfadh sé do aon duine í acht an</span>
<lb n="1039"/><span>duine nach mbeadh a sgéal innsigh go bráth aige.  Tháinig fear</span>
<lb n="1040"/><span>ag innseacht sgéil agus chaith sé seachtmhain dhá innseacht.</span>
<lb n="1041"/><span>Annsin d'fhiafraigh an ríogh an raibh an sgéal innsigh aige,</span>
<lb n="1042"/><span>agus dubhairt sé go raibh.  D'imthigh agus bhain an ríogh an ceann dhe.  Tháinig</span>
<lb n="1043"/><span>fear eile agus dubhairt sé go raibh sé ag iarraidh a inghean.  Bhí sé ag</span>
<lb n="1044"/><span>innseachth an sgéal coicthidhise.  Annsin d'fhiafraigh an ríogh an raibh an sgéal</span>
<lb n="1045"/><span>innsigh aige, agus dubhairt sé go raibh.  D'imthigh agus bhain an riogh an</span>
<lb n="1046"/><span>ceann dhe.  Tháinig fear eile le sgéal agus chaith sé mí dhá innseacht.</span>
<lb n="1047"/><span>Annsin d'fhiafraigh an ríogh an raibh an sgéal innsigh aige, agus dubhairt sé</span>
<lb n="1048"/><span>go raibh.  D'imthigh agus bhain an ríogh an ceann dhe.  Tháinig fear agus</span>
<lb n="1049"/><span>thosaigh sé sgéal trí bliadhna dhá innseacht.  Annsin d'fiafraigh</span>
<lb n="1050"/><span>an síogh an raibh sé réidh agus dubhairt sé go raibh.  D'imthigh agus bhain an</span>
<lb n="1051"/><span>ríogh an ceann dhe.  Bhíodar ag teacht leath-chéad fear agus bhí na cinn le</span>
<lb n="1052"/><span>cailleamhaint acab.</span></p>
<lb n="1053"/>
<lb n="1054"/><p><span>Cé cloisfeadh é acht mac baintrighe agus dubhairt sé le a mháthair</span>
<lb n="1055"/><span>iarrann do chur ar a léine go dtiucfadh sé féin dhá iarraidh.  "Bíodh ciall</span>
<lb n="1056"/><span>agad" adeir a mháthair, "nach bhfeiceann tú flatha ag cailleamhaint a</span>
<lb n="1057"/><span>gcinn?"  "Is cumha liom," ars' an mac.  D'imthigh leis agus chuaidh sé go</span>
<lb n="1058"/><span>dtí cúirt an ríogh agus dubhairt sé go raibh sé ag iarraidh an ingean.</span>
<lb n="1059"/><span>"Tosaigh ar do sgéal," ars' an ríogh.  "Bhall," adeir mac na baintrighe,</span>
<lb n="1060"/><span>"bhí fear fad ó ann agus rinne sé caisleán agus stór.  Líon sé le min</span>
<lb n="1061"/><span>seagail iad.  Annsin tháinig an pionnpálán thart agus é ag rádh "h-umph!</span>
<lb n="1062"/><span>h-umph!"  Chuaidh sé isteach agus thug sé gráine leis.  Tháinig pionnpálán</span>
<lb n="1063"/><span>eile agus é ag rádh "h-umph! h-umph!"  Chuaidh sé isteach agus thug sé</span>
<lb n="1064"/><span>gráine leis.  Tháinig ceann eile agus é ag rádh "h-umph! h-umph!"</span></p>
</div>
<pb n="44"/>
<div><lb n="1065"/><p><span>Chuaidh sé isteach agus thug sé gráine leis."  Acht sin é an sgéal a bhí sé ag</span>
<lb n="1066"/><span>innseachth do an ríogh ar feadh bliadhna agus bhí an ríogh bodhartha aige ag</span>
<lb n="1067"/><span>rádh "Chuaidh sé istheach agus thug sé gráine leis."  "Goidé go mbéid sé</span>
<lb n="1068"/><span>innsigh agad?"  "Ní bheidh sé innsigh go deo a'am," ars' mac na baintrighe.</span>
<lb n="1069"/><span>"Beannacht dhuit agus mallacht do an bhéal a mhúin tú."  "Is eadh," ars'</span>
<lb n="1070"/><span>mac na baintrighe, "ta do inghean bainte a'am gan buidheachas dhuit."</span>
<lb n="1071"/><span>Phósadar agus bhí bainis breagh áluinn acab.  Mhair sé seachtmhain agus bhí</span>
<lb n="1072"/><span>an oidhche deiridh chomh maith leis an chéad oidhche.  Fuair siadsan an t-áth</span>
<lb n="1073"/><span>agus mise an clochan, báitheadh iad agus tháinig mise slán.</span>
<lb n="1074"/></p>
</div>
