Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Abhráin Diadha Chúige Connacht II</title><author><name type="main">In eagar ag Dubhglas De hÍde</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">C134</note>
                         <note type="L">2</note>
                         <note type="B">1906</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2013</date><idno>C134</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><bibl><title>Abhráin Diadha Chúige Connacht II</title><author>In eagar ag Dubhglas De hÍde</author><imprint><publisher>Gill / Unwin</publisher><date>1906</date></imprint>
 </bibl></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>Ag so giota neamh-ghnáthach tá rud-beag cosmhúil</span>
<lb n="2"/><span>leis an bPaidir Gheal, do fuair an t-Athair Eóghan</span>
<lb n="3"/><span>O gramhna i n-Inis-mheadhon Árann; sórt comhrádh é</span>
<lb n="4"/><span>idir an t-úghdar agus triúr oilithreach.  Ni 'l ann acht</span>
<lb n="5"/><span>blodh beag.</span></p>
<lb n="6"/>
<lb n="7"/><p><span>AN TRIÚR BRÁTHAR.</span>
<lb n="8"/><span>"Go mbeannuighidh Dia dhaoibh a thriúir bráthar."</span>
<lb n="9"/><span>"Go mbeannuighidh Dia agus Muire dhaoibh."</span>
<lb n="10"/><span>"Cá bhfuil sibh ag dul anois"?</span>
<lb n="11"/><span>"Ag dul go Sliabh na n-oluidheadh</span>
<lb n="12"/><span>Baint oluidh de chroinn."</span>
<lb n="13"/><span>Chuige libh a's tugaidh libh í,</span>
<lb n="14"/><span>An olann is fearr do gheobhaidh sibh,</span>
<lb n="15"/><span>An olann shlán chaorach</span>
<lb n="16"/><span>Corruighidh 's ná ceiligidh</span>
<lb n="17"/><span>'S ná iarraighidh tada [dadamh] d'á chionn.</span></p>
<lb n="18"/>
<lb n="19"/><p><span>Ag so rann beag o mhnaoi as gort Innse Guaire i</span>
<lb n="20"/><span>gcondaé na Gaillimhe.</span></p>
<lb n="21"/>
<lb n="22"/><p><span>GO BHFÓIRIDH DIA.</span></p>
<lb n="23"/>
<lb n="24"/><p><span>Go bhfóiridh Dia ar an bpeacach bocht</span>
<lb n="25"/><span>A bhídheas i gcómhnuidhe ag dul ar straé</span>
<lb n="26"/><span>Nuair éirigheann sé ar maidin</span>
<lb n="27"/><span>Ni ar a thighearna cuimhnigheann sé.</span>
<lb n="28"/><span>Ni theidheann sé choidhche chuig aifrionn</span>
<lb n="29"/><span>No ag éisteacht briathra Dé,</span>
<lb n="30"/><span>Acht go bhfágaidh sé an saoghal so</span>
<lb n="31"/><span>Mo leun!  cá rachaidh sé.</span></p>
<lb n="32"/>
<lb n="33"/><p><span>Labhairthear an focal so mar "hugalibh," ni cinnte mé cionnus</span>
<lb n="34"/><span>litrighthear é.</span>
<lb n="35"/></p>
</div>
<pb n="4"/>
<div><lb n="36"/><p><span>Ag so paidirín beag eile do chualaidh an Liathánach</span>
<lb n="37"/><span>i nDún na nGall agus do chualaidh an t-atháir Eóghan</span>
<lb n="38"/><span>O Gramhna ag sean-fhear i gcondaé Longphuirt.  Dubh-</span>
<lb n="39"/><span>airt siad go raibh "luadhadh" no logha seacht mbliadhan</span>
<lb n="40"/><span>léi.</span></p>
<lb n="41"/>
<lb n="42"/><p><span>'S MÉ AN CRÉATÚR LAG.</span></p>
<lb n="43"/>
