Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Abhráin Ghaedhilge an Iarthair, an Chéad Chuid</title><author><name type="main">Údair éagsúla, bailithe ag Mícheál Ó Tiománaidhe</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">C153</note>
                         <note type="L">3</note>
                         <note type="B">1906</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2013</date><idno>C153</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><bibl><title>Abhráin Ghaedhilge an Iarthair, an Chéad Chuid</title><author>Údair éagsúla, bailithe ag Mícheál Ó Tiománaidhe</author><imprint><publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher><date>1906</date></imprint>
 </bibl></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>Reamhrádh.</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>Ní raibh éan ríoghacht ar dhruim uachtar na talmhana nach</span>
<lb n="4"/><span>raibh filidhe ionnta ag cumadh abhrán, rannta, agus dánta</span>
<lb n="5"/><span>a d'fhóir do mhuinntir na ríoghachta, 'sé sin ag moladh agus</span>
<lb n="6"/><span>ag cáineadh léir mar d'fhóir do na daoine, agus i dteangaidh</span>
<lb n="7"/><span>ar bith a raibh na habhráin cumtha bhí togha agus fíor-sgoth</span>
<lb n="8"/><span>na teangadh ins an bhfilidheacht.</span></p>
<lb n="9"/>
<lb n="10"/><p><span>Anois, a mhaca léighinn, tugaidh faoi deara gur thrácht</span>
<lb n="11"/><span>mé ar fhilidhe thart amuigh, agus ní fhuil i n-a gcuid filidh-</span>
<lb n="12"/><span>eachta acht lóchán i n-áit an choirce ar ghualainn fíor-</span>
<lb n="13"/><span>fhilidheachta gaedhealaighe Cloinne Mhílidh; mar ó aimsir</span>
<lb n="14"/><span>Ollaimh Fódla go dtí an tráth a chuir Poighning a stadóid</span>
<lb n="15"/><span>i bhfoirm i gCill Choinnigh, ní fhuil léigheadh ná innsin sgéil</span>
<lb n="16"/><span>ar abhráin, dánta, rannta, marthain, laoithe agus ceol</span>
<lb n="17"/><span>fileadh agus bárd fíor-chloinne Gaedheal.</span></p>
<lb n="18"/>
<lb n="19"/><p><span>Ó'n tráth sin anuas thoisigh náimhde na tíre ag cur gach</span>
<lb n="20"/><span>riaghla ní ba damáistighe ioná a chéile i bhfoirm leis an</span>
<lb n="21"/><span>nGaedhilig agus gach nídh bhí gaedhealach a mharbhadh amach</span>
<lb n="22"/><span>is amach i gceann na leabhra agus gach nidh eile a dhoghadh.</span></p>
<lb n="23"/>
<lb n="24"/><p><span>I n-aghaidh an mhéid sin níor theip na filidhe gan a</span>
<lb n="25"/><span>meabhair do chur thar riocht ag cumadh abhrán agus sean-</span>
<lb n="26"/><span>dánta beannuighthe a d'fhóir do mhacántacht, mánlaidheacht</span>
<lb n="27"/><span>agus Críostamhlacht; agus thar éis iad seo a chumadh chuireadh</span>
<lb n="28"/><span>siad i n-umhail do na daoine iad i nglan-mheabhair, i riocht</span>
<lb n="29"/><span>gur sháruigh sé gríodar Shasana an Ghaedhilg a mharbhadh</span>
<lb n="30"/><span>mar gheall ar obair na bhfileadh a bheith clódhbhuailte ina</span>
<lb n="31"/><span>n-intinn.  Agruighim sibh a léightheoirí, léighigidh iomlán</span>
<lb n="32"/><span>an leabhair seo, agus clodhbhuailigidh i nbhur n-intinn, gach</span>
<lb n="33"/><span>uile fhocal dá bhfuil faoi n-a fhalach, mar ó thárla gur</span>
<lb n="34"/><span>choinnigh na habhráin an chuid is mó de'n Ghaedhilig beo i</span>
<lb n="35"/><span>nÉirinn i n-aimsir ríoghaltais Eilíse gan dí-dearbhadh</span>
<lb n="36"/><span>ar bith sgapfaidh sibh-se solas fíor-Ghaedhealach na sean-</span>
<lb n="37"/><span>fhileadh ar fhead agus leithead sean Inis Fáil, agus is</span>
<lb n="38"/><span>iomdha fíor-Ghaedheal agaibh a chuirfeas paidir le n-a</span>
<lb n="39"/><span>n-anam de bhárr an fhíor-eolais chruinn a d'fhág filidhe an</span>
<lb n="40"/><span>Iarthair agaibh.</span></p>
<lb n="41"/>
<lb n="42"/><p><span>Gabhaim buidheachas le Uilliam Seartál agus Micheál</span>
<lb n="43"/><span>Mac Ruaidhrí, óir 'siad a chuidigh liom nuair bhí an leabhar</span>
<lb n="44"/><span>dh'á cheartughadh.</span></p>
<lb n="45"/>
<lb n="46"/><p><span>Micheal Ua Tiománaidhe.</span>
<lb n="47"/></p>
</div>
<pb n="4"/>
<div><lb n="48"/><p><span>FILIDHEACHT IARRUIS.</span></p>
<lb n="49"/>
<lb n="50"/><p><span>RIOCARD BAIRÉAD, AN FILE.</span></p>
<lb n="51"/>
<lb n="52"/><p><span>Rugadh Riocard Bairéad, an file, 'sa mbliadhain</span>
<lb n="53"/><span>seacht gcéad déag naoi mbliadhna fichead, ins an mbaile</span>
<lb n="54"/><span>a nglaoidhtear Bearaic air, sé mhíle ó Bhéal an Mhuirthid.</span>
<lb n="55"/><span>Togha sgoláire bhí ann.  Thiocfadh leis ceithre nó cúig</span>
<lb n="56"/><span>cinn de theangthacha a labhairt agus a mhúineadh.  Ar an</span>
<lb n="57"/><span>ádhbhar sin bhí sé ina mháighistir sgoile ag tabhairt oidis</span>
<lb n="58"/><span>do chloinn mhór-uaisle na tíre a thiocfadh chuige.</span></p>
<lb n="59"/>
<lb n="60"/><p><span>Phós sé bean a dtugthaoi Nancy Tallot uirthi.  Inghean</span>
<lb n="61"/><span>duine uasail b'eadh í.  Badh é an chaoi ar imthigheadar le</span>
<lb n="62"/><span>chéile as teach damhsa, agus bhí a hathair, Seághan Tallot,</span>
<lb n="63"/><span>ar an Talach le báinidhe faoi'n inghin imtheacht leis.  Rugadh</span>
<lb n="64"/><span>beirt inghean dóibh, agus phós bean aca cosantóir cuan</span>
<lb n="65"/><span>agus caladh, agus bhíodar ina gcomhnaidhe ar an gClochán</span>
<lb n="66"/><span>Liath, i nDún na nGall tamall gearr ó shoin.  Bhí sé</span>
<lb n="67"/><span>timcheall cúig troighthe agus ocht n-órlaigh ar áirde,</span>
<lb n="68"/><span>teann, agus gruag fhionn air.  D'athruigh sé a áit chomh-</span>
<lb n="69"/><span>naidhthe ó Bhearaic go Cárn, agus chomhnuigh sé annsin nó</span>
<lb n="70"/><span>go bhfuair sé bás, ar an ochtmhadh lá de Mhí na Nodlag,</span>
<lb n="71"/><span>1819.</span></p>
<lb n="72"/>
<lb n="73"/><p><span>Adhlacadh é i Mainistir na Croise agus suim bliadhanta</span>
<lb n="74"/><span>ó shoin thóig an t-Athair Pádraig Ó Raghallaigh leacht os</span>
<lb n="75"/><span>a chionn agus feart laoi i nGeadhilg air.  Feictí a</span>
<lb n="76"/><span>theach ar an gCárn go dtí an bhliadhain 1865.  Teach</span>
<lb n="77"/><span>ceann-tuighe cluthmhar bhí ann, dá nó trí sheomra ann,</span>
<lb n="78"/><span>agus gáirdín deas bláthmhar amach ar a aghaidh.  Bhí sé</span>
<lb n="79"/><span>ina fhile chumasach, éigeantach gan aimhreas.</span></p>
<lb n="80"/>
<lb n="81"/><p><span>DOIMHNIC AGUS SÉAMUS COSGAR.</span></p>
<lb n="82"/>
<lb n="83"/><p><span>Beirt dearbhráthair b'eadh iad, agus dhá fhile freisin.</span>
<lb n="84"/><span>Bhí Doimhnic ina fheilméara.  Fear mór neartmhar a bhí</span></p>
</div>
<pb n="5"/>
<div><lb n="85"/><p><span>ann, agus b'é an fear a b'fheárr ag caitheadh cloch-nirt,</span>
<lb n="86"/><span>agus an léimeadóir a b'fhearr a bhí le fághail an uair</span>
<lb n="87"/><span>sin.</span></p>
<lb n="88"/>
<lb n="89"/><p><span>Bhí Séamus ina fhear-siopa ins an nGeata Mór.  B'é</span>
<lb n="90"/><span>an daimhseóir agus an fear ceóil ar na píoba agus ar</span>
<lb n="91"/><span>an mbeidhlín a b'fearr ins an gconndae é.</span></p>
<lb n="92"/>
<lb n="93"/><p><span>D'fhoghluimeadar Laidin, Fraincis, agus Gearmánais</span>
<lb n="94"/><span>comh maith le Béarla agus Gaedhilg cois na teineadh.</span></p>
<lb n="95"/>
<lb n="96"/><p><span>Ní dheachadar lá ariamh ar sgoil, acht níor fhág sin gan</span>
<lb n="97"/><span>foghluim iad.  Rugadh iad ins an mbaile a dtugtar Agúl</span>
<lb n="98"/><span>air, i bparáiste Bheannchuir, Phós Séamus inghean duine</span>
<lb n="99"/><span>uasail ar bh'ainm di Máire Ní Robastúin.  Bhí deis mhaith</span>
<lb n="100"/><span>aici.  Ba mhian le Séamus an Geata Mór fhágháil, agus</span>
<lb n="101"/><span>a dhul ina chomhnaidhe do'n Valley Green, acht dhiúltaigh</span>
<lb n="102"/><span>Máire, a bhean, a dhul leis nó go ndeárna sé an t-abhrán</span>
<lb n="103"/><span>seo, “A Mháire atá díchéille ort mara dtigidh tú chun an</span>
<lb n="104"/><span>tsléibhe.”</span></p>
<lb n="105"/>
<lb n="106"/><p><span>D'imthigh sí leis annsin.  Bochtuigheadh iad ins an droch-</span>
<lb n="107"/><span>shaoghal.  Bhí Séamus le linn a óige ag dul thart le</span>
<lb n="108"/><span>paca ag díol earradh.  Casadh fear as Iarros leis</span>
<lb n="109"/><span>i gConndae na Mídhe, agus ualach croicne ar a dhruim</span>
<lb n="110"/><span>aige dhá ndíol.  Adubhairt an fear, “A Shéamuis!  A</span>
<lb n="111"/><span>Shéamuis! céard tháinig oraibh nuair atá tú ag imtheacht</span>
<lb n="112"/><span>mar sin?”  “Ó,” ar seisean, ag caitheamh an mhála</span>
<lb n="113"/><span>croicne dhe, “Is iomdha croiceann a chuireanns an óige</span>
<lb n="114"/><span>dhe.”</span></p>
<lb n="115"/>
<lb n="116"/><p><span>Tháinig Séamas ina chomhnaidhe go Cill tSéine nuair</span>
<lb n="117"/><span>a bochtuigheadh é, agus d'fhan sé ann nó go bhfuair sé</span>
<lb n="118"/><span>bás.  Tá sé adhlaicthe i gCill tSéine.  Tóigeadh leacht</span>
<lb n="119"/><span>dhó agus feart laoi air.  Is dóigh go bhfuil Doimhnic</span>
<lb n="120"/><span>adhlaicthe ins an roilic chéadna.  Chumadar mórán abhrán</span>
<lb n="121"/><span>féimeamhail.</span>
<lb n="122"/></p>
</div>
<pb n="6"/>
<div><lb n="123"/><p><span>PÁDRAIG DAIBHID.</span></p>
<lb n="124"/>
<lb n="125"/><p><span>Rugadh an “Táilliúir Gorm,” mar ghlaoidhtear air, i</span>
<lb n="126"/><span>n-Árd Mór, trí mhíle ó Bhéal an Mhuirthid.  File b'eadh</span>
<lb n="127"/><span>é.  Bhí sé ina chomhnaidhe ar Inis Bigil nuair bhí sé ina</span>
<lb n="128"/><span>stócach le n-a mháthair mar mhaor.  Chuaidh sé as sin go</span>
<lb n="129"/><span>Cúige Uladh, agus d'fhoghluim sé an cheird táilliúireachta.</span></p>
<lb n="130"/>
<lb n="131"/><p><span>Nuair tháinig sé ar ais ag á n-a mháthair go h-Inis</span>
<lb n="132"/><span>Bigil bhí culaidh ghorm air, agus ghlaoidheadh an “Táil-</span>
<lb n="133"/><span>liúir Gorm” air dá bhárr sin.  Phós sé bean i n-Acaill</span>
<lb n="134"/><span>a raibh gabhaltas talmhan aici.  Bhí ceathrar nó cúigear</span>
<lb n="135"/><span>de chlainn mar chúram ortha.  Cailleadh a bhean agus</span>
<lb n="136"/><span>phós sé ath-uair, agus chaith sé a shaoghal ag imtheacht ag</span>
<lb n="137"/><span>táilliúireacht ó theach go teach i n-Acaill, agus ag cumadh</span>
<lb n="138"/><span>abhrán.  Is é chum “An t-Iorla,” agus “Nóra Dheas na</span>
<lb n="139"/><span>gCraobh-fholt Ní Bheáidh.”  Fear siamsamhail a bhí ann.</span>
<lb n="140"/><span>Chum sé go leor d'abhránaibh Acla.  Níl sé ró-fhada ó</span>
<lb n="141"/><span>fuair sé bás.  Fear plucach dubh buidhe gearr-adhast-</span>
<lb n="142"/><span>rach giortach beo bríoghmhar bhí ann.  Tá sé adhlaicthe i</span>
<lb n="143"/><span>n-Uachtar Acla.  Mhair sé ceithre fichid bliadhain.</span></p>
<lb n="144"/>
<lb n="145"/><p><span>SGÉIMH RINN NA FEIRSDE.</span></p>
<lb n="146"/>
<lb n="147"/><p><span>Is mithid dom léigheadh ar Sgéimh Rinn na Feirsde,</span>
<lb n="148"/><span>An taobh úduigh Eachnais ó íochtar,</span>
<lb n="149"/><span>A dtigeann deallradh ó'n ngréin le séan ar maidin,</span>
<lb n="150"/><span>Is ní théidheann sé ar ais go dtí an oidhche.</span>
<lb n="151"/><span>Níl duibhthean 'sa spéir ann ná préachadh ceathanna,</span>
<lb n="152"/><span>Is cuma cia'n taobh a shéidfeadh an ghairbh-shíon,</span>
<lb n="153"/><span>Tá fasgadh is féar le fághail ag an eallach ann,</span>
<lb n="154"/><span>Ní bréag nach fada a cuid faorthainn.</span>
<lb n="155"/></p>
</div>
<pb n="7"/>
<div><lb n="156"/><p><span>Tídheacht na mí-mheadhoin nach breagh deas an t-amharc,</span>
<lb n="157"/><span>A bheith ar bhruach na Feirsde gach taobh dhí,</span>
<lb n="158"/><span>An searrach is an laogh ar na mínte macrasach,</span>
<lb n="159"/><span>Is uain ag reatha le caoirigh ann.</span>
<lb n="160"/><span>Tá an coileach 'sa bhfraoch is a chírín dearg,</span>
<lb n="161"/><span>An chearc le n-a thaobh i dtom cíob' is nead aici,</span>
<lb n="162"/><span>I mí na bhFaoillidhe bíonn spíonnáin aibidh ann,</span>
<lb n="163"/><span>Is ubhla 'leagan na gcraobh ann.</span></p>
<lb n="164"/>
<lb n="165"/><p><span>Tá an t-óg is an críon saor ó pheacadh,</span>
<lb n="166"/><span>Is ní liathadh cailleach le haois ann,</span>
<lb n="167"/><span>Tá guidhe na naomh go síorraidhe aca,</span>
<lb n="168"/><span>Is saoghal breágh fada ag na daoine.</span>
<lb n="169"/><span>Tá macras san oidhche ar chaomhthacht leabtha,</span>
<lb n="170"/><span>Bean an tighe ag claonadh ina croidhe le carthanas,</span>
<lb n="171"/><span>Ar deireadh an tsiams' bíonn dís le baisteadh ann,</span>
<lb n="172"/><span>Is fuighleach bainne ag na naoidheanáin.</span></p>
<lb n="173"/>
<lb n="174"/><p><span>Tá an traghna 'sa móin-fhéar tráthnóna is ar maidin,</span>
<lb n="175"/><span>Go mór-mhór i dtosach na hoidhche,</span>
<lb n="176"/><span>Go mbadh aoibhneas trí Fódhla é ceol na mbeacha,</span>
<lb n="177"/><span>Ag tógbháil meala de chraoibh ann.</span>
<lb n="178"/><span>Tá sluaighte de na cuachaibh ag ceo na maidne ann,</span>
<lb n="179"/><span>Ag síor-sheinnm nótaí ceoil is carthanas.</span>
<lb n="180"/><span>Tá an londubh is an smóilín le córas ag freagairt,</span>
<lb n="181"/><span>Ar bhruach na Feirsde le pléisiúr.</span></p>
<lb n="182"/>
<lb n="183"/><p><span>Tá an coraidhe ó'n díg ann faoi n-a chuid beanna,</span>
<lb n="184"/><span>Go síorraidhe ag faire ar na mámaibh,</span>
<lb n="185"/><span>Tá an eilit is an laogh ag suidhe ar a mbainne,</span>
<lb n="186"/><span>Sínte ar leabthacha fásaigh.</span>
<lb n="187"/><span>Tá an broc is an míol mhaighe, naosga is feadóga,</span>
<lb n="188"/><span>Crotach, cearc fhraoich, creabhair, cuach, is lachain ann,</span></p>
</div>
<pb n="8"/>
<div><lb n="189"/><p><span>Tá coiníní ag síolradh go líonmhar fairsing,</span>
<lb n="190"/><span>Is 's aoibhinn an eala ar snámh ann.</span></p>
<lb n="191"/>
<lb n="192"/><p><span>An fear a shiubhal Éire le pléisiúr tamall,</span>
<lb n="193"/><span>Le ól is le aiteas an tsaoghail,</span>
<lb n="194"/><span>Máighistirí an ghéim nárbh' fhéidir a marbhadh,</span>
<lb n="195"/><span>Le féasta ag maithe na tíre.</span>
<lb n="196"/><span>Is iomdha sin réice go géar a bhreathnuigh mé,</span>
<lb n="197"/><span>Fairrge, sléibhte, is éadan machaire,</span>
<lb n="198"/><span>Go mba comhrádh a bhéil idir aer is talamh,</span>
<lb n="199"/><span>An sway a bheith ag Feirsid a choidhche.</span></p>
<lb n="200"/>
<lb n="201"/><p><span>Tá uibhir na hÉireann ina dhiaidh go deacrach,</span>
<lb n="202"/><span>'Sé sin an top leis an bhfírinne,</span>
<lb n="203"/><span>Gur b'í abhainn Cill-tSéine sgéimh gach glan-uisge,</span>
<lb n="204"/><span>I mbéal an lán-mhara 'chaon oidhche.</span>
<lb n="205"/><span>Bradáin an tséasúir ag éirighe ar charraig ann,</span>
<lb n="206"/><span>Breac ina léim ina dhiaidh go macrasach,</span>
<lb n="207"/><span>Dheamhan iasg ar an gcéibh dhá mhéad a ghradaim,</span>
<lb n="208"/><span>Nach féidir a cheapadh le líon ann.</span></p>
<lb n="209"/>
<lb n="210"/><p><span>Le fear-is-bárr ádh' tá áit ar an bhFeirsid,</span>
<lb n="211"/><span>Nuair árduigheas neart gaoithe móire.</span>
<lb n="212"/><span>Tá caladh an bháid ann is fearr ó Ghaillimh,</span>
<lb n="213"/><span>Go cuan Chill Alaidh ar an gcósta.</span>
<lb n="214"/><span>Tá curaigh thar sáile gach lá breágh ag reatha ann,</span>
<lb n="215"/><span>Luingis na Spáinne is málaí tobac ortha,</span>
<lb n="216"/><span>Tá Doimhnic is Seághan ag dul stácadh ghá chathadh,</span>
<lb n="217"/><span>Nach maith an rud baile de'n tsórt sin?</span></p>
<lb n="218"/>
<lb n="219"/><p><span>Chum Doimhnic Cosgar an t-abhrán seo faoi áit a</span>
<lb n="220"/><span>dtugtar Rinn na Feirsde air, idir Cnoc a' Logha agus</span>
<lb n="221"/><span>Baile a' Chruaidh.  Bhí an file féin ina chomhnaidhe ann.</span>
<lb n="222"/></p>
</div>
<pb n="9"/>
<div><lb n="223"/><p><span>MO HAITÍN Ó!</span></p>
<lb n="224"/>
<lb n="225"/><p><span>Tráthnóna ciúin a ghluais me chun siúbhail,</span>
<lb n="226"/><span>Oidhche i ndeireadh seachtmhaine,</span>
<lb n="227"/><span>Go teach an óil thóg me mo sheolta.</span>
<lb n="228"/><span>Ar spórt is ar ghreann a tharraing mé.</span>
<lb n="229"/><span>Bhí an dá Mhícheál b'fhiuntaighe cáil,</span>
<lb n="230"/><span>Mé féin is lán mo bhata liom,</span>
<lb n="231"/><span>Go dtáinig an feadhaim as an Ráith-bháin,</span>
<lb n="232"/><span>A sgiob ins an aer an hata uaim.</span></p>
<lb n="233"/>
<lb n="234"/><p><span>Curfá.</span></p>
<lb n="235"/>
<lb n="236"/><p><span>Ó go deo mo haitín ó!</span>
<lb n="237"/><span>Mo dhíon, mo sgáth, 's m'fhasgadh é,</span>
<lb n="238"/><span>Is gurab é an sluagh sidhe a d'árduigh an ghaoth,</span>
<lb n="239"/><span>Is sgiob ins an aer mo hata uaim.</span></p>
<lb n="240"/>
<lb n="241"/><p><span>De siuparfine mo Charoline,</span>
<lb n="242"/><span>Waterproof ins an bhfaisiun é,</span>
<lb n="243"/><span>Níor caitheadh é acht le bliadhain,</span>
<lb n="244"/><span>Ó ceannuigheadh thall i mBreatain é;</span>
<lb n="245"/><span>Tá mo cheann nochtuighthe anois ag an ngréin,</span>
<lb n="246"/><span>Tá sé dhá chaitheamh anois i Sasana,</span>
<lb n="247"/><span>Céad faraoir géar ó sgar mé leis,</span>
<lb n="248"/><span>Ní'l caipín, wig, ná hata agam.</span></p>
<lb n="249"/>
<lb n="250"/><p><span>Curfá.</span></p>
<lb n="251"/>
<lb n="252"/><p><span>Ó go deo mo haitín ó! agus 7c.</span></p>
<lb n="253"/>
<lb n="254"/><p><span>Leig mé sgread thart síos i bhfad,</span>
<lb n="255"/><span>Mo cháirde lucht na Feilme,</span>
<lb n="256"/><span>Dá mbeadh siad ann ní bhéidhinn-se fann,</span>
<lb n="257"/><span>A maith go bráthach ní cheilfidh mé;</span></p>
</div>
<pb n="10"/>
<div><lb n="258"/><p><span>Ghluais aníos ocht gcéad nó naoi</span>
<lb n="259"/><span>Go leasgaidh lúthmhar aigeantach,</span>
<lb n="260"/><span>A rachadh i dtreas le lucht na gcleas,</span>
<lb n="261"/><span>Ná cuirfeadh ar ais mo hata chugam.</span></p>
<lb n="262"/>
<lb n="263"/><p><span>Curfá.</span></p>
<lb n="264"/>
<lb n="265"/><p><span>Ó go deo mo haitín ó! agus 7c.</span></p>
<lb n="266"/>
<lb n="267"/><p><span>Cé casadh dham ann acht Pádraig Ó Ruadháin,</span>
<lb n="268"/><span>Gach am budh é mo charaid é,</span>
<lb n="269"/><span>Fear a dhéanfadh desk, comhra, is press,</span>
<lb n="270"/><span>'Sé an ceárdaidhe is fearr go Gaillimh é;</span>
<lb n="271"/><span>Gan fuacht, gan sgáth, thóig sé an sábh,</span>
<lb n="272"/><span>Go speireadh sé Fionn Bhearra dhom,</span>
<lb n="273"/><span>An rí ar an sluaigh-sidhe,</span>
<lb n="274"/><span>Mara gcuirfeadh ar ais an hata chugam.</span></p>
<lb n="275"/>
<lb n="276"/><p><span>Curfá.</span></p>
<lb n="277"/>
<lb n="278"/><p><span>Ó go deo mo haitín ó! agus 7c.</span></p>
<lb n="279"/>
<lb n="280"/><p><span>Seághan 'ac Aodha mo charaid chríosta,</span>
<lb n="281"/><span>Chuir sé rí Ó Dubhda faoi,</span>
<lb n="282"/><span>Patsey Lyons go lúthmhar righin,</span>
<lb n="283"/><span>Ba mhaith é Pádraig a Búrca ann;</span>
<lb n="284"/><span>An ceannphort bhí ar na fir,</span>
<lb n="285"/><span>Badh é Pádraig Ó Flannagáin,</span>
<lb n="286"/><span>Rug sé ar an spáid go gcartuigheadh sé an ráith,</span>
<lb n="287"/><span>Is chaith siad ar ais an hata chugam.</span></p>
<lb n="288"/>
<lb n="289"/><p><span>Curfá.</span></p>
<lb n="290"/>
<lb n="291"/><p><span>Ó go deo mo haitín ó! agus 7c.</span></p>
<lb n="292"/>
<lb n="293"/><p><span>Séamus Ó h-Eidhin chuaidh amach tráthnóna lá samhraidh</span>
<lb n="294"/><span>ag spaisdeoireacht, d'árduigh an ghaoth, agus sguab an</span>
<lb n="295"/><span>sluaigh sidhe an hata dhe ag an Ráith-bháin, bun Néifin.</span>
<lb n="296"/><span>Fear d'árbh' ainm Houston a rinne an t-abhrán.  Máigh-</span></p>
</div>
<pb n="11"/>
<div><lb n="297"/><p><span>istir sgoile agus file a bhí ann.  Cailleadh é timcheall</span>
<lb n="298"/><span>dhá fhichid bliadhain ó shoin.  Sgríobhas síos an t-abhrán</span>
<lb n="299"/><span>ó Antoine Mac Aodha, Ráth Coill.  Tá fonn croidheamhail</span>
<lb n="300"/><span>mear leis.</span></p>
<lb n="301"/>
<lb n="302"/><p><span>AN CHAOIN-RÓISE.</span></p>
<lb n="303"/>
<lb n="304"/><p><span>Seo Róise péacach na modh réidhe,</span>
<lb n="305"/><span>Is deise méin croidhe is cruaidh,</span>
<lb n="306"/><span>Ní gile réalta na solas éan-oidhche,</span>
<lb n="307"/><span>Ná an t-ór baortha bhí i mbárr do ghruaidh'.</span>
<lb n="308"/><span>Is tú deise méara ag seinnm ar théadaibh,</span>
<lb n="309"/><span>Ná bean ar station ina sorm sámh shuain,</span>
<lb n="310"/><span>An n-eadh nach truagh leat féin aon fhear i n-Éirinn</span>
<lb n="311"/><span>Bheith ag dul i n-éag 'sa ghrádh ins an uaigh.</span></p>
<lb n="312"/>
<lb n="313"/><p><span>A Róise mhaiseach thug mór-thaithneamh</span>
<lb n="314"/><span>Is spéis do'n ghreann!</span>
<lb n="315"/><span>Is go bhfuil díon ceathrair ins gach dlaoi fhada,</span>
<lb n="316"/><span>Dá bhfuil ó fhéar go ball;</span>
<lb n="317"/><span>Píob cailce taobh ghainimh ag á n-a cailleadh leat,</span>
<lb n="318"/><span>Gaedhil is Gaill,</span>
<lb n="319"/><span>Nó an truagh leat mise a bheith caoin caithte,</span>
<lb n="320"/><span>Ag dul i n-éag de do gheall.</span></p>
<lb n="321"/>
<lb n="322"/><p><span>Tá fiche fionn-chiabh ar feadh a cinn siar,</span>
<lb n="323"/><span>Síor lonnradh 's ag fás mar an deór,</span>
<lb n="324"/><span>Nach bhfeiceann sibh an treillse mar is mian linn,</span>
<lb n="325"/><span>Atá ar bhláth na n-ór;</span>
<lb n="326"/><span>A chriostal gorm liath na rosc geal maill-thriall,</span>
<lb n="327"/><span>Is mo litir sgríobhtha liom i mbárr gach ród,</span>
<lb n="328"/><span>Ní mise i n-aonraic a thig go hiondamhail,</span>
<lb n="329"/><span>Acht fir na h-innse atá i ngrádh leis an tseoid.</span>
<lb n="330"/></p>
</div>
<pb n="12"/>
<div><lb n="331"/><p><span>Dá bhfeictheá an fhaoilean maidin aoibhinn,</span>
<lb n="332"/><span>Is í snámh ar an linn,</span>
<lb n="333"/><span>A brollach sgaoilte is an solas tríthe,</span>
<lb n="334"/><span>Mar bhláth na dtom,</span>
<lb n="335"/><span>An eala gléigeal níor chuibhe léithi</span>
<lb n="336"/><span>Faoi n-a páirt a roinn,</span>
<lb n="337"/><span>Is codladh oidhche níor chuir tú díth orm,</span>
<lb n="338"/><span>Le bliadhain gan mhoill.</span></p>
<lb n="339"/>
<lb n="340"/><p><span>Tá ceo meala le bárr blastacht,</span>
<lb n="341"/><span>Ar a béilín binn,</span>
<lb n="342"/><span>Is cobhail cheannan gach laoch aca,</span>
<lb n="343"/><span>Ar a laochraidhe cruinn,</span>
<lb n="344"/><span>Tá dhá leaca ba deise lasadh,</span>
<lb n="345"/><span>Is taithneamh dar liom,</span>
<lb n="346"/><span>Is tú mo ghrádh faluigh' seach mná an domhain,</span>
<lb n="347"/><span>Is éaluigh liom.</span></p>
<lb n="348"/>
<lb n="349"/><p><span>Tá dlaoí luachra ag fás suas léithi,</span>
<lb n="350"/><span>Go h-áit aoidh na mbó,</span>
<lb n="351"/><span>Is sgoith na dtuartha d'fhéar uaibhreach,</span>
<lb n="352"/><span>Is é ag fás faoi dhó,</span>
<lb n="353"/><span>Gile shuarcas níorbh' fhiú a luadh,</span>
<lb n="354"/><span>Le mo leanbháinín óg,</span>
<lb n="355"/><span>Is go ngoireann an chuach ar a dhá gualainn,</span>
<lb n="356"/><span>Gach aon mhaidin chiúin cheóigh.</span></p>
<lb n="357"/>
<lb n="358"/><p><span>Nach ag an gcaoin-Róise atá na naoi n-ór bhall</span>
<lb n="359"/><span>Ar a caoidh-chórnaibh is é fighte go féar,</span>
<lb n="360"/><span>Tá dlaoi treóireach ar shlíghe'n ómra,</span>
<lb n="361"/><span>Síor-lonnradh is ag casadh ina céibh,</span>
<lb n="362"/><span>Tá an nídh is cóir' aici dhár chlaoidh gach óg-fhear,</span>