<pb n="45"/>
<div><lb n="1075"/><p><span>GOBÁN SAOR.</span></p>
<lb n="1076"/>
<lb n="1077"/><p><span>Darach Pheigín Ua Flaithbheartaigh.</span>
<lb n="1078"/><span>Ceathramha an Lísín Inis Meadhon, D'innis.</span>
<lb n="1079"/></p>
</div>
<pb n="46"/>
<div><lb n="1080"/><p><span>Leagadh ciseog beag aici is dubhradar léithe</span>
<lb n="1081"/><span>an méad salachair a bheadh ins an olann é do</span>
<lb n="1082"/><span>chaitheadh ins an gciseoig is an méad nach cuirfadh</span>
<lb n="1083"/><span>sí i n-úsáid é do caitheadh ar an gciseoig.  Ní</span>
<lb n="1084"/><span>raibh ins an meadhachán de olann aici nach raibh i</span>
<lb n="1085"/><span>n-úsáid fá tráthnóna.</span>
<lb n="1086"/></p>
</div>
<pb n="49"/>
<div><lb n="1087"/><p><span>AN GOBÁN SAOR.</span></p>
<lb n="1088"/>
<lb n="1089"/><p><span>INS an am fad ó bhí fear ann air a dtugthaoi an Gobán Saor</span>
<lb n="1090"/><span>agus bhí sé ag déanadh 'chuile caisleán i nÉirinn.  Nuair bhí sé</span>
<lb n="1091"/><span>ag dhul chun aos budh mhaith leis bean a bheith ag a mhac fhéin, agus</span>
<lb n="1092"/><span>céard a cheap sé acht a mhac do chur chun an margaidh le</span>
<lb n="1093"/><span>chroiceann caorach.  Bhí an olann ar an gcroiceann, agus</span>
<lb n="1094"/><span>dubhairt sé leis a mhac bean ar bith a tabharfadh an croiceann agus an</span>
<lb n="1095"/><span>luach dho, í sin do thabhairt a bhaile le h-aghaidh bean.  Acht bhí an mac i bhfad</span>
<lb n="1096"/><span>ar an margadh agur ní raibh sé ag fágáil aon duine i n-ann an croiceann</span>
<lb n="1097"/><span>agus an luach do thabhairt dho.  Nuair bhí sé ag teacht a bhaile ní raibh aon</span>
<lb n="1098"/><span>bhean leis.  Nuair bhí sé ar an mbealach ag teacht a bhaile aríst casadh bhean</span>
<lb n="1099"/><span>óg bocht dho agus dubhairt sí go ndéanfadh sí féin í.  Bhearr sí an croiceann</span>
<lb n="1100"/><span>agus bhain sí an olann dhe agus thug sí luach an chroicinn dho an olann dhi</span>
<lb n="1101"/><span>fhéin agus an croiceann mór le thabhairt a bhaile leis.  Chuaidh sé a bhaile</span>
<lb n="1102"/><span>agus d'innis sé an sgéal do a athair gurbh í an bhean í.  D'iarr a athair</span>
<lb n="1103"/><span>dhe do dhul go dtí a teach fhéin agus glaodh uirri do theacht ag sníomhachán.</span>
<lb n="1104"/><span>Tháinig sí agus leag an t-athair ceiseog beag aici agus dubhardar léithe an</span>
<lb n="1105"/><span>méid salachair a bheadh ins an olann do chaitheadh ins an gceiseog agus an</span>
<lb n="1106"/><span>méid nach cuirfeadh sí i n-úsáid í do chaitheadh as an gceiseog.  Ní raibh ins</span>
<lb n="1107"/><span>an meadhachan de olann aici nach raibh i n-úsáid fá tráthnóna.  Chuaidheadar ag</span>
<lb n="1108"/><span>glaodhach ar chailín eile agus chuaidh sí ag sníomhachán agus bhí lán a ceiseoige</span>
<lb n="1109"/><span>de olann amugha aici.  Is amhlaidh d'íocadar a páidhe léithe agus chuireadar</span>
<lb n="1110"/><span>abhaile í.  Annsin chuireadar an snáithe i n-aimhréidh agus thugadar do an</span>
<lb n="1111"/><span>chéad chailín í seo le réidhteacht, agus réidhtigh sí gan briseadh í, agus sin</span>
<lb n="1112"/><span>i an bhean a phós an mac.</span></p>
<lb n="1113"/>
<lb n="1114"/><p><span>Is gearr i n-a dhiaidh go dtáinig sgéal chucab ó Ríogh Cúige Uladh do</span>
<lb n="1115"/><span>dhul ag déanadh caisleáin dho, agus chuaidh.  Nuair bhíodar ag imtheacht chuir</span>