<lb n="44"/><p><span>'S mé an créatúr lag faoi ualach trom</span>
<lb n="45"/><span>Agus méad mo pheachaidh is aithrigheach liom.</span>
<lb n="46"/><span>Acht admhuighim Creideamh Dé go síor</span>
<lb n="47"/><span>Le grádh mo chroidhe a's le dóthchas fíor.</span></p>
<lb n="48"/>
<lb n="49"/><p><span>O chois croiche glaodhaim suas</span>
<lb n="50"/><span>Fríd (sic) Íosa ár dTighearna claonaigh anuas.</span></p>
<lb n="51"/>
<lb n="52"/><p><span>Ag so urnuighe eile de na h-urnaighthibh atá le rádh</span>
<lb n="53"/><span>le linn an aifrinn.  Fuair an Liathánach é ó</span>
<lb n="54"/><span>Ghleann-na-magh-dubh i gcondaé na Gaillimhe.</span></p>
<lb n="55"/>
<lb n="56"/><p><span>BRONNAIM M'ANAM.</span></p>
<lb n="57"/>
<lb n="58"/><p><span>Bronnaim m'anam duit-se a righ na ngrásta</span>
<lb n="59"/><span>A's go bráth nár leigidh tu mé ar ais,</span>
<lb n="60"/><span>A fhiadhnuise seo ort-sa a Mhaighdean bheannuighthe</span>
<lb n="61"/><span>Gur chuir mé féin m'anam ar láimh do mhic;</span>
<lb n="62"/><span>A ghnúis is gile 'ná an ghrian</span>
<lb n="63"/><span>Ná fulaing mé i bhfad i bpian.</span></p>
<lb n="64"/>
<lb n="65"/><p><span>Chidhmid an peacach ag glaodhach ar fhiadhnuise na</span>
<lb n="66"/><span>Maighdine i nios mó 'ná aon phiosa.</span></p>
<lb n="67"/>
<lb n="68"/><p><span>Ag so an smaoineamh céadna mar fuair an</span>
<lb n="69"/><span>Fathartach i gConamara é, ghlaodh seisean Ortha Mhuire air,</span></p>
</div>
<pb n="6"/>
<div><lb n="70"/><p><span>acht ní ar an bpaidir seo amháin atá an t-ainm</span>
<lb n="71"/><span>sin.</span></p>
<lb n="72"/>
<lb n="73"/><p><span>ORTHA MHUIRE.</span></p>
<lb n="74"/>
<lb n="75"/><p><span>A Mhuire a mháthair an righ</span>
<lb n="76"/><span>Déan mo shíothchán le do mhac,</span>
<lb n="77"/><span>A ghnúis is gile 'ná an ghrian</span>
<lb n="78"/><span>Ná fulaing mé i bpian i bhfad.</span>
<lb n="79"/><span>Bronnaim m'anam duit Íosa Críost</span>
<lb n="80"/><span>A's go bráth ni iarrfad é arís,</span>
<lb n="81"/><span>A fhiadhnuise ort-sa a Mhaighdean Mhuire</span>
<lb n="82"/><span>Gur chuir mé m'anam ar láimh do mhic.</span></p>
<lb n="83"/>
<lb n="84"/><p><span>Ag so paidir eile le rádh, le linn an aifrinn, do </span>
<lb n="85"/><span>chualaidh an Liathánach o dhuine as Gleann-na-magh-dubh</span>
<lb n="86"/><span>i gcondaé na Gaillimhe.  Deirthear í nuair thógas</span>
<lb n="87"/><span>an sagart an cailis.</span></p>
<lb n="88"/>
<lb n="89"/><p><span>A IOSA.</span></p>
<lb n="90"/>
<lb n="91"/><p><span>A Íosa do chuir brigh</span>
<lb n="92"/><span>Ann san sacraiméid,</span>
<lb n="93"/><span>Go líonaidh tu mo chroidhe</span>
<lb n="94"/><span>le grástaibh Dé,</span>
<lb n="95"/><span>Do thug tu maitheamhnas</span>
<lb n="96"/><span>Do na míltibh dá'r shaothraigh tu</span>
<lb n="97"/><span>Go saoraigh' tu m'anam</span>
<lb n="98"/><span>As gach peacadh d'á ndearna mé.</span></p>
<lb n="99"/>
<lb n="100"/><p><span>Ag so paidirín de'n tsórt céadna acht ni chuimh-</span>
<lb n="101"/><span>nighim cia uaidh fuaireas é.</span></p>