<lb n="363"/><span>Na trí seóide eile is deise faoi'n ngréin,</span></p>
</div>
<pb n="13"/>
<div><lb n="364"/><p><span>Sí 's ró-ghile 'ná píob óir lile a dhá cích chomh chruinn,</span>
<lb n="365"/><span>Inneach a cuirp is a cléibh.</span></p>
<lb n="366"/>
<lb n="367"/><p><span>An bárd dall Toirdhealbhach Ó Cearbhalláin do bhí ag</span>
<lb n="368"/><span>dul trasna abhann.  Bhí sgata mór ban ag nighe snáith</span>
<lb n="369"/><span>ann.  D'iarr sé bean aca a thabhairt trasna.  Thug ceann</span>
<lb n="370"/><span>aca trasna é.  D'fhiafruigh sé dhi cia'n t-ainm a bhí</span>
<lb n="371"/><span>uirthi.  Dubhairt sí gur Róise a hainm.  Annsin chum</span>
<lb n="372"/><span>sé an t-abhrán seo ghá moladh.  Le fheabhas is righne sé</span>
<lb n="373"/><span>é, bhí an domhan mór ag teacht ag amharc uirri le chomh</span>
<lb n="374"/><span>maith is bhí sí molta.  Do sgríobhas síos an t-abhrán ó</span>
<lb n="375"/><span>Mhicheál Ó Cearbhalláin i n-aice Béal an Mhuirthid,</span></p>
<lb n="376"/>
<lb n="377"/><p><span>NANCY BHÉASACH.</span></p>
<lb n="378"/>
<lb n="379"/><p><span>A Nancy, a rúin, ná tréig mé,</span>
<lb n="380"/><span>Gheobhaidh tú féirín mar gheall orm,</span>
<lb n="381"/><span>Ba is caoirigh, maoin 's éadáil,</span>
<lb n="382"/><span>Muislin Gaedhealach is an céimric,</span>
<lb n="383"/><span>Nuair bhéas mná an tsléibhe 's a ndoisín réidhtigh',</span>
<lb n="384"/><span>Ag triall chun aonaigh 's 'un margaidh,</span>
<lb n="385"/><span>Béad is tú a chéad ghrádh in do rúma glégeal,</span>
<lb n="386"/><span>Is rún do chléibh dod' chealgadh.</span></p>
<lb n="387"/>
<lb n="388"/><p><span>Níor náire dhuit m'aimhdeáil nó i n-áit ins an gconndae,</span>
<lb n="389"/><span>Mé bheith do mo mhnaoi leat mar chéile,</span>
<lb n="390"/><span>Go bráthach do mhuinntir go sásta timcheall,</span>
<lb n="391"/><span>Thú éalódh liom-sa gan spré ar bith,</span>
<lb n="392"/><span>Ní'l áit dhár chuir mé mo lámh in do thimcheall,</span>
<lb n="393"/><span>Nach bhfuil go cinnte an t-ádh is an séan ann,</span>
<lb n="394"/><span>Tá mná faoi lionndubh ins an ród 'do thimcheall,</span>
<lb n="395"/><span>Is mé go binn dóbhtha ag gabháil bhéarsaidhe,</span></p>
</div>
<pb n="14"/>
<div><lb n="396"/><p><span>A bhéilín pháirteach bha bhinne 'ná an chláirseach,</span>
<lb n="397"/><span>Tabhair ó'n mbás mé anois má fhéadair,</span>
<lb n="398"/><span>Seo mo lámh dhuit a mhíle ghrádh geal,</span>
<lb n="399"/><span>Do mhalairt mar chéile nach ndéanfad.</span>
<lb n="400"/><span>Mar an eala bhán ar an loch is í 'snámh,</span>
<lb n="401"/><span>A píob is a brágha ar nós a chéile,</span>
<lb n="402"/><span>Má's mar seo atá cuirim cúl mo láimh'</span>
<lb n="403"/><span>Le do chumann gearr go lá an tSléibhe.</span></p>
<lb n="404"/>
<lb n="405"/><p><span>A Nancy chumhra na mbadail dlúth,</span>
<lb n="406"/><span>Fuasgail dom-sa má fhéadann,</span>
<lb n="407"/><span>Is gurab ionnat atá an Cupid i n-éis mo sgrúdughadh,</span>
<lb n="408"/><span>Saghad go dlúth ó do charaid.</span>
<lb n="409"/><span>Dheamhan craobh ins an dún seo nach bhfuil dúil leat,</span>
<lb n="410"/><span>Ar fheabhas is mhol tú í an stáid-bhean,</span>
<lb n="411"/><span>Acht goidé sin dom-sa ag réadhgadh an chúigeadh,</span>
<lb n="412"/><span>Gan mé is tú a bheith sásta.</span></p>
<lb n="413"/>
<lb n="414"/><p><span>Nach bocht an cás a chuir tú 'un báis mé,</span>
<lb n="415"/><span>Gaoth is báisteach a thabhairt in m'éadan,</span>
<lb n="416"/><span>Nach dtiubharfadh an stáid-bhean searc is grádh dhom,</span>
<lb n="417"/><span>Mar bheadh mná mánla dhá chéile.</span>
<lb n="418"/><span>Tá cách ghá rádh liom go bhfuil neach ins an áit seo,</span>
<lb n="419"/><span>A bhfuil mo ghrádh-sa féin ag dréim leis,</span>
<lb n="420"/><span>Má's mar siúd atá cuirim cúl mo láim',</span>
<lb n="421"/><span>Le do chumann gearr is tá mé réidh leat.</span></p>
<lb n="422"/>
<lb n="423"/><p><span>'Sé mo chreach is mo chrádh nár orduigh Íosa dham,</span>
<lb n="424"/><span>Mé a bheith in mo rígh seal ar Éirinn,</span>
<lb n="425"/><span>Ní mar gheall ar mhaoin ar bha ná ar chaoirigh,</span>
<lb n="426"/><span>Ná ar síodaí breághtha glégeal,</span>
<lb n="427"/><span>Acht mar gheall ar mhnaoi na sgaball mbuidhe,</span>
<lb n="428"/><span>Bhfuil an lasadh is gnaoi i lár a héadain,</span></p>
</div>
<pb n="14"/>
<div><lb n="429"/><p><span>Ag losgadh tíre is ag marbhadh daoine,</span>
<lb n="430"/><span>Mara bhfuighidh sí a mian le bréagadh.</span></p>
<lb n="431"/>
<lb n="432"/><p><span>Nach deas an gléas bheith ar mhalaí sléibhe,</span>
<lb n="433"/><span>Ag foghluim léighinn is dhá thógáil,</span>
<lb n="434"/><span>Is nach deas an gléas a bheith ag siubhal chun aonaigh,</span>
<lb n="435"/><span>Is fíon na Gréige bheith dhá ól ann.</span>
<lb n="436"/><span>Dhá dheis' an gléas ba dheise ná an méid sin,</span>
<lb n="437"/><span>Bheith ar leabaidh léithi ar foghnamh,</span>
<lb n="438"/><span>Dhá dheis' an méid sin ba dheise an gléas,</span>
<lb n="439"/><span>Bheith ag mealladh maighdine is ghá pógadh.</span>
<lb n="440"/><span>Sgríobhas síos an t-abhrán seo ó Phádraig Breathnach,</span>
<lb n="441"/><span>Béal an Mhuirthid.</span></p>
<lb n="442"/>
<lb n="443"/><p><span>SEAGHÁN UA MAOLÁIN.</span></p>
<lb n="444"/>
<lb n="445"/><p><span>A Chéis a' Chuirn mo chúig céad slán leat,</span>
<lb n="446"/><span>Ba dheas an áit a bheith le do thaoibh!</span>
<lb n="447"/><span>Coillte failleagán is ba ina mbuaraigh</span>
<lb n="448"/><span>Is cuideachta shúgach le suidhe chun cláir.</span>
<lb n="449"/><span>Chuaidh ar m'amharc is dalladh m'inntleacht,</span>
<lb n="450"/><span>Ní mór gur léir dhom cnoc thar ghleann,</span>
<lb n="451"/><span>Is anois ó chuaidh mé ó mhaith a dhéanamh,</span>
<lb n="452"/><span>Mo chreach is mo léan gan mé i nDún na nGall.</span></p>
<lb n="453"/>
<lb n="454"/><p><span>A Mhullaigh an réalta is beag mo spéis ionnat,</span>
<lb n="455"/><span>Is eólaidh mé chaith seal in do pháirt.</span>
<lb n="456"/><span>Neach gan treóir mé chuaidh do d'éileamh,</span>
<lb n="457"/><span>Is a liachtaí spéir-ghlan i gcríochaibh Fáil.</span>
<lb n="458"/><span>Is fada i n-Acaill go dubh-chroidheach mé,</span>
<lb n="459"/><span>Gan spórt, gan aiteas a' feitheamh na maol-chnoc réidh,</span>
<lb n="460"/><span>Is í an uaigh mo leabaidh chaol chruaidh,</span>
<lb n="461"/><span>'Gus is malrach gan caoineadh mé.</span>
<lb n="462"/></p>
</div>
<pb n="16"/>
<div><lb n="463"/><p><span>Acaill aoibhinn áluinn is deise bláth,</span>
<lb n="464"/><span>'S is milse féar,</span>
<lb n="465"/><span>Is mall an tráth dhom anois do cháineadh,</span>
<lb n="466"/><span>Is gur mé an bád bocht chaill a stiúr,</span>
<lb n="467"/><span>Tháinig sí chugam ina haisling bréige,</span>
<lb n="468"/><span>A d'fhiosruigh a chéad-fhear clanna dhíom,</span>
<lb n="469"/><span>Mar thiocfadh cailín deas a' mealladh céile,</span>
<lb n="470"/><span>Is mar ceo an tsléibhe d'éalaigh uaim.</span></p>
<lb n="471"/>
<lb n="472"/><p><span>Páirt de mo dhonas ariamh gur phós mé</span>
<lb n="473"/><span>Bean gan eolas is mé i bhfad ó thír,</span>
<lb n="474"/><span>Céile gan cumann ar mhalluigh an t-órd di,</span>
<lb n="475"/><span>Ní bhéinn-se brónach is a bheith dhá díth.</span>
<lb n="476"/><span>Shiubhal mé Sasana is páirt d'Éire,</span>
<lb n="477"/><span>Roinn d'Egypt 'gus an Ghearmáin,</span>
<lb n="478"/><span>Is a liachtaí maighdean óg ariamh a bhréag mé</span>
<lb n="479"/><span>Is gan a dhul dá pléidh leat a Anna Mhór.</span></p>
<lb n="480"/>
<lb n="481"/><p><span>Nach cruaidh mo leabaidh is nach tanaidh m'éideadh,</span>
<lb n="482"/><span>Is nach bocht an céim ag a bhfuilim beo,</span>
<lb n="483"/><span>Faoi gur phós mé an chaile ar aon chor</span>
<lb n="484"/><span>Nach dtiubhradh braon dom de bhainne bó.</span>
<lb n="485"/><span>A Sheagháin Uí Mháille bheirim a bhárr duit</span>
<lb n="486"/><span>Ó'n gcrích Fáil is ó'n domhan go léir,</span>
<lb n="487"/><span>Ar mhaith ar mhúineadh, ar chliú gan aireamh,</span>
<lb n="488"/><span>Ar shínteanas láimhe do bhocht is do thréan.</span></p>
<lb n="489"/>
<lb n="490"/><p><span>Seaghán Ua Maoláin tháinig as Dún na nGall go</span>
<lb n="491"/><span>hAcaill.  Caighnéara a bhí ann.  Phós sé bean i n-Acaill.</span>
<lb n="492"/><span>Tháinig clampar eatortha, thoisigheadar ag troid; níor</span>
<lb n="493"/><span>bh'é sin troid na mbó maol.  B'éigean do Sheaghán Ua</span>
<lb n="494"/><span>Máille éadach na leabtha a roinnt eatortha.  Ní thiubhradh</span>
<lb n="495"/><span>sí fiú braon de bhainne na bó dho agus é ar leabaidh a</span>
<lb n="496"/><span>bháis.</span>
<lb n="497"/></p>
</div>
<pb n="17"/>
<div><lb n="498"/><p><span>'Sí Brighid Ní Bhradáin d'aithris dom an t-abhrán seo.</span>
<lb n="499"/><span>Tá sé timcheall trí fichid bliadhan ó thárla sé.</span></p>
<lb n="500"/>
<lb n="501"/><p><span>BÁRR AN TSLÉIBHE.</span></p>
<lb n="502"/>
<lb n="503"/><p><span>A Mháire atá díchéille ort mara dtigidh tú chun an</span>
<lb n="504"/><span>tsléibhe,</span>
<lb n="505"/><span>'S ná fulaing mise in m'aonraic liom péin ins an oidhche,</span>
<lb n="506"/><span>Tá do theach breágh dhá dhéanamh 's seomra geal ina éadan,</span>
<lb n="507"/><span>An áit a mbéidhmíd go haereach go héag ar bheagán cíos'.</span>
<lb n="508"/><span>Tá na comhursanna ar gach taoibh dhínn is deise atá i</span>
<lb n="509"/><span>nÉirinn,</span>
<lb n="510"/><span>'S dá mairtheá ann na céadta bliadhain níor bhfada leat</span>
<lb n="511"/><span>do shaoghal,</span>
<lb n="512"/><span>'S go mb'fhearr liom ann ar aon chor mara bhfághainn ann</span>
<lb n="513"/><span>plúr ná tae,</span>
<lb n="514"/><span>'S go héag ní rachaidh mise chun an Gheata Mhóir arís.</span></p>
<lb n="515"/>
<lb n="516"/><p><span>Tá an traghna is an chearc fhraoich ann, tá lacha is naosga</span>
<lb n="517"/><span>ann,</span>
<lb n="518"/><span>Tá gach uile shórt nídh ann is na duilleabhar faoi na</span>
<lb n="519"/><span>mbláth,</span>
<lb n="520"/><span>Tá luachair ghlas is cíob ann, tá sméara dubha ar chraoibh</span>
<lb n="521"/><span>ann,</span>
<lb n="522"/><span>Ní hionann é is an tír seo an áit a dtéidheann na ba ó</span>
<lb n="523"/><span>dháir,</span>
<lb n="524"/><span>Tá leinbh óga i gcionn a míosa ag rinnce ar fud an tíghe,</span>
<lb n="525"/><span>Bíonn comhrádh caoimheamhail ann ins an oidhche ag fir is</span>
<lb n="526"/><span>ag mná,</span></p>
</div>
<pb n="18"/>
<div><lb n="527"/><p><span>Tá an fear is a bhean i n-éinfheacht i mbainfheis le n-a</span>
<lb n="528"/><span>chéile,</span>
<lb n="529"/><span>'S an seandhuine bheadh na céadta bliadhain ní chrapfadh</span>
<lb n="530"/><span>sé le haois.</span></p>
<lb n="531"/>
<lb n="532"/><p><span>An t-é d'fheicfeadh Bárr an tSléibhe nuair a bhíonns an</span>
<lb n="533"/><span>ghrian ag éirghe,</span>
<lb n="534"/><span>Ní bhíonn duibheachan ins an spéir ná gangaid ins an</span>
<lb n="535"/><span>ngaoith,</span>
<lb n="536"/><span>Tá an broc ar thaoibh an léana ann is sionnach ruadh na</span>
<lb n="537"/><span>péice,</span>
<lb n="538"/><span>'S tá an girr-fhiadh ag boc léimnigh ann le pléisiúr ins</span>
<lb n="539"/><span>an bhfraoch,</span>
<lb n="540"/><span>Bíonn útha na mbó ag pléasgadh ag teacht abhaile ag</span>
<lb n="541"/><span>géimnigh,</span>
<lb n="542"/><span>Is binn deas é ceol na n-éanlaith ins na gleannta</span>
<lb n="543"/><span>tidheacht na hoidhche.</span>
<lb n="544"/><span>Tá an fear is a bhean i n-éinfheacht i mbainfheis le n-a</span>
<lb n="545"/><span>chéile,</span>
<lb n="546"/><span>Is an sean dhuine bheadh na céadta níor bhfada leis a</span>
<lb n="547"/><span>shaoghal.</span></p>
<lb n="548"/>
<lb n="549"/><p><span>Tá an abhainn le do thaoibh ann is binne tuaim san oidhche,</span>
<lb n="550"/><span>Tá bradáin innti sínte is na bric ar chúrsaí an tsnáimh,</span>
<lb n="551"/><span>Tá uain dá mbreith ins na Faoillidhe ann, tá bainne go</span>
<lb n="552"/><span>leor ag caoirigh ann,</span>
<lb n="553"/><span>Tá fasgadh ar gach sín ann d'oidhche is de lá.</span>
<lb n="554"/><span>Tá an stil ag rith i gcomhnaidhe ann, is baraillí dhá</span>
<lb n="555"/><span>líonadh,</span>
<lb n="556"/><span>'S cead ag clainn na righte bheith go síoraidhe ann ag ól,</span>
<lb n="557"/><span>Is dhá dtéidhtheá ag déanamh tighe ann do chuideochadh an</span>
<lb n="558"/><span>tír leat,</span>
<lb n="559"/><span>'S go bhfágfadh siad faoi thuighe é ní thógfadh siad de a</span>
<lb n="560"/><span>lámh.</span>
<lb n="561"/></p>
</div>
<pb n="19"/>
<div><lb n="562"/><p><span>Tá coirce bán is eorna ann, tá fataí is rud leo ann,</span>
<lb n="563"/><span>Tá cuireadh ag lucht an bhóthair ann, is fáilte roimh gach</span>
<lb n="564"/><span>aon,</span>
<lb n="565"/><span>Tá Raghallaigh ag seinnm cheoil ann, tá rum is brandí</span>
<lb n="566"/><span>is beoir ann,</span>
<lb n="567"/><span>I gcomhluadar daoine móra, is an t-airgead dá roinn,</span>
<lb n="568"/><span>Is dhá dtéidheadh do bhó thar teorainn níor bhaoghal duit</span>
<lb n="569"/><span>fear na comharsan,</span>
<lb n="570"/><span>Ní fhacthas sneachta dtuaidh ann ná sioc i ndiaidh na</span>
<lb n="571"/><span>hoidhche.</span>
<lb n="572"/><span>Tá an sagart ann is córa dhá bhfuil ins an díoghóise,</span>
<lb n="573"/><span>A's a Mháire déan mo comhairle, gluais is taraidh liom.</span></p>
<lb n="574"/>
<lb n="575"/><p><span>Séamus Cosgar a bhí ag iarraidh a mhná a thabhairt leis</span>
<lb n="576"/><span>ó'n nGeata Mór go dtí an Valley Green, áit chomhnaidhthe</span>
<lb n="577"/><span>eile bhí aca, agus ní rachadh sí leis nó gur chum sé an</span>
<lb n="578"/><span>t-abhrán seo ghá moladh.  Chuaidh sí leis nuair chualaidh</span>
<lb n="579"/><span>sí an t-abhrán.</span></p>
<lb n="580"/>
<lb n="581"/><p><span>Fuaras an t-abhrán seo ó Shéamus Mac Enrí, Dubh</span>
<lb n="582"/><span>Thúma.</span></p>
<lb n="583"/>
<lb n="584"/><p><span>CUAIRT AN LAOIGH.</span></p>
<lb n="585"/>
<lb n="586"/><p><span>Cuairt an laoigh ag dul thríd an ath-bhuaile,</span>
<lb n="587"/><span>D'fhágaidh tú mo chroidhe claoidhte gread-bhuailte,</span>
<lb n="588"/><span>Mo dhúil leis an Righ ar uain go bhfuighinn faill uair' uirthi,</span>
<lb n="589"/><span>Idir a dhá cích nó sínte le n-a geal-ghlúiní.</span></p>
<lb n="590"/>
<lb n="591"/><p><span>Mo chuairt go h-Iarros is b'aireach mé i n-éis mo shiúbhail,</span>
<lb n="592"/><span>Ar uaigh mo charad, is í mharbhuigh radharc mo shúl,</span></p>
</div>
<pb n="20"/>
<div><lb n="593"/><p><span>Ar dhearcadh uaim tharm is mé folcadh na ndeor go cruaidh,</span>
<lb n="594"/><span>Ní bhfuair mé agam acht cruaidh-leac dhaingean is leabaidh</span>
<lb n="595"/><span>de'n chré bhí fuar.</span></p>
<lb n="596"/>
<lb n="597"/><p><span>'Sé mo léan nach bhfuil mé is mo chonrait go hárd 'san</span>
<lb n="598"/><span>tsliabh,</span>
<lb n="599"/><span>Is mé dhá leigean leis an mbruinneall is áilne ciall,</span>
<lb n="600"/><span>A Rí na Cruinne nach bocht an rud fear mar mé!</span>
<lb n="601"/><span>Anois a bheith ag imtheacht is ag fágáil a ghrádh' ina dhiaidh.</span></p>
<lb n="602"/>
<lb n="603"/><p><span>'Sé mo léan nach bhfuil mé in m'éinín druideoige,</span>
<lb n="604"/><span>Nó mar bheith gath gréine ar éadan fuinneoige,</span>
<lb n="605"/><span>An saoghal uilig a léir a bheith mar d'ordóchainn-se,</span>
<lb n="606"/><span>Is go cinnte dhá mbeadh go mbéidhinn ag an t-é</span>
<lb n="607"/><span>thogróchainn.</span></p>
<lb n="608"/>
<lb n="609"/><p><span>Tá an baile seo gan áird ó d'fhág mo chuideachta an tír,</span>
<lb n="610"/><span>Codladh ní fhaghaim ins an lá ná suan ins an oidhche,</span>
<lb n="611"/><span>Aithris do mo ghrádh is gach áit dá bhfeicfidh tú í,</span>
<lb n="612"/><span>Go bhfuil an lionndubh do mo chrádhadh, 's go bhfuil an bás</span>
<lb n="613"/><span>ag síor-tholladh mo chroidhe.</span></p>
<lb n="614"/>
<lb n="615"/><p><span>A staruidhe na lúb is tú liath mo cheann,</span>
<lb n="616"/><span>Gur glaise liom do shúil ná an drúcht ar Sliabh na mBan</span>
<lb n="617"/><span>Is duibhe liom do chúl 'ná clúmhach na bhfiach ar chrann,</span>
<lb n="618"/><span>Dá ngabhainn faoi'n Dún is tú bhéidhinn iarraidh ann.</span></p>
<lb n="619"/>
<lb n="620"/><p><span>Gabhfaidh mé siar an sliabh go hacfhuinneach árd,</span>
<lb n="621"/><span>Is tiocfaidh mé aniar is mé i bpianta deacrach dhá grádh,</span>
<lb n="622"/><span>Ag ainnir na gciabh tá ciall dhá bhfacthas de na mná,</span>
<lb n="623"/><span>Is sul má gcomhnlaidh mé an bhliadhain béidh siabhrán orm</span>
<lb n="624"/><span>dhá bharr.</span>
<lb n="625"/></p>
</div>
<pb n="21"/>
<div><lb n="626"/><p><span>'Sé mo chreach is mo dhíth nach bhfuil bliadhain ar fad ins</span>
<lb n="627"/><span>an lá,</span>
<lb n="628"/><span>Cois coillte na gcraobh is an tsíon a bheith ag dul</span>
<lb n="629"/><span>thairsti go sámh,</span>
<lb n="630"/><span>Í bheith ina luighe ins an áit a bhfásann tortha is bláth,</span>
<lb n="631"/><span>Is mise a bheith in mo shuidhe is croidhe mór misnigh in mo</span>
<lb n="632"/><span>lár.</span></p>
<lb n="633"/>
<lb n="634"/><p><span>Ní fhuil ó Chluan Meala go Caiseal na claenre ar fad,</span>
<lb n="635"/><span>Macsamhail mo chailin níl i dtalamh glan réidh na Midhe,</span>
<lb n="636"/><span>Ó Chorcaigh go Gaillimh as sin go dtí Béarlach Buidhe,</span>
<lb n="637"/><span>Nach buan buan mo mhallacht do'n t-é bhain díom í is Éire</span>
<lb n="638"/><span>faoi.</span></p>
<lb n="639"/>
<lb n="640"/><p><span>Sgríobhas síos an t-abhrán seo ó Phádraig Breathnach,</span>
<lb n="641"/><span>Béal an Mhuirthid.</span></p>
<lb n="642"/>
<lb n="643"/><p><span>COR SHLIABH.</span></p>
<lb n="644"/>
<lb n="645"/><p><span>Adubhairt Dick Bairéad.</span></p>
<lb n="646"/>
<lb n="647"/><p><span>'Sé fáth mo bhuadhartha nach bhfághaim cead cuairt',</span>
<lb n="648"/><span>Ins an ngleann atá an-uaigneach i mbíonn mo ghrádh,</span>
<lb n="649"/><span>A bhfuil mil ar luachair im ar uachtar,</span>
<lb n="650"/><span>I dtús an fhuaicht bhíonn na ba dhá ndáir;</span>
<lb n="651"/><span>Nach deas an chaoi a bheith i measg na maol-chnoc,</span>
<lb n="652"/><span>Is na ba dhá ndídean ar fud na mágh.</span>
<lb n="653"/><span>Mar seo a bhíonns sé an tortán cíoba,</span>
<lb n="654"/><span>Tá an coileach fraoich ann an chearc is a hál.</span></p>
<lb n="655"/>
<lb n="656"/><p><span>Adubhairt Brighid Ní Dhomhnaill -</span></p>
<lb n="657"/>
<lb n="658"/><p><span>Is deas an siams' a bheith ag amharc ar fleet,</span>
<lb n="659"/><span>Cidh gurab olc an chríoch théidheanns ortha i dtráth,</span></p>
</div>
<pb n="22"/>
<div><lb n="660"/><p><span>Nuair thigeas díbirt as neart na gaoithe,</span>
<lb n="661"/><span>Is bhíonns na daoine dhá gcur amach sa tsnámh;</span>
<lb n="662"/><span>Níl druinn (?) ar uair ann, níl sneachta dtuaidh ann,</span>
<lb n="663"/><span>Tá caladh is cuan ann ag luing is ag bád,</span>
<lb n="664"/><span>Tá tuilleadh buaidhe ann níl turas cruaiche ann,</span>
<lb n="665"/><span>An t-é dhéanfadh suas le n-a chailín bán.</span></p>
<lb n="666"/>
<lb n="667"/><p><span>Arsa Dick -</span></p>
<lb n="668"/>
<lb n="669"/><p><span>Ní ar shliabh ná ar fhíor-chloch a bhíonns mo mhian-sa,</span>
<lb n="670"/><span>Acht ar thalta aoibhne i mbíonn gach meas ag fás,</span>
<lb n="671"/><span>Tá an chuach ag blaodhach ann ar bhárra craobh ann,</span>
<lb n="672"/><span>Tá cruithneacht mhaol ann is coirce bán;</span>
<lb n="673"/><span>Tá an fiadh is an laogh ann, tá na bric i'na sgaoth ann;</span>
<lb n="674"/><span>Tá an eala is aoibhne ar an loch is í ag snámh,</span>
<lb n="675"/><span>Tá an bheach go críonna ann is a h-árus déanta,</span>
<lb n="676"/><span>Is mil dhá taomadh ann go moch sa lá.</span></p>
<lb n="677"/>
<lb n="678"/><p><span>Arsa Brighid -</span></p>
<lb n="679"/>
<lb n="680"/><p><span>Is áluinn Cor Shliabh i dtús an gheimhridh,</span>
<lb n="681"/><span>Ní bhíonn leac oidhre air ná sneachta dtuaidh,</span>
<lb n="682"/><span>Is ceolmhar traghna ann, an chuach is an londubh,</span>
<lb n="683"/><span>Faoi bhárra cranna ins na duileabhar rua;</span>
<lb n="684"/><span>Is binn guth gadhar ann ag tóraidheacht eilte,</span>
<lb n="685"/><span>Is an fiadh ins an am ag rith chun siubhail,</span>
<lb n="686"/><span>Is ann a thionnsguidheanns gach sruth glan aibhne,</span>
<lb n="687"/><span>An bradán bruinngheal is an breac ar lúth.</span></p>
<lb n="688"/>
<lb n="689"/><p><span>Chuaidh Dick Bairéad ag moladh na Léime,</span>
<lb n="690"/><span>Agus Brighid Ní Dhomhnaill ag moladh an Cor Shléibhe,</span>
<lb n="691"/><span>Sgríobhas síos an t-abhrán ó Phádraig Breathnach, Béal</span>
<lb n="692"/><span>an Mhuirthid.</span>
<lb n="693"/></p>
</div>
<pb n="23"/>
<div><lb n="694"/><p><span>CÚIRT BHAILE AN MHUIGH.</span></p>
<lb n="695"/>
<lb n="696"/><p><span>Lá breágh dh'ár éirigheas ar maidin,</span>
<lb n="697"/><span>Is mé ag triall go Cúirt Bhaile an Mhuigh,</span>
<lb n="698"/><span>Cia d'fheicfinn acht Neilí is í go ró-dheas,</span>
<lb n="699"/><span>Ina seasamh ar Oileán an Ríogh.</span>
<lb n="700"/><span>Bhí an bhrágha aici ba ghile ná an eala,</span>
<lb n="701"/><span>Is ná an sneachta dhá chárnadh ar an gcraoibh,</span>
<lb n="702"/><span>Bhí a dhá cích chorra chruinne nár féachadh,</span>
<lb n="703"/><span>Is nár milleadh le sméarthacht na hoidhche.</span></p>
<lb n="704"/>
<lb n="705"/><p><span>Is fada mo chosa gan bróga,</span>
<lb n="706"/><span>'S is fada mo phóca gan píghinn.</span>
<lb n="707"/><span>Nach fada bhíos ag ól le mná óga,</span>
<lb n="708"/><span>Is níor fhéad mé bheith ag ól le mo mhian.</span>
<lb n="709"/><span>'Sé mo léan géar ní bás fuair m'athair</span>
<lb n="710"/><span>Nuair a liostáil sé i n-arm an Ríogh,</span>
<lb n="711"/><span>Acht 'sí an uaigh í mo chruaidh-leabaidh dhaingean,</span>
<lb n="712"/><span>Is a shiúr Neilí nach truagh leat mo luighe.</span></p>
<lb n="713"/>
<lb n="714"/><p><span>Brón ar an t-é nach mbíonn críonna,</span>
<lb n="715"/><span>Is nach ndéanann gach ní mar is cóir.</span>
<lb n="716"/><span>Sul má dtéidh air na bannaidhe bhíonns daortha,</span>
<lb n="717"/><span>Nach féidir a sgaoileadh go deo.</span>
<lb n="718"/><span>Anois fhad a thuigim is a léighim,</span>
<lb n="719"/><span>Níl gar do shíol Éabha liom níos mó,</span>
<lb n="720"/><span>Mo roghan is fághaim ar mhná Éireann,</span>
<lb n="721"/><span>Is le Neilí déarfas mé gabhaim.</span></p>
<lb n="722"/>
<lb n="723"/><p><span>Nach truagh sin is mo thomba dhá chartadh,</span>
<lb n="724"/><span>Is mo chónra dhá breacadh ag na saoir,</span>
<lb n="725"/><span>Maidí chróchair dh'á ngearradh,</span>
<lb n="726"/><span>Is ógánaigh dheasa dul faoi.</span></p>
</div>
<pb n="24"/>
<div><lb n="727"/><p><span>Dhá mbéidhinn-se seacht mbliadhna sa talamh,</span>
<lb n="728"/><span>Nó fiabhras na leabtha in mo luighe,</span>
<lb n="729"/><span>A dhian-ghrá dhá dtigtheá 'un a'bhaile,</span>
<lb n="730"/><span>Is fíor-chinnte go n-éireóchainn 'mo shuidhe.</span></p>
<lb n="731"/>
<lb n="732"/><p><span>Is fada chaith an eangach faoi'n tsúithche.</span>
<lb n="733"/><span>Gur creaplughadh í cúl deas na gcraobh,</span>
<lb n="734"/><span>Shaoilfeá gur dall a bhí a súile,</span>
<lb n="735"/><span>Nó go raibh smúite beag 'dul ar an ngréin.</span>
<lb n="736"/><span>Is iomdha bean óg a bhí dúil liom,</span>
<lb n="737"/><span>Nach ndearcfadh ró-mhór ar mo spré,</span>
<lb n="738"/><span>Is a dhian-ghrádh má leig mé mo rún leat,</span>
<lb n="739"/><span>Is lag lúbach a d'fhágaidh tú mé.</span></p>
<lb n="740"/>