<lb n="1116"/><span>an bhean óg trí comhairleacha orrab:  Má budh cam díreach an ród gurb é an</span>
<lb n="1117"/><span>slighe mhór an t-aithghearra, agus an dara comhairle, gan dhá oidhche a bheith i</span>
<lb n="1118"/><span>n-aon teach amháin gan innseacht cibe áit a geobhadís, agus an tríomhadh</span>
<lb n="1119"/><span>comhairle, dá mbeadh cailín óg sa dteach ann a bheadh muinntearach leis gan</span>
<lb n="1120"/><span>innseacht dí go raibh an mac pósta.  D'imthigh leob ar an mbealach ag dul chun</span>
<lb n="1121"/><span>Cúige Uladh, agus nuair tháirgeadar chuig an gcros mór dubhairt an mac do</span>
<lb n="1122"/><span>dhul an t-aithghearra.  Chasadh fear dóib agus dubhairt sé go raibh an aithghearra</span>
<lb n="1123"/><span>ag dhul an bealach seo, acht chuimhnigh siad ar an gcomhairle chur an bhean óg</span>
<lb n="1124"/><span>orrab agus ní dheachaidh siad ann.  Nuair tháíngeadar chuig an gcros mór</span>
<lb n="1125"/><span>eile bhí an fear seo marbh rómpab ann.  Dubhairt an Gobán Saor gur mhaith an</span>
<lb n="1126"/><span>comhairle é sin a chuir an bhean óg orrab.  Nuair tháinig an oidhche chasadh</span>
<lb n="1127"/><span>teach beag dóib agus bhí píosa maith de'n oidhche caithte.  D'iarradar an</span></p>
</div>
<pb n="50"/>
<div><lb n="1128"/><p><span>bhfuighidís lóistín.  Dubhradh leob go bhfuigheadh.  Chuadheadar do chodladh</span>
<lb n="1129"/><span>agus d'airigh an mac an máthair agus an inghean ag rádh gur cheart dóib iad</span>
<lb n="1130"/><span>do mharbhadh (mar bhí siád ag ceapadh go raibh airgead acab) agus dubhairt an</span>
<lb n="1131"/><span>máthair do fuireach go dtí oidhche i mbárach, mar nach raibh a ndóthain cabhair</span>
<lb n="1132"/><span>acab.  Nuair tháinig an lá d'imthigh leob as (mar chuimhnigh siad ar an</span>
<lb n="1133"/><span>gcomhairle a thug an bhean óg dóib) go ndeachaidh siad go ríogh Cúige Uladh.</span>
<lb n="1134"/><span>Tosnuigheadar ag déanadh caisleáin agus níor innis an mac go raibh sé fhéin</span>
<lb n="1135"/><span>pósta ar chor ar bith, agus bhí inghean an ríogh an-mhór leis annsoin nó go raibh</span>
<lb n="1136"/><span>an caisleán i ngearr a bheith déanta agus ní fhuil lá ar bith nach dtagfadh sí.</span></p>
<lb n="1137"/>
<lb n="1138"/><p><span>Lá ar na mhárach tháinig an inghean ag comhradh aríst leis an bhfear óg</span>
<lb n="1139"/><span>agus d'innis sí dho go raibh an rún a bhí ag a athair fhéin, iad do mharbhadh</span>
<lb n="1140"/><span>sul a dhéanfaidís aon chaisleán ar fud an domhain mar é.  D'fhiafruigh an</span>
<lb n="1141"/><span>ríogh aríst cad a mbeadh an caisleán réidh agus dubhairt an Gobán Saor leis</span>
<lb n="1142"/><span>go raibh sé réidh acht nach raibh aon fál le réidhteach, go ndearna sé féin</span>
<lb n="1143"/><span>dearmad ag baile i gConnachta ar bhall uirlis, go caithfidh an ball uirlis</span>
<lb n="1144"/><span>sin a bhéith aige agus dubhairt an ríogh leis go gcuirfeadh sé a mhac fhéin dhá</span>
<lb n="1145"/><span>d-iarraidh.  D'fhiafruigh sé dhe cé an t-ainm a bhí ar an mball uirlis agus</span>
<lb n="1146"/><span>dubhairt an Gobán Saor leis an ríog gur ab é an t-ainm do bhí air cóir i</span>
<lb n="1147"/><span>n-agaidh an cóir agus cam i n-agaidh an cam.</span></p>
<lb n="1148"/>
<lb n="1149"/><p><span>Chuaidh mac ríogh Uladh dhá iarraidh go dtáinig sé go Connachta agus</span>
<lb n="1150"/><span>nuair tháinig sé isteach chuig an mbean dubhairt sé go raibh sé ag iarraidh an</span>
