Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<TEI><teiHeader type="text">
	 
<fileDesc>
<titleStmt>
<title type="main">Donegal Irish.</title><author><persName>Ward, John.C</persName></author><editor><name type="main">Ó Gramhnaigh, Eoghan</name></editor><respStmt>
	<resp>Electronic edition compiled by</resp>
	<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
	</respStmt>
	</titleStmt>
<editionStmt>
	 <edition>
		 <note type="N">IG04-10017</note>
		 <note type="L">111</note>
		 <note type="B">1891</note>
		 <note type="C"/>
		 <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
	 </edition>
</editionStmt>
<publicationStmt>
		<publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher>
		<pubPlace>24 Upper O'Connell Street, Dublin</pubPlace><date>September, 1891</date><idno>IG04-10017</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
</publicationStmt>
<seriesStmt>
<title level="s">Irisleabhar na Gaedhilge</title><biblScope unit="vol">4</biblScope>
</seriesStmt>
<sourceDesc>
<biblStruct>
<analytic><author>Ward, John.C</author><title>Donegal Irish.</title></analytic>
<monogr>
<title level="j">Donegal Irish.</title><imprint><publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher><date>September, 1891</date></imprint>
</monogr> 
</biblStruct>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<profileDesc>
<langUsage><language ident="en">English</language></langUsage>
</profileDesc>
</teiHeader>
<text><body><div><p><span>DONEGAL IRISH.</span>
<lb n="1"/><span>J.C. WARD.</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>IASGAIRE BHEAG BHEUL-ATH-SEANNAIGH.</span>
<lb n="4"/><span>Continued.</span></p>
<lb n="5"/>
<lb n="6"/><p><span>D'íarr sí air Dhomhnall a bheith aig siubhal thart go</span>
<lb n="7"/><span>m-beidheadh am stada ann agus go d-tiocfadh an</span>
<lb n="8"/><span>maighistir é féin anuas roimhe sin go bh-feicfeadh sé cad</span>
<lb n="9"/><span>é mar chuaidh an obair ann (= chum) tosuigh.  Bhearfaidh</span>
<lb n="10"/><span>sé buidheachas mór duit nuair a chidhfidh sé go bh-fuil</span>
<lb n="11"/><span>d'obair laé críoch-nuighthe agad acht na tabhair áird air</span>
<lb n="12"/><span>óir cuirfidh sé cruaidh go leór ort go fóíl.  Tharla</span>
<lb n="13"/><span>mar dubhairt an bhean óg.  Thainic an maighistir i</span>
<lb n="14"/><span>d-tráth luidhe na gréine agus d'fhiafraigh de Dhomhnall</span>
<lb n="15"/><span>rabh an boítheach cartuighthe agus an leithphíghin air fághail.</span>
<lb n="16"/><span>“Tá” arsa Domhnal agus shín sé chuige an leithphíghin.</span>
<lb n="17"/><span>“Maith thú” ars an maighistir “is tú an buachaill is</span>
<lb n="18"/><span>feárr a fuair me le fada agus is dóighche liom go n-</span>
<lb n="19"/><span>deanfaidh tú cúis.”</span></p>
<lb n="20"/>
<lb n="21"/><p><span>Lá air n-a bhárach bhí Domhnall 'nna shuidhe go luath, acht</span>
<lb n="22"/><span>budh luaithe 'ná sin d'eirigh an maighistir.  “Cad é</span>
<lb n="23"/><span>m'obair i ndiu“? arsa Domhnall.  “Tá maise” ars</span>
<lb n="24"/><span>an maighistir “crann gloineach glass a tá shíos in sin</span>