<lb n="741"/><p><span>A Mhuire cé dhéanfas mé i mbárach,</span>
<lb n="742"/><span>Nuair fheicfeas mé mo ghrádh ag dul aniar,</span>
<lb n="743"/><span>Gan neart agam dhul chun a láthair,</span>
<lb n="744"/><span>Le méad is bhí eadrainn ariamh.</span>
<lb n="745"/><span>Nuair a smaoinighim ar a súgradh is ar a gáiridhe,</span>
<lb n="746"/><span>Is ar inneach a lámha bhí fial,</span>
<lb n="747"/><span>Tuitim i lionndubh is i ndólás,</span>
<lb n="748"/><span>Is goilim féin mórán in do dhiaidh.</span></p>
<lb n="749"/>
<lb n="750"/><p><span>Tháinig mé isteach go teach an tórrthaidh,</span>
<lb n="751"/><span>Ní raibh eolas ró-mhór orm ann,</span>
<lb n="752"/><span>Réidhtigheadh píosa de'n stól dom.</span>
<lb n="753"/><span>Is cailín deas óg ar a cheann.</span>
<lb n="754"/><span>Theann mé féin léithi mar ba chóir dham,</span>
<lb n="755"/><span>Ní raibh taithneamh ró-mhór aici ann,</span>
<lb n="756"/><span>D'aindeóin dá raibh cruinn de'n aos óg ann,</span>
<lb n="757"/><span>Do chuir mé mo ghlórtha ina ceann!</span></p>
<lb n="758"/>
<lb n="759"/><p><span>Sgríobhas síos an t-abhrán seo ó Shéamus Bairéad</span>
<lb n="760"/></p>
</div>
<pb n="25"/>
<div><lb n="761"/><p><span>PÁIDÍN BÁN UA CORMAIC.</span></p>
<lb n="762"/>
<lb n="763"/><p><span>Tá an ghealach ar an aer 's na réalta uilig faoi smúid.</span>
<lb n="764"/><span>Ó d'imthigh bláth na sgéimhe d'fhágaidh na céadta i ngarla</span>
<lb n="765"/><span>dubhach.</span>
<lb n="766"/><span>Níor chualas ceileabhar éan ann ná an chuach Lá Béaltaine úir',</span>
<lb n="767"/><span>'S mara dtigidh tú's m'éileamh ach!  éagfaidh mé le cumhaigh.</span></p>
<lb n="768"/>
<lb n="769"/><p><span>Dhá gcastaoi ar an tsléibh bán dam thú acht dhéanfainn</span>
<lb n="770"/><span>gáiridh leat is greann,</span>
<lb n="771"/><span>Nó i n-aice le teach d'athar, ins an áit ar ghnas linn a bheith ann,</span>
<lb n="772"/><span>Tá fíon 's brandy ar bórd ann, is céad fáilte ag fear</span>
<lb n="773"/><span>dh'a roinn,</span>
<lb n="774"/><span>Is tobac as Fluis ina mhálaí dhá chárnadh amach dhá loing.</span></p>
<lb n="775"/>
<lb n="776"/><p><span>Is truagh gan mise an taobh ó dheas d'Éirinn is téarma</span>
<lb n="777"/><span>bheith orm ann,</span>
<lb n="778"/><span>Is mo long a bheith gabhtha gléasta le seol go bárr na gcrann.</span>
<lb n="779"/><span>Dhá n-éagfadh Rí na Gréige is treis a thidheacht ar chlan-</span>
<lb n="780"/><span>naibh Gall,</span>
<lb n="781"/><span>Is go mbeadh Páidín Bán ina dhiaidh ina bhád ag Ceann na gCall (?)</span></p>
<lb n="782"/>
<lb n="783"/><p><span>Is truagh gan mé chomh luath leat is deas do bhéidhinn</span>
<lb n="784"/><span>faoi ghlaodh,</span>
<lb n="785"/><span>Guala ar ghualainn leat is mo lámh dheas ar do chroidhe,</span>
<lb n="786"/><span>Nuair nach bhfuil tú i ndán dam 's gur mise ata gan</span>
<lb n="787"/><span>chéill,</span>
<lb n="788"/><span>Acht m'anam bheith ar stad na ngrás badh é m'áit a bheith sa' gcré.</span></p>
<lb n="789"/>
<lb n="790"/><p><span>A dhéarbhráithrín ó mo chléibh thú is ba tú dílisín mo</span>
<lb n="791"/><span>chroidhe!</span>
<lb n="792"/><span>D'fhágaidh tú liom féin mé's d'éaluigh tú as an tír,</span>
<lb n="793"/><span>Dá mbeidhinn-se mar an t'éinín is mé bheith ag triall go</span>
<lb n="794"/><span>h-Indirín,</span>
<lb n="795"/><span>Tá dúil agam le Muire go mbéidh mé's tú i n-éinfheacht ag ól fíon'.</span>
<lb n="796"/></p>
</div>
<pb n="26"/>
<div><lb n="797"/><p><span>Nach é Páidín Bán Ua Cormaic sgoith a raibh ortha ariamh?</span>
<lb n="798"/><span>Ní'l ceárd ar bith dhá dtéidheadh sé nach raibh fréamh</span>
<lb n="799"/><span>eicínt dhá ghaol,</span>
<lb n="800"/><span>Stiúradh long go Ameriocá's ar ais do'n Ghearmáin,</span>
<lb n="801"/><span>Duine uasal cumhra céadfadhach bhí ariamh i bPáidín Bán.</span></p>
<lb n="802"/>
<lb n="803"/><p><span>Rugadh agus tóigeadh Páidín Bán Ó Cormaic i mBaile</span>
<lb n="804"/><span>a' Chruaidh.  Théidheadh sé go Fluis go minic faoi dhéin tobac,</span>
<lb n="805"/><span>agus dhá thabhairt go Iarros, is dhá dhíol i gan fhios ins an</span>
<lb n="806"/><span>tsean-aimsir.  Buachaill óg leigthe láidir deas a bhí</span>
<lb n="807"/><span>ann.  Shiubhal sé thart bunadhas Conndae Mhuigheó agus</span>
<lb n="808"/><span>chruinnigh sé go leór airgid le lucht eile a cheannach.  Ní</span>
<lb n="809"/><span>bhaineadh sé féin amach acht páidhe an tsoithigh.  D'imthigh</span>
<lb n="810"/><span>sé leis i n-éinfheacht le n-a chomrádaidhe, is ní bhfuaras</span>
<lb n="811"/><span>sgéal ná sguan i bhfus ná thall air ó shoin.  Dubhradh gur</span>
<lb n="812"/><span>marbhuigheadh é.  Chum a dheirbhshiúr an t-abhrán.</span></p>
<lb n="813"/>
<lb n="814"/><p><span>BRIGHID NÍ GHAORTHA.</span></p>
<lb n="815"/>
<lb n="816"/><p><span>A Bhrighid Ní Ghaortha ba tú an rí-bhean ar na mná,</span>
<lb n="817"/><span>Nuair d'iarrainn-se gloine líonta is é an jug a</span>
<lb n="818"/><span>gheobhainn lán,</span>
<lb n="819"/><span>Nuair thairginn a dhul le n-íoc léithe ní dhéanadh dhíom</span>
<lb n="820"/><span>acht cáith,</span>
<lb n="821"/><span>Is a stóir ní sgarfad a choidhche leat go dtí an oidhche i</span>
<lb n="822"/><span>n-éis do bháis.</span></p>
<lb n="823"/>
<lb n="824"/><p><span>Nach iomdha maidin Domhnaigh chaith mé spórtamhail maith</span>
<lb n="825"/><span>go leor,</span>
<lb n="826"/><span>An ceathramhadh lá de'n Fhóghmhar trí chúrsa in mo sheol</span>
<lb n="827"/><span>mór,</span></p>
</div>
<pb n="27"/>
<div><lb n="828"/><p><span>Níor chuir mé suim i múr ar bith dhá múintidheacht dhá</span>
<lb n="829"/><span>mbeadh an ceó,</span>
<lb n="830"/><span>Acht mé bheith ag ól le plúr na mban Brighid Ní Dhomhnaill</span>
<lb n="831"/><span>ar an bhFál mór,</span></p>
<lb n="832"/>
<lb n="833"/><p><span>Faghaidh mo chónra déanta ó thogha de chip na gcrann,</span>
<lb n="834"/><span>Is má tá Seághan Ó Daighre i Laighní bíodh sí críochnuighthe</span>
<lb n="835"/><span>ó n-a láimh.</span>
<lb n="836"/><span>Bíodh mo chaipín cóirigh' go só dheas ar mo cheann,</span>
<lb n="837"/><span>Is triúr ban óg ag Maighnigh le mo bhréagadh os cionn</span>
<lb n="838"/><span>cláir.</span></p>
<lb n="839"/>
<lb n="840"/><p><span>Tá aruinn in mo thaoibh chuirfeadh na céadta fear chun</span>
<lb n="841"/><span>báis,</span>
<lb n="842"/><span>Is tá mé cinnte dearbhtha gur saighead é ó'n mbás,</span>
<lb n="843"/><span>Nach truagh mé anois ag imtheacht uaibh a' tidheacht na</span>
<lb n="844"/><span>huaire breágh,</span>
<lb n="845"/><span>Nuair bhéas na cuacha ag seinnm cheoil is na duilleabhar</span>
<lb n="846"/><span>glas ag fás.</span></p>
<lb n="847"/>
<lb n="848"/><p><span>Ag dul anonn an bheárna dhom bhí tuile mhór ins an áith,</span>
<lb n="849"/><span>Casadh Brighid Ní Ghaortha liom is í ag gul go hárd,</span>
<lb n="850"/><span>Gabh abhaile is cur fál ar an ngarrdha a thóg tú aréir,</span>
<lb n="851"/><span>Ó itheanns na ba an bárr níl aon áird ar bhun an fhéir.</span></p>
<lb n="852"/>
<lb n="853"/><p><span>Chaith mé an geimhreadh anuraidh leat dhéamhan geimhreadh</span>
<lb n="854"/><span>eile go bráthach,</span>
<lb n="855"/><span>Dod' phógadh is dod' chealgadh is dod' dhéanamh amach dhom</span>
<lb n="856"/><span>féin,</span>
<lb n="857"/><span>Bhí locht agam ar do dheadaí is cion mór ort féin,</span>
<lb n="858"/><span>Is ní phósfaidh mé go forty thú mar fuair mé thú gan chéill.</span></p>
<lb n="859"/>
<lb n="860"/><p><span>Dá mbeadh droichead ar an bhfairrge leanfainn féin mo</span>
<lb n="861"/><span>ghrádh,</span>
<lb n="862"/><span>Ghearrfainn 'chuile aith-ghiorra go dtéidhinn go Conndae</span>
<lb n="863"/><span>an Chláir,</span></p>
</div>
<pb n="28"/>
<div><lb n="864"/><p><span>Chaithfinn trí oidhche le mo stóirín ins an Triarlán,</span>
<lb n="865"/><span>Is mara bpósaidh grádh mo chroidhe mé ní fillfead arís</span>
<lb n="866"/><span>go bráthach.</span></p>
<lb n="867"/>
<lb n="868"/><p><span>Sgríobhas síos an t-abhrán so ó Phádraig Breathnach,</span>
<lb n="869"/><span>Béal an Mhuirthid.  Rugadh agus tóigeadh Pádráig ar</span>
<lb n="870"/><span>Oileán Inis Géidhe.  Sgéalaidhe agus abhránaidhe maith</span>
<lb n="871"/><span>'seadh é.</span></p>
<lb n="872"/>
<lb n="873"/><p><span>LABHRÁS A' CHARNÁIN.</span></p>
<lb n="874"/>
<lb n="875"/><p><span>A Labhráis nach dreabhlásach nach dtigeann tú i dtír,</span>
<lb n="876"/><span>A Labhráis nach bodhar thú nach gcluineann tú mo ghlaodh,</span>
<lb n="877"/><span>A Labhráis an Charnáin is a bhrollaigh ghil mhín,</span>
<lb n="878"/><span>'Sé mo chol-chrádh nach bhfuil mé ar urlámh (?) do leabtha</span>
<lb n="879"/><span>san oidhche.</span></p>
<lb n="880"/>
<lb n="881"/><p><span>Tá na faoileáin ag babhtáil 's ag sgreaduigh go cruaidh,</span>
<lb n="882"/><span>Os cionn Labhráis tá sungcáil na gcladaigh go buan,</span>
<lb n="883"/><span>A Labhráis dhá seolthá chugam isteach chun an chuain,</span>
<lb n="884"/><span>Is breágh na trí cláir chuirfinn in d'uaigh.</span></p>
<lb n="885"/>
<lb n="886"/><p><span>Má's seoladh do chuid bólaigh d'imthigh tú uaim,</span>
<lb n="887"/><span>Is dóigh liom a mhíle stóirín nach chun fasgaidh do fuaidh,</span>
<lb n="888"/><span>Tá do sheolta dhá strócadh le srothanna an chuain,</span>
<lb n="889"/><span>Is go lá an leóin a mhíle stóirín ní thiocfaidh tú ar cuairt.</span></p>
<lb n="890"/>
<lb n="891"/><p><span>Mo mhallacht go héag do'n t-é do rinnigh an bád,</span>
<lb n="892"/><span>Nár aithris dom féin go raibh an t-éag ina chodladh ins</span>
<lb n="893"/><span>an gclár,</span>
<lb n="894"/><span>Nó go gcreapluigheann an t-é a réab míle osna 'mo lár,</span>
<lb n="895"/><span>Is taisge mo chléibh thú faoi thaoibh na tuinne údaigh thall.</span></p>
<lb n="896"/>
<lb n="897"/><p><span>Fear a bhí i ndiaidh a phósta i n-Acaill.  Oidhche na</span></p>
</div>
<pb n="29"/>
<div><lb n="898"/><p><span>bainse chuaidh sé thar abhainn a bhí ann i gcoinne fir nach</span>
<lb n="899"/><span>bhfaca sé ag an mbainfheis, agus ag amharc ar a chuid</span>
<lb n="900"/><span>bólacht an t-am céadna.  Báidheadh é, agus rinnigh a</span>
<lb n="901"/><span>bhean an t-abhrán nuair nár fhill sé.</span></p>
<lb n="902"/>
<lb n="903"/><p><span>Sgríobhas síos an t-abhrán so ó Shéamus Bairéad, Inis</span>
<lb n="904"/><span>Géidhe.  Tá Séamus sé bliadhna agus ceithre fichid d'aois.</span>
<lb n="905"/><span>Is togha Gaedhilgeora é, agus seanchaidhe breágh freisin.</span></p>
<lb n="906"/>
<lb n="907"/><p><span>MÁIRE ÓG NA GCIABHANN.</span></p>
<lb n="908"/>
<lb n="909"/><p><span>A Mháire óg na gciabhann cur do dhóchas as Dia.</span>
<lb n="910"/><span>Ná h-ísligh is ná h-árduigh, 's ná fuiling mé i bpian,</span>
<lb n="911"/><span>Acht gabhfad fó an tsliabh an áit a gcomhnuigheann na</span>
<lb n="912"/><span>fiadhtha,</span>
<lb n="913"/><span>Ag déanamh lionndubh faoi na gleannta, is leat a chaill</span>
<lb n="914"/><span>mé mo chiall.</span></p>
<lb n="915"/>
<lb n="916"/><p><span>Tá grádh agam do mhnaoi, is loit sí mo chroidhe,</span>
<lb n="917"/><span>Is binne liom naoi n-uaire í ná an chuach ar an gcraoibh,</span>
<lb n="918"/><span>Ná londubh an bhéil bhuidhe is an smólach le n-a thaoibh,</span>
<lb n="919"/><span>An chéirseach bhinn bhréagach 'sí ghéar-loit mo chroidhe.</span></p>
<lb n="920"/>
<lb n="921"/><p><span>Tá Tighearna Mhuigheó is gach iarla eile dhá shórt,</span>
<lb n="922"/><span>Tá mór uaisle Loch' Glinne síor-shileadh na ndeor,</span>
<lb n="923"/><span>Nach é seo an sgéal mór d'fhág Éire faoi bhrón,</span>
<lb n="924"/><span>Tá an réim seo le Gaill Éireann ó d'éag tú a Thoir-</span>
<lb n="925"/><span>dhealbhaigh óig.</span></p>
<lb n="926"/>
<lb n="927"/><p><span>Gheobhainn go leór de lucht síodaí is sróil,</span>
<lb n="928"/><span>De'n mhuisling ba daoire is de na fáinní buidhe óir,</span>
<lb n="929"/><span>Ní dhíobh siúd do bheadh agam gnó acht díot-sa a mhíle stóir</span>
<lb n="930"/><span>A shiúr-shearc Iarla Aon Truim is tú craobh de'n fhuil mhóir.</span>
<lb n="931"/></p>
</div>
<pb n="30"/>
<div><lb n="932"/><p><span>A Nancy an chúil bháin, a chéad míle grádh,</span>
<lb n="933"/><span>Is tú an comrádaidhe ba chaointinighe dhá bhfacthas de na mná,</span>
<lb n="934"/><span>Is gurb'é glór bog do chinn bhéarfadh an rón glas ó'n</span>
<lb n="935"/><span>tuinn,</span>
<lb n="936"/><span>An chráin-torc ó'n gceó-chnoc 's an smóilín ó'n gcoill.</span></p>
<lb n="937"/>
<lb n="938"/><p><span>Ar chuala tú trácht ar sgéimh na mban mbreágh</span>
<lb n="939"/><span>Is fheabhas 's sgríobhadh sí le caol-pheann ar chlár?</span>
<lb n="940"/><span>Ní feasach mé bheith ar fagháil ins an bhFrainnc ná ins an</span>
<lb n="941"/><span>Spáinn,</span>
<lb n="942"/><span>Do dhíol-sa de chéile a phéarla an chúil bháin.</span></p>
<lb n="943"/>
<lb n="944"/><p><span>Ní phósfaidh mé mo shiúr is ni bhuailfidh mé fúithi,</span>
<lb n="945"/><span>Ar eagla go bhfuighinn milleán faoi n-a tabhairt chun mí-chliú,</span>
<lb n="946"/><span>Nó go gcuiridh sí i gó is áird go bhfuil mé 's í i bpáirt,</span>
<lb n="947"/><span>'Sí a mharbhuigh mé 's a chealg mé, nach bocht an garla an</span>
<lb n="948"/><span>grádh?</span></p>
<lb n="949"/>
<lb n="950"/><p><span>Sgríobhas síos an t-abhrán seo ó bhéal Shéamuis Bairéad</span>
<lb n="951"/><span>ar Oileán Inis Géidhe.</span></p>
<lb n="952"/>
<lb n="953"/><p><span>AN CAIPTÍN MURPHY.</span></p>
<lb n="954"/>
<lb n="955"/><p><span>Nach aoibhinn do na héiníní éirigheanns go h-árd?</span>
<lb n="956"/><span>Is chodluigheas le n-a chéile ar aon chraobhóig amháin,</span>
<lb n="957"/><span>Ní h-é sin dom féin 's do mo chéad míle grádh,</span>
<lb n="958"/><span>Is fada fánach ó n-a chéile atá ár n-éirghe gach lá.</span></p>
<lb n="959"/>
<lb n="960"/><p><span>A ógánaigh na gcarad is maith d'éaluigh tú uaim,</span>
<lb n="961"/><span>Is gur fhág tú mo chroidhe istigh chomh dubh leis an ngual,</span>
<lb n="962"/><span>Tá na h-éiníní ar na muilte is na tuilte le mo ghruaidh,</span>
<lb n="963"/><span>Is tá mise réidh le mo mhúirnín nó go dtigidh Murphy</span>
<lb n="964"/><span>chun an chuain.</span>
<lb n="965"/></p>
</div>
<pb n="31"/>
<div><lb n="966"/><p><span>Is truagh gan mé's mo mhíle stóirín maidin Domhnaigh is</span>
<lb n="967"/><span>goidé dhó ar mhisde,</span>
<lb n="968"/><span>Ag seoladh ár mbólacht go bruach na coilleadh bige,</span>
<lb n="969"/><span>Go dtigidh grán glas ins an eorna's an fóghmhar ag dul</span>
<lb n="970"/><span>chun moille,</span>
<lb n="971"/><span>Nach cumhra deas an rud an pósadh's i ndiaidh mo stóirín atá mise.</span></p>
<lb n="972"/>
<lb n="973"/><p><span>Nuair luighim ar mo leabaidh 'sí mo phaidir mo dheór,</span>
<lb n="974"/><span>Is an uair éirighim ar maidin 'sí an Fhrainnc a shín rómham,</span>
<lb n="975"/><span>Déanfaidh mé mo chasaoid leis an bPápa ins an Róimh,</span>
<lb n="976"/><span>Go bhfuil mo chéad ghrádh do mo shéanadh 's nach mbéidh mé</span>
<lb n="977"/><span>i bhfad beó.</span></p>
<lb n="978"/>
<lb n="979"/><p><span>Nach deas an rud an fear ar fóghnamh lá an fhóghmhair nó</span>
<lb n="980"/><span>an earraigh,</span>
<lb n="981"/><span>Ag baint a cuid eorna's dhá chomhaireadh ina bheartaí,</span>
<lb n="982"/><span>B'fhearr liom buachaill óg agam a gcóireóchainn dhó a</span>
<lb n="983"/><span>leabaidh,</span>
<lb n="984"/><span>Ná saidhbhreas Ríogh Seoirse is a bheith pósta le baintreabhaigh.</span></p>
<lb n="985"/>
<lb n="986"/><p><span>Nach aoibhinn do'n talamh a shiubhlanns mo stór air,</span>
<lb n="987"/><span>Ní haoibhne ná do'n chábán a shuidheanns sé ag ól ann,</span>
<lb n="988"/><span>Ní haoibhne ná an mhnaoi óg a bhfuil mo chéad ghrádh aici</span>
<lb n="989"/><span>pósta,</span>
<lb n="990"/><span>Réalt eolais na maidne, is tú soillse an tráthnóna.</span></p>
<lb n="991"/>
<lb n="992"/><p><span>A ógánaigh óig cá'r chodail tú aréir?</span>
<lb n="993"/><span>Ar cholbh do leabtha's níor airigh tú mé,</span>
<lb n="994"/><span>Dá mba truagh leat mo leathtrom ní chodlóchthá-sa néal,</span>
<lb n="995"/><span>Gur b'é do chomhrádh ag gabháil an bhealaigh d'fhágaidh an</span>
<lb n="996"/><span>aruinn 'mo thaoibh.</span></p>
<lb n="997"/>
<lb n="998"/><p><span>Caiptín luinge a bhí ann; bhí sé ar chuan an Fhóid</span>
<lb n="999"/><span>Duibh; chuir sé faoi i dteach feilméara ann, agus thuit</span>
<lb n="1000"/><span>sé i ngrádh le cailín dóigheamhail d'inghin bhí ag an</span></p>
</div>
<pb n="32"/>
<div><lb n="1001"/><p><span>bhfeilméara, a dtugadh siad Sorcha Ní Ghiobúin uirthi.</span>
<lb n="1002"/><span>Pósadh an lánamhain.  Níor fhan sé aici acht mí gur imthigh</span>
<lb n="1003"/><span>sé, is ní fhaca sí ní ba mhó é.  Bhí beirt inghean aici dhá</span>
<lb n="1004"/><span>bhárr.  Chum sí an t-abhrán le cumha ina dhiaidh.</span></p>
<lb n="1005"/>
<lb n="1006"/><p><span>OIDHCHE SHEAGHÁIN UÍ DE DHIARMUDA.</span></p>
<lb n="1007"/>
<lb n="1008"/><p><span>Dhá bhfeictheá Dick máighistir ar a mhása is ar a liarca,</span>
<lb n="1009"/><span>Le pianta ina chnámha 's gan trácht ar na fiacla,</span>
<lb n="1010"/><span>'Sé dubhairt Nancy a bhean is maith mar a thárlaidh.</span>
<lb n="1011"/><span>Tá an t-ádh orainne i mbliadhna tá 'chuile shórt tárrthuigh'</span>
<lb n="1012"/><span>ag Seaghán Ó De Dhiarmuda.</span></p>
<lb n="1013"/>
<lb n="1014"/><p><span>Dhá bhfeictheá Alexandar is a sgamram bheag dighe air,</span>
<lb n="1015"/><span>Nuair d'óladh sé braon dram' bhíodh cainntaige ró-líomhtha,</span>
<lb n="1016"/><span>'Sé dubhairt Úna, “Cidh gur tláith thú's gur lághach deas</span>
<lb n="1017"/><span>do bhriathra,</span>
<lb n="1018"/><span>Ní fear thú dhéanfadh paiste grinn mar Sheaghán Ó De Dhiarmada.”</span></p>
<lb n="1019"/>
<lb n="1020"/><p><span>'Sé dubhairt h-Ebeard, “Tá mé sáruighthe's mo cheann</span>
<lb n="1021"/><span>deas liaithte,</span>
<lb n="1022"/><span>Is maith an bhean mo mháighistreas acht tá sí do-riartha,</span>
<lb n="1023"/><span>Ní chruadhóchaidh mé aon ghráinne dhi go bráthach acht an</span>
<lb n="1024"/><span>chliath seo,</span>
<lb n="1025"/><span>Is fághadh sise cruinneádaidhe (?) mar Sheaghán Ó de Dhiarmuda.”</span></p>
<lb n="1026"/>
<lb n="1027"/><p><span>D'éirigh Máire Ní Pháidín i lár an mheadhoin oidhche,</span>
<lb n="1028"/><span>D'amharc sí ar an ngarrdha's ní bhfuair sí ann acht</span>
<lb n="1029"/><span>iarmhar,</span>
<lb n="1030"/><span>“Cuirim-se sgread chráidhte ar ádhmad's ar iarann,</span>
<lb n="1031"/><span>Is truagh géar gan mo Sheaghán-sa mar Sheaghán Ó De</span>
<lb n="1032"/><span>Dhiarmuda.”</span>
<lb n="1033"/></p>
</div>
<pb n="33"/>
<div><lb n="1034"/><p><span>Bhí Brighid Ruadh 'sa ngarrdha 's í grágaighil mar fhiach dubh,</span>
<lb n="1035"/><span>“Is lag mo sguainín páisdí is sábháil ar deágh-chroidhe!</span>
<lb n="1036"/><span>Cé cás dom bheith mo sglábhaidhe bocht báidhte i bhfiacha,</span>
<lb n="1037"/><span>Dá mbeadh Antoine Ó Máille agam mar Sheaghán Ó De</span>
<lb n="1038"/><span>Dhiarmuda.”</span></p>
<lb n="1039"/>
<lb n="1040"/><p><span>D'éirigh Micheál Mhártain i lár an mheadhoin oidhche,</span>
<lb n="1041"/><span>I leabaidh “neamna páirte,” is é thrácht sé ar an rí-</span>
<lb n="1042"/><span>dhiabhal,</span>
<lb n="1043"/><span>“Mart is marbh fáisg ort a sglábhuidhe mí-riaghalta,</span>
<lb n="1044"/><span>'Sé mo léan gan fear in d'áit agam mar Sheaghán Ó De</span>
<lb n="1045"/><span>Diarmuda.”</span></p>
<lb n="1046"/>
<lb n="1047"/><p><span>Oidhche gaoithe móire tháinig ar an gCáirn.  Bhí Seaghán</span>
<lb n="1048"/><span>Ó De Dhiarmuda ar aimsir ag Riocard Bairéad.  Righne</span>
<lb n="1049"/><span>Riocard an t-abhrán seo dhá mholadh, is ní raibh maith ar</span>
<lb n="1050"/><span>bith ann.  Chuaidh sé siar faoi'n leabaidh i n-áit cuidiughadh</span>
<lb n="1051"/><span>le bean Riocaird Bairéad an teach a shábháil.</span></p>
<lb n="1052"/>
<lb n="1053"/><p><span>Sgríobhas síos é seo ó Annraoi Bairéad ar an tSraith,</span>
<lb n="1054"/><span>Gleann Chaisil.</span></p>
<lb n="1055"/>
<lb n="1056"/><p><span>CUACH NA FINNE.</span></p>
<lb n="1057"/>
<lb n="1058"/><p><span>Nach truagh an searrach ar mhachaire bán gan féar!</span>
<lb n="1059"/><span>Is mo dhá thruaigh an leanbh gan bainne ag á mháithrín-féin,</span>
<lb n="1060"/><span>Mo thrí thruaighe an ainnir ar leabaidh i bpéin go cruaidh.</span>
<lb n="1061"/><span>Ag dranntán seanduine feasta is ní caomhthach é.</span></p>
<lb n="1062"/>
<lb n="1063"/><p><span>Nach óg a chuir m'athair mé ar asal ag iarraidh mná,</span>
<lb n="1064"/><span>Siar ag cois chladaigh 's briseadh dhá dtrian mo láir,</span>
<lb n="1065"/><span>Thuit mé ar an mbealach is briseadh dhá dtrian mo chnámh,</span>
<lb n="1066"/><span>Ag Dia go raibh m'anam gur chaill mé mo chiall le mná.</span>
<lb n="1067"/></p>
</div>
<pb n="34"/>
<div><lb n="1068"/><p><span>Gan bó gan gamhain in mo leanbh 'seadh fágadh mé,</span>
<lb n="1069"/><span>Má bhí rud ag m'athair ní agam a fágadh é.</span>
<lb n="1070"/><span>Siar ag cois aille is aigeantach 's is árd í mo léim,</span>
<lb n="1071"/><span>Is béidh bean agam ins gach baile dhá siubhalfaidh mé.</span></p>
<lb n="1072"/>
<lb n="1073"/><p><span>Is a chuach na finne má d'imthigh tú le do nead,</span>
<lb n="1074"/><span>Siar go h-Iarros an áit a mblightear go fíor na ba,</span>
<lb n="1075"/><span>Má's mé cuach na finne 's gur imthigh mé le mo nead,</span>
<lb n="1076"/><span>Ní dheárna mé aon tsiocair nach bpillfinn aríst ar</span>
<lb n="1077"/><span>m'ais.</span></p>
<lb n="1078"/>
<lb n="1079"/><p><span>Shiar i n-Iarros atá roinn dé mo chomhairleacha,,</span>
<lb n="1080"/><span>Plannda an innigh a d'eitigh mo phósadh aréir,</span>
<lb n="1081"/><span>Tabhair sgéal uaim chuici gur minic a phóg mé a béal,</span>
<lb n="1082"/><span>Is go bpógfad í tuilleadh má theannaidís bólacht léithi.</span></p>
<lb n="1083"/>
<lb n="1084"/><p><span>Ná pós bean fhollamh is ró-bheag an mhaith í le fágháil,</span>
<lb n="1085"/><span>Ná buachaillín sgaithte nach mbéidh aige talamh ná tráigh,</span>
<lb n="1086"/><span>Nuair thig an dá fhollamha téidheann siad ag síor-</span>
<lb n="1087"/><span>chlamhsán,</span>
<lb n="1088"/><span>Is ó bhéaras bean leanbh is ró-bheag a díol sníomhacháin.</span></p>
<lb n="1089"/>
<lb n="1090"/><p><span>A tháilliúir an mhagaidh ní phósfaidh mé a choidhche do mhac,</span>
<lb n="1091"/><span>Acht pósfaidh mé an talamhaidhe a dhéanfas go daingean</span>
<lb n="1092"/><span>a theach,</span>
<lb n="1093"/><span>Éireochas ar maidin is chraithfeas an síol i gceart,</span>
<lb n="1094"/><span>Nach suidhfidh chois dorais ag feadaighil ná ag ruagadh</span>
<lb n="1095"/><span>cearc.</span></p>
<lb n="1096"/>
<lb n="1097"/><p><span>Rachad go Gaillimh go gceannuighidh mé an túirne lín,</span>
<lb n="1098"/><span>Is nuair fhillfidh mé ar ais sníomhfaidh mé píosa caol,</span>
<lb n="1099"/><span>Chuir mo ghrádh an ros is tháinig gaoth ruadh ar a líon,</span>
<lb n="1100"/><span>Is brón ar an ainnir rinnigh cíor-thuaithbhil dhíom.</span></p>
<lb n="1101"/>
<lb n="1102"/><p><span>Buachaill óg do b'eadh é seo, agus chuir a athair é ar</span></p>
</div>
<pb n="35"/>
<div><lb n="1103"/><p><span>muin asail ag dul ag iarraidh mná; ag triall dó, thuit</span>
<lb n="1104"/><span>sé ar an mbealach agus briseadh cuid d'á chnámhaibh.</span></p>
<lb n="1105"/>
<lb n="1106"/><p><span>Sgríobhas síos an t-abhran seo ó Seaghán Ó Bheáidh,</span>
<lb n="1107"/><span>sgéalaidhe maith agus fear siamsamhail atá i dTóin an</span>
<lb n="1108"/><span>tSean Bhaile Acaill.</span></p>
<lb n="1109"/>
<lb n="1110"/><p><span>PEIGÍ NÍ NUINSION.</span></p>
<lb n="1111"/>