<lb n="1151"/><span>ball uirlis ar a dtugtar cóir i n-aghaidh an cóir agus cam i naghaidh an cam.</span>
<lb n="1152"/><span>"Tá sin le fágháil agad, tá sé ins an gcomhra atá cois an bhalla agus</span>
<lb n="1153"/><span>fosgail é," ars' an bhean.  D'fhosgail sé an comhra agus nuair chrom sé</span>
<lb n="1154"/><span>isteach ann ní dhearna an bhean acht lámh do chur faoi agus é do chaitheamh irteach</span>
<lb n="1155"/><span>ann.  Chuir sí glas air.  "Fan annsin anois," ars' an bhean, "go dtagfaidh</span>
<lb n="1156"/><span>mo mhuintir fhéin chugam-sa," agus nuair chualadh ríogh Uladh an méid sin leig</span>
<lb n="1157"/><span>sé abhaile a mhuintir fhéin chuici agus neart airgid leob ar faithchios go</span>
<lb n="1158"/><span>congbhochfaoi a mhac fhein agus nuair tháinigeadar abhaile go Connachta leigeadh</span>
<lb n="1159"/><span>an mac as an gcomhra abhaile chuig rígh Cínge Uladh.</span></p>
<lb n="1160"/>
<lb n="1161"/><p><span>Is gearr i n-a dhiaidh sin go ndeachaidh siad i n-a gcomhnuadhe i gConntae</span>
<lb n="1162"/><span>Corcaigh agus thosaigh an Gobán ag déanadh caisleáin dho fhéin agus bhí siad aon</span>
<lb n="1163"/><span>oidhche amháin ag teacht a bhaile dhóib.  Chasadh dhá dhuine dhéag dóib de droch-</span>
<lb n="1164"/><span>daoine agus marbhuigheadar Gobán Saor agus a mhac.  Chualadh an bean ag</span>
<lb n="1165"/><span>baile é, agus cuimhnigh sí uirri fhéin go dtiucfidh na droch-daoine chuici fhéin</span>
<lb n="1166"/><span>dhá marbhadh.  Thug sí léithe tuagh agus bhí crann mór i n-aice an tighe fásta.</span>
<lb n="1167"/><span>Gearr sí an crann go dtí rud beag ar thaobh dhe agus chuir sí diong leis a</span>
<lb n="1168"/><span>congbheochadh daingean é.  Is gearr i go dtáinig na droch-daoine chuici agus</span>
<lb n="1169"/><span>thosaigheadar ag déanadh truagh dhi agus d'iarr sí orrab gabhail amach ar díol</span>
<lb n="1170"/><span>é an crann a bheith annsin amuigh do thabhairt isteach chuici le teine.</span>
<lb n="1171"/><span>Chuaidheadar amach agus í i n-aonfeacht leob.  Sheasadar isteach faoi agus</span>
<lb n="1172"/><span>ní dhearna an bhean acht bualadh dhe an tuagh ar an diong agus an crann do</span>
<lb n="1173"/><span>leagann anuas orrab gur mharbh sí an dhá dhuiné déag.  Is é an</span>
<lb n="1174"/><span>áit i n-a bhfuil an Gobán Saor curtha an áit a glaoidheann siad air Doire na</span>
<lb n="1175"/><span>Blánc ar an mbóthar árd atá ag dhul go Contae Corcaigh.  Sin é mo</span>
<lb n="1176"/><span>sgéal-sa agus nach iongantach é.</span>
<lb n="1177"/></p>
</div>
<pb n="51"/>
<div><lb n="1178"/><p><span>FEAR AN LEATH CHINN.</span></p>
<lb n="1179"/>
<lb n="1180"/><p><span>Mhicheál Ua Fháoláin, Ceathramha an Theampuill.</span>
<lb n="1181"/><span>Inis Mheadhon, D'innis.</span>
<lb n="1182"/></p>
</div>
<pb n="52"/>
<div><lb n="1183"/><p><span>"Ara," adeir an fear amuigh leis an mbeirt-</span>
<lb n="1184"/><span>fhear istigh, "Céard tá sibh ag déanadh nach</span>
<lb n="1185"/><span>déanann deifir?"  "Ní fhéadaim."  Adear an</span>
<lb n="1186"/><span>bhean istigh ag cainnt, "Tá na muca ró-throm,</span>
<lb n="1187"/><span>acht tar tusa isteach agus crochamuid amach iad</span>
<lb n="1188"/><span>as sin," Chuir sé cheann isteach agus dearc sé</span>
<lb n="1189"/><span>ar fud an tighe agus chonnaic ré an bhean cois an</span>
<lb n="1190"/><span>bhalla agus an claidheamh aici.  D'iompuigh sé</span>
<lb n="1191"/><span>amach le rith, agus lean an cailín é gur bhain sí</span>
