Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<TEI><teiHeader type="text">
	 
<fileDesc>
<titleStmt>
<title type="main">Cuairt air Ghleann-Dá-Loch.</title><author><persName/></author><editor><name type="main">Pléimeann, Seán (Fleming, John)</name></editor><respStmt>
	<resp>Electronic edition compiled by</resp>
	<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
	</respStmt>
	</titleStmt>
<editionStmt>
	 <edition>
		 <note type="N">IG02-84</note>
		 <note type="L">362</note>
		 <note type="B">1886</note>
		 <note type="C"/>
		 <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
	 </edition>
</editionStmt>
<publicationStmt>
		<publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher>
		<pubPlace>24 Upper O'Connell Street, Dublin</pubPlace><date>Ní fios, 1886</date><idno>IG02-84</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
</publicationStmt>
<seriesStmt>
<title level="s">Irisleabhar na Gaedhilge</title><biblScope unit="vol">2</biblScope>
</seriesStmt>
<sourceDesc>
<biblStruct>
<analytic><author/><title>Cuairt air Ghleann-Dá-Loch.</title></analytic>
<monogr>
<title level="j">Cuairt air Ghleann-Dá-Loch.</title><imprint><publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher><date>Ní fios, 1886</date></imprint>
</monogr> 
</biblStruct>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<profileDesc>
<langUsage><language ident="ga">Irish</language></langUsage>
</profileDesc>
</teiHeader>
<text><body><div><p><span>CUAIRT AIR GHLEANN-DÁ-LOCH.</span></p>
<lb n="1"/>
<lb n="2"/><p><span>Maidin domhnaigh ans an bhfoghmhar so</span>
<lb n="3"/><span>d'imthigh tharuinn — tar éis dom dualgas na</span>
<lb n="4"/><span>maidhne do chóimhlíonadh — thríallas go port</span>
<lb n="5"/><span>bhóthair íarainn sráide Harcourt Bhaile-ath-</span>
<lb n="6"/><span>clíath, chum breith air charáiste na deich ag</span></p>
</div>
<pb n="363"/>
<div><lb n="7"/><p><span>dul go Bréa.  Do thógas mo chloichead gan</span>
<lb n="8"/><span>mhoill, agus ní rabhas acht am' shuidhe i g-</span>
<lb n="9"/><span>carbad 'nuair a ghlúais an caráiste.  Do</span>
<lb n="10"/><span>bhí an mhaidin go breádh aoibhinn, “Grían an</span>
<lb n="11"/><span>t-Samhradh ag taithneamh,” agus uime sin bhí</span>
<lb n="12"/><span>a lán daoineadh ag tríall air Bhréa, chum</span>
<lb n="13"/><span>an lá do chaitheamh cois na fairge, nó chum</span>
<lb n="14"/><span>aghaidh a thabhairt mar me féin air shléibhtibh</span>
<lb n="15"/><span>chontae Chille-Mhantáin.</span></p>
<lb n="16"/>
<lb n="17"/><p><span>Ní rabhas ríamh roimhe sin air an m-bóthar</span>
<lb n="18"/><span>so; mar sin de bhí me go h-aireach, fiosrach,</span>
<lb n="19"/><span>mar is dual a bheith, ag fíafruighe i d-taobh</span>
<lb n="20"/><span>na n-áiteadh trí a rabhamar 'nár* seóladh,</span>
<lb n="21"/><span>agas i d-taobh na neitheadh do bhain leó, agas</span>
<lb n="22"/><span>i g-comhluadar oireamhnach an t-samhuilt so,</span>