<lb n="1112"/><p><span>Bhí mé lá breágh gréine a' gabháil malaidhe aoibhinn shléibhe,</span>
<lb n="1113"/><span>Na croise caoile géire ar thaoibh an chnuic úd thall,</span>
<lb n="1114"/><span>'Seadh casadh orm an spéir-bhean ina corra cíocha cruinne</span>
<lb n="1115"/><span>glégeal, </span>
<lb n="1116"/><span>Badh é ba samhail díthe an gath gréine nó an t-é bheadh snuighte ó shnámh.</span></p>
<lb n="1117"/>
<lb n="1118"/><p><span>Bhí síodaí is sróil ag éarughadh uirthí síos go bróig is</span>
<lb n="1119"/><span>níor bh'iongnadh, dhual díthe fhághail,</span>
<lb n="1120"/><span>Níor bhródamhail í as an méid sin ná as gach céim ba dhual díthe fhághail,</span>
<lb n="1121"/><span>Bhí sí barramhail measamhail céadfadhach sochmaidh sonmhar</span>
<lb n="1122"/><span>séanmhar,</span>
<lb n="1123"/><span>Is gur mar siúd a bhéas sí í nÉirinn nó i gcéimeacht</span>
<lb n="1124"/><span>níos fearr.</span></p>
<lb n="1125"/>
<lb n="1126"/><p><span>A Pheigidh dheas is dóigh liom go bhfuair tú gift ó'n óige,</span>
<lb n="1127"/><span>Do chum caol cailce a tóirnigheadh is do ró-leac gan</span>
<lb n="1128"/><span>smál. </span>
<lb n="1129"/><span>Tá beannacht daoine breoidhte aici is bochtáin Dé dh'á dtreorughadh,</span>
<lb n="1130"/><span>Go gcumhduighidh Muire beo ise, an óig-bhean údaigh slán.</span></p>
<lb n="1131"/>
<lb n="1132"/><p><span>Níl iasg ag snámh ar mhór-mhuir ná éan faoi choillte</span>
<lb n="1133"/><span>treórmhar,</span>
<lb n="1134"/><span>Nach dtuirlingeóchadh go ceolmhar faoi bhórd a brait anuas,</span></p>
</div>
<pb n="36"/>
<div><lb n="1135"/><p><span>Tuigidh-se gur cóir díthe, is iomdha sin lucht síoda is sróil</span>
<lb n="1136"/><span>aici,</span>
<lb n="1137"/><span>Is tá loingis faoi ghlan-sheol aici go bródamhail ag teacht 'un cuain.</span></p>
<lb n="1138"/>
<lb n="1139"/><p><span>Tá an t-ór ag silt anuas i gcomhraic fighe a gruaige,</span>
<lb n="1140"/><span>I n-aice le cogad a cuaiche is gach dual díthe ag breith</span>
<lb n="1141"/><span>bárr</span>
<lb n="1142"/><span>Is gur ó'n bhfuil ghlain do ghluais sí de pháirt na n-iomdha</span>
<lb n="1143"/><span>stuama,</span>
<lb n="1144"/><span>Níl braon ar bith anuas léithi tuatamhail ó Ádhamh.</span></p>
<lb n="1145"/>
<lb n="1146"/><p><span>Bhí dhá chích chorra chruaidh aici a shíolruigh ó'n bhfuil ba</span>
<lb n="1147"/><span>dhual díthe,</span>
<lb n="1148"/><span>Níor milleadh iad le cluanaidheacht 's níor suaitheadh ariamh le láimh,</span>
<lb n="1149"/><span>Gidh gurb' iomdha fear dhá luadh léithi tá na céadta i</span>
<lb n="1150"/><span>dtinneas uaithe,</span>
<lb n="1151"/><span>Mara bhfághaidh ó Pheigidh fuasgailt béidh na huaigheanna uilig lán.</span></p>
<lb n="1152"/>
<lb n="1153"/><p><span>Tá a píob 's a brágha mar shneachta dtuaidh dhá cháthadh,</span>
<lb n="1154"/><span>A cum caol cailce tóirnigheadh nó an t-árd-staraidh céim,</span>
<lb n="1155"/><span>Ba dheirge a gruaidh is ba bhreágha ná an chaor i n-uaig-</span>
<lb n="1156"/><span>neas fásaigh,</span>
<lb n="1157"/><span>A béilín tanaidh tláith aici ag baint deallradh ó'n ngréin.</span></p>
<lb n="1158"/>
<lb n="1159"/><p><span>Bhí rosca glasa malla aici ba caol iad a malaidh ag</span>
<lb n="1160"/><span>séalrughadh,</span>
<lb n="1161"/><span>Ó cheangail Críost an t-Árd-Fhlaith do pháirt gheal an tsléibh',</span>
<lb n="1162"/><span>Muna ag Peigidh Ní Nuinsion atá sé le fuilidheacht</span>
<lb n="1163"/><span>uaisle 's árd-mhaith,</span>
<lb n="1164"/><span>Acht mara bhfuil an sway ó mhná aici-si bíodh an báire orm féin.</span></p>
<lb n="1165"/>
<lb n="1166"/><p><span>Tráth casadh orm an spéir-bhean badh eadh d'fhiostruigh mé</span>
<lb n="1167"/><span>de chéad aca,</span>
<lb n="1168"/><span>Cia aca de na ladies ar bh'fhéidir liom-sa tracht?</span></p>
</div>
<pb n="37"/>
<div><lb n="1169"/><p><span>Arian seanóir críon 's é ag céimidheacht go hárd ar</span>
<lb n="1170"/><span>bhárr an aonaigh,</span>
<lb n="1171"/><span>Is de Bhrúnaigh Dubh na Gréige an péarla atá mé ag rádh.</span></p>
<lb n="1172"/>
<lb n="1173"/><p><span>'S nár siúd í bláth na sgéimhe idir cailleadh de Fhianna</span>
<lb n="1174"/><span>Éireann,</span>
<lb n="1175"/><span>Tá ocht righthe déag ag dúil le n-a fágháil,</span>
<lb n="1176"/><span>A lochtaibh níl ar aon chor ná ins na tortha a d'fhás ins gach réagún,</span>
<lb n="1177"/><span>Is gur de shliocht Bhriain Mhic Gheochaidh í ó naomhthacht 's</span>
<lb n="1178"/><span>na caoil leat atá.</span></p>
<lb n="1179"/>
<lb n="1180"/><p><span>Bean a thug péire stocaidhe do'n bhárd dall, Toir-</span>
<lb n="1181"/><span>dhealbhach Ó Cearbhalláin nuair bhí sé i gcruadhóig leo.</span>
<lb n="1182"/><span>Rinne an bárd an t-abhrán dhá moladh mar luach saothair</span>
<lb n="1183"/><span>di.  Fuaras an t-abhrán ó mo charaid, Séamus Mac</span>
<lb n="1184"/><span>Enrí.  Dubh Thúma, Iarros.  Sgríobh sé síos é ó bhéal</span>
<lb n="1185"/><span>Mhíchíl Uí Mháille, sean-Ghaedhilgeóir cliste na háite.</span></p>
<lb n="1186"/>
<lb n="1187"/><p><span>A MHÁIRE, A SHIÚR.</span></p>
<lb n="1188"/>
<lb n="1189"/><p><span>A Mháire, a shiúr, a bhláth na n-ubhall!</span>
<lb n="1190"/><span>Is tú an chraobh chumhra, dar liom féin,</span>
<lb n="1191"/><span>Is gur bliadhain nó dhó mara bhfuil níos mó,</span>
<lb n="1192"/><span>Ó d'fhágaidh do phóg i ngarla mé;</span>
<lb n="1193"/><span>Ba tú mo roghan ar mhná an domhain,</span>
<lb n="1194"/><span>Is do mhalairt ní dhéanfad nó go dtéidh mé i gcré,</span>
<lb n="1195"/><span>Is gurab é mo chrónán brónach 'chaon oidhche Dhomhnaigh,</span>
<lb n="1196"/><span>Seilt na ndeór is a' codladh liom féin.</span></p>
<lb n="1197"/>
<lb n="1198"/><p><span>Nach fada síos i n-íochtar tíre,</span>
<lb n="1199"/><span>Atá mo mhian, céad fairíor géar,</span>
<lb n="1200"/><span>Ó tháinig an dís chun na tíre,</span>
<lb n="1201"/><span>A lot mo chroidhe is a mharbhuigh mé;</span></p>
</div>
<pb n="38"/>
<div><lb n="1202"/><p><span>Níl siad dom-sa acht mar bheadh an lán mara,</span>
<lb n="1203"/><span>I n-aimir cheatha ar chladach réidh,</span>
<lb n="1204"/><span>A 'dúil le mo chlú is mo náire sgapadh,</span>
<lb n="1205"/><span>Is m'fhágáilt faoi leathtrom le mo shaoghal.</span></p>
<lb n="1206"/>
<lb n="1207"/><p><span>Is é mo léan gan mé is tú,</span>
<lb n="1208"/><span>I bhfad ó'n ngaoith is i ngar do'n ghréin,</span>
<lb n="1209"/><span>Ar oileáinín aereach ar bórd Loch' Éirne,</span></p>
<lb n="1210"/>
<lb n="1211"/><p><span>Gan coite bheith 'nár ngaobhar bád ná long;</span>
<lb n="1212"/><span>Is deas a bhéidhinn a' comhrádh léithi,</span>
<lb n="1213"/><span>Is mo láimhín glégeal faoi n-a ceann,</span>
<lb n="1214"/><span>Gan bó ná caora ná aon phíghinn spré,</span>
<lb n="1215"/><span>Is go bpósfainn mo ghrádh le fonn.</span></p>
<lb n="1216"/>
<lb n="1217"/><p><span>A ógánaigh óig atá réightigh' chun do phósta,</span>
<lb n="1218"/><span>Mo mhallacht go deo dhuit is diomadh Dé,</span>
<lb n="1219"/><span>D'fhágaidh tú 'mo dheoraidhe le mo ló mé,</span>
<lb n="1220"/><span>A' déanamh bróin is a' gul' do dhiaidh;</span>
<lb n="1221"/><span>Mo mháithrín buadhartha cráidhte,</span>
<lb n="1222"/><span>Gan teach ná árus le n-a saoghal,</span>
<lb n="1223"/><span>Is leigim-se an cás sin ag Rígh na nGrásta,</span>
<lb n="1224"/><span>Leis na tonna báidhte a sgaoileadh 'do dhiaidh.</span></p>
<lb n="1225"/>
<lb n="1226"/><p><span>Fuaras an t-abhrán seo ó Phádraig Breathnach, Béal</span>
<lb n="1227"/><span>an Mhuirthid.</span></p>
<lb n="1228"/>
<lb n="1229"/><p><span>CUACH NA H-ÉIREANN,</span></p>
<lb n="1230"/>
<lb n="1231"/><p><span>Má théidheann tú chun aonaigh bíodh an chaora leat a</span>
<lb n="1232"/><span>h-olann is a huan,</span>
<lb n="1233"/><span>Má théidheann tú i dtíoghbhas bíodh do mhian agat i dtois-</span>
<lb n="1234"/><span>each ar an tsluaigh,</span></p>
</div>
<pb n="39"/>
<div><lb n="1235"/><p><span>Bíodh sí críonna lághach tíoghbhasach is molta as a cliú,</span>
<lb n="1236"/><span>Ní bárr maoine bhéarfas i dtír thú is ná mealltar le</span>
<lb n="1237"/><span>spré thú.</span></p>
<lb n="1238"/>
<lb n="1239"/><p><span>Lá an aonaigh, lá an aonaigh is lághach shiubhlainn le d'ais,</span>
<lb n="1240"/><span>Níl osnadh caol dhá ndéanfá nach réabfadh an chloch ghlas,</span>
<lb n="1241"/><span>Nár ba liachta bláth ar an aitinn ná duilleabhar ar an</span>
<lb n="1242"/><span>gcraoibh,</span>
<lb n="1243"/><span>Ná do ghrádh-sa naoi n-áiteacha dul trasna thrí mo chroidhe.</span></p>
<lb n="1244"/>
<lb n="1245"/><p><span>A théagair ná leig thusa do chumann le mnaoi,</span>
<lb n="1246"/><span>Nó má leigeann ní bréagaighe an sionnach ruadh ná í,</span>
<lb n="1247"/><span>Ní h-éasgaidheacht an t-éinín ar bhárra na gcraobh,</span>
<lb n="1248"/><span>Ná thú éalódh leis an t-é údaigh nach bhfaca tú ariamh.</span></p>
<lb n="1249"/>
<lb n="1250"/><p><span>Níl mise ar an mbaile seo acht le tuilleadh is dhá lá,</span>
<lb n="1251"/><span>Fios mo sgéil dá mbeadh ag na héiníní go ngoilfidís a</span>
<lb n="1252"/><span>sáith,</span>
<lb n="1253"/><span>Dochtúirí na cruinne is nach ndéanfadh mo chroidhe slán,</span>
<lb n="1254"/><span>A chuach na h-Éirne is tú nach leigfeadh in do bhrollach</span>
<lb n="1255"/><span>acht mo lámh.</span></p>
<lb n="1256"/>
<lb n="1257"/><p><span>Fágfaidh mise an baile seo gan mhoill le congnamh Dé,</span>
<lb n="1258"/><span>Ní fada nó go gcluinidh sibh go bpóstar léithi mé,</span>
<lb n="1259"/><span>An áit nach dtóigfidh an t-aos óg orm a teannadh le mo</span>
<lb n="1260"/><span>chroidhe,</span>
<lb n="1261"/><span>Béidh mé pósta an chéad mhí de'n fhóghmhar 's ná raibh</span>
<lb n="1262"/><span>maith ag leath an tsaoghail.</span></p>
<lb n="1263"/>
<lb n="1264"/><p><span>Tidheacht an earraigh tóigfead talamh is gabhfaidh mé 'mo</span>
<lb n="1265"/><span>chomhnaidhe thart siar,</span>
<lb n="1266"/><span>Béidh an t-aos óg brónach go bhfillidh mise aniar.</span>
<lb n="1267"/><span>Dar an leabhar bhíonns eadrainne is a pheacadh ort a ghrádh,</span>
<lb n="1268"/><span>Mallacht an tsaoghail duit go lá an tsléibhe 'sé do</span>
<lb n="1269"/><span>chumann a fuair mé gearr.</span>
<lb n="1270"/></p>
</div>
<pb n="40"/>
<div><lb n="1271"/><p><span>Ní mise a bhí gearr-chumannach acht tusa bhí gan chéill,</span>
<lb n="1272"/><span>Is gur thairg tú mo mhealladh le glórtha binn' do bhéil.</span>
<lb n="1273"/><span>Má thug tú seal de'n bhealach mé 's nár bh'fhearrde thú é,</span>
<lb n="1274"/><span>Acht leigfidh mé mo chumann leis an t-é nach n-inn-</span>
<lb n="1275"/><span>seóchaidh é.</span></p>
<lb n="1276"/>
<lb n="1277"/><p><span>Sgríobhas síos an t-abhrán seo ó Antoine Sírín.</span></p>
<lb n="1278"/>
<lb n="1279"/><p><span>CEOL NA BHFAOILEÁN BHÁNA.</span></p>
<lb n="1280"/>
<lb n="1281"/><p><span>Tá teampoll úr dhá dhéanamh,</span>
<lb n="1282"/><span>Is uaigh le dul ina éadan,</span>
<lb n="1283"/><span>Is deir siad liom-sa, a chéad ghrádh,</span>
<lb n="1284"/><span>Gur thusa cuirfidhear ann;</span>
<lb n="1285"/><span>Acht mara dtigidh tú is m'éileamh,</span>
<lb n="1286"/><span>Is fóirithin thabhairt ó'n bpéin dom,</span>
<lb n="1287"/><span>Acht éalóchaidh mé ins na réagúin,</span>
<lb n="1288"/><span>Is ní bheidh duine liom.</span></p>
<lb n="1289"/>
<lb n="1290"/><p><span>Níl mé ins an áit seo acht le bliadhain</span>
<lb n="1291"/><span>Is a bhfuil le ráithe,</span>
<lb n="1292"/><span>Is níor tháinig mo ghrádh ar cuairt,</span>
<lb n="1293"/><span>Ins an áit a mbím,</span>
<lb n="1294"/><span>Ba bhinne liom é ná cláirseach,</span>
<lb n="1295"/><span>Is ná flúit ar hallaí árda,</span>
<lb n="1296"/><span>Is ná ceol na bhfaoileán bána</span>
<lb n="1297"/><span>A bheith ag gabháil tráigh an loch'.</span></p>
<lb n="1298"/>
<lb n="1299"/><p><span>Nach maith a rinne tú bréag liom</span>
<lb n="1300"/><span>Ins gach geallamhaint dhá dtug tú aréir dhom,</span>
<lb n="1301"/><span>Go mbéidhinn is mo chéad ghrádh</span>
<lb n="1302"/><span>Ar thaoibh an chnuic úd thall.</span></p>
</div>
<pb n="41"/>
<div><lb n="1303"/><p><span>Go treabhaidh na caoirigh mhaola</span>
<lb n="1304"/><span>Ar chúl a gcinn ins na sléibhte,</span>
<lb n="1305"/><span>Is do mhalairt ní dhéanfainn,</span>
<lb n="1306"/><span>A chéad mhíle grádh.</span></p>
<lb n="1307"/>
<lb n="1308"/><p><span>Is dá gcastaoi i dteach an óil í,</span>
<lb n="1309"/><span>Is badh í mian gach buachalla óig í,</span>
<lb n="1310"/><span>Is an daimhseoir a bheith ar fóghnamh,</span>
<lb n="1311"/><span>Níor mhór leis í ar láimh;</span>
<lb n="1312"/><span>Bhí a cúilín mar bheadh an ómra,</span>
<lb n="1313"/><span>Chuirfeadh maise ar mná Chríche Fódla,</span>
<lb n="1314"/><span>Is mara bhfuighidh mé í le pósadh</span>
<lb n="1315"/><span>Is é mo lóistín an chill.</span></p>
<lb n="1316"/>
<lb n="1317"/><p><span>Nach dona an tosach téagair dhúinn</span>
<lb n="1318"/><span>Bheith ag sgaradh ó n-a chéile,</span>
<lb n="1319"/><span>Anois ag teacht na Féile Muire,</span>
<lb n="1320"/><span>Is an chéad lá de'n bhliadhain úir;</span>
<lb n="1321"/><span>Ó dhiúltuigh tusa an féirín</span>
<lb n="1322"/><span>A chuir mise faoi do dhéin-se,</span>
<lb n="1323"/><span>Ach! bíodh agat malairt chéile,</span>
<lb n="1324"/><span>Is béidh mise ag dul ins an uaigh.</span></p>
<lb n="1325"/>
<lb n="1326"/><p><span>Sgríobhas síos an t-abhrán seo ó Antoine Sírín.</span></p>
<lb n="1327"/>
<lb n="1328"/><p><span>MNÁ NA MBAINTREABHACHA.</span></p>
<lb n="1329"/>
<lb n="1330"/><p><span>Nach aoibhinn do mhná na mbaintreabhacha,</span>
<lb n="1331"/><span>Is nach aca bhíonns an spórt,</span>
<lb n="1332"/><span>Bíonn clann na muinntire eile aca,</span>
<lb n="1333"/><span>Dhá n-oileamhaint le n-a ló;</span>
<lb n="1334"/><span>Marcuidheacht aonaigh 's margaidh,</span>
<lb n="1335"/><span>Is cuireadh go teach an óil,</span></p>
</div>
<pb n="42"/>
<div><lb n="1336"/><p><span>Is 's míle fearr an sean dhuine</span>
<lb n="1337"/><span>'Ná réic de bhuachaill óg.</span></p>
<lb n="1338"/>
<lb n="1339"/><p><span>Bainfidh mise an chaol-tslat,</span>
<lb n="1340"/><span>Is dlaoinfidh í go bárr,</span>
<lb n="1341"/><span>Fáisgfidh mé mo chumainnín,</span>
<lb n="1342"/><span>Naoi n-uaire thrí n-a lár,</span>
<lb n="1343"/><span>A Mhuire! nach cruaidh an ceangal,</span>
<lb n="1344"/><span>Is go bhfuil sé ar a lán,</span>
<lb n="1345"/><span>'S a chairidín ó mo chléibhe thú,</span>
<lb n="1346"/><span>Cur tharm anall do lámh.</span></p>
<lb n="1347"/>
<lb n="1348"/><p><span>Is truagh gan mise i Sasana,</span>
<lb n="1349"/><span>Nó thall ins an Oileán Úr,</span>
<lb n="1350"/><span>Rún mo chroidhe bheith i n-aice liom,</span>
<lb n="1351"/><span>Nó idir mo dhá láimh.</span>
<lb n="1352"/><span>Dá nglaodhainn na barraillidhe,</span>
<lb n="1353"/><span>Is tusa a dhíolfadh an cháin,</span>
<lb n="1354"/><span>Is go snámhfainn féin an fhairrge</span>
<lb n="1355"/><span>In do dhiaidh a mhíle ghrádh.</span></p>
<lb n="1356"/>
<lb n="1357"/><p><span>Sgríobhas síos an t-abhrán seo ó Shéamus Bairéad.</span></p>
<lb n="1358"/>
<lb n="1359"/><p><span>DOMHNALL ÓG IS MICHEÁL Ó BLÁTHMHAIL.</span></p>
<lb n="1360"/>
<lb n="1361"/><p><span>'Sí an fhairrge seo thiar an roilig bhreágh gan pian,</span>
<lb n="1362"/><span>Peacadh dhár chan sí ariamh níor báidheadh.</span>
<lb n="1363"/><span>Nach é seo an sgéal 's an t-anam geal ag Dia,</span>
<lb n="1364"/><span>Is Micheál le gach fíor i bParrthas.</span></p>
<lb n="1365"/>
<lb n="1366"/><p><span>Aimsir bhaint an lín 's an eorna glas buidhe,</span>
<lb n="1367"/><span>Is deas a bhréagadh sé bhog buidhe Dia Domhnaigh.</span></p>
</div>
<pb n="43"/>
<div><lb n="1368"/><p><span>Cé an t-iongnadh dhom a ghaol bheith brúighte lag gan</span>
<lb n="1369"/><span>chroidhe,</span>
<lb n="1370"/><span>Is a churacháin cuirim díth-bhrón ort.</span></p>
<lb n="1371"/>
<lb n="1372"/><p><span>A ainnir chneasta chaoin léir mar deir gach éan,</span>
<lb n="1373"/><span>Is fada do chroidhe cruaidh cráidhte,</span>
<lb n="1374"/><span>Do cháirde uilig 's do ghaol bheith brúighte lag gan chroidhe,</span>
<lb n="1375"/><span>Dar m'fhocal ní hiongnadh é ná ádhbhar.</span></p>
<lb n="1376"/>
<lb n="1377"/><p><span>Bhéarfaidh mise an ruaig go h-Inis Géidhe ar cuairt,</span>
<lb n="1378"/><span>Go bhfágaidh mé iad gan gruaim ina suidhe,</span>
<lb n="1379"/><span>Go bhfágad iad go suairc gan osna trom ná cruaidh,</span>
<lb n="1380"/><span>Ní chluinim ann ó Luan acht ag caoineadh.</span></p>
<lb n="1381"/>
<lb n="1382"/><p><span>Go deimhin a Mhíchíl Bháin má d'imthigh tú uainn ar siubhal,</span>
<lb n="1383"/><span>Is gur cailleadh thú ar chúl báire.</span>
<lb n="1384"/><span>Mo bheannacht leat go buan go Flaitheas Dé na nDeor,</span>
<lb n="1385"/><span>Níor bh'fhada liom thú bheith i gcúirt bhreágh Neamhdha.</span></p>
<lb n="1386"/>
<lb n="1387"/><p><span>Molfamuid an dís go deimhin díbh-se le mian,</span>
<lb n="1388"/><span>Is aithriseóchamuid amuigh a dtréartha,</span>
<lb n="1389"/><span>Go bhfuil Domhnall óg ina luighe is éagcaoint mhór dhá dhíth.</span>
<lb n="1390"/><span>An fear ba deise caoineadh is béasa.</span></p>
<lb n="1391"/>
<lb n="1392"/><p><span>Beirt fhear as Inis Géidhe bhí tidheacht ó'n tír mhóir i</span>
<lb n="1393"/><span>gcurrach beag seitheadh, is báidheadh iad ar an mbealach,</span>
<lb n="1394"/><span>Rinne an Táilliúir Gorm, Pádraig Ó Dáibhid, as Acaill,</span>
<lb n="1395"/><span>an t-abhran seo faoi.  Sgríobhas síos an t-abhrán ó</span>
<lb n="1396"/><span>Shtiophán Ó Murcháin ar Oileán Inis Géidhe.</span>
<lb n="1397"/></p>
</div>
<pb n="44"/>
<div><lb n="1398"/><p><span>AN CHÚIL-FHIONN.</span></p>
<lb n="1399"/>
<lb n="1400"/><p><span>Ní ar an mbaile seo atá an chúilfhionn ná an maighre</span>
<lb n="1401"/><span>breágh múinte,</span>
<lb n="1402"/><span>'Sí an buinneán is úire dhá bhfacthas de na mnáibh,</span>
<lb n="1403"/><span>'Sí mo shearc í 'sí mo rún í, 'sí annsacht na suan í,</span>
<lb n="1404"/><span>'Sí an samhradh ó'n bhfuacht í idir Nodlaig is Cáisg.</span></p>
<lb n="1405"/>
<lb n="1406"/><p><span>B'fhearr liom ná Éire nó cúig phunta de'n ór chraorach,</span>
<lb n="1407"/><span>Mar chonnaic mé ariamh thú is gur thug mé dhuit grádh,</span>
<lb n="1408"/><span>D'aithris tú le do bhéal dom gur mharbhuigh tú na céadta,</span>
<lb n="1409"/><span>Níor mhisde liom féin sin acht gan mé mhealladh mar chách.</span></p>
<lb n="1410"/>
<lb n="1411"/><p><span>Imthigh is éaluigh is ní misde liom féin sin.</span>
<lb n="1412"/><span>Ní a' gabháil taobh leat atá Éire de mhná deasa le fágháil</span>
<lb n="1413"/><span>Gheobhaidh tú céile nach n-iarrfadh píghinn spré leat,</span>
<lb n="1414"/><span>'S a phósfadh thú in do léine cé nach follamh atáir.</span></p>
<lb n="1415"/>
<lb n="1416"/><p><span>B'fhearr liom ná a bhfacas de chaoirigh 's de chapaill,</span>
<lb n="1417"/><span>Is dá bhfuil ag an tSasanach d'airgead bhán,</span>
<lb n="1418"/><span>Mar chonnaic mé an ainnir is gur thug mo chroidhe gean di,</span>
<lb n="1419"/><span>Óir is í a mharbhuigh an croidhe in mo lár.</span></p>
<lb n="1420"/>
<lb n="1421"/><p><span>Grádh mo chroidhe do gháiridhe do chosa is do lámha,</span>
<lb n="1422"/><span>Is do dhá chích chorra bhána atá i gceart lár do chuim,</span>
<lb n="1423"/><span>Is tú an pósa breágh áluinn ar chailíní na háite,</span>
<lb n="1424"/><span>Ag a dtug mo chroidhe grádh dhuit is taithneamh ró-mhór.</span></p>
<lb n="1425"/>
<lb n="1426"/><p><span>B'fhearr liom ná giní is ná chúig mhíle oiread,</span>
<lb n="1427"/><span>Go mbéidhinn is an bhruinneall i n-oileán insan Spáinn.</span>
<lb n="1428"/><span>A gruaidh dhearg mar an drithlín 's a béilín deas milis,</span>
<lb n="1429"/><span>A Rí na Cruinne! an truagh leat duine bheith beo mar</span>
<lb n="1430"/><span>atáim?</span></p>
<lb n="1431"/>
<lb n="1432"/><p><span>Fuaras é seo ó Shéamus Bairéad, Inis Géidhe.</span>
<lb n="1433"/></p>
</div>
<pb n="45"/>
<div><lb n="1434"/><p><span>AN DÁ 'LIAM DÁIBHIS.</span></p>
<lb n="1435"/>
<lb n="1436"/><p><span>Tá an dá 'Liam Dáibhis ins an áit seo,</span>
<lb n="1437"/><span>Tá 'Liam aca níos fearr ná a chéile,</span>
<lb n="1438"/><span>Tá 'Liam aca cliste ar chruinniughadh an chiste,</span>
<lb n="1439"/><span>Is 'Liam eile a sgapfadh an méid sin,</span>
<lb n="1440"/><span>'Sé mo chreach is mo chrádh! gach sac is gach mála,</span>
<lb n="1441"/><span>Dhá bhfuil faoi láimh 'Liaim chríonna,</span>
<lb n="1442"/><span>Nach bhfuil sé i bpócaí an 'Liaim is óige,</span>
<lb n="1443"/><span>'Sé bhéarfadh ól 's siams' dhúinn.</span></p>
<lb n="1444"/>
<lb n="1445"/><p><span>Shaoil mé féin a chuid is a stóir,</span>
<lb n="1446"/><span>Go deo nach ndéanfá bréag liom,</span>
<lb n="1447"/><span>Go n-athruighidh na druideóga uilig a nguth,</span>
<lb n="1448"/><span>Is go n-iompuighidh an londubh glégeal,</span>
<lb n="1449"/><span>Go bhfásaidh an biorla thrí lár mo leice,</span>
<lb n="1450"/><span>Is go dtigidh an t-iasg ghá éileamh,</span>
<lb n="1451"/><span>Go dtéighidh na tuilte i n-aghaidh na tuinne.</span>
<lb n="1452"/><span>Is go mbuailtear na cnuic faoi n-a chéile.</span></p>
<lb n="1453"/>
<lb n="1454"/><p><span>Dhá bhfeictheá mo chailín ag gabháil a bhaile,</span>
<lb n="1455"/><span>Cúilín casta craobhaigh,</span>
<lb n="1456"/><span>A béilín meala is a gruaidh uirthi ag lasadh,</span>
<lb n="1457"/><span>Is a píob mar sneachta an tsléibhe.</span>
<lb n="1458"/><span>Is caol í a mala, is mín í a leaca,</span>
<lb n="1459"/><span>Nach aoibhinn d'fhear dhár chéile í?</span>
<lb n="1460"/><span>Mo chrádh! dhá gcrochtaoi mise ar maidin,</span>
<lb n="1461"/><span>Is grádh buan thug mé féin di.</span></p>
<lb n="1462"/>
<lb n="1463"/><p><span>Lom is léan is díoghbháil céille</span>
<lb n="1464"/><span>Ar an mbuachaillín éadtrom ró-dheas,</span>
<lb n="1465"/><span>A d'iarrfadh spré ar rún a chléibh,</span>
<lb n="1466"/><span>Acht síneadh léithi is a pógadh.</span>
<lb n="1467"/></p>
</div>
<pb n="46"/>
<div><lb n="1468"/><p><span>Dar lán an leabhair b'fhearr liom agam</span>
<lb n="1469"/><span>Cailín fearamhail dóigheamhail,</span>
<lb n="1470"/><span>Ná lán na leabtha de chuairscín caile,</span>
<lb n="1471"/><span>Is fághaim na mílte bó léi.</span></p>
<lb n="1472"/>
<lb n="1473"/><p><span>Tá cailín geanamhail ar an mbaile,</span>
<lb n="1474"/><span>Ar chaith mé léithi mo bhróga,</span>
<lb n="1475"/><span>Is glaise a súile ná drúcht na maidne,</span>
<lb n="1476"/><span>Is dheamhan bean phósfas mé go deo acht í,</span>
<lb n="1477"/><span>Leig mé í go sámh ina suidhe,</span>
<lb n="1478"/><span>I measg a gaolta is a cáirde,</span>
<lb n="1479"/><span>Ór an tsaoghail is fághaim le mnaoi,</span>
<lb n="1480"/><span>Go bpósfainn mo mhian gan bólacht.</span></p>
<lb n="1481"/>
<lb n="1482"/><p><span>Sgríobhas síos an t-abhrán seo ó Shéamus Bairéad.</span></p>
<lb n="1483"/>
<lb n="1484"/><p>
<lb n="1485"/><span>CAILÍN ÓG DEAS AR BHRUACH AN tSLÉIBHE.</span></p>
<lb n="1486"/>
<lb n="1487"/><p><span>Tá cailín óg deas ar bhruach an tsléibhe, 's is deas an</span>
<lb n="1488"/><span>péarla í le mealladh,</span>
<lb n="1489"/><span>Chaith mé an oidhche aréir léithi 's níor fhéad mé a tabhairt abhaile.</span>
<lb n="1490"/><span>Rinnimid 'chuile réidhteach go dtéidheadh sinn le chéile go</span>
<lb n="1491"/><span>teac an tsagairt,</span>
<lb n="1492"/><span>An t-airgead pósta ní raibh ag mo chéad ghrádh 's</span>
<lb n="1493"/><span>b'éigean dúinn filleadh abhaile.</span></p>
<lb n="1494"/>
<lb n="1495"/><p><span>Nach mise atá lag brónach ó caitheamh an Domhnach seo</span>