<lb n="1192"/><span>leath an chloiginn dhe leis an gclaidheamh.</span>
<lb n="1193"/></p>
</div>
<pb n="55"/>
<div><lb n="1194"/><p><span>FEAR AN LEATH-CHINN</span></p>
<lb n="1195"/>
<lb n="1196"/><p><span>RÍ a bhí fad ó ann a raibh cailín aige agus bhí sí an-mhaith dho.</span>
<lb n="1197"/><span>Aon oidhche amháin bhí sí amuigh i dteach beag na muc dha</span>
<lb n="1198"/><span>mbeathughadh.  Cé d'aireochadh sí acht torann na gcos ag</span>
<lb n="1199"/><span>tigheacht as sin agus is gearr gur airigh an cainnt ag</span>
<lb n="1200"/><span>teannacht chuici.  Chualadh sí dha rádh iad le chéile gur cheart</span>
<lb n="1201"/><span>do dhuine acab dul isteach agus na muca do chasadh amach chugab</span>
<lb n="1202"/><span>chéin.  Isteach le duine acab agus ar ag dul isteach dho rug an cailín ar</span>
<lb n="1203"/><span>chlaidheamh agus sguab sí an ceann dhe.  "Ara," adeir an beirt fhear amuigh</span>
<lb n="1204"/><span>leis an bhfear istigh, "céard tá tú ag déanadh?"  "Ní fhéadaim," arsa sise,</span>
<lb n="1205"/><span>"tá na muca trom, acht tar thú chéin isteach."  Chuaidh duine eile isteach</span>
<lb n="1206"/><span>annsin agus bhuail sí iarraidh eile agus bhain sí an ceann dhe.  "Ara,"</span>
<lb n="1207"/><span>adeir an fear amuigh leis an mbeirt-fhear istigh, "Céard tá sibh ag déanadh</span>
<lb n="1208"/><span>nach déanann deifir?"  "Ní fhéadaim." adeir an bhean istigh ag cainnt,</span>
<lb n="1209"/><span>"tá na muca ró-throm, acht tar tusa isteach agus crochamuid amach iad as</span>
<lb n="1210"/><span>sin."  Chuir sé cheann isteach agus dhearc sé ar fud an tigh agus chonnaic</span>
<lb n="1211"/><span>sé an bhean cois an bhalla agus an claidheamh aici.  D'iompuigh sé amach</span>
<lb n="1212"/><span>annsin le rith, agus lean an cailín é gur bhain sí leath an chloiginn dhe leis</span>
<lb n="1213"/><span>an gclaidheamh.  B'éigin dho dhul a bhaile agus a chuid fola gha dortadh</span>
<lb n="1214"/><span>ar an mbealach.  Nuair chuaidh sé chuig dochtúir gha chrathadh chéin.</span></p>
<lb n="1215"/>
<lb n="1216"/><p><span>I gceann trí bliadhna ó an lá sin tháinig fhear an leath-chinn ag iarraidh</span>
<lb n="1217"/><span>an cailín le pósadh agus thug an rí dho í.  Dubhairt fear an leath-chinn nach</span>
<lb n="1218"/><span>féidir aon bhainis a bheith acab go ceann coicthighis go glanfadh sé an teach</span>
<lb n="1219"/><span>sa mbaile.  Nuair thug sé a bhaile í is é an chéad obair do chuir sé dha</span>
<lb n="1220"/><span>dhéanadh í do nigheachán a chuid éadaigh ag baint an fuil as.  Annsin nuair</span>
<lb n="1221"/><span>chuaidh sí ag nigheachán í chéin agus cailín eile dhibir sé an cailín eile a bhaile.</span>
<lb n="1222"/><span>"Ara dubhairt tú luath go leor sa mbaile gur le marbhadh atá tú aige."</span>
<lb n="1223"/><span>"Ná déan," adeir an cailín, "acht cuir culaidh an fhir ort chéin, drabhar</span>
<lb n="1224"/><span>agus bhaist-chóta agus hata, agus rith a bhaile arís."  Is é sin an rud a</span>
<lb n="1225"/><span>rinne sí, agus nuair chuaidh sí a bhaile bhí an sgéal gaisgcidhigh aici le</span>
<lb n="1226"/><span>h-innseacht.  Bhí an fear dha tóraidheach.  Acht i gceann trí bliadhna eile ó an</span>
<lb n="1227"/><span>lá sin chuaidh fear an leath-chinn dha iarraidh aríst le pósadh.  Ní aithnigheann</span></p>
</div>
<pb n="56"/>
<div><lb n="1228"/><p><span>an rí é agus thug sé do é aríst.  Annsin dubhairt fear an leath-chinn nach</span>