<lb n="23"/><span>níor thaibhreadh me an t-slighe* gur stad an</span>
<lb n="24"/><span>caráiste ag Bréa.</span></p>
<lb n="25"/>
<lb n="26"/><p><span>Bhí daoine muinteardha dham an so am'</span>
<lb n="27"/><span>choinne reir roimh-shocrughadh, agas láir</span>
<lb n="28"/><span>thréun bhrioghmhar fé chathaoir seólta aca</span>
<lb n="29"/><span>chum sinn do fhuadach air ár n-aisdear go</span>
<lb n="30"/><span>Gleann-dá-Loch, áit air a raibh sé mar mhían</span>
<lb n="31"/><span>againn tríall an lá sin.  Ní righneamar</span>
<lb n="32"/><span>aon mhoill ann so acht sinn féin do chórughadh</span>
<lb n="33"/><span>air ár g-cóir mharcuigheachda, beirt air gach</span>
<lb n="34"/><span>taobh, agas an cóisdeóir air a shuidheachán</span>
<lb n="35"/><span>tiománta.  Budh gheárr go rabhamar as</span>
<lb n="36"/><span>radharc an bhaile bhig, agas ag tabhairt</span>
<lb n="37"/><span>aghaidh soir ó dheas air Shlíabh-Cualann, an</span>
<lb n="38"/><span>sliabh is mó gairm de sléibhtibh Chille</span>
<lb n="39"/><span>Mhantáin air an d-taobh sin.  Chuireamar ár</span>
<lb n="40"/><span>slighe dhinn go tapaidh, agas fé bheagán</span>
<lb n="41"/><span>aimsire bhidheamar taobh le taobh leis an g-</span>
<lb n="42"/><span>cnoc.  Eirgheann an slíabh so chum aoirde mhaith</span>
<lb n="43"/><span>i g-cosamhlacht corcóige; ta sé lom air gach</span>
<lb n="44"/><span>aon taobh, gan crann ag fás air ná mórán</span>
<lb n="45"/><span>féir, agas ó thimchioll meadhon an chnoic go</span>
<lb n="46"/><span>bárr nach beag, tá sé an-chlochach, garbh le</span>
<lb n="47"/><span>clochaibh fúaradh, singile, agas uime sin ní</span>
<lb n="48"/><span>maith d' fheuchann sé gar do, acht atá sé</span>
<lb n="49"/><span>slachtmar go leor dá fheichsin i bhfad úaidh.</span></p>
<lb n="50"/>
<lb n="51"/><p><span>Chuireamar aisdear orrainn féin i n-grádh</span>
<lb n="52"/><span>dul trí Gleann-na-n-Dún, agas go deimhin</span>
<lb n="53"/><span>is fiú aon aisdear an gleann áluinn so</span>
<lb n="54"/><span>d' fheicsin.  Sul teacht duit i radharc an</span>
<lb n="55"/><span>ghleanna eirgheann an tír ós do chomhair 'na</span>
<lb n="56"/><span>árdánaibh, ag dúnadh suas fairsingeachta d'</span>
<lb n="57"/><span>amhairc, agas ní fheicir air d-túis acht fíor-</span>
<lb n="58"/><span>thosach na coille, agas é sin air do theacth</span>
<lb n="59"/><span>comhgarach di.  Ritheann an bóthar trés an</span>
<lb n="60"/><span>gleann ag á fhíor-íochtar, agas atá an dá</span>
<lb n="61"/><span>aill ag eirghe súas air gach taobh gan</span>
<lb n="62"/><span>eatorra ag bun ann áitibh acht leathad an</span>
<lb n="63"/><span>bhóthair.  Ní'l aon srothán ann so mar is</span>
<lb n="64"/><span>gnáthach i n-gleanntaibh, acht is ann atá an</span>
<lb n="65"/><span>tobar fíor-uisge is breádhtha, agas is fion-</span>
<lb n="66"/><span>fhuaire d' ólas ríamh.  Tá 'n gleann lem'</span>
<lb n="67"/><span>thuairim tímchioll míle slighe nó níos feárr,</span>