<lb n="1496"/><span>chuaidh tharainn,</span>
<lb n="1497"/><span>Ag cuimhniughadh ar mo mhíle stóirín a bhíodh i gcomhnaidhe liom chun Aifrinn.</span>
<lb n="1498"/><span>Ba mhilse liom blais a póige ná an mhil a reóidheanns</span>
<lb n="1499"/><span>i n-éis na meacha,</span>
<lb n="1500"/><span>Is ní léir dhom a dhul an bóthar tá na deóra do mo dhalladh.</span>
<lb n="1501"/></p>
</div>
<pb n="47"/>
<div><lb n="1502"/><p><span>Ní do'n fhígheadóir ná do'n táilliúir thug mé grádh ar</span>
<lb n="1503"/><span>bith ná tadaidh,</span>
<lb n="1504"/><span>Acht do bhuachaillín na gruaige báine a bhfuil aoibh a gháire faoi na hata,</span>
<lb n="1505"/><span>Ní thóigfeadh an saoghal orm dhá bhféadainn mo mhian a</span>
<lb n="1506"/><span>mhealladh,</span>
<lb n="1507"/><span>Má's í do mháithrín atá do dhiaidh orm Flaitheas Dé nár fhághaidh an chailleach.</span></p>
<lb n="1508"/>
<lb n="1509"/><p><span>Nach dílleachta mé fágadh gan mháthair ná athair,</span>
<lb n="1510"/><span>Is dá mbeadh mo chlú-sa tárrthuighthe nár lúghde an cás</span>
<lb n="1511"/><span>dom a bheith follamh,</span>
<lb n="1512"/><span>Ní'l aon fhear i n-Éirinn chuirfeadh téaradh ar mo mhacsamhail,</span>
<lb n="1513"/><span>Nár dhoiligh dhó a leas a dhéanamh ná ar aon chor a dhul go</span>
<lb n="1514"/><span>Flaitheas.</span></p>
<lb n="1515"/>
<lb n="1516"/><p><span>Is truagh gan mise i Laighin Uí Eaghra nó go hárd os</span>
<lb n="1517"/><span>cionn an bhaile,</span>
<lb n="1518"/><span>Ins an áit a bhfeicinn mo mhíle stóirín gach aon tráthnóna nó moch ar maidin,</span>
<lb n="1519"/><span>Má chuaidh mo ghrádh thar sáile ar an tsráid seo ní raibh</span>
<lb n="1520"/><span>a macsamhail.</span>
<lb n="1521"/><span>'Sí do mhéin mhaith 's do lághaigheacht d'fhágaidh an fán orm is mé i bhfad ó bhaile.</span></p>
<lb n="1522"/>
<lb n="1523"/><p><span>Sgríobhas síos an t-abhrán seo ó Antoine Sírín, teach</span>
<lb n="1524"/><span>na mbocht, Béal an Mhuirthid.</span></p>
<lb n="1525"/>
<lb n="1526"/><p><span>DÚN NÍNE.</span></p>
<lb n="1527"/>
<lb n="1528"/><p><span>Ar láimh le Dún Níne tá an chaoin-bhean ina comhnaidhe,</span>
<lb n="1529"/><span>A d'fhágaidh mé lag claoidhte go fíor-chinnte acht Dia</span>
<lb n="1530"/><span>Domhnaigh.</span>
<lb n="1531"/><span>'Sé gach a n-ordóchainn nó a n-iarrfainn de shaidhbhreas</span>
<lb n="1532"/><span>Ríogh Fódla</span>
<lb n="1533"/><span>Tú is mé a bheith i n-iargcúl taobh shiar ó Dhún Domhnaill.</span>
<lb n="1534"/></p>
</div>
<pb n="48"/>
<div><lb n="1535"/><p><span>Teannam chun an tsléibhe is a chéad ghrádh is ann is fearr</span>
<lb n="1536"/><span>dhuit,</span>
<lb n="1537"/><span>Bhéarfad arán geal is tae dhuit is teach glégeal ceannsgláta,</span>
<lb n="1538"/><span>Béidh cóistí is bócé againn 's coillte breágh' fásach,</span>
<lb n="1539"/><span>Béidh an chuach 's an traghna lá dubh oidhre in do gharrdha.</span></p>
<lb n="1540"/>
<lb n="1541"/><p><span>Dá mba liom a bhfuil ó bhun Néifin go dtí Éadan Dúin</span>
<lb n="1542"/><span>Pádraig,</span>
<lb n="1543"/><span>Do Shiubháin óig is eadh do bhéarfainn le méid is thug mé gean di,</span>
<lb n="1544"/><span>'Sé an bharamhail a bhéarfainn d'á caol-chum gath gréine</span>
<lb n="1545"/><span>Lá Fhéile Pádraig, .</span>
<lb n="1546"/><span>Nó mar bheadh sneachta bheadh ar shléibhte 's é bheith dhá cháthadh.</span></p>
<lb n="1547"/>
<lb n="1548"/><p><span>Nach mairg a déarfadh go mbéidhinn duit mar atá mé,</span>
<lb n="1549"/><span>'S ní'l fhios ag aon neach leath m'éagcaoin ins an láthair,</span>
<lb n="1550"/><span>Leanfainn ar an Éirne thú 's bheadh mo chiabh liom le</span>
<lb n="1551"/><span>fánaidh,</span>
<lb n="1552"/><span>'S is é n-iarrfainn de spré leat ar éigean an tsnáthad.</span></p>
<lb n="1553"/>
<lb n="1554"/><p><span>Ní'l mionna ná móide dh'ár cheart a bheith ag na bráithre,</span>
<lb n="1555"/><span>Nach dtiubharfainn, go mba chóir dhúinn a bheith pósta le</span>
<lb n="1556"/><span>ráithe,</span>
<lb n="1557"/><span>Acht ag fanacht i gcomhnaidhe go mbeadh ár gcomhairleacha sásta,</span>
<lb n="1558"/><span>'S tiogainn go dúithche Sheoigheach nó go mbídh an fóghmhar</span>
<lb n="1559"/><span>'un gearrtha.</span></p>
<lb n="1560"/>
<lb n="1561"/><p><span>Táilliúir a bí ann, b'ainm dó Gionán, a bhí ina chomh-</span>
<lb n="1562"/><span>naidhe ar Shliabh Iarruis.  Bhí sé mór le cailín i nDún</span>
<lb n="1563"/><span>Níne, b'ainm di Siubhán Ní Chráfairt.  Dhiultaigh sí é nó</span>
<lb n="1564"/><span>go ndeárna sé an t-abhrán, annsin phós sí é.  Mheall sé</span>
<lb n="1565"/><span>leis an abhrán í.  Sgríobhas síos é seo ó Antoine Sírín,</span>
<lb n="1566"/><span>teach na mbocht, Béal an Mhuirthid.</span>
<lb n="1567"/></p>
</div>
<pb n="49"/>
<div><lb n="1568"/><p><span>PLANNDA DEAS AN tSLÉIBH' BHÁIN.</span></p>
<lb n="1569"/>
<lb n="1570"/><p><span>Goidé'n mhaith dhom féin dhá ndéanainn muileann ar mhóin?</span>
<lb n="1571"/><span>Goidé'n mhaith dhom féin dhá ndéanainn capall de bhó?</span>
<lb n="1572"/><span>Goidé'n mhaith dhom féin dhá ndéanainn sin is teach mór,</span>
<lb n="1573"/><span>Ó chaill mé an gléas a bhréagfadh an cailín deas óg.</span></p>
<lb n="1574"/>
<lb n="1575"/><p><span>Seacht seachtmhaine déag a chaith mise téitheadh 's ag</span>
<lb n="1576"/><span>déanamh braich' ins an ngleann,</span>
<lb n="1577"/><span>Gan pota gan pael ná éan rud eile againn ann,</span>
<lb n="1578"/><span>Acht duilleabhar na gcraobh d'éadaigh leabtha os ár gcionn,</span>
<lb n="1579"/><span>'San uair a labhruigheanns an t-éan 'sé réalta na maidne</span>
<lb n="1580"/><span>bhíonns ann.</span></p>
<lb n="1581"/>
<lb n="1582"/><p><span>Ní'l sagart 'sa bhFrainnc nár dhiúltuigh Aifreann a rádh,</span>
<lb n="1583"/><span>Ní'l crann ins an gcoill nár lúb a bhun chun a bhárr,</span>
<lb n="1584"/><span>Ní fhuil iasg ar tuinn nár thiompuigh isteach ar an tráigh</span>
<lb n="1585"/><span>Nuair chualaidh siad cainnt ar phlannda deas an tSléibh'</span>
<lb n="1586"/><span>Bháin.</span></p>
<lb n="1587"/>
<lb n="1588"/><p><span>Ceithre lá déag a chaith mé ar an tsliabh,</span>
<lb n="1589"/><span>Ag síor-innsin sgéal do bhéilín ainnir na gciabh,</span>
<lb n="1590"/><span>Mo bhéal le n-a béal is mo ghéaga thairsti aniar,</span>
<lb n="1591"/><span>'S bhí mé dhá bréagadh nó gur ealuigh tharm an ghrian.</span></p>
<lb n="1592"/>
<lb n="1593"/><p><span>'Sé mo léan géar gan mise 'mo lachóigín ban,</span>
<lb n="1594"/><span>Bhéarfainn léim as aer i mbéal na tuinne údaigh thall,</span>
<lb n="1595"/><span>Ag dúil le Mac Dé is go réidhteóchadh Muire mo chás,</span>
<lb n="1596"/><span>Is go sínfinn mo thaobh le péarla deas an chúil bháin.</span>
<lb n="1597"/><span>A chuisle 's a stóir ná pós thusa an sean-dhuine liath,</span>
<lb n="1598"/><span>Acht pós an fear óg mara mairidh sé dhuit acht an</span>
<lb n="1599"/><span>bhliadhain,</span>
<lb n="1600"/><span>Tá mé bog óg is fós níor tháinig mo chiall,</span>
<lb n="1601"/><span>Acht tá tuilleadh is lán báid de mhnáibh beag deasa 'mo</span>
<lb n="1602"/><span>dhiaidh.</span>
<lb n="1603"/></p>
</div>
<pb n="50"/>
<div><lb n="1604"/><p><span>Sgríobhas síos an t-abhrán seo ó Antoine Sírín, teach</span>
<lb n="1605"/><span>na mbocht, Béal an Mhuirthid.  Tá Antoine ina thoghadh</span>
<lb n="1606"/><span>sgéalaidhe agus abhránaidhe.</span></p>
<lb n="1607"/>
<lb n="1608"/><p><span>BINN ÉADAIN.</span></p>
<lb n="1609"/>
<lb n="1610"/><p><span>Is truagh gan mé 'm'iasgaire 's mé 'mo chomhnaidhe ag</span>
<lb n="1611"/><span>Binn Éadain,</span>
<lb n="1612"/><span>Is Neileóg a bheith ina bradán i gceart lár Loch' Éirne,</span>
<lb n="1613"/><span>Bainfinn díom mo chóta 's snámhfainn in mo léine,</span>
<lb n="1614"/><span>Nó go gceapainn in mo líontán í grianán ban Éireann.</span></p>
<lb n="1615"/>
<lb n="1616"/><p><span>'Sé mo léan gan mé 'mo ghiúistís's mo chúl le mo námhaid,</span>
<lb n="1617"/><span>Baile cuain bheith sa bhFrainnc agam 's cead mo long a</span>
<lb n="1618"/><span>chur thar sáile,</span>
<lb n="1619"/><span>Cúig míle punta 's bíodh le roinn ins gach láimh liom,</span>
<lb n="1620"/><span>Badh í Neileóg mo rogha-ghrádh is thoghfainn thar mhná í.</span></p>
<lb n="1621"/>
<lb n="1622"/><p><span>Is truagh gan é an oidhche is é bheith chomh cíor-dhubh le mo</span>
<lb n="1623"/><span>hata,</span>
<lb n="1624"/><span>Is Neileóg a bheith ina suidhe agam ina luighe nó ina seasamh,</span>
<lb n="1625"/><span>Shílfeá gur gath gréine í bheadh ag gabháil taobh dhíom ar</span>
<lb n="1626"/><span>na bealaighe,</span>
<lb n="1627"/><span>Is go mba deise í ná Bhénus nuair d'éirigheadh sí ar maidin.</span></p>
<lb n="1628"/>
<lb n="1629"/><p><span>Níghfinn-se do léine 's ní as uisge donn portaigh,</span>
<lb n="1630"/><span>Acht níghfinn í go glégeal as uisge geal locha,</span>
<lb n="1631"/><span>Chuirfinn ar thriomughadh í ar dreisiúr na gréine,</span>
<lb n="1632"/><span>Is d'fhágfainn 'do chodladh thú go dtogruightheá éirigh.</span></p>
<lb n="1633"/>
<lb n="1634"/><p><span>Sgríobhas síos é seo ó Antoine Sírín, teach na mbocht,</span>
<lb n="1635"/><span>Béal an Mhuirthid,</span>
<lb n="1636"/></p>
</div>
<pb n="51"/>
<div><lb n="1637"/><p><span>BRIGHID'ÍN PHÁDRAIG.</span></p>
<lb n="1638"/>
<lb n="1639"/><p><span>Ní'l barún tréan ná árd-fhlaith a dhearcfadh Brighid'ín</span>
<lb n="1640"/><span>Phádraig</span>
<lb n="1641"/><span>Nach dtiubharfadh searc a's grádh dhi thar mhnáibh deasa an tsaoghail,</span>
<lb n="1642"/><span>A súile is glaise deallradh ná an drúcht ar maidin</span>
<lb n="1643"/><span>samhraidh,</span>
<lb n="1644"/><span>Is ciúin breágh deas é a gáire, 'sí is áilne ar bith méin.</span></p>
<lb n="1645"/>
<lb n="1646"/><p><span>Cia'r bh'iongnadh feara Fáil bheith claoidhte seal i ngrádh</span>
<lb n="1647"/><span>léithi</span>
<lb n="1648"/><span>Tráth chím an fhaoileann áluinn go sgannruigheann sí mé,</span>
<lb n="1649"/><span>Is a cíocha cailce tarraingthe inar sgríobhfaidhe a</span>
<lb n="1650"/><span>bprionnda páruis,</span>
<lb n="1651"/><span>Is a píob mar eala ar lán-mhuir, is í básuigheann gach aon.</span></p>
<lb n="1652"/>
<lb n="1653"/><p><span>Do'n Ráth Árd tinn má théidheann tú ag dearcadh mná</span>
<lb n="1654"/><span>na méara lag,</span>
<lb n="1655"/><span>Brighid'ín deas na n-aol-chiabh ní baoghal duit-se an bás,</span>
<lb n="1656"/><span>'Sí an mhúinte mhaiseach mhaordha na gciabh-fholt búclach,</span>
<lb n="1657"/><span>péarlach,</span>
<lb n="1658"/><span>Go dlúth ag teacht le chéile, 's a' claonadh ann a mbárr.</span></p>
<lb n="1659"/>
<lb n="1660"/><p><span>Is milse blas a béil tais ná mil ag sileadh as céir-bheach,</span>
<lb n="1661"/><span>A Rí na bhFeart! gur éaluigh an sgéimh léithi thar mhnáibh,</span>
<lb n="1662"/><span>A ríoghain deas a ghéar-shlad le do ghnaoi le do ghean gach</span>
<lb n="1663"/><span>aon fhear,</span>
<lb n="1664"/><span>Gur samhail duit-se réalt maidne ag éirghe gach lá.</span></p>
<lb n="1665"/>
<lb n="1666"/><p><span>Ó chruthughadh an domhain go dtí seo níor shiubhal ar an</span>
<lb n="1667"/><span>talamh naomhtha,</span>
<lb n="1668"/><span>A samhail siúd de mhnaoi ar bith i n-áilne is i gcáil.</span>
<lb n="1669"/><span>Tá lasadh glan na gcaorchon ina leicne geala míne,</span>
<lb n="1670"/><span>Is baladh cumhra an time ar phóigín mo ghrádh'.</span>
<lb n="1671"/></p>
</div>
<pb n="52"/>
<div><lb n="1672"/><p><span>Mo chreach! gan mé 's an stuaire le n-a chéile ag</span>
<lb n="1673"/><span>gluaiseacht</span>
<lb n="1674"/><span>Faoi thuinn faoi choillte a's chuantaibh is gan ár</span>
<lb n="1675"/><span>dtuairisg le fágháil.</span>
<lb n="1676"/><span>B'fhearr liom ná ór na ríoghachta go mbéinn-se léithi sínte,</span>
<lb n="1677"/><span>I n-uaigneas seal ós ísiol is ní thréigfinn í go bráthach.</span></p>
<lb n="1678"/>
<lb n="1679"/><p><span>Fuaras an t-abhrán seo ó mo charaid Dáithi Ua Ceal-</span>
<lb n="1680"/><span>lacháin, Fearann an Choirce, Árann Mhór.  Ní raibh aon</span>
<lb n="1681"/><span>abhrán Gaedhilge níos clúiteamhla ná é i gCúige Chon-</span>
<lb n="1682"/><span>nacht le linn ár n-aithreach agus ár n-aithreach mór.</span>
<lb n="1683"/><span>Cumadh é faoi chailín spéireamhail a bhí ina comhnaidhe i</span>
<lb n="1684"/><span>n-aice Béal Átha Thamhnais.  Ní raíbh a macsamhail le</span>
<lb n="1685"/><span>breághacht le fagháil i gcrích Fódla.</span></p>
<lb n="1686"/>
<lb n="1687"/><p><span>Pádraig Ua Feardhais, athair Bhríghde, bhí ar aonach</span>
<lb n="1688"/><span>Each an Ghabhair.  Tháinig triúr fear chuige ghá h-iarraidh.</span>
<lb n="1689"/><span>Thug sé cuireadh dhóibh thídheacht chun a thighe ins an oidhche</span>
<lb n="1690"/><span>nó go ndéanadh siad cleamhnas.  Tháinigeadar.  Nuair</span>
<lb n="1691"/><span>chaith siad biadh agus deoch dubhairt sé leo nár fhéad</span>
<lb n="1692"/><span>sé í thabhairt do'n triúr aca, acht an duine a b'fearr a</span>
<lb n="1693"/><span>chumfadh ceathramha abhráin le n-a moladh go bhfuighfeadh</span>
<lb n="1694"/><span>sé í.  Rinne gach aon aca ceathramha.  Fuair an fear a</span>
<lb n="1695"/><span>rinne an cheathramha dheireannach í.</span></p>
<lb n="1696"/>
<lb n="1697"/><p><span>PÉARLA AN BHROLLAIGH BHÁIN,</span></p>
<lb n="1698"/>
<lb n="1699"/><p><span>Dá mbéidhinn-se amuigh san oidhche nó go mall ag ruagadh</span>
<lb n="1700"/><span>caoirigh</span>
<lb n="1701"/><span>Bhéidhinn-se i mo sgeich-dhídean ag Péarla an Bhrollaigh</span>
<lb n="1702"/><span>Bháin.</span></p>
</div>
<pb n="53"/>
<div><lb n="1703"/><p><span>Ní bhfuil claidhe ná tom dhá dtéidhinn-se nach gcomhnuigh-</span>
<lb n="1704"/><span>eann stór mo chroidhe ann,</span>
<lb n="1705"/><span>Is gur ar bhrollach geal do léine ba mhian liom codladh fhagháil.</span></p>
<lb n="1706"/>
<lb n="1707"/><p><span>Gabhfaidh mé go Geansaidh is tréigfidh mé mo mhuinntir,</span>
<lb n="1708"/><span>Sin ná ins an arm gallda an áit a chaith mé tús mo</span>
<lb n="1709"/><span>shaoghail,</span>
<lb n="1710"/><span>Ní thíocfaidh mé gan amhras nó go ngoirigheann an chuach sa tsamhradh,</span>
<lb n="1711"/><span>Is béidh bean eile pósta ag mo stóirín atá in mo dhiaidh.</span></p>
<lb n="1712"/>
<lb n="1713"/><p><span>Is a Dhia nach mise atá sáruigh' is na bóltaidhe orm</span>
<lb n="1714"/><span>fáisgthe</span>
<lb n="1715"/><span>I ndiaidh mo ghrádh' geal nac bhfaca mé le bliadhain.</span>
<lb n="1716"/><span>Ní fheicfidh mise aríst thú, fairíor! ní fheicfead ná a</span>
<lb n="1717"/><span>choidhche,</span>
<lb n="1718"/><span>Is go bhfuil saighead ó'n mbás ag dul thríom-sa nuair</span>
<lb n="1719"/><span>smaoinighim ar mo ghrádh.</span></p>
<lb n="1720"/>
<lb n="1721"/><p><span>A Dhia nach bhfuil mise 'm'éinín nó 'm'fhéileacáinín</span>
<lb n="1722"/><span>samhraidh,</span>
<lb n="1723"/><span>Rachainn ar do thuairisg dhá dhorcha dhá mbeadh an oidhche.</span>
<lb n="1724"/><span>Ní'l cnoc, ní'l gleann, is ní'l ísleán, 's ní'l móinín</span>
<lb n="1725"/><span>drúcht na hoidhche ann,</span>
<lb n="1726"/><span>Nach mbéidhinn-se do mo chaighleadh, is nach cladhaire mé chuaidh ann</span></p>
<lb n="1727"/>
<lb n="1728"/><p><span>Sgríobhas síos an t-abhrán seo ó Shéamus Bairéad.</span></p>
<lb n="1729"/>
<lb n="1730"/><p><span>GEATAIDHE BHÉAL ÁTHA BUIDHE.</span></p>
<lb n="1731"/>
<lb n="1732"/><p><span>Dhá dtéidhinn-se anonn do'n Spáinn is a thidheacht abhaile</span>
<lb n="1733"/><span>slán,</span>
<lb n="1734"/><span>Do ghrádh-sa ní thiubhrainn ar aon mhnaoi,</span>
<lb n="1735"/><span>A phéarla an bhrollaigh bháin ba dheise crobh dhá láimh,</span>
<lb n="1736"/><span>Is do ghruaidh mar na caora caorthainn.</span></p>
</div>
<pb n="54"/>
<div><lb n="1737"/><p><span>Do leaca bhí gan smál ba ghile ná an eala ar an tuinn</span>
<lb n="1738"/><span>'s í snámh,</span>
<lb n="1739"/><span>Is ná sneachta bheadh dhá chárnadh ar shléibhtibh.</span>
<lb n="1740"/><span>'Sé mo léan, mo chreach is mo chrádh gan mé is tú ag éirghe lá,</span>
<lb n="1741"/><span>Faoi choillte breághtha dlúith na h-Éireann.</span></p>
<lb n="1742"/>
<lb n="1743"/><p><span>A Pheigí bhán, a shiúr! ná ar chualaidh tú mar siúd,</span>
<lb n="1744"/><span>Mar atá sí ag tnúth mo shéanadh,</span>
<lb n="1745"/><span>Is gur ag cosaint di a cliú a chaill mé mo lúth,</span>
<lb n="1746"/><span>Is mo chos deas bhí lúthmhar éadtrom.</span>
<lb n="1747"/><span>Dar m'fhocal duit, a shiúr, má castar orm í,</span>
<lb n="1748"/><span>Le hais na coilleadh nó i lúbán tsléibhe,</span>
<lb n="1749"/><span>Acht an rún údaigh bhí fúinn cuirfead di-si i n-umhail,</span>
<lb n="1750"/><span>Is ní peacadh dhomh-sa, ar ndóigh, a dhéanamh.</span></p>
<lb n="1751"/>
<lb n="1752"/><p><span>Nach ag geataidhe Bhéal Átha Buidhe a riune mé féin an</span>
<lb n="1753"/><span>gníomh,</span>
<lb n="1754"/><span>Ba mheasa liom ariamh ghá ndeárnas,</span>
<lb n="1755"/><span>Ag suidhe dhúinne síos nó go leigimist ár sgíth,</span>
<lb n="1756"/><span>'Seadh d'éaluigh sí uaim ina maighdin.</span>
<lb n="1757"/><span>Dhearc mé uaim ó dheas is ó thuaidh,</span>
<lb n="1758"/><span>Is ní fhaca mé acht an chluan-fhásach,</span>
<lb n="1759"/><span>Do ghul mé go cruaidh is tharraing mé mo ghruag,</span>
<lb n="1760"/><span>Is 's é dubhairt gach fear go mba thruagh bocht m'ádhbhar.</span></p>
<lb n="1761"/>
<lb n="1762"/><p><span>Ná tuig is ná síl go meallfá mé le maoin,</span>
<lb n="1763"/><span>Ná le antoisctheacht an tsaoghail bhréagaigh,</span>
<lb n="1764"/><span>Is go bhfuil a sáir-fhios ag do chroidhe go dtáinig sé do m'aois,</span>
<lb n="1765"/><span>Gan m'aimhreas a dhéanamh ar aon nós.</span>
<lb n="1766"/><span>Nár bh'fhearr liom-sa a bheith 'mo luighe bliadhain fhada is mí,</span>
<lb n="1767"/><span>Ar leabaid chaoil chruaidh gan éanneach,</span>
<lb n="1768"/><span>Ná do leanbh a bheith ar mo chích nó in m'asgaill ins an oidhche,</span>
<lb n="1769"/><span>Is tusa bheith ag do mhian ghá bréagadh.</span>
<lb n="1770"/></p>
</div>
<pb n="55"/>
<div><lb n="1771"/><p><span>A chuisle is a stóir, is a réalt thríd an gceo,</span>
<lb n="1772"/><span>A dtug mo chroidhe istigh mórán spéis' duit.</span>
<lb n="1773"/><span>Is gur ag coillte na gcnódhach a gheall tú a bheith romham,</span>
<lb n="1774"/><span>Nó go gcuirimíd ár gcomhairle i n-éinfheacht.</span>
<lb n="1775"/><span>Tuig a mhíle stéir nach bhfuil sé ins an domhan mór,</span>
<lb n="1776"/><span>Peacadh amháin níos mó a dhéanamh,</span>
<lb n="1777"/><span>Ná maighdean deas óg a mhealladh le do phóig,</span>
<lb n="1778"/><span>Is a fágáil faoi bhrón ina dhiaidh sin.</span></p>
<lb n="1779"/>
<lb n="1780"/><p><span>Buachaill óg agus cailín bhí ina suidhe síos ag cois</span>
<lb n="1781"/><span>bhalla claidhe ag geataidhe Bhéal Átha Buidhe ag comhrádh.</span>
<lb n="1782"/><span>Chonnaic siad duine ag tídheacht ortha an bealach.  Léim</span>
<lb n="1783"/><span>seisean isteach thar an mballa air fhaitchíos go ndéar-</span>
<lb n="1784"/><span>faidhe tadaidh léithi-si mar gheall air, agus briseadh a</span>
<lb n="1785"/><span>chos, agus ní phósfadh sise annsin é.</span></p>
<lb n="1786"/>
<lb n="1787"/><p><span>IS GAIRID Ó RINNE MÉ AN PÓSADH,</span></p>
<lb n="1788"/>
<lb n="1789"/><p><span>Táinig mé isteach go tígh an ósda,</span>
<lb n="1790"/><span>Is d'fhiafruigh an óig-bhean díom,</span>
<lb n="1791"/><span>"Cá fhad ó rinne tú an pósadh,</span>
<lb n="1792"/><span>Nó an airigheann tú an óige dhá claoidheadh?"</span>
<lb n="1793"/><span>Is gearr ó rinne mé an pósadh,</span>
<lb n="1794"/><span>Is airighim go mór é dul thríom,</span>
<lb n="1795"/><span>'S an t-é nach ndeárna go fóil é,</span>
<lb n="1796"/><span>Is aige atá spórt an tsaoghail.</span></p>
<lb n="1797"/>
<lb n="1798"/><p><span>Caiptín mise bhí i nÉirinn,</span>
<lb n="1799"/><span>Is chaith mé mo théarma ar luing.</span>
<lb n="1800"/><span>Bhaininn sgil as na spéartha,</span>
<lb n="1801"/><span>Is chomhairinn na réalta liom.</span></p>
</div>
<pb n="56"/>
<div><lb n="1802"/><p><span>Dheamhan bean óg ar an tsaoghal seo,</span>
<lb n="1803"/><span>A shínfeadh a taobh gheal liom,</span>
<lb n="1804"/><span>Nach rachainn anonn go Jamacia di,</span>
<lb n="1805"/><span>I gcoinne lucht tae agus rum,</span></p>
<lb n="1806"/>
<lb n="1807"/><p><span>A gcluin sibh mise a mhná óga?</span>
<lb n="1808"/><span>Déanaigidh an pósadh i n-am,</span>
<lb n="1809"/><span>Ní fhásann na duilleabhar faoi dhó.</span>
<lb n="1810"/><span>Nó go dtuitidh siad anuas as an gcrann.</span>
<lb n="1811"/><span>Is cosmhail é le lá fóghmhair,</span>
<lb n="1812"/><span>Nó long a bheadh ag seoladh cam,</span>
<lb n="1813"/><span>Mara bhfághadh sí go tobann píolótaidhe,</span>
<lb n="1814"/><span>Bheadh brat faoi dhó ins an gcrann.</span></p>
<lb n="1815"/>
<lb n="1816"/><p><span>Gabhfad go h-Iarros thart siar,</span>
<lb n="1817"/><span>Ins an áit a mblightear go fial na ba,</span>
<lb n="1818"/><span>Bíonn báid is luingis ag iasgaireacht ann,</span>
<lb n="1819"/><span>Is muintir an taobh ó dheas.</span>
<lb n="1820"/><span>Béidh againn féar fada is fásach,</span>
<lb n="1821"/><span>Coiníní buidhe is glas',</span>
<lb n="1822"/><span>Sin is 'chuile rud dhá ndéanfamuid ann,</span>
<lb n="1823"/><span>Is cead rinnc' ar gach taoibh de'n teach.</span></p>
<lb n="1824"/>
<lb n="1825"/><p><span>Ní bhainfidh mé an fhéasóg seo dhíom</span>
<lb n="1826"/><span>Nó go bhfásaidh sí míle ar fad,</span>
<lb n="1827"/><span>Déanfaidh mé cuilt de mo bhríste</span>
<lb n="1828"/><span>A mhairfeas le saoghal na bhfear;</span>
<lb n="1829"/><span>Imtheochaidh mé liom faoi'n tír,</span>
<lb n="1830"/><span>Mar imthigheanns an chaora ghlas,</span>
<lb n="1831"/><span>Is mara bhfághaidh mé bean ar an gcaoi sin,</span>
<lb n="1832"/><span>Acht tréigfidh mé an saoghal ar fad.</span></p>
<lb n="1833"/>
<lb n="1834"/><p><span>Caiptín soithigh bhíodh ag tabhairt luchta ó'n Spáinn go</span>
<lb n="1835"/><span>h-Iarros, Sgríobhas síos é ó Phádraig Breathnach, Béal</span>
<lb n="1836"/><span>an Mhuirthid.</span>
<lb n="1837"/></p>
</div>
<pb n="57"/>
<div><lb n="1838"/><p><span>SEAGHÁN Ó MANGÁIN.</span></p>
<lb n="1839"/>
<lb n="1840"/><p><span>A Sheagháin Uí Mhangáin 'sé fáth mo thuirse 's mo chrádh go</span>
<lb n="1841"/><span>deo,</span>
<lb n="1842"/><span>Tráigh an Eangaigh a bheith ar m'amharc 's gan mé ghá comhair'</span>
<lb n="1843"/><span>Is ann a gheobhainn an óig-bhean ar maidin i ndéis a</span>
<lb n="1844"/><span>cuid bó,</span>
<lb n="1845"/><span>Ceol ag meachan is brat meala ann go béal bróg.</span></p>
<lb n="1846"/>
<lb n="1847"/><p><span>Céad slán do'n Mhódham 's do'n áit ba dheise bhí shiar,</span>
<lb n="1848"/><span>Is go béal na Beárnan a n-árduighinn orm an cliabh.</span>
<lb n="1849"/><span>Tá an seabhac ina aonraic go buadhartha in mo dhiaidh,</span>
<lb n="1850"/><span>Is ní'l cuach sa gcoill nach sílim go gcaillfidh a gciall,</span></p>
<lb n="1851"/>
<lb n="1852"/><p><span>Tá an lá seo rithte is ní thiocfaidh aon bhád aniar,</span>
<lb n="1853"/><span>Tá mo ghrádh-sa ag imtheacht nó go dtugaidh sé walk do'n</span>
<lb n="1854"/><span>Chaoil,</span>
<lb n="1855"/><span>Tá na gárthaighil bruithte ag fir 's ag mná 'mo dhiaidh,</span>
<lb n="1856"/><span>Faoi thrácht ar Iarros nár fhanad go sámh mar bhím.</span></p>
<lb n="1857"/>
<lb n="1858"/><p><span>Sgríobhas síos an t-abhrán seo ó Phádraig Breathnach.</span></p>
<lb n="1859"/>
<lb n="1860"/><p><span>CONNDAE MHUIGHEÓ.</span></p>
<lb n="1861"/>
<lb n="1862"/><p><span>Tá cúig píghinn déag amuigh agam i gConndae Mhuigheó,</span>
<lb n="1863"/><span>Ní rachaidh mé ghá n-éileamh a choidhche ná go deo,</span>