<lb n="1229"/><span>féidir aon bhainis a bheith orrab go ceann coicthigis go glanfadh sé an teach</span>
<lb n="1230"/><span>sa mbaile.  As sin chuaidh an beirt acab ag marcaidheacht ar chapall agus</span>
<lb n="1231"/><span>ag an oidhche a bheith geal chonnaic sí scáile an fhir agus leath an chinn bainte</span>
<lb n="1232"/><span>dhe.  Chuimhnigh sí annsin uirri chéin gurab é an fear céadna é.  D'aithnigh fear</span>
<lb n="1233"/><span>an leath-chinn go raibh faithchios uirri.  "Ara, a striapach, an aithnigheann tú</span>
<lb n="1234"/><span>lorg do lámha."  Thug sé a bhaile í agus chuir sé faoi ghlas i seomra í.</span>
<lb n="1235"/><span>D'órdaigh fear an leath-chinn le sean-bhean dha bharr de an ghlas do bhaint dhi.</span>
<lb n="1236"/><span>Rinne sé teine mór le an mbean óg do chaitheadh síos ann.  D'imthigh sé chéin</span>
<lb n="1237"/><span>ag glaodhach ar a chuid daoine muinteara agus nuair fuair an sean-bhean</span>
<lb n="1238"/><span>imthighthe é, bhain sí an glas de an seomra a raibh an bhean óg ann agus</span>
<lb n="1239"/><span>d'órdaigh sí dhi a chuid éadaigh do bhaint dhi go caithfeadh sí síos ins an teine</span>
<lb n="1240"/><span>í.  Bhain sí dhi a cuid éadaigh go dtí an léine.  Dubhairt an sean-bhean léithe</span>
<lb n="1241"/><span>d'iompodh síos go mbhainfadh sí dí an léine, go dtiucfadh sí chéin sa teine</span>
<lb n="1242"/><span>annsin, agus ní rinne an bhean óg acht lámh do chur léithe is í chéin do chur sa</span>
<lb n="1243"/><span>teine.  Bhain sí as annsin agus bhí sí ag rith go bhfaca sí fear ag tarraint</span>
<lb n="1244"/><span>féir chuig an ríogh agus d'iarr sí air fanacht.  D'fhan agus thóg sé í san gcarr.</span>
<lb n="1245"/><span>Is gearr go bhfaca sé na bitheamhnaigh ag déanadh air.  D'fhiafruigh siad dhe an</span>
<lb n="1246"/><span>bhfaca sé a léitheid de seo ag dul tharis.  Dubhairt sé nach bhfaca sé acht</span>
<lb n="1247"/><span>caora geal ar an gcnoc úd thall ar ball.  Dubhradar annsin le chéile</span>
<lb n="1248"/><span>gurab í a bhí ann.  D'imthigh leob annsin agus tóirigh siad an cnoc ó íochtar</span>
<lb n="1249"/><span>go h-uachtar.  Nuair chinn sí orrab í fhághail tháinig siad ar ais aríst go ndibre-</span>
<lb n="1250"/><span>siad fear an chairr.  Bhíodar i ngearr do nuair shéid sé an fadóg agus d'éirigh</span>
<lb n="1251"/><span>saighdeoiridhe amach.  Chuir siad ar chúl iad.  Chuaidh sí abhaile sábháilte.</span>
<lb n="1252"/><span>Nuair tháinig fear an leath-chinn an dara babhta d'innis an bhean óg do an ríogh</span>
<lb n="1253"/><span>an sgéal ar fad agus bhain an uairadór ó chéile agus chaith sí síoc de an</span>
<lb n="1254"/><span>talamh.  Tháinig an bhean óg agus claidheamh aici agus bhain sí an ceann dhe</span>
<lb n="1255"/><span>agus bhí cead aici fear ar bith do phósadh in a dhiaidh sin.</span>
<lb n="1256"/></p>
</div>
<pb n="57"/>
<div><lb n="1257"/><p><span>BOLGÍN</span></p>
<lb n="1258"/>
<lb n="1259"/><p><span>Micheál Ua Fháoláin, Ceathramha an Theampuil,</span>
<lb n="1260"/><span>Inis Meadhon, D'innis.</span>
<lb n="1261"/></p>
</div>
<pb n="58"/>
<div><lb n="1262"/><p><span>"CUIR do lámh agus do cheann ann," arsa</span>
<lb n="1263"/><span>Cailleach na gCearc agus nuair chuir a sé</span>
<lb n="1264"/><span>a lámh agus a cheann ann, Ní dhearna sí acht bas</span>
<lb n="1265"/><span>do bhuaileadh ar a thon agus é do chur síos ins an</span>
<lb n="1266"/><span>mála agus d'árdaigh sí léithe an mála agus bolgín</span>