<lb n="68"/><span>agas tá na cnoic air gach taobh clúdaighthe</span>
<lb n="69"/><span>go tiugh le crannaibh ó bhun go bathas.  I</span>
<lb n="70"/><span>n-aghaidh a dheire tá an dá chnoc ag fair-</span>
<lb n="71"/><span>singiughadh ó'n a chéile, an ceann air do lámh</span>
<lb n="72"/><span>chlí ag tabhairt cor soir ó dheas cum tathughadh</span>
<lb n="73"/><span>le gleann eile i bhfogas do Dhergne.</span></p>
<lb n="74"/>
<lb n="75"/><p><span>Tar éis cúl do thabhairt air Gleann-na-n-</span>
<lb n="76"/><span>dún ghluaiseamar linn go socair go ránga-</span>
<lb n="77"/><span>mar Baile-nuadh-chnoic-ui-Chinnéide, mar bhí</span>
<lb n="78"/><span>an lá an-bhrothalach, agas an bóthar gan a</span>
<lb n="79"/><span>bheith ró réigh.  As so amach tá an tír go</span>
<lb n="80"/><span>léir neamh-chothrom le cnocaibh agas le</span>
<lb n="81"/><span>gleanntaibh air gach taobh díot; thall 's</span>
<lb n="82"/><span>abhus tá sléibhte de gach dealbh agas clódh</span>
<lb n="83"/><span>ag éirghe ó thalam go spéir.  Ní dóigh nach</span>
<lb n="84"/><span>bhfuil deamhra fiadhain go leór orra air</span>
<lb n="85"/><span>uairibh, acht andiu tá síad báidhte le solus</span>
<lb n="86"/><span>geal na gréine, agas atá cruadhas a g-</span>
<lb n="87"/><span>cumadh ag leaghadh fé chumas an t-soluis</span>
<lb n="88"/><span>sin.  Atá ár m-bóthar feasta fé sgáil na</span>
<lb n="89"/><span>g-cnoc so.  Air feadh tamaill d'ár slighe ta</span>
<lb n="90"/><span>'n tír garbh agas fiadhain, tamall eile agas</span>
<lb n="91"/><span>támaoid ag gluaiseachd cho s abhan nó trí</span>
<lb n="92"/><span>lag mhín, chluthmhar, chraobhach; ann so ní'l le</span>
<lb n="93"/><span>feicsin air aon taobh acht móntain loma</span>
<lb n="94"/><span>gan rud marthannach air bith orra acht gearr-</span>
<lb n="95"/><span>fhiadhtha agas éanlaithe fiadhaine: agas ann</span></p>
</div>
<pb n="364"/>
<div><lb n="96"/><p><span>súd chidhtear áitreamh duine uasail a tá</span>
<lb n="97"/><span>cúramach chumh saothar do dheunamh, agas dá</span>
<lb n="98"/><span>bhrigh sin tá cluain agas bánta míne</span>
<lb n="99"/><span>deunta le h-ollmhughadh agas le h-obair</span>
<lb n="100"/><span>de thaobh chnoic do bhí roimhe sin 'na fhásach</span>
<lb n="101"/><span>fhíadhain charraigeach.  So samhuilt na tíre</span>
<lb n="102"/><span>ruith na slighe go léir.</span></p>
<lb n="103"/>
<lb n="104"/><p><span>Ní'l aon uireasbadh uisge ans an duithche</span>
<lb n="105"/><span>so.  Tá srothánna agas abhaineacha go fair-</span>
<lb n="106"/><span>sing.  I bhfogas do baile bhig na coille</span>
<lb n="107"/><span>thimchiollaigh teagmhaighmíd air abhainn an</span>
<lb n="108"/><span>Fhir-tíre, agas air an loch bhreádh ealadhantach</span>
<lb n="109"/><span>de'n ainim chéadna as a d-tugtar uisge</span>
<lb n="110"/><span>asteach go Baile-ath'-Clíath le h-aghaidh usáide</span>
<lb n="111"/><span>coitchionnta na catharach.  Ag Ath-na-m-bó</span>