<lb n="102"/>
<lb n="103"/><p><span>A RIGH NA hAOINE.</span></p>
<lb n="104"/>
<lb n="105"/><p><span>A Righ na h-Aoine</span>
<lb n="106"/><span>Do shín do gheuga ar an gcroich,</span>
<lb n="107"/><span>A Thighearna air ar (?) fhulaing tu</span>
<lb n="108"/><span>Na mílte 'sna céadta lot.</span>
<lb n="109"/></p>
</div>
<pb n="8"/>
<div><lb n="110"/><p><span>Sínimid síos</span>
<lb n="111"/><span>Faoi dhídionn do sgéithe [anocht],</span>
<lb n="112"/><span>A's go sgaraigh tu orrainn toradh an chroinn</span>
<lb n="113"/><span>Ar ceusadh air do chorp.</span></p>
<lb n="114"/>
<lb n="115"/><p><span>Ní'l aon áit i n-Éirinn nach bhfuil "Aisling Mhuire"</span>
<lb n="116"/><span>le fághail innti.  Ag so mar do sgríobh an t-Athair</span>
<lb n="117"/><span>Eóghan o Gramhnaigh í ó bheul duine i n-Árainn Mhóir</span></p>
<lb n="118"/>
<lb n="119"/><p><span>AISLING MHUIRE</span></p>
<lb n="120"/>
<lb n="121"/><p><span>"An suan sin ort a mháthair bheannuighthe"?</span></p>
<lb n="122"/>
<lb n="123"/><p><span>"Ni h-eadh a mhic, acht aisling."</span></p>
<lb n="124"/>
<lb n="125"/><p><span>"Cia fáth t' aislinge a mháthair"?</span></p>
<lb n="126"/>
<lb n="127"/><p><span>"Mar tá mac Dé d'á sgiúrsadh d'á phúnáil</span>
<lb n="128"/><span>Le rópaibh caola cnáibe do phostaibh cloch.</span>
<lb n="129"/><span>An tsleagh nimhe ag dul tríd a thaoibh,</span>
<lb n="130"/><span>An chróin spíonta ag dul tríd a cheann,</span>
<lb n="131"/><span>Tairngidhe maola ag dul ann a chosaibh,</span>
<lb n="132"/><span>A chuid fola beannuighthe d'á dórtadh faoi chlochaibh na sráide."</span></p>
<lb n="133"/>
<lb n="134"/><p><span>"Is maith t' aisling a mháthair.  Ni'l aon duine déarfadh t'</span>
<lb n="135"/><span>aisling tri h-uaire ag dul i bpáis-chodalta na h-oidhche dhó, ar</span>
<lb n="136"/><span>bhaoghal [dó] droch-aisling ná pianta ifrinn arís go bráth."</span></p>
<lb n="137"/>
<lb n="138"/><p><span>Ag so mar chualaidh mo chara Eóin Mac Néill é ag</span>
<lb n="139"/><span>duine as Innis-Meadhon.</span></p>
<lb n="140"/>
<lb n="141"/><p><span>AISLING MHUIRE</span>
<lb n="142"/><span>(Cóip eile).</span></p>
<lb n="143"/>
<lb n="144"/><p><span>"An codladh sin ort a mháthair"?</span>
<lb n="145"/><span>"Ni h-eadh acht aisling a mhic na páise."</span>
<lb n="146"/><span>"Cia an aisling a máthair"?</span></p>
</div>
<pb n="10"/>
<div><lb n="147"/><p><span>"Go raibh tu ag do sgiúrsáil ag do phlúcáil</span>
<lb n="148"/><span>Ag do cheangail le piléar cloch,</span>
<lb n="149"/><span>Ag do cheusadh a's ag do ró-cheusadh,</span>
<lb n="150"/><span>Do chuid fola breágh beannuighthe</span>
<lb n="151"/><span>'Na srothánaibh go talamh leat.</span>
<lb n="152"/><span>An tsleagh nimhe d'á caitheamh fo do dheis."</span>
<lb n="153"/><span>"Ni'l aon duine thóigfeadh t' aisling a mháthair,</span>
<lb n="154"/><span>'S a déarfadh í tri h-uaire sul chodlóchadh sé</span>
<lb n="155"/><span>Ar baoghal do aon fhód de dhúthaigh</span>
<lb n="156"/><span>Ifrinn fheiceál go bráth, ná aon</span>