<lb n="1864"/><span>Ar fhaitchíos go mbéarfaidhe shiar orm 's go gcuirfidhe an</span>
<lb n="1865"/><span>ruaig aniar orm,</span>
<lb n="1866"/><span>Is go mbuailfidhe luach na bhfiach orm i gConndae Muigheó,</span>
<lb n="1867"/><span>Liostáil mé le seárgant mar bhí mé bog óg,</span>
<lb n="1868"/><span>Chuaidh mé leis thar sáile, mo chreach is mo bhrón,</span>
<lb n="1869"/></p>
</div>
<pb n="58"/>
<div><lb n="1870"/><p><span>Fuair mé gunna seairdeáilte, claidheamh buidhe 's lann ann,</span>
<lb n="1871"/><span>Is nach sílim gur fearr sin ná bheith i gConndae Mhuigheó.</span></p>
<lb n="1872"/>
<lb n="1873"/><p><span>Tá dúil agam ins an imirt is dhá dhúil ins an ól,</span>
<lb n="1874"/><span>Ins an áit a mbíonn na cailíní ba mhian liom a bheith leo</span>
<lb n="1875"/><span>Tá dhá réag is fiche aca ann, Malaidhe Bhán is Siosala,</span>
<lb n="1876"/><span>Is níor dóichide an t-ádh bheith uilig ortha ná lom an mhío-</span>
<lb n="1877"/><span>ádh' mhóir.</span></p>
<lb n="1878"/>
<lb n="1879"/><p><span>Má théidheann tú go Connachtaibh tabhair mo bheannacht</span>
<lb n="1880"/><span>do'n Aill Mhóir,</span>
<lb n="1881"/><span>Is aithris do mo mhuinntir nach mbéidh mé mí beo,</span>
<lb n="1882"/><span>Gur b'é síor-imirt na gcárdaí 's an dligheadh seo bhí ró-</span>
<lb n="1883"/><span>láidir,</span>
<lb n="1884"/><span>Is gur i Santí Cill a fágfaidhear mo chnámha faoi'n bhfód.</span></p>
<lb n="1885"/>
<lb n="1886"/><p><span>Go dtigidh Cnoc na Cruaiche ar cuairt go h-Abhainn Mhóir,</span>
<lb n="1887"/><span>Acaill go Dubh Luachar ag buachailleacht na mbó;</span>
<lb n="1888"/><span>Go bhfásaidh Gleann na n-Inntrí faoi ubhla cumhra</span>
<lb n="1889"/><span>geimhridh,</span>
<lb n="1890"/><span>Gur mar seo bhéas mé ag cuimhniughadh ort, a Chonndae Mhuigheó.</span></p>
<lb n="1891"/>
<lb n="1892"/><p><span>Is nach ar thaoibh seo Pady Luinsgí bhím-se ag déanamh</span>
<lb n="1893"/><span>brón</span>
<lb n="1894"/><span>Ag osgnaighil gach aon oidhche 'sgo síorraidhe ag sileadh deor,</span>
<lb n="1895"/><span>Anois ó dalladh m'intinn is mé i bhfad ó mo mhuinntir,</span>
<lb n="1896"/><span>Acht dar m'fhírinne is lághach a chaoinfidh mé Conndae</span>
<lb n="1897"/><span>Mhuigheó.</span></p>
<lb n="1898"/>
<lb n="1899"/><p><span>Nach ar thaoibh na Ceathramhna Caoile bhíonns an siams is</span>
<lb n="1900"/><span>an spórt.</span>
<lb n="1901"/><span>Tá coiligh 's cearca fraoich ann go síorraidhe ag seinnm cheoil,</span>
<lb n="1902"/><span>Tá sméara dubha ar chraoibh ann, 's tá ubhla cumhra</span>
<lb n="1903"/><span>buidhe ann,</span>
<lb n="1904"/><span>Is tá géinineach bó is laogh ann tídheacht Fhéile Muire Mór,</span></p>
<lb n="1905"/>
<lb n="1906"/><p><span>Fuaras an t-abhran seo ó Shéamus Bairéad.</span>
<lb n="1907"/></p>
</div>
<pb n="59"/>
<div><lb n="1908"/><p><span>AN CAILÍN DEAS ÓG.</span></p>
<lb n="1909"/>
<lb n="1910"/><p><span>Cailín deas óg a bhfuil mé ar a tóir,</span>
<lb n="1911"/><span>Mo chreach mhaidne bhrón ní castar liom í.</span>
<lb n="1912"/><span>Tráth théighim go tigh an óil an damhsa nó an spóirt,</span>
<lb n="1913"/><span>Acht leanfadh sa ród mé ar uair an mheadhoin oidhche.</span></p>
<lb n="1914"/>
<lb n="1915"/><p><span>Mar is tusa an fear cóir, a shiubhlas go leor,</span>
<lb n="1916"/><span>Fáigh dhom-sa seód a bhéas agam mar mhnaoi.</span>
<lb n="1917"/><span>Ná sanntuigh go deo maoin caorach ná bó,</span>
<lb n="1918"/><span>Acht innseóchaidh mé nós ag a dtoghfaidh tú í.</span></p>
<lb n="1919"/>
<lb n="1920"/><p><span>Bíodh sí lághach óg gan mhairg gan ghruaim,</span>
<lb n="1921"/><span>Stuamdha go leor ar gach uile shórt nidh,</span>
<lb n="1922"/><span>Tuigsineach ró-dheas gan an iomarca bróid,</span>
<lb n="1923"/><span>Siúd í mo stóirín dá mbeadh sí gan píghinn,</span></p>
<lb n="1924"/>
<lb n="1925"/><p><span>Dhá mbéinn-se chomh claon is go n-éalóchainn le mnaoi</span>
<lb n="1926"/><span>Nach é sin an nidh a rachadh a gó is áird,</span>
<lb n="1927"/><span>Ní bheadh eadrainn choidhche acht troid agus bruighean,</span>
<lb n="1928"/><span>Is gan cion aici ar nidh dhá nglacfadh mo lámh.</span></p>
<lb n="1929"/>
<lb n="1930"/><p><span>Dhá chiúin iad na mná tá an anachain ionnta,</span>
<lb n="1931"/><span>Ní féidir le fáidh ná le file a chur síos,</span>
<lb n="1932"/><span>'Sé rachadh dhá ngrádh choidhche in mo lár,</span>
<lb n="1933"/><span>Ó thoisigheann sé a' trághadh nó go bhfillfeadh sé aríst.</span></p>
<lb n="1934"/>
<lb n="1935"/><p><span>Sgríobhas an t-abhrán seo ó Phádraig Ó Carra atá ina</span>
<lb n="1936"/><span>chomhnaidhe ar an bPollach, i n-Acaill.  Tá fonn binn</span>
<lb n="1937"/><span>croidheamhail leis, agus is é Pádhraig atá i n-ann é sin</span>
<lb n="1938"/><span>a chur leis go deas.</span>
<lb n="1939"/></p>
</div>
<pb n="60"/>
<div><lb n="1940"/><p><span>CAOINEADH NA BAINTREABHAIGHE.</span></p>
<lb n="1941"/>
<lb n="1942"/><p><span>Bhí beirt mhac agam bhí múinte tóigthe,</span>
<lb n="1943"/><span>Ba ghearr ba lón dom iad, fairíor géar,</span>
<lb n="1944"/><span>D'fhágaidh siad a ndeirbhshiúr gach oidhche Dhomhnaigh</span>
<lb n="1945"/><span>Ag déanamh bróin is gan cainnt ar ghléas,</span>
<lb n="1946"/><span>Níor chuir mé suim ar bith ins an bhfear a b'óige,</span>
<lb n="1947"/><span>Gidh go mba lághach an leoghan le mealladh é,</span>
<lb n="1948"/><span>Acht an fear is sine 'sé chráidh go deo mé,</span>
<lb n="1949"/><span>Is ní buan beo mé le cumha ina dhiaidh.</span></p>
<lb n="1950"/>
<lb n="1951"/><p><span>Nach mac gan cumann thú dar liom le máthair,</span>
<lb n="1952"/><span>Nach dtiocfadh ar cuairt chugam de ló ná d'oidhche,</span>
<lb n="1953"/><span>A chaith trí ráithe gan spás ga d'iomchair,</span>
<lb n="1954"/><span>Is chuaidh i gcontabhairt leat go oidhche an bháis.</span>
<lb n="1955"/><span>Iarraim ar Mhuire go raibh Dia gha do chumhdach</span>
<lb n="1956"/><span>Le fortún cumhachtamhail fhagháil ó Righ na nGrást',</span>
<lb n="1957"/><span>Is go seolaidh Sé abhaile chugam thú slán gan contabhairt</span>
<lb n="1958"/><span>Mar is mór é mo chumha i n-éis mo mhaicín bháin.</span></p>
<lb n="1959"/>
<lb n="1960"/><p><span>Dhá bhfanthá sa mbaile ag do mháthair,</span>
<lb n="1961"/><span>Gheabhadh sí bean is árus duit sa mbaile aici féin,</span>
<lb n="1962"/><span>Ar ghualainn liostáil ins an arm gallda,</span>
<lb n="1963"/><span>Is gan dhá bhárr agat acht biadh do bhéil.</span>
<lb n="1964"/><span>Ní hé sin a mharbhuigh mé ná chráidh go deo mé,</span>
<lb n="1965"/><span>Acht mar rinne mé an pósadh seo ar ais fairíor,</span>
<lb n="1966"/><span>A bhain mo chlann díom bhí múinte tóigthe</span>
<lb n="1967"/><span>Is muirighin mhór orm is mé lag ina ndiaidh.</span></p>
<lb n="1968"/>
<lb n="1969"/><p><span>Mo Pheadairín cumhra thú bhí múinte tóigthe,</span>
<lb n="1970"/><span>A d'imthigh ar chunntar a bheith nídh b'fhearr,</span>
<lb n="1971"/><span>A raibh gnaoi na gcomhursan ort ó bhí tú i n-eolas,</span>
<lb n="1972"/><span>Is nár mhaith an foghainteóir thú amuigh le Seaghán.</span></p>
</div>
<pb n="61"/>
<div><lb n="1973"/><p><span>Chuir mé sgoil romhat is mórán múinte,</span>
<lb n="1974"/><span>Do réir mo chumhachta nó go mór nidh b'fhearr,</span>
<lb n="1975"/><span>Is nach beag a ghoilleanns ort mo gharla dubh-chroidheach</span>
<lb n="1976"/><span>Cébí cuan a mbíonn tú ann nó ceárd.</span></p>
<lb n="1977"/>
<lb n="1978"/><p><span>Is beag atá a fhios aige leath mo dhóláis,</span>
<lb n="1979"/><span>Ná an tuirse mhór atá ar mo chroidhe.</span>
<lb n="1980"/><span>Chuaidh mé chun tinnis is chaill mé bó leis,</span>
<lb n="1981"/><span>Is ní'l luach na cónra agam ar deireadh shiar.</span>
<lb n="1982"/><span>Nuair bhíonns mná an bhaile seo is a gclann le chéile</span>
<lb n="1983"/><span>Caillim mo radharc is meabhar mo chinn.</span>
<lb n="1984"/><span>Tá deireadh mo charthannais is mo chomhrádh déanta,</span>
<lb n="1985"/><span>Is ní labhróchad éan smid nó go dtéidh{idh} mé i gcill.</span></p>
<lb n="1986"/>
<lb n="1987"/><p><span>Baintreabhach a thóg beirt mhac.  D'imthigheadar ar</span>
<lb n="1988"/><span>bhórd soithigh uirthi, agus níor chuireadar éan sgéal chuici.</span>
<lb n="1989"/><span>Phós sí ath-uair, agus nuair bhí sí lom bocht, follamh,</span>
<lb n="1990"/><span>ghlac sí briseadh croidhe agus cumha mhór ina ndiaidh.</span></p>
<lb n="1991"/>
<lb n="1992"/><p><span>Sgríobhas síos an t-abhrán ó Phádhraig Breathnach.</span></p>
<lb n="1993"/>
<lb n="1994"/><p><span>BEAN DUBH Ó'N tSLIABH.</span></p>
<lb n="1995"/>
<lb n="1996"/><p><span>A mhúirnín faoi dhúthracht, 's a phlúir na mban deas dar</span>
<lb n="1997"/><span>liom,</span>
<lb n="1998"/><span>Má leig mé mo rún leat b'olc a b'fhiú thú mar atá a fhios agam féin,</span>
<lb n="1999"/><span>Dhá bpósainn thú bheadh triúr eile ag reatha in mo dhiaidh,</span>
<lb n="2000"/><span>Is dá dtéidheadh do mhuinntir le cúthach dar an leabhar 's</span>
<lb n="2001"/><span>tú grádh geal mo chléibh.</span>
<lb n="2002"/><span>Déanfad teach mór ar teórainn an bhaile údaigh thiar,</span>
<lb n="2003"/><span>An áit a bhfeicfead mo stóirín tráthnóna 's ar maidin</span>
<lb n="2004"/><span>ag triall,</span></p>
</div>
<pb n="62"/>
<div><lb n="2005"/><p><span>A ghruaidh dhearg mar an rósa is tú bhreóidh 's mharbhuigh</span>
<lb n="2006"/><span>mo chiall,</span>
<lb n="2007"/><span>Is ní bhéidh mé mí beo má phósann tú an Bhean Dubh ó'n</span>
<lb n="2008"/><span>tSliabh.</span></p>
<lb n="2009"/>
<lb n="2010"/><p><span>Chugaidh Seaghán Bán an pláinéid donn daithte ó'n</span>
<lb n="2011"/><span>tSliabh,</span>
<lb n="2012"/><span>Is gurab é dubhairt na mná leis go mb'áilne é ná an ghealach 's ná an ghrian,</span>
<lb n="2013"/><span>Deamhan áilne ná breághacht dá raibh i n-aon fhear ariamh</span>
<lb n="2014"/><span>Nach bhfuil roinn de in mo ghrádh-sa, 's tá a mháithrín trom</span>
<lb n="2015"/><span>tuirseach ina dhiaidh.</span></p>
<lb n="2016"/>
<lb n="2017"/><p><span>Tá siad dhá rádh liom go bhfuil dhá shearc agam féin,</span>
<lb n="2018"/><span>Is go deimhin má tá acht ní feáirrde duine aca é.</span>
<lb n="2019"/><span>Throsgfainn naoi lá naoi dtráth gan aon bhiadh</span>
<lb n="2020"/><span>Acht a bheith ar leabaidh le cúilín áluinn 's mo dhá láimh</span>
<lb n="2021"/><span>thairsti aniar.</span></p>
<lb n="2022"/>
<lb n="2023"/><p><span>Ní ag buachailleacht bó ar ndóigh chaith mé mo shaoghal</span>
<lb n="2024"/><span>Acht ag imirt is ag ól le mná óga deasa thart siar</span>
<lb n="2025"/><span>Ó bhí mé bog óg, ar ndóighthe nach dtáinig mo chiall,</span>
<lb n="2026"/><span>Níor lugha liom do phóigín ná an bhróg atá ar caitheamh</span>
<lb n="2027"/><span>le bliadhain.</span></p>
<lb n="2028"/>
<lb n="2029"/><p><span>Is iomdha áit fhánach a ndeárna mé caoin-chomhrádh léithi,</span>
<lb n="2030"/><span>Cois chlaidhe is fáil is lár an mhachaire réidh,</span>
<lb n="2031"/><span>'Sé oineach a gáiridhe thárlaidh san eangaigh seo mé,</span>
<lb n="2032"/><span>Mo chúig céad míle slán do'n dá láimh bhí tharm 's nach</span>
<lb n="2033"/><span>mbéidh.</span></p>
<lb n="2034"/>
<lb n="2035"/><p><span>A ghiolla gan smúid nach múchadh an solas de'n ngréin,</span>
<lb n="2036"/><span>A shiubhladh an drúcht ní bhrúighfeá aon ribe de'n fhéar,</span>
<lb n="2037"/><span>Mise bheith 'do pháirt-se, a ghrádh níor mhisde liom é.</span>
<lb n="2038"/><span>Dhá dtéidheadh do mhuinntir le cúthach dar an leabhar is</span>
<lb n="2039"/><span>tú grádh geal mo chléibh.</span>
<lb n="2040"/></p>
</div>
<pb n="63"/>
<div><lb n="2041"/><p><span>Sgríobhas síos an t-abhrán seo ó Mháire Ní Fhalamhain,</span>
<lb n="2042"/><span>Dubh Niobhar, Acaill, bean a bhainfeadh tuirse agus brón</span>
<lb n="2043"/><span>de dhuine le binneas a gotha ag gabháil abhráin.</span></p>
<lb n="2044"/>
<lb n="2045"/><p><span>SADHBH NÍ MHUINÍDHLE.</span></p>
<lb n="2046"/>
<lb n="2047"/><p><span>Nach i mbaile Inis Géidhe atá an chaer gan urchóid,</span>
<lb n="2048"/><span>Is gur chruthuigh Mac Dé í le sgéimh 's le na maitheasaí,</span>
<lb n="2049"/><span>A Shadhbh, is a Shadhbh, is a Shadhbh Ní Mhuinidhle,</span>
<lb n="2050"/><span>Gluais thusa liom-sa éaluigh is imthigh liom.</span></p>
<lb n="2051"/>
<lb n="2052"/><p><span>Ní caiptín 's ní máta mé is ní máirnéalach luinge mé,</span>
<lb n="2053"/><span>Tá posta maith árd agam, tá mé 'mo bhuitléír,</span>
<lb n="2054"/><span>A Shadhbh, is a Shadhbh, 's a Shadhb Ní Mhuinídhle,</span>
<lb n="2055"/><span>Mo chuisle is mo stór thú gluais is imthigh liom.</span></p>
<lb n="2056"/>
<lb n="2057"/><p><span>Is nach é Mac 'Liam 'ic Taidhg an laogh gan urchóid,</span>
<lb n="2058"/><span>D'íosfadh sé rís is greamanna muic-fheola,</span>
<lb n="2059"/><span>A Shadhbh 's a Shadhbh, is a Shadhbh Ní Mhuinídhle,</span>
<lb n="2060"/><span>Mo chuid go deo deo thú éaluigh is imthigh liom.</span></p>
<lb n="2061"/>
<lb n="2062"/><p><span>Nuair thigeas an lá breágh 's an ghaoth ó'n bhfairrge,</span>
<lb n="2063"/><span>Bhéarfaidh mé Sadhbh liom go Céibh na Gaillimhe,</span>
<lb n="2064"/><span>A Shadhbh 's a Shadhbh, is a Shadhbh Ní Mhuinídhle,</span>
<lb n="2065"/><span>Gléas thú féin suas nó go dtéighidh tú go Gaillimh liom.</span></p>
<lb n="2066"/>
<lb n="2067"/><p><span>'Sé n-iarrfainn de spré le Saidhbh Ní Mhuinídhle,</span>
<lb n="2068"/><span>Baile Inis Géidhe 's cead rinnc' ar na coiníní,</span>
<lb n="2069"/><span>A Shadhbh 's a Shadhbh, is a Shadhbh Ní Mhuinídhle,</span>
<lb n="2070"/><span>A chuisle 's a stóir thú éaluigh is imthigh liom.</span>
<lb n="2071"/></p>
</div>
<pb n="64"/>
<div><lb n="2072"/><p><span>Bhí mé i mBaile Inis Géidhe 's chonnaic mé an spéir-</span>
<lb n="2073"/><span>bhean chumasach,</span>
<lb n="2074"/><span>Bhí sean-chóta donn uirthi gan cabhail gan muinchille,</span>
<lb n="2075"/><span>A Shadhbh 's a Shadhbh, is a Sadhbh Ní Mhuinídhle,</span>
<lb n="2076"/><span>A chuisle 's a stóir thú triall is imthigh liom.</span></p>
<lb n="2077"/>
<lb n="2078"/><p><span>Dhá ngluaistheá-sa liom-sa go Céibh na Gaillimhe,</span>
<lb n="2079"/><span>Bheadh rud in do phóca go deo nach sgarfadh leat,</span>
<lb n="2080"/><span>A Shadhbh 's a Shadhbh, is a Shadhbh Ní Mhuinídhle,</span>
<lb n="2081"/><span>A chuisle 's a stóir thú éaluigh is imthigh liom.</span></p>
<lb n="2082"/>
<lb n="2083"/><p><span>Dhá ngeallthá-sa dhom-sa go dtiocfá go Gaillimh liom,</span>
<lb n="2084"/><span>Thóigfinn mo sheol is thiocfainn d'aircis,</span>
<lb n="2085"/><span>Ní baoghal duit go gcuirfinn aon fhearg ort,</span>
<lb n="2086"/><span>Acht bheadh beatha mná uaisle agat go dtéightheá sa talamh</span>
<lb n="2087"/><span>uaim.</span></p>
<lb n="2088"/>
<lb n="2089"/><p><span>Sadhbh Ní Mhaonacháin bhí mar ainm ar Shaidhbh Ní</span>
<lb n="2090"/><span>Mhuinídhle, acht an uair a rinneadh an t-abhrán, Sadhbh Ní</span>
<lb n="2091"/><span>Mhuinídhle ba deise thigeadh leis an abhrán.  Timcheall</span>
<lb n="2092"/><span>trí fichid bliadhain ó shoin bhí Sadhbh Ní Mhaonacháin ina</span>
<lb n="2093"/><span>cailín óg deas, agus í ina comhnaidhe ar Oileán Inis</span>
<lb n="2094"/><span>Géidhe.  Bhí sí ag suiridheacht le máighistir báid mhóir as</span>
<lb n="2095"/><span>Conndae na Gaillimhe, fear dár bh'ainm 'Liam Ó Bláth-</span>
<lb n="2096"/><span>mhail.  Níor phós sí é, acht phós sí Pilib Ó Raghallaigh ar</span>
<lb n="2097"/><span>an oileán, is bhí siad annsin go dtáinig clann eatortha,</span>
<lb n="2098"/><span>agus an uair a tháinig an sean-bhaitsiléar chun an</span>
<lb n="2099"/><span>oileáin aríst bhí sé fiche bliadhain ar a laighead.  Tháinig</span>
<lb n="2100"/><span>sé isteach chuichi nuair chuaidh sé chun an oileáin, is bhí</span>
<lb n="2101"/><span>fáilte mhór aici roimhe, agus d'iarr air suidhe síos.</span>
<lb n="2102"/><span>D'fhreagair sé í, agus dubhairt go raibh sé ag teacht ag</span>
<lb n="2103"/><span>iarraidh, agus dá bhfághadh sé a iarraidh go suidhfeadh sé.</span>
<lb n="2104"/><span>Dubhairt sé go raibh sé ag iarraidh a hinghine dhá mhac le</span>
<lb n="2105"/><span>pósadh, agus dubhairt sí go bhfuighfeadh agus fáilte.</span></p>
</div>
<pb n="65"/>
<div><lb n="2106"/><p><span>Fuair, agus rinneadh an cleamhnas agus pósadh iad.  Tá</span>
<lb n="2107"/><span>clann cloinne a cloinne ag síolrughadh ar an oileán i</span>
<lb n="2108"/><span>gcomhnaidhe.  Sgríobhas an t-abhráu ó Shéamus Bairéad,</span>
<lb n="2109"/><span>agus an bun-ughdar ó Phádraig Mac Gréil, Dúithch'</span>
<lb n="2110"/><span>Ghuirt, Acaill.  Tá fonn croidheamhail mear leis an</span>
<lb n="2111"/><span>abhrán, Is fear de muinntir Dhomhnaill i n-Árainn do</span>
<lb n="2112"/><span>chum é.</span></p>
<lb n="2113"/>
<lb n="2114"/><p><span>ABHRÁN AN PHICTIÚRA.</span></p>
<lb n="2115"/>
<lb n="2116"/><p><span>Ag triall ar m'aisdear dom i mí na Bealtaine,</span>
<lb n="2117"/><span>Bhain seachrán fán dom mar gheall ar mhnaoi,</span>
<lb n="2118"/><span>Bí an oidhche dorcha is é triall 'un báistighe,</span>
<lb n="2119"/><span>Is bhí sé an tráth sin ar uair an naoi;</span>
<lb n="2120"/><span>D'éirigh colg orm crith-eagla is sgannrughadh,</span>
<lb n="2121"/><span>Ní nach nár dhom, gheit mo chroidhe,</span>
<lb n="2122"/><span>Níor bh'fhada go bhfaca mé an fear is gan snáith' air,</span>
<lb n="2123"/><span>Is a dhá láimh tarraingte ar chúl a chinn.</span></p>
<lb n="2124"/>
<lb n="2125"/><p><span>Nach é seo an dos orm i mbéal na beárnan,</span>
<lb n="2126"/><span>Is níl mé dána le dul ar m'aghaidh,</span>
<lb n="2127"/><span>Cídh gur chriothnuigh mé is gur mhéaduigh ar m'eagla,</span>
<lb n="2128"/><span>Ba mhór an náire dhom is a fhilleadh uaidhe;</span>
<lb n="2129"/><span>Smaoinigheas beart eile de chumhacht an Árd-Ríogh,</span>
<lb n="2130"/><span>Is chuir mé cainnt air as ucht mo Dhia,</span>
<lb n="2131"/><span>Cé bí spioraid thú nó tais do thárlaidh,</span>
<lb n="2132"/><span>Mo leigean slán is gan a theacht níos sia.</span></p>
<lb n="2133"/>
<lb n="2134"/><p><span>Annsin do labhair sé go briathardha tláith liom,</span>
<lb n="2135"/><span>Thóg tú an gárda nár chlis ariamh,</span>
<lb n="2136"/><span>Cumhachta Flaitheas atá go síorraidhe láidir,</span>
<lb n="2137"/><span>Is Rí na nGrás atá os ár gcionn,</span></p>
</div>
<pb n="66"/>
<div><lb n="2138"/><p><span>Mhéaduigh ar mo mhisneach is laghduigh ar m'eagla,</span>
<lb n="2139"/><span>Bhí mé ag cainnt leis nó gur éirigh an ghrian,</span>
<lb n="2140"/><span>Dheamhan nídh dhár cheastuigheas é nach dtug sé fáir orm,</span>
<lb n="2141"/><span>Nó gur chuir mé i ndán é le bárr mo pheinn.</span></p>
<lb n="2142"/>
<lb n="2143"/><p><span>An tusa Jupiter ó chumhachta láidir,</span>
<lb n="2144"/><span>A stiúras pláinéid an domhain faoi?</span>
<lb n="2145"/><span>Nó an tú Neptin ó'n Mhuir Bháidhte,</span>
<lb n="2146"/><span>A thógas bán-shruth le neart na gaoithe?</span>
<lb n="2147"/><span>An tú Appolós a bhí i ndiaidh Ceasandra,</span>
<lb n="2148"/><span>Ar shúil le faill fhagháil uirthi anois nó aríst?</span>
<lb n="2149"/><span>An tú Plútó an prionnsa damnuighthe,</span>
<lb n="2150"/><span>A rinne a áitiughadh i n-Ifreann shíos?</span></p>
<lb n="2151"/>
<lb n="2152"/><p><span>Ceist bheag eile dhom ort, an tú Aeolus</span>
<lb n="2153"/><span>A líonas seolta is a phreabas gaoth?</span>
<lb n="2154"/><span>Ísleóchad feasta dhuit anuas ó'n nglóir</span>
<lb n="2155"/><span>Ar dhaoine ró-ghlic ó bhreith an tsaoghail.</span>
<lb n="2156"/><span>An tú Hector an Tráighleas nó Aeneas</span>
<lb n="2157"/><span>An dís a bhí crodha i n-am sgríos na Traoi?</span>
<lb n="2158"/><span>An tú Cúculainn nó Goll Mac Móirne,</span>
<lb n="2159"/><span>Nó an raibh tú comhairthe ar iath na bhFiann?</span></p>
<lb n="2160"/>
<lb n="2161"/><p><span>An tú Mag Ag nó Polyphemus?</span>
<lb n="2162"/><span>Nó tabhair sgéala chugam anois gan mhoill;</span>
<lb n="2163"/><span>Nó an tú Arson a léir, mar léightear,</span>
<lb n="2164"/><span>Chuaidh i n-éigcéill i bhfad san gcoill?</span>
<lb n="2165"/><span>An tú Hercules fuair buaidh ar Ghréagaibh</span>
<lb n="2166"/><span>Le neart a ghéaga is le lúth a lainn'?</span>
<lb n="2167"/><span>Nó an tú Cerberus an maistín craosach?</span>
<lb n="2168"/><span>Cia'r chuir an ghéar-bhruid sin ar do dhruim?</span></p>
<lb n="2169"/>
<lb n="2170"/><p><span>Ní gog ná gag mé ná nídh de'n tsórt sin,</span>
<lb n="2171"/><span>Tí go raibh mé crodha is d'ólainn fíon,</span></p>
</div>
<pb n="67"/>
<div><lb n="2172"/><p><span>Rugadh go dlisteanach do ghrand Signor,</span>
<lb n="2173"/><span>An mac is óige leis a hoileadh ariamh;</span>
<lb n="2174"/><span>Grian na dTurcach a rinne mé foghluim,</span>
<lb n="2175"/><span>Is i ndiaidh mo stóirín atá mo thriall,</span>
<lb n="2176"/><span>Is le cumhachta Neiptin is neart a eolais,</span>
<lb n="2177"/><span>A stiúr mé cóstaí an Domhain Thiar.</span></p>
<lb n="2178"/>
<lb n="2179"/><p><span>An tú Mars a leagas gárdaí</span>
<lb n="2180"/><span>Léir mar léigheas mo leabhrán grinn?</span>
<lb n="2181"/><span>Nó an tú Bacchus a raibh an mheisge gnáthach air?</span>
<lb n="2182"/><span>A mheallas mná is ólas fíon.</span>
<lb n="2183"/><span>An tú Mercury a thriall ar Argus?</span>
<lb n="2184"/><span>Nó sheinneas árd-ghuth ar chrúite caoin',</span>
<lb n="2185"/><span>Nó Godsmith Vulcan bhí i ndiaidh na breághthachta?</span>
<lb n="2186"/><span>Is ag dul i n-aimhreas ar an ngraithe ariamh.</span></p>
<lb n="2187"/>
<lb n="2188"/><p><span>Ag Righ na h-Áifrice rugadh an tseoidín.</span>
<lb n="2189"/><span>Is í bhí beo aige de mhná an tsaoghail,</span>
<lb n="2190"/><span>Dheamhan sin fear ar bith ins an domhan mór,</span>
<lb n="2191"/><span>A gheabhadh le pósadh í acht mise an h-aon;</span>
<lb n="2192"/><span>Is é is ainm baistidh dhí, "Bláth na h-Óige,"</span>
<lb n="2193"/><span>Rosca ró-ghlan is a béilín binn.</span>
<lb n="2194"/><span>Is fíor gur neach eicínt do ghoid mo stór uaim,</span>
<lb n="2195"/><span>A d'imir ceo orm nó codladh draoidheacht'.</span></p>
<lb n="2196"/>
<lb n="2197"/><p><span>Micheál Mac Suibhne, an file, do chum an t-abhrán seo.</span>
<lb n="2198"/><span>Nuair a bhí sé ag triall ar a bhaitsiléar ins an oidhche,</span>
<lb n="2199"/><span>chuir a mháthair iallach ar an aos óg pictiúir Thurcaigh a</span>
<lb n="2200"/><span>tháinig isteach ar chut water soithigh do chur roimhe i mbeár-</span>
<lb n="2201"/><span>nain.  Sgannruigh an pictiúir Thurcaigh chomh mór sin é</span>
<lb n="2202"/><span>gur thóg sé a leabaidh nuair tháinig sé abhaile, is bhí sé</span>
<lb n="2203"/><span>ag dul cun donacht ó lá go lá, nó go raibh sé i riocht</span>
<lb n="2204"/><span>an tsagairt.  Ar deireadh thiar d'innis a ghaolta dhó an</span></p>
</div>
<pb n="68"/>
<div><lb n="2205"/><p><span>cineál taidhbhse a bhí ann agus an cleas a d'imir siad air.</span>
<lb n="2206"/><span>I ndiaidh tamaill d'éirigh sé as a leabaidh, agus nuair bhí</span>
<lb n="2207"/><span>sé ar foghnamh aríst chum sé an t-abhrán.  Ar oileán</span>
<lb n="2208"/><span>Chliar iath thárlaidh sé.</span></p>
<lb n="2209"/>
<lb n="2210"/><p><span>ABHAINN MHÓR.</span></p>
<lb n="2211"/>
<lb n="2212"/><p><span>Céad slán duit a Abhainn Mhór,</span>
<lb n="2213"/><span>'Sé mo bhrón gan mé anocht le do thaoibh,</span>
<lb n="2214"/><span>Nach iomdha sin bóthar caol uaigneach,</span>
<lb n="2215"/><span>Ag dul idir mé is í.</span>
<lb n="2216"/><span>Nach ann a bheadh an spórt Dia Domhnaigh,</span>
<lb n="2217"/><span>Is go mall tidheacht na hoidhche,</span>
<lb n="2218"/><span>Bheadh gloineadh os cionn buird ann,</span>