<lb n="112"/><span>teagmhaighmíd air phroímh-shroth Abh-mhóire</span>
<lb n="113"/><span>Laighnaigh.  Eirgheann sé i Lugalágh, agus</span>
<lb n="114"/><span>sul a sgarann sé leis na sléibhtibh tugann</span>
<lb n="115"/><span>sé uisge do dhá loch, .i.  Loch Tae agas Loch</span>
<lb n="116"/><span>Dan.  Gabhann sé thar an bhaile bheag so a</span>
<lb n="117"/><span>thógann a ainim uaidh, agas níos sía ó dheas</span>
<lb n="118"/><span>i n-aice bhaile bhig Lárach, táthuigheann sé</span>
<lb n="119"/><span>leis na h-uisgidhibh a ruith ann as na trí</span>
<lb n="120"/><span>ghleanntaibh atá ann so i d-teóra a chéile .i.</span>
<lb n="121"/><span>Gleann-mhic-an-easa, Gleann-dá-easan, agas</span>
<lb n="122"/><span>Gleann-dá-loch.  As so amach iseadh ghlaodhtar</span>
<lb n="123"/><span>Abh-mhór air, agas is ag á táthughadh so le h-</span>
<lb n="124"/><span>Abh-bheag atá lag na h-Abhóca air a bhfuil</span>
<lb n="125"/><span>gairm an domhain, agas air ar chán an</span>
<lb n="126"/><span>Mórdhach chomh bínn sin.  Eirgheann an Abh-</span>
<lb n="127"/><span>bheag i g-cnoc atá i bhfogas Lug-na-g-</span>
<lb n="128"/><span>Coilleach; buitheann sí trí Ghleann Maoil-</span>
<lb n="129"/><span>ughra air feadh deich mhileadh slighe, agas ní</span>
<lb n="130"/><span>fada ó bheul an ghleanna so atá táthughadh</span>
<lb n="131"/><span>na n-Abhannach, nó mar a ghairmthear “Comh-</span>
<lb n="132"/><span>theagmháil na n-Uisgidheadh.”</span></p>
<lb n="133"/>
<lb n="134"/><p><span>Ó Lárach tá radharc aguinn air ghleann</span>
<lb n="135"/><span>Cláraigh air a bhfuil ard-thúairisg le</span>
<lb n="136"/><span>breádhachd, acht ní'l uain aguinn cuairt do</span>
<lb n="137"/><span>thabhairth air andiu.  Uime sin leanamaoid</span>
<lb n="138"/><span>ár m-bóthar síar ó thuaigh, agas fe bheagán</span>
<lb n="139"/><span>aimsire chídhmíd uainn mullach an Lug-duibh.</span>
<lb n="140"/><span>Sé so an cnoc a bhfuil an loch uachtarach fé</span>
<lb n="141"/><span>na bhun ag crioch an ghleanna, agas a bhfuil</span>
<lb n="142"/><span>leaba Naoimh Caoimhighin 'na thaobh ós ceann-</span>
<lb n="143"/><span>na locha.</span></p>
<lb n="144"/>
<lb n="145"/><p><span>Támaoid anois ag gluaiseachd d'ionnsaige</span>
<lb n="146"/><span>ceatramha na d-teampoll!  Feuchann an áit</span>
<lb n="147"/><span>go h-áluinn fé shoillseachd na gréine: tá'n</span>
<lb n="148"/><span>gleann go ciúin, suaimhneach, neamhdha, agas</span>
<lb n="149"/><span>amhluigheann se dhuinn go bhfuil bean-</span>
<lb n="150"/><span>naightheachd san aer féin.  Támaoid a</span>
<lb n="151"/><span>bhfiadhnaise an chéad teampoill Rígh-fheart!</span>
<lb n="152"/><span>Tuirlingímíd, agas líonamaoid súas le h-</span>
<lb n="153"/><span>áthas a bheith i n-aice an árais dhiadha; brath-</span>
<lb n="154"/><span>amaoid go bhfuilmíd ann ionad bheannaighthe,</span>
<lb n="155"/><span>agas an áit ann a bhfuilmíd 'nár seasamh</span>
<lb n="156"/><span>gur talamh naomhtha é.  O! go d' íad na</span>