<lb n="157"/><span>Droch-thoisg thabhairt as aisling."</span></p>
<lb n="158"/>
<lb n="159"/><p><span>Fuair mo chara,nach maireann, Pádraig O Laoghaire,</span>
<lb n="160"/><span>an phaidir chéadna i gCorcaigh.</span></p>
<lb n="161"/>
<lb n="162"/><p><span>"An ad' chodladh taoi a mháthair"?</span></p>
<lb n="163"/>
<lb n="164"/><p><span>"Ni h-eadh a ghrádh ghil,</span>
<lb n="165"/><span>Acht ag aisling atáim-se,</span>
<lb n="166"/><span>Go bhfuil an marcach caol dubh</span>
<lb n="167"/><span>Agus an each caol donn</span>
<lb n="168"/><span>Agus an tsleagh dhearg</span>
<lb n="169"/><span>Ann a dheas-láimh</span>
<lb n="170"/><span>Le cur tre thaob ár dtighearna</span>
<lb n="171"/><span>Agus a chuid fola uaisle</span>
<lb n="172"/><span>Le dórtadh amárach."</span></p>
<lb n="173"/>
<lb n="174"/><p><span>"Is fíor sin a mháthair</span>
<lb n="175"/><span>tá sí le dórtadh amárach."</span></p>
<lb n="176"/>
<lb n="177"/><p><span>"Agus an té go mbeidheadh an aisling sin aige, agus í rádh tri</span>
<lb n="178"/><span>huaire ar a luidhe 'na leabaidh-shuain dó, geobhaidh sé neamh gan</span>
<lb n="179"/><span>troigh-ghluaiseacht, agus ni fheicfidh sé ifrionn fuar go bráth."</span></p>
<lb n="180"/>
<lb n="181"/><p><span>Is fada an t-aistear ó Árainn go Corcaigh agus ó</span>
<lb n="182"/><span>Chorcaigh go dtí Árd Macha i gCúig Uladh, acht tá</span>
<lb n="183"/><span>aithne ar chuid mhóir de na píosaibh beaga so ann s gach</span></p>
</div>
<pb n="12"/>
<div><lb n="184"/><p><span>áit d'Eirinn a bhfuil an Ghaedheilg d'á labhairt innti,</span>
<lb n="185"/><span>agus i n-aiteachaibh i n-Albainn mar an gceudna.  Ag</span>
<lb n="186"/><span>so mar fuair mo chara an sgoláire síos-obruightheach,</span>
<lb n="187"/><span>an Laoideach, an rud céadna ó fhear as an Lios-liath</span>
<lb n="188"/><span>anaice le Camloch i gcondae Ard-Macha.</span></p>
<lb n="189"/>
<lb n="190"/><p><span>AISLING MHUIRE</span></p>
<lb n="191"/>
<lb n="192"/><p><span>(Cóip eile, o Árd-Macha).</span></p>
<lb n="193"/>
<lb n="194"/><p><span>"An do chodladh thu, a mháthair" ?</span></p>
<lb n="195"/>
<lb n="196"/><p><span>"O! chá nfhuil acht i n-aisling atá mé a mhic,"</span></p>
<lb n="197"/>
<lb n="198"/><p><span>"Go dé an aisling a mháthair"?</span></p>
<lb n="199"/>
<lb n="200"/><p><span>"Fear fada dubh a chidhim ag teacht,</span>
<lb n="201"/><span>Agus a shleagh bhárr-chaol leis ann a laimh,</span>
<lb n="202"/><span>Le h-aghaidh do chuid-se fola beannuighthe léigean ar lár."</span></p>
<lb n="203"/>
<lb n="204"/><p><span>"Is fíor d' aisling a mháthair</span>
<lb n="205"/><span>Cár mhiste do'n tsaoghal a rádh,</span>
<lb n="206"/><span>Ní'l neach, fir ná mná,</span>
<lb n="207"/><span>D'á ndéarfaidh é gach tráth</span>
<lb n="208"/><span>A dtéid a n-anam go h-ifrionn go bráth."</span></p>
<lb n="209"/>
<lb n="210"/><p><span>Ag so paidir na maidne atá aca i gConamara agus</span>
<lb n="211"/><span>i n-áiteachaibh eile.  Fuair an Fothartach ó dhuine éigin</span>