<lb n="2219"/><span>Is comhluadar geanamhail le suidhe.</span></p>
<lb n="2220"/>
<lb n="2221"/><p><span>Tá mo rúitíní gearrtha is ní áirighim,</span>
<lb n="2222"/><span>Tá m'ioscada fann,</span>
<lb n="2223"/><span>Ó shíor-árdughadh an mhála,</span>
<lb n="2224"/><span>Leis an bpian atá 'mo dhruim,</span>
<lb n="2225"/><span>Tá mé i bhfad ó mo cháirde,</span>
<lb n="2226"/><span>Is ní'l áit agam a leigfinn mo sgíth,</span>
<lb n="2227"/><span>Is ní'l ball ar bith slán díom nach bhfuil fágtha,</span>
<lb n="2228"/><span>Nó fuagradh a bheith tinn.</span></p>
<lb n="2229"/>
<lb n="2230"/><p><span>Bhéarfaidh mé mo mhóide is dócha liom,</span>
<lb n="2231"/><span>Nach mbrisfidh mé choidhche,</span>
<lb n="2232"/><span>I gcomhluadar ban óg go deo,</span>
<lb n="2233"/><span>Ní shuidhfidh mé síos,</span></p>
</div>
<pb n="69"/>
<div><lb n="2234"/><p><span>Is mé cráidheadh leo i dtús m'óige,</span>
<lb n="2235"/><span>Mo chreach, fairíor,</span>
<lb n="2236"/><span>Is gur b'iad cailíní Bhun an Bhóthair.</span>
<lb n="2237"/><span>Mhúin an t-eolas dom amach go Tráighlí.</span></p>
<lb n="2238"/>
<lb n="2239"/><p><span>Tá mo chóta mór stróicthe ó Dhomhnach,</span>
<lb n="2240"/><span>Go talamh liom síos,</span>
<lb n="2241"/><span>Is an t-é chuirfeadh cóir air 'sé mo bhrón,</span>
<lb n="2242"/><span>Tá sé i bhfad as mo lín,,</span>
<lb n="2243"/><span>Ní'l aon fhear a phósfadh mo stór,</span>
<lb n="2244"/><span>Is mé bheith ina dhiaidh,</span>
<lb n="2245"/><span>Nach mbainfinn an tsrón de,</span>
<lb n="2246"/><span>Nó ba mhór mhór a cháirde sa tír.</span></p>
<lb n="2247"/>
<lb n="2248"/><p><span>Nuair théidheanns an t-aos óg,</span>
<lb n="2249"/><span>'Sé mo bhrón, amach ins an lá,</span>
<lb n="2250"/><span>Méaduighim ar mo dhólás,</span>
<lb n="2251"/><span>Is réabthar míle osna 'mo lár,</span>
<lb n="2252"/><span>Nuair smuainighim ar mo mhíle stór,</span>
<lb n="2253"/><span>Bhéarfadh ól dom is imirt ar chlár,</span>
<lb n="2254"/><span>Go bhfuil sí ag fear eile pósta,</span>
<lb n="2255"/><span>Is gur treoruidhe bocht mise atá le fán.</span></p>
<lb n="2256"/>
<lb n="2257"/><p><span>Bhí an file Séamus Cosgar, as Beannchor, Iarros, ag</span>
<lb n="2258"/><span>siubhal thart le paca ag díol earraidh.  Tháinig sé deir-</span>
<lb n="2259"/><span>eannach air, is ní thiocfadh leis lóistín fhagháil i ngar do</span>
<lb n="2260"/><span>Thráighlí.  Shuidh sé síos i dteach is chum sé an t-abhrán</span>
<lb n="2261"/><span>seo.  Ní raibh moill air lóistín na hoidhche fhagháil as sin</span>
<lb n="2262"/><span>amach.  Tá an Abhainn Mhór ag rith le hais Chomhraic agus</span>
<lb n="2263"/><span>Beannchoir i n-Iarros.</span>
<lb n="2264"/></p>
</div>
<pb n="70"/>
<div><lb n="2265"/><p><span>SAIL ÓG RUADH.</span></p>
<lb n="2266"/>
<lb n="2267"/><p><span>I n-Oileán Éadaigh atá mo rún is mo chéad searc,</span>
<lb n="2268"/><span>An bhean a leig mé léithi mo rún is mé óg,</span>
<lb n="2269"/><span>Triúr ar aon-chiall ag gol ina diaidh-se,</span>
<lb n="2270"/><span>Is bean a bhréagfainn mo léan faoi'n bhfód.</span>
<lb n="2271"/><span>Tá mé tréith lag ní'l fáth dhá shéanadh,</span>
<lb n="2272"/><span>Ní'l mé ar aon chor acht mar an ceo,</span>
<lb n="2273"/><span>A stóir mo chléibh thú is tú d'fhág liom féin mé,</span>
<lb n="2274"/><span>Do dhul sa gcré dhuit is tú 'do chailín óg.</span></p>
<lb n="2275"/>
<lb n="2276"/><p><span>I n-aois a sé déag 'seadh fuair mé féin í,</span>
<lb n="2277"/><span>Ba deas an féirín í ag fear le fagháil,</span>
<lb n="2278"/><span>Ba deas a méin, ba deise í féin,</span>
<lb n="2279"/><span>A súil mar an réalt glas roimh an lá.</span>
<lb n="2280"/><span>Mo ghrádh do bhéilín nár chum na bréaga,</span>
<lb n="2281"/><span>Do bhrágha glégeal mar an sneachta ar aill,</span>
<lb n="2282"/><span>Do dhá chích ghlégeal le do leanbh bhréagadh,</span>
<lb n="2283"/><span>A stóir níor fhéad mé do thabhairt ó'n mbás.</span></p>
<lb n="2284"/>
<lb n="2285"/><p><span>Dhá bpósainn malóid de chaile ghránna,</span>
<lb n="2286"/><span>Thóigfeadh go leor orm bheith ag gol ina diaidh,</span>
<lb n="2287"/><span>Mar phós mé réalt de chailín bhreágh deas,</span>
<lb n="2288"/><span>Is ina páistín fuair mé í.</span>
<lb n="2289"/><span>B'fhearr liom go mór in mo dhiaidh san ród í,</span>
<lb n="2290"/><span>Ag bleaghan mo bhó is ag réidhteach mo bhídh,</span>
<lb n="2291"/><span>Ná saidhbhreas Sheoirse is fághaim-se d'ór buidhe,</span>
<lb n="2292"/><span>Gur faoi na fóidí chodluigheas stór mo chroidhe.</span></p>
<lb n="2293"/>
<lb n="2294"/><p><span>Ní'l a fhios ag na daoine acht chomh brónach is bhím-se,</span>
<lb n="2295"/><span>Nuair smuainighim ar mo Shail Óig Ruaidh,</span>
<lb n="2296"/><span>Dhá mb'fhad' í an oidhche bhéidhinn sínte síos léithi,</span>
<lb n="2297"/><span>Gur idir a dhá cích gheala bhíodh mo lámh.</span></p>
</div>
<pb n="71"/>
<div><lb n="2298"/><p><span>Bhfuil gar dhom smuaineamh go bhfuighidh mé aríst í,</span>
<lb n="2299"/><span>I mbun mo thighe nó mo leanbh bán,</span>
<lb n="2300"/><span>Fuil mo chroidhe istigh is bíodh liom de bhraonacha,</span>
<lb n="2301"/><span>A Dhia cé'n t-iongnadh dhom bheith i ndiaidh mo stóir.</span></p>
<lb n="2302"/>
<lb n="2303"/><p><span>Bean phósta a thug an tsluaigh-sidhe leo.  Casadh le</span>
<lb n="2304"/><span>fear í ar an mbóthar tamall i n-a dhiaidh sin.  Tug sé</span>
<lb n="2305"/><span>abhaile í agus phós sé í.  Bliadhain i n-a dhiaidh sin tháinig</span>
<lb n="2306"/><span>an chéad fhear a bhí aici trasna uirthi féin agus an darna</span>
<lb n="2307"/><span>fear a phós sí i dteach óil.  D'aithin sé í.  Chuaidh coiste</span>
<lb n="2308"/><span>ortha agus righneadh amach do'n fhear deireannach í.  Ní</span>
<lb n="2309"/><span>rachadh sí leis an gcéad fhear.</span></p>
<lb n="2310"/>
<lb n="2311"/><p><span>Sgríobhas síos an t-abhrán seo ó Stiophán O Murcháin,</span>
<lb n="2312"/><span>Inis Géidhe.</span></p>
<lb n="2313"/>
<lb n="2314"/><p><span>EOGHAN CÓIR.</span></p>
<lb n="2315"/>
<lb n="2316"/><p><span>Nach é seo an sgéal deacrach san tír seo,</span>
<lb n="2317"/><span>Anacar croidhe is brón,</span>
<lb n="2318"/><span>Ó fhágas tú Cnocán na líne,</span>
<lb n="2319"/><span>Go dtéidhidh tú go dtí an Fál Mór,</span>
<lb n="2320"/><span>A leitheid sgreadaidh nó caoineadh,</span>
<lb n="2321"/><span>Níor chualaidh tú ariamh go fóill,</span>
<lb n="2322"/><span>Cídh nach bhfuil againn ann iongnadh,</span>
<lb n="2323"/><span>Ó cailleadh fairíor!  Eoghan Cóir.</span></p>
<lb n="2324"/>
<lb n="2325"/><p><span>Tá Annraos Ó Gabháin ag caoineadh,</span>
<lb n="2326"/><span>Is ní bhéidh Seaghán Ó Baoghail i bhfad beo,</span>
<lb n="2327"/><span>Ó cailleadh a gcaraid san tír seo,</span>
<lb n="2328"/><span>Is dubh atá a gcroidhe le brón,</span></p>
</div>
<pb n="72"/>
<div><lb n="2329"/><p><span>Ba soirbh ag tógbháil an chíos' é,</span>
<lb n="2330"/><span>Is ba bheag aige mí nó dhó,</span>
<lb n="2331"/><span>Nó go ndíoltaoi an bhó ar an aonach,</span>
<lb n="2332"/><span>Nó an giota bhí ins an tseol.</span></p>
<lb n="2333"/>
<lb n="2334"/><p><span>Tá an haon is an seacht ina líne,</span>
<lb n="2335"/><span>Ís an hocht a chur síos faoi dhó,</span>
<lb n="2336"/><span>Ó ghlac seisean cead le n-a dhaoine,</span>
<lb n="2337"/><span>Níor labhair sé gíog níos mó.</span>
<lb n="2338"/><span>Tá sé i dtús is i ndeireadh na sgríbe,</span>
<lb n="2339"/><span>Gur talamh is críoch gach beo,</span>
<lb n="2340"/><span>Is chomh fhada 's mhairfeas muid beo ar an tsaoghal seo,</span>
<lb n="2341"/><span>Ní misde dhúinn braon beag 'ól.</span></p>
<lb n="2342"/>
<lb n="2343"/><p><span>Tá grádh is cion ag gach aon air,</span>
<lb n="2344"/><span>An sean duine críon is an t-óg,</span>
<lb n="2345"/><span>Tá an saidhbhir is an daidhbhir i ngraoidh air,</span>
<lb n="2346"/><span>Mar gheall ar a chroidhe maith mór,</span>
<lb n="2347"/><span>Le saidhbhir is daidhbhir na tíre,</span>
<lb n="2348"/><span>Do chaitheadh sé píosaí óir,</span>
<lb n="2349"/><span>Is le duine bocht eile níor spíd leis</span>
<lb n="2350"/><span>Buidéal de'n tsíbín 'ól.</span></p>
<lb n="2351"/>
<lb n="2352"/><p><span>Bréag atá siad-san a dhéanamh,</span>
<lb n="2353"/><span>Níor cailleadh an fear croidhe go fóill,</span>
<lb n="2354"/><span>Acht chuaidh sé ar cuairt chun a ghaolta,</span>
<lb n="2355"/><span>Go bhfeiceadh sé an ríoghacht is mó.</span>
<lb n="2356"/><span>Má thigeann sé ar ais chun an tsaoghail seo,</span>
<lb n="2357"/><span>Ní thiománfaidh sé a choidhce aon bhó,</span>
<lb n="2358"/><span>Acht cuirfimíd amach as an tír é,</span>
<lb n="2359"/><span>Is an leanbh Ó Baoghail bhéas leo.</span></p>
<lb n="2360"/>
<lb n="2361"/><p><span>Bhí Eoghan Cóir ina bháille ag tighearna talmhan.  Thár-</span>
<lb n="2362"/><span>laidh go raibh tionónta ar an státa nach raibh an cíos</span>
<lb n="2363"/><span>aige le n-íoc ar son a chuid talmhan.  Thug Eoghan Cóir</span></p>
</div>
<pb n="73"/>
<div><lb n="2364"/><p><span>cuairt air oidhche áirid.  Cuireadh fearadh na fíor-chaoin</span>
<lb n="2365"/><span>fáilte roimhe i dteach an fheilméara.  Chuir bean an tighe</span>
<lb n="2366"/><span>síos sgiléad ar an teinidh, agus théith sí leamhnacht dó ar</span>
<lb n="2367"/><span>dtús, agus rinne sí brochán bán dó.  Fuair sé neart</span>
<lb n="2368"/><span>le n-ithe is le n-ól ann.  Bhíodar go han-chineálta dhó.</span>
<lb n="2369"/><span>Bhí go maith is ní raibh go holc, nuair fuair Eoghan Cóir</span>
<lb n="2370"/><span>ina gcodladh muinntir an tighe, sgaoil sé amach na bei-</span>
<lb n="2371"/><span>thidhigh do bhí ceangailte shíos i n-éadan an tighe; thiomáin</span>
<lb n="2372"/><span>sé leis iad i lár an mheadhoin oidhche, agus chuir sé ins</span>
<lb n="2373"/><span>an bponta iad.  Nuair chualaidh Riocard Bairéad an</span>
<lb n="2374"/><span>beart do bhuail Eoghan Cóir ar mhuinntir an tighe bhí sé</span>
<lb n="2375"/><span>le báinidhe, agus chum sé an t-abhrán seo faoi.  'Sé an</span>
<lb n="2376"/><span>chaoi a cháineadh Riocard Bairéad duine - a mholadh.</span></p>
<lb n="2377"/>
<lb n="2378"/><p><span>SEOIRSE CONAMARA,</span></p>
<lb n="2379"/>
<lb n="2380"/><p><span>A Sheoirse ní féidir go bhfuil tú i n-Éirinn in do sheasamh,</span>
<lb n="2381"/><span>Nuair nach gcuireann tú chugam sgéala go cia'n chuma</span>
<lb n="2382"/><span>a bhfuil an baile,</span>
<lb n="2383"/><span>Tá mé tinn tréith lag is mé i bpríosún le fada,</span>
<lb n="2384"/><span>Is gur i n-Adragúla atá mo lóistín is mo chomhnaidhe le</span>
<lb n="2385"/><span>bheith feasta.</span></p>
<lb n="2386"/>
<lb n="2387"/><p><span>Is nach fada mé 'mo chomhnaidhe faoi chóstaí Shliabh Acla?</span>
<lb n="2388"/><span>Ins an áit nár bhaoghal dom an námhaid tráthnóna ná ar</span>
<lb n="2389"/><span>maidin</span>
<lb n="2390"/><span>Gur b'é comhairleacha mo mháighistir d'fhág mo pháistí faoi leathtrom,</span>
<lb n="2391"/><span>Acht mo mhallacht go buan-chráidhte go bhfághaidh sé ar a</span>
<lb n="2392"/><span>leabaidh.</span>
<lb n="2393"/></p>
</div>
<pb n="74"/>
<div><lb n="2394"/><p><span>Tiocfaidh Conall abhaile i mbárach, 'sé an máighistir é</span>
<lb n="2395"/><span>gan mhagadh,</span>
<lb n="2396"/><span>Tá ór buidhe ar a chuid guailne, brat síoda is sróil ar a chuid eachraidhe,</span>
<lb n="2397"/><span>Béidh sé ag baint teintreacha as na bóithre, allus ró-</span>
<lb n="2398"/><span>dhubhach as na caiple,</span>
<lb n="2399"/><span>Is mo phárdún leis ina phóca, is a Rígh an Domhnaígh cia'n mhaith sin?</span></p>
<lb n="2400"/>
<lb n="2401"/><p><span>Ar maidin Dia Domhnaigh 'siad na bóithre seo bhí dearg,</span>
<lb n="2402"/><span>Bhí ceo ar na sléibhte is níor léir dhúinn an bealach,</span>
<lb n="2403"/><span>Bhí lucht na mionnaidhe éithigh ar an green table le spalpadh.</span>
<lb n="2404"/><span>Athrughadh aréir nach deas an féirín fuair Seoirse</span>
<lb n="2405"/><span>Conamara?</span></p>
<lb n="2406"/>
<lb n="2407"/><p><span>Tabhair sgéala chuig mo mháithrín is ag Cáitlín Conamara,</span>
<lb n="2408"/><span>Gur i ngreen Baile an Róba atá an rópa le mo chrochadh,</span>
<lb n="2409"/><span>Tá mo shúil le Rígh na nGrást is leis na haingle cáird-</span>
<lb n="2410"/><span>eamhla atá ins na flaithis,</span>
<lb n="2411"/><span>Go mbéidh mé ins an oidhche imbárach ins an áit ar ghearr dhom teach m'athar.</span></p>
<lb n="2412"/>
<lb n="2413"/><p><span>Fear a crochadh go héagcórach i gCrois Mhaoilfhíona</span>
<lb n="2414"/><span>mar gheall ar speireadh beithidhigh.  Tháinig a phárdún, acht</span>
<lb n="2415"/><span>bhí sé mall.  Sgríobhas síos an t-abhrán ó Phádraig</span>
<lb n="2416"/><span>Breathnach.</span></p>
<lb n="2417"/>
<lb n="2418"/><p><span>NANSAIDH TALLET.</span></p>
<lb n="2419"/>
<lb n="2420"/><p><span>I n-aimsir fearthanna sneachta is síne,</span>
<lb n="2421"/><span>Is ann a bhí an caoineadh bocht is an gleo,</span>
<lb n="2422"/><span>Ag Nansaidh Tallet ag gearradh na gaoithe,</span>
<lb n="2423"/><span>Nuair nach raibh tuighe aici le haghaidh a cuid bó.</span>
<lb n="2424"/><span>D'amharc sí síos ar an mBídigh is ar an Deirg,</span>
<lb n="2425"/><span>Tháinig uirthi-se daoradh 's ba ghaolmhar le mire sin,</span></p>
</div>
<pb n="75"/>
<div><lb n="2426"/><p><span>Bhí Riocard beag sínte faoi dhídean na pluide aici,</span>
<lb n="2427"/><span>Thug sí de'n teangaidh dhó ruiseadh nó dhó,</span></p>
<lb n="2428"/>
<lb n="2429"/><p><span>Ní raibh Séarlus Nais i n-aon ghábhadh ní ba chruaidhe,</span>
<lb n="2430"/><span>Ná tuairisg a thíghe bhí thuas ar an árd,</span>
<lb n="2431"/><span>Bhí súgán cochain casta ar a chluasa,</span>
<lb n="2432"/><span>Is é is ainm gur buarach bhí thart ar a lár.</span>
<lb n="2433"/><span>Cuireadh na madaidhe ann is d'fhóbair go stróicfidhe é,</span>
<lb n="2434"/><span>Déarfaidhe gur sár-suipín a gléasfaidhe i dteach tór-</span>
<lb n="2435"/><span>raimh é,</span>
<lb n="2436"/><span>Cuireadh é i dtacs mar bheadh bacach ar bhóthar,</span>
<lb n="2437"/><span>Is d'fhóbair nach mbainfeadh sé an siopa amach slán.</span></p>
<lb n="2438"/>
<lb n="2439"/><p><span>Tháinig Risteárd Ó Gácháin isteach ins an tráth sin,</span>
<lb n="2440"/><span>Is chonnaic sé Seaghán Dubh faoi duibhthean 's faoi smúid,</span>
<lb n="2441"/><span>D'fhiafruigh sé, "Ar fuaduigheadh do theach nó do cheardcha,</span>
<lb n="2442"/><span>Nó ar tháinig an áirnéis abhaile ó'n tuaith?"</span>
<lb n="2443"/><span>"Níor tháinig a bhráthair mhic Áille is a Mharcais,</span>
<lb n="2444"/><span>A phlúir mhuinntir Ghácháin is árd-scoith na gCeabhtharcach,</span>
<lb n="2445"/><span>Seo sé pighne bána is tabhair Diarmuid ó'n tsneachta</span>
<lb n="2446"/><span>chugam,</span>
<lb n="2447"/><span>Is déanfaidh mé i n-aisge dhuit tongs is lúb."</span></p>
<lb n="2448"/>
<lb n="2449"/><p><span>Bhí Risteárd Ó Gácháin ag gárthaighil is ag sgreadaighíl,</span>
<lb n="2450"/><span>Go raibh a theach fuaduigh' is nár fágadh ar sop,</span>
<lb n="2451"/><span>Bhí Brighid Ní Nuadhain sáruigh' is ní dheárna sí dadaidh,</span>
<lb n="2452"/><span>Acht ag guidhe na n-Aspol is ag cragadh a h-ocht'.</span>
<lb n="2453"/><span>"A 'Liam lean an áirnéis is gan mhoill tabhair ó'n</span>
<lb n="2454"/><span>tuaith iad,</span>
<lb n="2455"/><span>Déan deifir a Mhic Cháit, táim sásta munar plúchadh iad,</span>
<lb n="2456"/><span>Anna cur do dhá láimh go láidir faoi'n gcúpla seo,</span>
<lb n="2457"/><span>Tá mo chroidhe sgannruighthe go dtuitfidh sé anonn,"</span>
<lb n="2458"/></p>
</div>
<pb n="76"/>
<div><lb n="2459"/><p><span>Tháinig Short is Gill isteach go teach Sheagháin,</span>
<lb n="2460"/><span>Ní raibh éan fháilte aige roimh ceachtar de'n dís,</span>
<lb n="2461"/><span>Le olcas an ratha chuaidh ar shaothar a chnámha,</span>
<lb n="2462"/><span>Gan cleath, sop, ná ádhmad nár imthigh le gaoith,</span>
<lb n="2463"/><span>"Is iomdha lá chaith mé ag baint clocha is fóidí,</span>
<lb n="2464"/><span>Is go n-árduighidh an mac mallachtan sibh-se ins na</span>
<lb n="2465"/><span>seoltaibh leis,</span>
<lb n="2466"/><span>Is mise mara leagaidh mé an talamh is an gabhaltas díom,</span>
<lb n="2467"/><span>Is gabhfaidh mé 'mo chomhnaidhe go Cill Mágh Mhídhe,"</span></p>
<lb n="2468"/>
<lb n="2469"/><p><span>D'éirigh Neilí go garbh is go fíochmhar,</span>
<lb n="2470"/><span>"Ná cuirigidh iongantas i bhfearthainn ná i ngaoith,</span>
<lb n="2471"/><span>I ropadh i bhfeannadh ná sórt ar bith síne,</span>
<lb n="2472"/><span>Ó thárla Freemasons fágháil ionad ins an tír.</span>
<lb n="2473"/><span>Imthigidh ar siubhal ar choimrighe na tubaiste,</span>
<lb n="2474"/><span>'Sé an riabhach 's an deamhan táim lán-chinnte chas</span>
<lb n="2475"/><span>chugainn iad,</span>
<lb n="2476"/><span>Ár gcuid uilc is mío-rún ina gcúl is ina gclapaití,</span>
<lb n="2477"/><span>Dá mbéidhmís gan dimití i gcaitheamh an tsaoghail."</span></p>
<lb n="2478"/>
<lb n="2479"/><p><span>Shíl Seaghán Ó h-Ógáin go ndéanfadh sé órtha,</span>
<lb n="2480"/><span>Chuirfeadh an ghaoth mhór is an fhearthainn ar gcúl,</span>
<lb n="2481"/><span>Nuair tháinig an ghairbh-shíon is d'árduigh an feóchan,</span>
<lb n="2482"/><span>Stop sé de'n devotion is d'éirigh dhá ghlún'.</span>
<lb n="2483"/><span>Nuair chualaidh sé an gíogairseach a bhí ag na creatacha,</span>
<lb n="2484"/><span>Le fóirneart na gaoithe ag sníomadh gach rata aca,</span>
<lb n="2485"/><span>Labhair go caoimheamhail le caomhthach a leabtha,</span>
<lb n="2486"/><span>"Tabhair thusa leat Éamonn is téannam chun siubhail."</span></p>
<lb n="2487"/>
<lb n="2488"/><p><span>Riocard Bairéad chum an t-abhrán seo faoi oidhche</span>
<lb n="2489"/><span>gaoithe móire tháinig.  Nansaidh Tallet bhí ar a mhnaoi mar</span>
<lb n="2490"/><span>ainm.  Sgríobhas síos é ó h-Annraoi Bairéad atá ina</span>
<lb n="2491"/><span>chomhnaidhe ar an tSraith, Gleann Chaisil,</span>
<lb n="2492"/></p>
</div>
<pb n="77"/>
<div><lb n="2493"/><p><span>AN T-ÓGÁNACH.</span></p>
<lb n="2494"/>
<lb n="2495"/><p><span>Bliadhain ins an oidhche aréir 'seadh réab na capaill an</span>
<lb n="2496"/><span>fál,</span>
<lb n="2497"/><span>'Sé mo léan géar nach mé bhí ag faire na mná,</span>
<lb n="2498"/><span>Chrap sí a cuid éadaigh 's leig sí a faluing ar lár,</span>
<lb n="2499"/><span>Is scoith sí Loch Éirne de'n léim sin gan coite ann ná</span>
<lb n="2500"/><span>bád.</span></p>
<lb n="2501"/>
<lb n="2502"/><p><span>A chuisle is a stóir ná pós an sean dhuine liath,</span>
<lb n="2503"/><span>Achtpós an fear óg go deo mara mairidh sé acht bliadhain.</span>
<lb n="2504"/><span>Níl sé ins an Raing Óirc seod ar bith is deise ná thú,</span>
<lb n="2505"/><span>Acht a ghruaidh dhearg mar bheith an rósa seo póg is teannam</span>
<lb n="2506"/><span>chun siubhail.</span>
<lb n="2507"/><span>A ógánaigh óig ní ádhbhar ball magaidh dhuit mé,</span>
<lb n="2508"/><span>Is gan agat le rádh liom acht amháin go bhfuil mé gan spré.</span>
<lb n="2509"/><span>Ní thusa mo ghrádh mo chrádh má's misde liom é,</span>
<lb n="2510"/><span>Is má tá mé bog óg is eol liom codladh liom féin.</span></p>
<lb n="2511"/>
<lb n="2512"/><p><span>Tá mé 'mo shuidhe ó d'éirigh an ghealach aréir,</span>
<lb n="2513"/><span>Ag cur teineadh síos is aríst dhá fadóghadh liom féin,</span>
<lb n="2514"/><span>Tá lánamhain an tighe ina luighe ar leabaidh chlumhach éan,</span>
<lb n="2515"/><span>Is tá na coiligh ag glaodhach is an tír ina gcodladh acht mé.</span></p>
<lb n="2516"/>
<lb n="2517"/><p><span>Fuaras an t-abhrán seo ó Antoine Sírín, teach na</span>
<lb n="2518"/><span>mbocht, Béal an Mhuirthid.</span></p>
<lb n="2519"/>
<lb n="2520"/><p><span>DÚN DOMHNAILL.</span></p>
<lb n="2521"/>
<lb n="2522"/><p><span>An t-ochtmhadh lá dh'earrach bhí an bhás ag tidheacht i n-aice</span>
<lb n="2523"/><span>liom,</span>
<lb n="2524"/><span>Theann mé leis an gCarnach go leiginn ann mo sgíth,</span></p>
</div>
<pb n="78"/>
<div><lb n="2525"/><p><span>Dhá mbéidhinn-se shiar thar Ghearradh nó láimh le Liam</span>
<lb n="2526"/><span>Ó Caramhnaigh,</span>
<lb n="2527"/><span>Is mé bheadh lúthmhar aigeantach ó d'fhágfainn-se taech Néill,</span>
<lb n="2528"/><span>Tharraingeóchainn ar theach Sheagháin Bháin óir is aige</span>
<lb n="2529"/><span>gheobhthaoi an gloine lán,</span>
<lb n="2530"/><span>D'ólfainn sláinte Chaitlín le gradam faoi n-a comhair,</span>
<lb n="2531"/><span>'Sé mo léan gan mé i nGleann Chaisil óir is ann a</span>
<lb n="2532"/><span>bhéidhinn go macrasach,</span>
<lb n="2533"/><span>Ceol, spórt, is aiteas ann le fagháil ó Shéamus Óg.</span></p>
<lb n="2534"/>
<lb n="2535"/><p><span>Ag tidheacht isteach thrí Bheannchor dhom bhí an band go</span>
<lb n="2536"/><span>lághach ag seinnm ann,</span>
<lb n="2537"/><span>Ag déanamh teinte cnámh le hullghárdas do'n chriúdh,</span>
<lb n="2538"/><span>Gur dh'aoibhneas an tsaoghail a bheith ag éisteacht leo ag</span>
<lb n="2539"/><span>acsarsadhs,</span>
<lb n="2540"/><span>Gach comhluadar ag tarraingt ann, is mór uaisle Chúige Uladh;</span>
<lb n="2541"/><span>Mar bhí mo ghnaoi ar Mhaorla fuair mé impidhe a chur</span>
<lb n="2542"/><span>sa factory,</span>
<lb n="2543"/><span>Ag fighe síoda is saitíní cadás is córdaráidh,</span>
<lb n="2544"/><span>Go bhfuigheamar ar leath luach uaidh dyper agus an dimitee,</span>
<lb n="2545"/><span>Rath maith go raibh ar cheannaidhthe ins an dún seo gheobh-</span>
<lb n="2546"/><span>aidhfear sáith.</span></p>
<lb n="2547"/>
<lb n="2548"/><p><span>Idir dhá árdán shuas go hárd is cumhra is 's deas an</span>
<lb n="2549"/><span>bláth,</span>
<lb n="2550"/><span>Bíonn fasgadh ag an eallach ann is searrach ag an láir,</span>
<lb n="2551"/><span>Gur i dtús is deireadh earraigh ghoireann an chuach gach</span>
<lb n="2552"/><span>uile mhaidin,</span>
<lb n="2553"/><span>Dhá mbeadh cúirt ag Major Jackson ann níor bhfada leis an lá.</span>
<lb n="2554"/><span>Ní'l aon áit ó Loch Éirne ag céimidheact leis an mbaile</span>
<lb n="2555"/><span>seo,</span>
<lb n="2556"/><span>Tá ór ann go fairsing is airgead le roinn,</span></p>
</div>
<pb n="79"/>
<div><lb n="2557"/><p><span>Gur thimcheall ar bhun Néifin cídh gur tréamánta na</span>
<lb n="2558"/><span>bealaighe iad,</span>
<lb n="2559"/><span>Tá an sway leis an Dún Bán is gach áit ó bhárr an Chuim.</span></p>
<lb n="2560"/>
<lb n="2561"/><p><span>An bhean a bhí i Mágh Nuadhat i gCúige Mumhan is i</span>
<lb n="2562"/><span>Sasana,</span>
<lb n="2563"/><span>Macsamhail Gleann na Caistile ní fhacaidh acht Baile Luain,</span>
<lb n="2564"/><span>M'fhocal díbh-se a ghaolta nach bréag a chanaim díbh,</span>
<lb n="2565"/><span>Go bhfuil an sway ag Great Ó Conaill is é ag argúint</span>
<lb n="2566"/><span>an Dúin;</span>
<lb n="2567"/><span>Ní'l aon ghar ag cainnt anois mara bpeasálaidh an</span>
<lb n="2568"/><span>Roman Bill,</span>
<lb n="2569"/><span>Síothcháin a bheith eadrainn do Ghaill is do Ghaedhil,</span>
<lb n="2570"/><span>Gur nuaidheacht leis na cailleacha i mbéidh joy ortha is</span>
<lb n="2571"/><span>frolic,</span>
<lb n="2572"/><span>Caiptín Meatas abheith ag tarraingt long tobac as Inis Géidhe.</span></p>
<lb n="2573"/>
<lb n="2574"/><p><span>Níor fhás sé aníos as cré ádhmad péine ná mahogany,</span>
<lb n="2575"/><span>Nach bhfuighfidhe ar an Sgreadaidh is crann le cur ar</span>
<lb n="2576"/><span>luing,</span>
<lb n="2577"/><span>Gur dh'aoibhneas an tsaoghail uilig a léir a bheith i n-aice leis,</span>
<lb n="2578"/><span>Ceolta na meachan ag déanamh árus ins gach tom;</span>
<lb n="2579"/><span>A Dhia is a Mhuire ná bhfuil sé i gCúige Chonnacht,</span>
<lb n="2580"/><span>Áit ar bith is deise ná é anall ó'n Oileán Úr,</span>