<lb n="157"/><span>smuainte a líonann ár n-inntinn 'nuair a</span>
<lb n="158"/><span>theidhmíd asteach 'san g-cíllín agas thuga-</span>
<lb n="159"/><span>maoid chum ár g-cuimhne gur ghuidheadar,</span>
<lb n="160"/><span>agas gur fhaireadar naoimh na sean-aimsire</span>
<lb n="161"/><span>ans an ionad so, gur shéinneadar moladh do</span>
<lb n="162"/><span>Dhia go h-árd de Ló a's d'oidhche, agas gur</span>
<lb n="163"/><span>thriall orra righthe agas prionnsaidhe chum</span>
<lb n="164"/><span>íad d'sheicsin, agas an eagna do chraobh-</span>
<lb n="165"/><span>sgaoil síad do chlos ó'n a m-beulaibh féin.</span></p>
<lb n="166"/>
<lb n="167"/><p><span>Righneamar beagán moille ag Righ-fheart,</span>
<lb n="168"/><span>agas ó sin chuadhmar gan stad go d-tí an</span>
<lb n="169"/><span>loch, le mían cuairt do thabhairt air na</span>
<lb n="170"/><span>ceallaibh eile air ár g-casadh dhúinn.  Ag</span>
<lb n="171"/><span>beárna na locha iompoighthear asteach ó'n m-</span>
<lb n="172"/><span>bóthar mhór air bheallacha ruitheann treasna'n</span>
<lb n="173"/><span>ghleanna go bun an lug-duibh.  Ann so bhí</span>
<lb n="174"/><span>mór-chuid caráistidheadh agas capall agas</span>
<lb n="175"/><span>daoineadh cruinnighthe, cuid aca so ag tríall</span>
<lb n="176"/><span>air leaba Naoimh Caoimhighin, agas cuid aca</span>
<lb n="177"/><span>tar éis teachd uaithe.  Bhí a lán daoineadh</span>
<lb n="178"/><span>ann an lá úd mar budh é an domhnach tar éis.</span>
<lb n="179"/><span>lae Fhéile Muire Móir' é.  Ans an t-Sean-</span>
<lb n="180"/><span>aimsir bhídheadh Patrún i n-Gleann-dá-loch lá</span>
<lb n="181"/><span>Fhéile Muire, acht chuireadh fé chois é mar</span>
<lb n="182"/><span>gheall air dhroch-chleachdadhaibh do bhidheadh 'na</span>
<lb n="183"/><span>chóir.  Is chum an sean-nós do chonghbháil</span>
<lb n="184"/><span>suas do chomh-chruinnigheann na daoine ann</span>
<lb n="185"/><span>an domhnach so, acht ní bhídheann aon Phátrún</span>
<lb n="186"/><span>aca.</span></p>
<lb n="187"/>
<lb n="188"/><p><span>Is féidir dul go d-tí 'n leaba ó thaobh na</span>
<lb n="189"/><span>locha nó ó thaobh na h-aille.  Tá báid air</span>
<lb n="190"/><span>an loch chum na turasaighe do bhreith amach</span>
<lb n="191"/><span>chum ionaid fé bhun na leapan, agas ó so</span>
<lb n="192"/><span>tá casan ag ionnsuighe na h-uaimhe.  Thoga-</span></p>
</div>
<pb n="365"/>
<div><lb n="193"/><p><span>mairne casán na h-aille.  Ruitheann se ó</span>
<lb n="194"/><span>chiosa na locha suas leath-taob an chnoic,</span>
<lb n="195"/><span>agas leanann se air, chois bhruaich na h-</span>
<lb n="196"/><span>aille, go d-tigir ós ceann na leapan an</span>
<lb n="197"/><span>áirde.  Tá sé carrach go leór, mar, air</span>
<lb n="198"/><span>shon go bhfuil urmhór an chnoic fé chrannaibh,</span>
<lb n="199"/><span>tá ionad an chasáin so lom, garbh, go mór-</span>
<lb n="200"/><span>mhór i g-comhgar na h-uaimhe ann nach bhfuil</span>