<lb n="1267"/><span>ann.</span>
<lb n="1268"/></p>
</div>
<pb n="61"/>
<div><lb n="1269"/><p><span>BOLGÍN</span></p>
<lb n="1270"/>
<lb n="1271"/><p><span>BHÍ bean fad ó ann agus ní fhuil anois agus is cuma cé acab</span>
<lb n="1272"/><span>bhí nó nach raibh.  Bhí mac aici ab ainm dho Bolgín.  Ní raibh</span>
<lb n="1273"/><span>a fear beo agus ní raib aici acht Bolgín.  Aon lá amháin</span>
<lb n="1274"/><span>tháinig Cailleach na gCearc isteach chuici ag iarraidh Bolgín</span>
<lb n="1275"/><span>le dínnéar.  Dubhairt Cailleach na gCearc le Bolgín go</span>
<lb n="1276"/><span>raibh ubhla agus áirnidhe "agus cíorach do cheannín agus maide beag a bheadh</span>
<lb n="1277"/><span>in do lámh-sa ar thón mo mháilín."  Tháinig Bolgín agus dubhairt sé "cá</span>
<lb n="1278"/><span>bhfuil siad?"</span></p>
<lb n="1279"/>
<lb n="1280"/><p><span>"Cuir do lámh síos ar thón an mhála," arsa Cailleach na gCearc, "agus</span>
<lb n="1281"/><span>geobhaidh tú iad."  Chuir Bolgín a lámh ann agus ní bhfuair sé dada ann.</span></p>
<lb n="1282"/>
<lb n="1283"/><p><span>"Chuir do lámh agus do cheann ann," arsa Cailleach na gCearc, "agus</span>
<lb n="1284"/><span>nuair chuir sé a lámh agus a cheann ann bhuail sí bás ar a thón agus chuir sí síos</span>
<lb n="1285"/><span>ins an mála é.</span></p>
<lb n="1286"/>
<lb n="1287"/><p><span>D'imthig léithe agus Bolgín aici annsin agus is gearr a bí sí ag</span>
<lb n="1288"/><span>imtheacht nuair shuidhe sí sios agus dubhairt sí léithe chéin nach rachadh sí</span>
<lb n="1289"/><span>thar an gcrann seo choidhche gan ubhall nó áirne do bhaint.  Nuair leag sí dhi</span>
<lb n="1290"/><span>an mála chuir Bolgín poll ins an mala le sgian agus chuaid sé chéin amach</span>
<lb n="1291"/><span>agus líon sé an mála le clocha.  Nuair tháinig an Cailleach caith sí ar a</span>
<lb n="1292"/><span>druim é agus as go bráthach léithe go dtáinig sí go dtí an teach a raibh an</span>
<lb n="1293"/><span>cuid eile de na cailleachaibh ann, agus céard a rinne Cailleach na gCearc</span>
<lb n="1294"/><span>acht do dreapadóireacht suas ar an simléir le Bolgín do leigeant anuas</span>
<lb n="1295"/><span>ins an bpota i n-a raibh an t-uisge feochta ann agus na cailleacha eile ar</span>
<lb n="1296"/><span>fad timcheall air.  Rug Cailleach na gCearc ar bhéal an mhála le Bolgín</span>
<lb n="1297"/><span>do leigeant anuas agus nuair rinne sí sin thuit na clocha anuas ar fad ag</span>
<lb n="1298"/><span>pléascadh an pota agus ag sgardadh an t-uisge feochta orrab gha morughadh</span>
<lb n="1299"/><span>agus gha losgadh "Ara," adeir duine acab;  "Mo ainm ó an d--</span>
<lb n="1300"/><span>má bhfaighim-sa greim air nach mbéidh an dara lá air."</span></p>
<lb n="1301"/>
<lb n="1302"/><p><span>D'imthigh léithe Cailleach na gCearc agus a mála ag siubhail chuig teach</span>
<lb n="1303"/><span>Bhuilgín.  Dubhairt an máthair le Bolgín go raibh Cailleach na gCeart ag</span>
<lb n="1304"/><span>teacht agus "cé cuirfidh mé thú, faoi mo chóta thú."</span></p>
<lb n="1305"/>
<lb n="1306"/><p><span>"Ara ná cuir," arsa Bolgín.</span></p>
</div>
<pb n="62"/>
<div><lb n="1307"/><p><span>"Cuirfidh mé faoi chrúiscín thu."</span></p>
<lb n="1308"/>
<lb n="1309"/><p><span>"Ara ná cuir," arsa Bolgín.</span></p>
<lb n="1310"/>
<lb n="1311"/><p><span>"Cuirfidh mé ar an lóca thú."</span></p>
<lb n="1312"/>
<lb n="1313"/><p><span>"Ara ná cuir," arsa Bolgín.</span></p>
<lb n="1314"/>