<lb n="2581"/><span>Go dtigidh athrughadh ar an bpláinéid is sláinte a bheith</span>
<lb n="2582"/><span>i n-aice leis,</span>
<lb n="2583"/><span>Is baladh ó na hubhla ins an dún ar bhoilg lae.</span></p>
<lb n="2584"/>
<lb n="2585"/><p><span>Nuair bhí mé in mo Tide waiter le Ceithearnaigh go</span>
<lb n="2586"/><span>h-Albain,</span>
<lb n="2587"/><span>Ag imtheacht chun gach station is mo season runnin' good,</span>
<lb n="2588"/><span>An truagh libh mé bheith i ngéibheann nó na léigí amach sa</span>
<lb n="2589"/><span>bhfairrge,</span>
<lb n="2590"/><span>O thigeadh orainn gairbh-shíon go n-athruigheadh aríst, comhair;</span></p>
</div>
<pb n="80"/>
<div><lb n="2591"/><p><span>Casadh dhomh-sa Brógán ar chóstaí Ameriocá,</span>
<lb n="2592"/><span>As Iarros thú a stócaigh nó an bhfuil eolas agat ann?</span>
<lb n="2593"/><span>Is fada mé ar do thuairisg ins gach baile cuain dhá</span>
<lb n="2594"/><span>ndeachaidh tú,</span>
<lb n="2595"/><span>Is caithfimíd an fóghmhar seo i nDún Domhnaill le greann.</span></p>
<lb n="2596"/>
<lb n="2597"/><p><span>Éamonn óg 'ac Aindriú, gan aimhreas ní maith liom é,</span>
<lb n="2598"/><span>Nár cheangail tú do chleamhnas i dTír Amhalghaidh le do</span>
<lb n="2599"/><span>mhian,</span>
<lb n="2600"/><span>Ní ar son thú féin bheith sa láthair do b'fhearr thú ná</span>
<lb n="2601"/><span>Lord Wellington,</span>
<lb n="2602"/><span>Is lághach a chraiththí lámh leat i bpárlús Mr. Knox;</span>
<lb n="2603"/><span>Ó aimsir Ríogh Séamus ní raibh léigheadh ar bith ar an</span>
<lb n="2604"/><span>tseanchus,</span>
<lb n="2605"/><span>Chuaidh a ainm chun na Frainnce le grand is le respect,</span>
<lb n="2606"/><span>Gur ar sheisiún Bhaile an Róba béidh sé i gcóiste leis</span>
<lb n="2607"/><span>an mbarrister,</span>
<lb n="2608"/><span>Nach lághach an chlú dhá mháthair é is dha náisiún - Máighistir Ned.</span></p>
<lb n="2609"/>
<lb n="2610"/><p><span>Taobh ó thuaidh i lag an tSuaibhnis i nGleann Dorcha,</span>
<lb n="2611"/><span>Tá féar ann go huaibhreach, luachair is cíob,</span>
<lb n="2612"/><span>Séard dubhairt an t-oighre Palmer, is truagh gan mé i</span>
<lb n="2613"/><span>seilg leat,</span>
<lb n="2614"/><span>Is ann a gheobhfaidhe an sionnach an broc is an fiadh;</span>
<lb n="2615"/><span>Séard dubhairt sé, "I declare," léir mar bhreathnuigh mé,</span>
<lb n="2616"/><span>Go dtiubhradh sé leath a bhfaca sé is ar thacar sé ariamh,</span>
<lb n="2617"/><span>Dhá bhfághadh sé ar léas é i mbun réasúin nó margaidh,</span>
<lb n="2618"/><span>Go mba geall le bheith i bParrthas dhá mbeith árus</span>
<lb n="2619"/><span>againn ann.</span></p>
<lb n="2620"/>
<lb n="2621"/><p><span>Riocard Bairéad do chum an t-abhrán seo faoi Dhún</span>
<lb n="2622"/><span>Domhnaill i n-Iarros.  Sgríobhas síos é ó Pheadar</span>
<lb n="2623"/><span>Bairéad, taobh thall de'n Fheirsid, Béal an Mhuirthid.</span>
<lb n="2624"/></p>
</div>
<pb n="81"/>
<div><lb n="2625"/><p><span>SÉAMUS Ó MURCHADHA.</span></p>
<lb n="2626"/>
<lb n="2627"/><p><span>Ar maidin Lá Fhéile Pádraig,</span>
<lb n="2628"/><span>An chéad lá de'n tseisiún,</span>
<lb n="2629"/><span>Ba chruaidh fuar an lá é,</span>
<lb n="2630"/><span>Is níor chruaidhe é ná an chinneamhaint,</span>
<lb n="2631"/><span>Bhí na mionnaidhe ag tídheacht anuas orm,</span>
<lb n="2632"/><span>Is go leór le n-a gcruthughadh,</span>
<lb n="2633"/><span>Is gur b'é dubhairt ceannphort na ndaoine mór,</span>
<lb n="2634"/><span>Nach raibh m'fhuasgailt ag na breithimh.</span></p>
<lb n="2635"/>
<lb n="2636"/><p><span>Mo léan nach é an cogadh é,</span>
<lb n="2637"/><span>Is a thoiseach ag dul i gcampaidhe,</span>
<lb n="2638"/><span>Is Séamus Ó Murchadha a bheith</span>
<lb n="2639"/><span>Ar thoiseach na bhfear láidir,</span>
<lb n="2640"/><span>'Sé nach dtiubharfadh ómós</span>
<lb n="2641"/><span>Do Ghaill ná do Ghaedhil mhaith',</span>
<lb n="2642"/><span>Acht fágfar ar an áit é,</span>
<lb n="2643"/><span>Is dheamhan fagháil go Lá an tSléibhe.</span></p>
<lb n="2644"/>
<lb n="2645"/><p><span>Tá a fhios ag Dia dílis,</span>
<lb n="2646"/><span>Is ag Rígh geal na bhFlaitheas,</span>
<lb n="2647"/><span>Go raibh mé chomh spóirteamhail</span>
<lb n="2648"/><span>Le buachaill a gheobhthá i mbaile,</span>
<lb n="2649"/><span>Le damhsa is le pléisiúr.</span>
<lb n="2650"/><span>Is cead léimneach ar thalta,</span>
<lb n="2651"/><span>Acht anois thárlaidh liom féin mé,</span>
<lb n="2652"/><span>Dia go bhfóiridh Sé ar m'anam.</span></p>
<lb n="2653"/>
<lb n="2654"/><p><span>Nach thíos i nGleann Chuilinn</span>
<lb n="2655"/><span>Atá an caile buidhe gránna,</span>
<lb n="2656"/><span>A bhfuil leithneacht croidhe do bhoise</span>
<lb n="2657"/><span>De chnoc i lár a héadain;</span></p>
</div>
<pb n="82"/>
<div><lb n="2658"/><p><span>Ní labhróchadh sí focal,</span>
<lb n="2659"/><span>Mura gcanainn di Béarla,</span>
<lb n="2660"/><span>Acht grádh mo chroidhe an bhean dubh</span>
<lb n="2661"/><span>Atá i nGleanntán an tSléibhe.</span></p>
<lb n="2662"/>
<lb n="2663"/><p><span>'Sé mo léan nach bhfuil mé i mBraochóig,</span>
<lb n="2664"/><span>Nó i gcluid eicínt d'Éirinn,</span>
<lb n="2665"/><span>Nó i mbaile cois chuain ins an áit</span>
<lb n="2666"/><span>A sgrúdfainn na céadta,</span>
<lb n="2667"/><span>Nó 'mo dhosán chríon reathnaigh,</span>
<lb n="2668"/><span>Ar éadan na gréine,</span>
<lb n="2669"/><span>A Pheigín deas Ní Mhurchadha,</span>
<lb n="2670"/><span>Taraidh is tabhair saor mé.</span></p>
<lb n="2671"/>
<lb n="2672"/><p><span>A óig-bhean mhodhamhail</span>
<lb n="2673"/><span>Má's tú d'orduigh an bás dom,</span>
<lb n="2674"/><span>Bí 'triall chun mo thórraimh,</span>
<lb n="2675"/><span>Is cóirigh os cionn cláir mé,</span>
<lb n="2676"/><span>Má's roghan leat mo bheó-sa,</span>
<lb n="2677"/><span>Nó mo mhór-shearc bheith i ngrádh leat,</span>
<lb n="2678"/><span>Fill abhaile is glac comhairle,</span>
<lb n="2679"/><span>Is béidh an t-óig-fhear ar láimh leat.</span></p>
<lb n="2680"/>
<lb n="2681"/><p><span>A bhuachaillíní-tsléibhe</span>
<lb n="2682"/><span>'Sé an sgéal chuirim chugaibh,</span>
<lb n="2683"/><span>Tigidh 'mo éileamh</span>
<lb n="2684"/><span>An chéad lá de'n tseisiún,</span>
<lb n="2685"/><span>Mo chónra fágaidh déanta</span>
<lb n="2686"/><span>Ó Shéamus Ó Smoláin,</span>
<lb n="2687"/><span>Go bhfhágaidh sí i mbárach mé</span>
<lb n="2688"/><span>Ag mo ghaoltaibh i gCíll-Chumáin.</span></p>
<lb n="2689"/>
<lb n="2690"/><p><span>Ceathrar ban túirne tháinig 'un na háite,</span>
<lb n="2691"/><span>Ag cur na humhlaidheacht i gcéill dam,</span></p>
</div>
<pb n="83"/>
<div><lb n="2692"/><p><span>Bhí mo ghrádh-sa ar a dtoiseach,</span>
<lb n="2693"/><span>Gan tuirse ghá réidhteach;</span>
<lb n="2694"/><span>Tabhair sgéal chuig mo mháithrín,</span>
<lb n="2695"/><span>Atá le ráithe ar a leabaidh,</span>
<lb n="2696"/><span>Go bhfuil an rópa caol cnáibe</span>
<lb n="2697"/><span>Le dul i n-áit mo charabhata.</span></p>
<lb n="2698"/>
<lb n="2699"/><p><span>A chomhursanna dílse</span>
<lb n="2700"/><span>Is é an sgéal a chuirim chugaibh,</span>
<lb n="2701"/><span>Gan a bheith síor-shiubhal na hoidhche</span>
<lb n="2702"/><span>Nó go ndéanfaidhear sibh cionntach,</span>
<lb n="2703"/><span>Dá mbeadh sibh chomh cneasta</span>
<lb n="2704"/><span>Leis na haingle atá i bhflaitheas,</span>
<lb n="2705"/><span>Bheadh an bhean ruadh ar an ngreen table,</span>
<lb n="2706"/><span>Is ag cur i nbhur n-aghaidh.</span></p>
<lb n="2707"/>
<lb n="2708"/><p><span>Is mór an fear an Loingseach,</span>
<lb n="2709"/><span>Ní mó 'ná Mathghamhain,</span>
<lb n="2710"/><span>Is dá mhéid a gcuid saidhbhris,</span>
<lb n="2711"/><span>Ní thiubharfainn dóibh malairt,</span>
<lb n="2712"/><span>Mar tá a fhios ag Dia dílis,</span>
<lb n="2713"/><span>Go bhfuil mé neamh-chionntach,</span>
<lb n="2714"/><span>Má's mé mharbhuigh an Píorla,</span>
<lb n="2715"/><span>Flaitheas Dé nár fheicidh m'anam.</span></p>
<lb n="2716"/>
<lb n="2717"/><p><span>Fear a raibh na daoine móra i n'aghaidh.  Chuireadar</span>
<lb n="2718"/><span>bean suas le feall a imirt air.  Phósfadh sé í, acht ní</span>
<lb n="2719"/><span>phosfadh sise eisean, agus crochadh ins an éagcóir é.</span>
<lb n="2720"/></p>
</div>
<pb n="84"/>
<div><lb n="2721"/><p><span>CÚL NA BEINN'.</span></p>
<lb n="2722"/>
<lb n="2723"/><p><span>Dhá mbéidhinn féin i Mám a' Gháir,</span>
<lb n="2724"/><span>Dubhach is páipéar a bheith agam ann,</span>
<lb n="2725"/><span>Ba deas a sgríobhfainn i ndubh is i mbán,</span>
<lb n="2726"/><span>An moladh áluinn a bhí ar an ngleann;</span>
<lb n="2727"/><span>Gurb'é n-iarrfainn d'impidhe ar Rígh na nGrásta,</span>
<lb n="2728"/><span>Intleacht Hómair a bheith in mo cheann,</span>
<lb n="2729"/><span>Is gur le n-a mhaitheas ba mhian liom trácht air,</span>
<lb n="2730"/><span>Acht fairíor géar! go bhfuil m'intleacht fann.</span></p>
<lb n="2731"/>
<lb n="2732"/><p><span>'Sé dubhairt fear as Acaill liom' "Ná bíodh ort buaidh-</span>
<lb n="2733"/><span>readh,"</span>
<lb n="2734"/><span>Ná bí ag gol is ag éagcaoin i ndiaidh Cúl na Beinn'."</span>
<lb n="2735"/><span>Bhéarfad bean duit is dhá chéad bó léithi,</span>
<lb n="2736"/><span>Is acra móinfhéir i n-aghaidh gach cinn;</span>
<lb n="2737"/><span>Bád is eangacha is bíom i n-éinfheacht.</span>
<lb n="2738"/><span>Is beiream éadáil isteach ó'n tuinn,</span>
<lb n="2739"/><span>Is sílim féin gur fearr an méid sin,</span>
<lb n="2740"/><span>Ná bheith ag gol nó ag éagcaoin i ndiaidh Cúl na Beinn'."</span></p>
<lb n="2741"/>
<lb n="2742"/><p><span>Dhá dtiubharthá bean is dhá chéad bó dhom,</span>
<lb n="2743"/><span>Acra móinfhéir i n-aghaidh gach cinn,</span>
<lb n="2744"/><span>A bhfuil de bháid is d'eangacha ar feadh Chrích' Fódla,</span>
<lb n="2745"/><span>Saidhbhreas Sheoirse is fághaim é cruinn;</span>
<lb n="2746"/><span>B'fhearr liom acra de'n bhogach bháidhte,</span>
<lb n="2747"/><span>Atá idir an Máimín is Innse an Draighin,</span>
<lb n="2748"/><span>Cead rinnce le cailíní lá saoire is Domhnaigh,</span>
<lb n="2749"/><span>Ag ceanntar na mbóithre úd Cúl na Beinn'."</span></p>
<lb n="2750"/>
<lb n="2751"/><p><span>Dá mbeadh a fhios ag na "Cruaidh-fhir" atá ar thaoibh</span>
<lb n="2752"/><span>Ghleann' Néifin,</span>
<lb n="2753"/><span>Go bhfuil mise in m'éanrachán is 'mo luighe go tinn,</span>
<lb n="2754"/><span>Thiocfadh gan spás ar bith faoi mo dhéin-sa,</span>
<lb n="2755"/><span>Le eachraidhe glégeal is cóiste cinn;</span></p>
</div>
<pb n="85"/>
<div><lb n="2756"/><p><span>Gléasfaidhe bainfheis fleadh 's féasta,</span>
<lb n="2757"/><span>Siams' is pléisiúr is togha gach ceóil,</span>
<lb n="2758"/><span>Bheadh dhá chéad fear aca ar meisge i n-éinfheacht,</span>
<lb n="2759"/><span>Ag teach Tom Daly i gCúl na Beinn'.</span></p>
<lb n="2760"/>
<lb n="2761"/><p><span>Tá litir sgríobhtha agam anois faoi shéaladh,</span>
<lb n="2762"/><span>A chuirfeas mé i mbárach go Cúl na Beinn',</span>
<lb n="2763"/><span>Go b{h}fuil mé 'mo luighe le tuilleadh is ráithe,</span>
<lb n="2764"/><span>Buadhartha cráidhte le tinneas cinn;</span>
<lb n="2765"/><span>Acht mara bhfághaidh mé fóirithín ó Rígh na nGrásta,</span>
<lb n="2766"/><span>Is bheith in mo shláinte aríst mar is cóir,</span>
<lb n="2767"/><span>Gléastar tomba is cónra clár dhom,</span>
<lb n="2768"/><span>Go síntear i mbárach mé ag bun Shléibh' Mhóir.</span></p>
<lb n="2769"/>
<lb n="2770"/><p><span>Tá na coillte dlúth ann ar thaoibh Ghleann Néifin,</span>
<lb n="2771"/><span>Is na duilleabhar craebh-ghlas ag sileadh síos,</span>
<lb n="2772"/><span>Tá an chuach 's an traghna ar bhárra na gcraobh ann,</span>
<lb n="2773"/><span>Ag seinnm go h-éadtrom gach lá is oidhche;</span>
<lb n="2774"/><span>Tá daoine uaisle ar bhárr an tsléibhe ann,</span>
<lb n="2775"/><span>Ag déanamh éirligh ar chearca fraoich,</span>
<lb n="2776"/><span>Tá an bradán bruinngheal ag tídheacht ó'n sáile ann,</span>
<lb n="2777"/><span>Ag fearaibh Éireann le fagháil gan píghinn.</span></p>
<lb n="2778"/>
<lb n="2779"/><p><span>Tá an loch is sáimhe ann dá bhfuil i n-Éirinn,</span>
<lb n="2780"/><span>Tá na báid ag éirghe air ó thuinn go tuinn.</span>
<lb n="2781"/><span>Cá bhfuil an t-é do chleachtuigh é, is atá anois dhá thréigean?</span>
<lb n="2782"/><span>Nach beag an t-iongnadh dhó a chroidhe a bheith tinn;</span>
<lb n="2783"/><span>Acht má's é seo an cúrsa do gheall Dia dhom-sa,</span>
<lb n="2784"/><span>Gur le méid mo chumhaidh do liath mo cheann,</span>
<lb n="2785"/><span>Mo chúig chéad slán leat a Bhoth a' Dúin,</span>
<lb n="2786"/><span>Is do na coillte dlúith údaigh Cúl na Beinn'.</span></p>
<lb n="2787"/>
<lb n="2788"/><p><span>Ní cháinfead Acaill tí gur mhaith liom fhágáil,</span>
<lb n="2789"/><span>Ba mhaith an áit é ag strainséiridhe,</span></p>
</div>
<pb n="86"/>
<div><lb n="2790"/><p><span>Bhí biadh is leabaidh ann 's míle fáilte,</span>
<lb n="2791"/><span>Is comhrádh geanamhail ann ag fear is ag mnaoi;</span>
<lb n="2792"/><span>Acht mar an t-iasg a thigeas le nádúr,</span>
<lb n="2793"/><span>I n-éis a dháta a chaitheamh ainuigh faoi'n tuinn,</span>
<lb n="2794"/><span>'Sé fhearacht agam-sa é dhá bhfághainn ann pálás,</span>
<lb n="2795"/><span>Go mbadh fhearr liom árus beag i gCúl na Beinn'.</span></p>
<lb n="2796"/>
<lb n="2797"/><p><span>An t-é shiubhal Sasana is páirt d'Eire,</span>
<lb n="2798"/><span>Shiubhal sé an Ghréig is an Ghearmáin,</span>
<lb n="2799"/><span>Chuaidh go h-Albain gur chaith sé téarma ann,</span>
<lb n="2800"/><span>As sin do'n Fhrainnc is aríst do'n Spáinn;</span>
<lb n="2801"/><span>Do righne sé seanchus dar liom nár bhréag é,</span>
<lb n="2802"/><span>Gur shiubhal sé Éire faoi dhó gan roinn,</span>
<lb n="2803"/><span>Is gurab é bhfaca sé de shiams' san méid sin,</span>
<lb n="2804"/><span>Malaí Fhéidhlim bhí i gCúl na Beinn'.</span></p>
<lb n="2805"/>
<lb n="2806"/><p><span>Seo abhrán a bhfuil meas mór air i n-Acaill agus ar</span>
<lb n="2807"/><span>fud Chonndae Muigheó.  Chum Peadar Mac Shiúrtáin é</span>
<lb n="2808"/><span>nuair bhí sé ar a theicheadh, cúig bliadhna agus trí fichid</span>
<lb n="2809"/><span>ó shoin.  Tá Cúl na Beinne (nó Coill na Binn, mar</span>
<lb n="2810"/><span>deirtear ins an áit), seacht míle siar ó Chrois Mhaoil-</span>
<lb n="2811"/><span>fhíona.  Bhí coill dlúth ann an t-am údaigh.  Deirtear</span>
<lb n="2812"/><span>go dtiocfadh le duine siubhal ar na géagaibh ó chrann go</span>
<lb n="2813"/><span>crann.  Tá an Bheann ar thaoibh Chnuic Néifin, agus tá</span>
<lb n="2814"/><span>teach Tom Daly le feiceáil ann go fóil.  Rugadh an</span>
<lb n="2815"/><span>Shiúrtánach ins an gceanntar.  Fear tréan' tír-ghrádhach</span>
<lb n="2816"/><span>bhí ann.</span></p>
<lb n="2817"/>
<lb n="2818"/><p><span>AN CAIPTÍN MÁILLEACH,</span></p>
<lb n="2819"/>
<lb n="2820"/><p><span>An chéad lá de mhí 's d'fhóghmhar do thóigeamar ár seolta,</span>
<lb n="2821"/><span>Ag breathnughadh ar na cóstaí ag Tóin an Mhionnáin thiar,</span></p>
</div>
<pb n="87"/>
<div><lb n="2822"/><p><span>As sin suas go Cliar iath Acaill Bheag ina dhiaidh sin,</span>
<lb n="2823"/><span>Inis Tuirc taobh thiar de mar bhí iarraidh orainn ann,</span>
<lb n="2824"/><span>Suas le Rinn a' Mhaoile is anuas le Cró na Caoile,</span>
<lb n="2825"/><span>Cloigeann le n-a taoibh sin 's Tráigh Bhrighde ina dhiaidh,</span>
<lb n="2826"/><span>Gur dhóirteamar le fánaidh anuas thríd fhairrge cháithte,</span>
<lb n="2827"/><span>Go dtáinigeamar chun na Ráithe mar is ann a bhí ár</span>
<lb n="2828"/><span>dtriall.</span></p>
<lb n="2829"/>
<lb n="2830"/><p><span>Ar sgeinneadh dhúinn thar Árainn annsiúd a neartuigh an</span>
<lb n="2831"/><span>gáladh,</span>
<lb n="2832"/><span>Bhí cúrsaí istigh ár sáith againn, 's níor thráth dhá fhailliughadh é,</span>
<lb n="2833"/><span>Chuaidh an oidhche chun feochain is as sin chun cuacha móra,</span>
<lb n="2834"/><span>Thóigeamar ár seolta 's níor mhór dhúinn féin é.</span>
<lb n="2835"/><span>Shéid an fhairrge 's phléasg sí ina madhma geala glégeal,</span>
<lb n="2836"/><span>Chrith orainn an spéir le duibhthean is ceo.</span>
<lb n="2837"/><span>Annsiúd a bhí na ceolta ag bluic is ag rópaí,</span>
<lb n="2838"/><span>An Zephyr bhocht gur leonadh í ins na tonntracha bhí tréan.</span></p>
<lb n="2839"/>
<lb n="2840"/><p><span>Tráth theann mé uirthi an t-éadach chrith sí thrí n-a chéile,</span>
<lb n="2841"/><span>A cuid ádhmaid bhí ag pléasgadh 's gach nidh dhá raibh os a</span>
<lb n="2842"/><span>cionn,</span>
<lb n="2843"/><span>Thoisigh sí ag lúbadh 's ag imtheacht mar bheadh cú ann,</span>
<lb n="2844"/><span>Ag baint an amhairc as mo shúile 's níor léir liom mo</span>
<lb n="2845"/><span>lámh.</span>
<lb n="2846"/><span>An sneachta a dtuaidh dhá shéideadh go cruaidh isteach in</span>
<lb n="2847"/><span>m'éadan,</span>
<lb n="2848"/><span>An fhairrge bhí ag pléasgadh ins an spéir os mo chionn,</span>
<lb n="2849"/><span>Trí dhul de rópa cnáibe bhí ar mo chum chaol fáisgthe,</span>
<lb n="2850"/><span>Nach gar a chuaidh an bás dhom 's mé lag sáruighthe ina</span>
<lb n="2851"/><span>cheann.</span></p>
<lb n="2852"/>
<lb n="2853"/><p><span>Bhí fuireann na luinge i n-éinfheacht ag breathnughadh</span>
<lb n="2854"/><span>suas in m'éadan,</span>
<lb n="2855"/><span>Ag iarraidh orm cabhair a dhéanamh gan aon mhaith dhóbhtha ann,</span></p>
</div>
<pb n="88"/>
<div><lb n="2856"/><p><span>Bhí lámhá bochta stróicthe ó shíor-tharraingt ar na rópaí,</span>
<lb n="2857"/><span>Bhí an leathar 's an fheoil díobhtha tóigthe amach ó'n gcnámh,</span>
<lb n="2858"/><span>'Sé dubhairt mé leobhtha ar aon chor go ndéanfainn</span>
<lb n="2859"/><span>cabhair dhá bhféadfainn,</span>
<lb n="2860"/><span>Acht iomchróchad uirthi an t-éadach an fhad 's féidir léithi snámh,</span>
<lb n="2861"/><span>Má's é seo an bás gheall Mac Dé dhúinn, dheamhan cabhair</span>
<lb n="2862"/><span>dhúinn ghá shéanadh,</span>
<lb n="2863"/><span>Acht ólam sláinte a chéile má théidhmíd beo chun cuain.</span></p>
<lb n="2864"/>
<lb n="2865"/><p><span>Is mór an clú 's an t-ádh dhúinn ár gceann a thabhairt</span>
<lb n="2866"/><span>chum láthair,</span>
<lb n="2867"/><span>Gan againn acht ár námhaid ins gach áit dá raibh ár dtriall,</span></p>
<lb n="2868"/>
<lb n="2869"/><p><span>Bhí water guards ina ngárd, ann 's póilíos le n-a sála,</span>
<lb n="2870"/><span>Revinue na háite ann 's gach dream' ghá ndeachaidh leo;</span>
<lb n="2871"/><span>Bhí cutars bheag is mhór ann, bhí an beardín salach leobhtha,</span>
<lb n="2872"/><span>Luingis Ríogh Seoirse 's iad sa' tóir orm go dian,</span>
<lb n="2873"/><span>Mise Caiptín Máille fear maith de chineál Ghráinne,</span>
<lb n="2874"/><span>A chuireadh amach a lucht go sásta is ná ráibh maith aca.</span></p>
<lb n="2875"/>
<lb n="2876"/><p><span>Caiptín Luinge bhí ann.  Seoirse Ó Máille b'ainm dó.</span>
<lb n="2877"/><span>Bhíodh sé ag tabhairt luchta isteach go Cliar iath agus</span>
<lb n="2878"/><span>do'n iargcúil as an Spáinn i gan fhios do'n Ríoghaltas.  Is</span>
<lb n="2879"/><span>minic bhíodh an tóir air.  Cuimhnighthear air i n-Acaill go</span>
<lb n="2880"/><span>fóil.  Bochtuigheadh é ar deireadh thiar.  B'éigin dó dhul</span>
<lb n="2881"/><span>isteach i dteach na mbocht i gCathair na Mart, is fuair</span>
<lb n="2882"/><span>sé bás ann suim bliadhanta ó shoin.  Fear beag teann,</span>
<lb n="2883"/><span>lúthmhar, láidir, croidheamhail b'eadh é.  Cum sé féin an</span>
<lb n="2884"/><span>t-abhrán.</span>
<lb n="2885"/></p>
</div>
<pb n="89"/>
<div><lb n="2886"/><p><span>RÓISE NÍ CHEAMAILL.</span></p>
<lb n="2887"/>
<lb n="2888"/><p><span>Guidhim féin ó'n gcroidhe ar maidin chiúin is gach oidhche,</span>
<lb n="2889"/><span>An t-Athair agus Rí na nGrásta,</span>
<lb n="2890"/><span>Sgreadamuid ar an laogh a cheannuigh sinn go daor,</span>
<lb n="2891"/><span>Is d'fhulaing dhúinn ar chrann na Páise.</span>
<lb n="2892"/><span>Muire Mhór 's Bríghid 's gach aspol is naomh,</span>
<lb n="2893"/><span>Dhá bhfuair seilbh ins an ríoghacht neamhdha,</span>
<lb n="2894"/><span>Le cruinneacht ban an tsaoghail a leigean chugainn ina suidhe,</span>
<lb n="2895"/><span>Is biseach thabhairt díthe ina sláinte.</span></p>
<lb n="2896"/>
<lb n="2897"/><p><span>Thug mé grádh dhá béal ba bhinne é ná guth téad,</span>
<lb n="2898"/><span>Do ghuidh mé Muire is í i bpéin an uair sin,</span>
<lb n="2899"/><span>An darna grádh dhá taoibh ba gile é ná clumhach éan,</span>
<lb n="2900"/><span>Is gach a bhfaca mé de'n aol buailte.</span>
<lb n="2901"/><span>An tríomhadh grádh thug mé ní'l ó Fhlaitheas Dé,</span>
<lb n="2902"/><span>Nídh ar bith a sgaoilfeadh, dar liom-sa,</span>
<lb n="2903"/><span>Mara bhfághainn faill oidhche nó lae cead síneadh léithi,</span>
<lb n="2904"/><span>Róise gheal tséimh inghean Annraoi.</span></p>
<lb n="2905"/>
<lb n="2906"/><p><span>I leabaidh imirt' is ól, aiteas is spórt,</span>
<lb n="2907"/><span>Ní'l againn ann achth brón is éagcaoint,</span>
<lb n="2908"/><span>Fanfamuid go fóil faoi thuirse is ag déanamh bróin,</span>
<lb n="2909"/><span>A chuisle is a stóir nó go n-éirighidh.</span>
<lb n="2910"/><span>Tá na boicht ag dul an ród gan misneach 's ag déanamh bróin,</span>
<lb n="2911"/><span>Ag sileadh na ndeor is ag géar-ghul,</span>
<lb n="2912"/><span>A bhfuil d'airgead 's d'ór is d'ionnmhus ar an domhan mhór,</span>
<lb n="2913"/><span>A chuirfeas biseach, a thabhairt do Róise, bhéarfainn.</span></p>
<lb n="2914"/>
<lb n="2915"/><p><span>Ní'l siolladh as béal ná seinnm ar théad,</span>
<lb n="2916"/><span>Ní'l cruinniughadh ann i n-aer ná i ndamhsa,</span>
<lb n="2917"/><span>Tá na cailíní go léir uilig ag dul chun éaga,</span>
<lb n="2918"/><span>Go hath-tuirseach i ndiaidh an cheannphuirt.</span></p>
</div>
<pb n="90"/>
<div><lb n="2919"/><p><span>Gach buacháill tapaidh tréan a chaitheadh an chloch sa' léim,</span>
<lb n="2920"/><span>Ina sheanduine le méad a sgannruighthe,</span>
<lb n="2921"/><span>Gan acht mar seo uilig a léir, acht mar gheall ar an méin,</span>
<lb n="2922"/><span>Bhí ag Róise gheal tséimh inghean Annraoi.</span></p>
<lb n="2923"/>
<lb n="2924"/><p><span>Tá duibhthean ar an spéir, ar an ngealaigh, is ar an</span>
<lb n="2925"/><span>ngréin,</span>
<lb n="2926"/><span>Tá an fhairrge go léir ag gárthaighil,</span>
<lb n="2927"/><span>Ní'l seamar ar bith féir ag fás aníos as cré,</span>
<lb n="2928"/><span>Is tá imtheacht an tsaoghail athruighthe.</span>
<lb n="2929"/><span>Tá éanlaith an aeir uilig ag dul chun éaga,</span>
<lb n="2930"/><span>Gan focal ina mbéal acht mangar.</span>
<lb n="2931"/><span>Is ó chruthuigh Ádhamh is Éabha is gurab aici bhí an cliu 's an sway</span>
<lb n="2932"/><span>Róise gheal tséimh inghean Annraoi.</span></p>
<lb n="2933"/>
<lb n="2934"/><p><span>Riocard Bairéad, an file, do chum an t-abhrán seo</span>
<lb n="2935"/><span>faoi Róise Ní Cheamaill nuair bhí 'sí tinn.  Bhí sí ar na</span>
<lb n="2936"/><span>mnáibh ba deise bhí le fághail, agus bhí méin deas aici</span>
<lb n="2937"/><span>thar mhnaoi ar bith eile, agus bhí an file buadhartha fúithi.</span>
<lb n="2938"/><span>Sgríobhas síos an t-abhrán seo ó Phádraig Breathnach,</span>
<lb n="2939"/><span>Béal an Mhuirthid.</span></p>
<lb n="2940"/>
<lb n="2941"/><p>
<lb n="2942"/></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Abhráin Ghaedhilge an Iarthair, an Chéad Chuid

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Abhráin Ghaedhilge an Iarthair, an Chéad Chuid

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