<lb n="201"/><span>acht carraigeacha fuara.  Dar n-doigh chuir-</span>
<lb n="202"/><span>eamar romhainn dul síos chum ionad chod-</span>
<lb n="203"/><span>lata Naoimh Caoimhighin do fheicsin, agas leis</span>
<lb n="204"/><span>sin leigeamar sinn féin do shleamhnughadh</span>
<lb n="205"/><span>síos aghaidh na carraige, agas thuirlingheamar</span>
<lb n="206"/><span>slán air leac ag á beul mar thuirlingeóchthá</span>
<lb n="207"/><span>air leac fuinneóige ó'n g-cleitín.  Is dóigh</span>
<lb n="208"/><span>liom go n-deuntar iomarca de dhochamhlacht</span>
<lb n="209"/><span>an ghniomha so.  Le beagán meisnigh agas le</span>
<lb n="210"/><span>aireachas ní'l aon chontabhairt ann.  Air a</span>
<lb n="211"/><span>shon sín badh bhaoth-bheart do dhuine a chur</span>
<lb n="212"/><span>roimhe gan cungnamh do fhaghail ós na</span>
<lb n="213"/><span>fearaibh furtachda a tá i g-comhnuidhe air a</span>
<lb n="214"/><span>láthair, agas a bhfuil eólas na h-áite go</span>
<lb n="215"/><span>beachd aca.  Gheobhadh beirt nó triúr slighe</span>
<lb n="216"/><span>ans an uaimh, mar tá sí seacht d-troighthe air</span>
<lb n="217"/><span>fhaid ó bhéul go bun, cheithre troighthe air</span>
<lb n="218"/><span>aoirde, agas an oiread chéadna air leithead.</span></p>
<lb n="219"/>
<lb n="220"/><p><span>Tar éis dúinn snaghadh suas aghaidh na carr-</span>
<lb n="221"/><span>aige arís as an uaimh, chaitheamar beagán</span>
<lb n="222"/><span>aimsire air thaobh an chnoic, mar bhí an áit</span>
<lb n="223"/><span>fionn-fhuar breádh, agas an rádharc 'nár d-</span>
<lb n="224"/><span>thimchioll go h-áluinn.  Ann sin shiubhalamar</span>
<lb n="225"/><span>tar ais trís an ngleann go suaimhneasach,</span>
<lb n="226"/><span>agas thugamar cuairt air na ceallaibh eile.</span>
<lb n="227"/><span>Ní thigeann liom anois cúntas do thabhairt</span>
<lb n="228"/><span>air gach cíll aca so fá leith, ná air an g-</span>
<lb n="229"/><span>cuilceach bhreádh, mhaiseach atá 'na g-comhar-</span>
<lb n="230"/><span>sanachd, acht ní féidir liom gan a rádh gur</span>
<lb n="231"/><span>chuir rádharc agas eólas na h-áite suairceas</span>
<lb n="232"/><span>orm nach imtheóchaidh go luath as mo chroidhe</span>
<lb n="233"/><span>ná as mo chuimhne.  Go deimhin chuir sí</span>
<lb n="234"/><span>iongantas orm, mar do chualas 'riamh a's</span>
<lb n="235"/><span>do léigheas gurab áit fiadhain, dorcha, gan</span>
<lb n="236"/><span>mhaise í.  Agas anois a léightheóir ionmhuin,</span>
<lb n="237"/><span>chum críoch do chur air mo thuarasgbháil,</span>
<lb n="238"/><span>deunfad aithris ann so air na smuaintibh do</span>
<lb n="239"/><span>líon m'inntinn an lá úd ag Gleann-dá-loch.</span></p>
<lb n="240"/>
<lb n="241"/><p/></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Cuairt air Ghleann-Dá-Loch.

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Cuairt air Ghleann-Dá-Loch.

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