<lb n="1315"/><p><span>"Cuirfidh mé faoi bhéal na daibhche thú," ars' an mháthair.</span></p>
<lb n="1316"/>
<lb n="1317"/><p><span>"Tá mé sásta," arsa Bolgín.</span></p>
<lb n="1318"/>
<lb n="1319"/><p><span>Ní raibh sé acht ann nuair tháinig Cailleach na gCearc isteach agus</span>
<lb n="1320"/><span>glaodh sí "A Bholgín, Bholgín, Bholgín, bhfuil tú istigh?  Tá ubhla agus</span>
<lb n="1321"/><span>áirne ar thón mo mháilín, cíor a cíorfadh do cheannín agus maide beag le</span>
<lb n="1322"/><span>do láimín."</span></p>
<lb n="1323"/>
<lb n="1324"/><p><span>Tháinig Bolgín agus chuir sé a lámh ann agus ní bhfuair sé dada.</span></p>
<lb n="1325"/>
<lb n="1326"/><p><span>"Cuir do lámh agus do cheann ann," arsa Cailleach na gCearc agus</span>
<lb n="1327"/><span>nuair chuir sé a lámh agus a cheann ann ní dhearna sí acht bás do bhuaileadh</span>
<lb n="1328"/><span>ar a thón agus é do chur síos ins an mála agus d'árdaigh sí léithe an mála</span>
<lb n="1329"/><span>agus Bolgín ann.  D'imthigh léithe annsin agus is gearr a bhí sí ag imtheacht</span>
<lb n="1330"/><span>nuair shuidhe sí síos agus dubhairt sí léithe chéin nach rachadh sí thar an</span>
<lb n="1331"/><span>gcrann seo coidhche gan ubhall nó áirne do bhaint.  Nuair leag sí dhi an mála</span>
<lb n="1332"/><span>chuir Bolgín poll ins an mála le sgian agus chuaidh sé chein amach agus líon</span>
<lb n="1333"/><span>sé an mála le clocha.  Nuair thainig an Cailleach, chaith sí an mála ar a</span>
<lb n="1334"/><span>druim agus as go bráthach léithe go dtáinig sí go dtí an teach a raibh an</span>
<lb n="1335"/><span>cuid eile de na chailleachaibh ann, agus d'órduigh sí do dhuine de na</span>
<lb n="1336"/><span>cailleachaibh ar b'ainm Síbhín ar bhiorín Bolgín a bheith gléasta dóib nuair a</span>
<lb n="1337"/><span>thiucfadh siad ó an Aifreann.  Nuair d'imthigh siad rug Síbhín ar bhiorín ar</span>
<lb n="1338"/><span>an mála a cheap sí go raibh Bolgín ann agus bhí sí dha chur síos ins an bpota</span>
<lb n="1339"/><span>nuair tháinig Bolgín agus le buille amháin chuir sé ins an bpota í.</span></p>
<lb n="1340"/>
<lb n="1341"/><p><span>Nuair tháinig na cailleacha ó an Áifreann rugadar ar Shíbhín ar bhiorín</span>
<lb n="1342"/><span>agus thosadar dha stracadh ó chéile nuair dubhairt an cat a bhí ar a lota pís</span>
<lb n="1343"/><span>Síbhín ar bhiorín dha rostadh ag na gcailleachaibh.  Chonnaic siad Bolgín agus</span>
<lb n="1344"/><span>d'imthigh siad ag rith i n-a dhiaidh le é do stracadh ó cheile mar an gcéadna.</span>
<lb n="1345"/><span>Bíodar ag rith go raibh siad tuirseach agus bhuail tart orrab agus dubhairt</span>
<lb n="1346"/><span>Bolgín go raibh deoch ins an gcuinneog.  Crom siad a gcinn síos ins an</span>
<lb n="1347"/><span>gcuinneog, agus buaileann Bolgín bás ar a dtón agus chuireann sé sios</span>
<lb n="1348"/><span>iad agus baitheann sé iad agus sin é an baise a thug sé dóib iad do bhaitheadh</span>
<lb n="1349"/><span>ins an gcuinneog agus bhí cead aige ag dhul chuile áit ab fhearr leis ní bá</span>
<lb n="1350"/><span>mhó.  Sin é an sgéal a chualadh mé ariamh agus seamaide féir in do bhéal-</span>
<lb n="1351"/><span>sa agus caca mhaith te is im úr buidhe in mo bhéal-sa.</span></p>
<lb n="1352"/>
<lb n="1353"/><p/></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Fréamhacha na hÉireann

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Fréamhacha na hÉireann

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