<lb n="25"/><span>a bh-fuil nead air a bhárr agus ceithre ubh inntí;</span>
<lb n="26"/><span>caithfidh tú dhul suas go bárr an chrainn agus na h-</span>
<lb n="27"/><span>uibheacha thabhairt anuas gan aon cheann aca bhriseadh.</span>
<lb n="28"/><span>Ma mhilleann tú no ma sgoilteann tú an crann agus</span>
<lb n="29"/><span>muna rabh (bh-fuil) na h-uibheacha agad damh báinfidh me</span>
<lb n="30"/><span>an ceann díot anocht.”</span></p>
<lb n="31"/>
<lb n="32"/><p><span>D'imthigh Domhnal ansoir to an áit ann a rabh an</span>
<lb n="33"/><span>crann acht nuair a thug sé iarraidh a dhul dá chómhair</span>
<lb n="34"/><span>(near) thoisigh an crann aig briseadh agus aig sgoilteadh.</span>
<lb n="35"/><span>Is ioma iarraidh a thug sé dreapaireacht a dheanadh suas</span>
<lb n="36"/><span>air an chrann acht ni rabh gar do ann; bhriseadh cuid de</span>
<lb n="37"/><span>na geugaibh leis an g-cómhnuidhe agus b'eigin do stad fa</span>
<lb n="38"/><span>dheireadh agus suidhe sios cráidhte go leór.  Nuair a</span>
<lb n="39"/><span>righne sé sgíthisde rest d'feuch sé leis an nead a</span>
<lb n="40"/><span>chreachadh arís acht nior eirigh leis, agus bhí sé aig siubhal</span>
<lb n="41"/><span>thart fá an chrann, nuair a thainic an bhean óg le na</span>
<lb n="42"/><span>dhínnear.</span></p>
<lb n="43"/>
<lb n="44"/><p><span>D'iarr sí air suidhe síos agus go bh-feuchfadh seise an</span>
<lb n="45"/><span>d-tiocfadh léithe na h-uibheacha a fhaghail.  Indiaigh a</span>
<lb n="46"/><span>dhínnear thug sí tuadh do Dhomhnall agus dubhairt leis</span>
<lb n="47"/><span>go g-caithfeadh sé ceithre ceathramhnacha a dheanadh dhí</span>
<lb n="48"/><span>agus a g-cur thart fa an chrann agus go n-eireóchadh</span>
<lb n="49"/><span>leis na h-uibheacha a thabhairt anuas.  “B'fheárr liom</span>
<lb n="50"/><span>an ceann a chailleadh 'ná sin a dheanadh” ars eisean.</span>
<lb n="51"/><span>“Chó n'il gar á g-caint” ars eise, “caithfidh tú an rud</span>
<lb n="52"/><span>a deirim leat a dheanadh nó muna n-deanair ní thig</span>
<lb n="53"/><span>liom-sa ná leat-sa na h-uibheacha a fhághail agus bainfear</span>
<lb n="54"/><span>an ceann díot-sa anocht agus ni thug mise ó'n bhaile thú</span>
<lb n="55"/><span>le do bhás a tharraingt ort; mar sin de, dean</span>
<lb n="56"/><span>mar iarraim ort.  So buideal íoc-shláinte agus</span>
<lb n="57"/><span>cuimil damh é nuair a thiocfas tú anuas agus beidh</span>
<lb n="58"/><span>mise có slán, fallain agus bhidheas aríam”.  Gidh gur</span>
<lb n="59"/><span>mór a chuaidh sé anághaidh thóla Dhomhnaill a leithid sin</span>
<lb n="60"/><span>de dhroch-bhuile ill-usage a thabhairt uirrí, ghlac sé a</span>
<lb n="61"/><span>cómhairle agus d'eirigh leis a dhul suas air an chrann.</span>
<lb n="62"/><span>Nuair a tháinic sé anuas chuimil sé an íoc-shláinte do'n</span>
<lb n="63"/><span>mnaoi óig agus sheas sí suas có maith agus bhí aríamh.</span>
<lb n="64"/><span>Chur sí cuntas air na h-uibheacha agus ní bh-fuair sí ann</span>
<lb n="65"/><span>acht triúr agus d'fhiosruigh sí de Dhomhnall cad é d'eirigh</span>
<lb n="66"/><span>do'n cheann eile nó ar bhris sé é.  Dubhairt sé gur bhrís.</span>
<lb n="67"/><span>Rug sí air an tuadh agus gheárr sí an ladhar bheag dí</span>
<lb n="68"/><span>féin agus righne sí ubh dhe.  “Bí aig siubhal thart go d-</span>
<lb n="69"/><span>tí an tráthnóna” ar si “agus tiocfaidh m'athair chugad</span>
<lb n="70"/><span>agus nuair a chidhfidh sé go bh-fuil na h-uibheacha agad</span>
<lb n="71"/><span>dó, bhearfaidh sé buidheachas mór duit acht bí air d'fhaichil</span>
<lb n="72"/><span>(= faicil) roimhe nó cuirfidh sé geur ort go fóil.”</span>
<lb n="73"/><span>Thainic an maighistir agus thug Domhnall na h-uibheacha</span>
<lb n="74"/><span>dho.  “Is tú an buachaill is feárr a bhí agam ariamh”</span>
<lb n="75"/><span>ar sé.</span></p>
<lb n="76"/>
<lb n="77"/><p><span>An tríomhadh lá bhí an maighistir 'nna shuidhe roimh</span>
<lb n="78"/><span>Dhomhnall, mar budh ghnáthach, agus nuair a d'fhiafruigh</span>
<lb n="79"/><span>sé, “cad é tá le deanadh agam indiu”? thaisbean an</span>
<lb n="80"/><span>maighistir árdan bán dó agus dubhairt leis go g-</span></p>
</div>
<pb n="112"/>
<div><lb n="81"/><p><span>caithfeadh sé caislean agus cúirt a dheanadh ann, le</span>
<lb n="82"/><span>bealaighe móra agus ballaidhe, abhuill (úbhall-ghort)</span>
<lb n="83"/><span>agus gárrdha a m-beidheadh an uile chineal crann agus</span>
<lb n="84"/><span>luibh annta d'ar fhás aríamh i n-garrdha duine uasail</span>
<lb n="85"/><span>agus muna m-beidh sin deanta agad roimh an oidhche</span>
<lb n="86"/><span>bainfidh mise an ceann díot,” ár sé.</span></p>
<lb n="87"/>
<lb n="88"/><p><span>Thug Domhnal leis a chuid óirneis agus thoisigh air an</span>
<lb n="89"/><span>árdan bán agus d'oibrigh chó cruaidh agus thainic leis,</span>
<lb n="90"/><span>acht is mó bheidheadh sgríobhtha aig cearc i d-taobh claoidhe</span>
<lb n="91"/><span>lá gréine 'ná bhí glanta amach aige nuair a thainic</span>
<lb n="92"/><span>inghean a mhaighistir lé n-a dhínnear chuige.  D'iarr sí</span>
<lb n="93"/><span>air suidhe síos agus a dhínnear a dheanadh agus go bh-</span>
<lb n="94"/><span>feuchfadh seise cad é thiocfadh leithe a dheanadh.  Tharraing</span>
<lb n="95"/><span>sí ceirtlin de shnádh shíoda as a póca agus thómhas sí</span>
<lb n="96"/><span>thart fad agus leathad an chaisleain leithe agus ní</span>
<lb n="97"/><span>luaithe bhí sin deanta 'ná d'eirigh suas caislean bréagh</span>
<lb n="98"/><span>áluinn a bhí maith go leór aig righ Eireann.  Mar a g-</span>
<lb n="99"/><span>ceadna leis an abhuill agus leis an uile rud d'ar iarr</span>
<lb n="100"/><span>a h-athair a bheith deanta, leag sí an snáidhe síoda thart</span>
<lb n="101"/><span>air agus d'eirigh sé suas réidh, críoch-nuighthe, air dhóigh</span>
<lb n="102"/><span>nach rabh locht no spíd fault le faghail orrtha aig</span>
<lb n="103"/><span>aon neach faoi an domhain.</span></p>
<lb n="104"/>
<lb n="105"/><p><span>(Lé bheith leanta).</span></p>
<lb n="106"/>
<lb n="107"/><p/></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Donegal Irish.

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Donegal Irish.

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