<lb n="212"/><span>i n-Iar-Ghaillimh í, agus chualas féin an rud ceudna i</span>
<lb n="213"/><span>gcondaé Roscomáin.</span></p>
<lb n="214"/>
<lb n="215"/><p><span>TOIL DÉ</span></p>
<lb n="216"/>
<lb n="217"/><p><span>Toil Dé go ndéanamaoid</span>
<lb n="218"/><span>Ár n-antoil féin go smachtuighmid,</span>
<lb n="219"/><span>Srian le n-ár dteangaidh go gcuirimid,</span>
<lb n="220"/><span>An Aithrighe thrathamhail go ndéanamaoid,</span>
<lb n="221"/><span>Ar pháis Chríost go smuaínimid,</span>
<lb n="222"/><span>Gach cóir pheacaidh go seachnuighmid,</span>
<lb n="223"/><span>Na críocha déigheannacha go meabhruighmid</span></p>
</div>
<pb n="14"/>
<div><lb n="224"/><p><span>bás beannuighthe go bhfágmaoid,</span>
<lb n="225"/><span>Ceól na n-aingioll go gcluinimid,</span>
<lb n="226"/><span>Ag moladh Dé go rabhmaoid</span>
<lb n="227"/><span>Le linn na saoghal.</span></p>
<lb n="228"/>
<lb n="229"/><p><span>Atá go díreach an phaidir chéadna aca ann sna</span>
<lb n="230"/><span>Gleanntaibh i nDún-na-nGall, do sgríobh an Liathánach</span>
<lb n="231"/><span>síos í, agus fuair sé léi na línte eile seo.</span></p>
<lb n="232"/>
<lb n="233"/><p><span>Na flaithis go saothruighmid,</span>
<lb n="234"/><span>I dtobar grásta na faoistine</span>
<lb n="235"/><span>Go nighmid sinn féin,</span>
<lb n="236"/><span>Ar bhantracht Mhuire Máthar</span>
<lb n="237"/><span>Na sgaball beannuighthe go rabhmaoid;</span>
<lb n="238"/><span>Párdún go bhfághaidh sí dhúinn</span>
<lb n="239"/><span>I n-Iomlán ár smuaínteadh,</span>
<lb n="240"/><span>Ár mbriathra, ár ngníomhartha</span>
<lb n="241"/><span>Agus ár bhfaillighe.</span></p>
<lb n="242"/>
<lb n="243"/><p><span>Ag so paidirín beag na maidne de'n tsórt céadna</span>
<lb n="244"/><span>do fuair an Liathánach ó bheul duine as chondaé Tír</span>
<lb n="245"/><span>Eóghain.</span></p>
<lb n="246"/>
<lb n="247"/><p><span>A DHÉ</span></p>
<lb n="248"/>
<lb n="249"/><p><span>A Dhé 's a Mhaighdean Muire</span>
<lb n="250"/><span>Do thug slán mé féin 's mo pháistidhe</span>
<lb n="251"/><span>Ó bhás codlata aréir</span>
<lb n="252"/><span>Chum an laé ghil andiú,</span>
<lb n="253"/><span>Go dtugaidh Sibh slán muid [i.e. sinn]</span>
<lb n="254"/><span>O gach uile gábhadh</span>
<lb n="255"/><span>'S go sábháilidh Sibh muid ó'n námhaid</span>
<lb n="256"/><span>Idir anam agus corp.</span></p>
<lb n="257"/>
<lb n="258"/><p><span>Fághmaoid an focal sin "bás codlata" i bhfoirmibh</span>
<lb n="259"/><span>éagsamhla.  Is "páis chodlata" i n-Árainn é, adeir</span>
<lb n="260"/><span>an t-Athair O Gramhnaigh liom, agus is "máis-chod-</span>
<lb n="261"/><span>lata" i n-Gleann Cholumcille é.  Bíonn faitchios mór</span>
<lb n="262"/><span>mór ar na daoinibh roimh bás fhághail agus iad 'na</span></p>
</div>
<pb n="16"/>
<div><lb n="263"/><p><span>gcodladh, agus is minic deirtear "slán codlata na</span>
<lb n="264"/><span>h-oidhche dhúinn" no "go dtugaidh Dia thu ó pháis</span>
<lb n="265"/><span>chodlata na h-oidhche" i n-áit "oidhche mhaith dhuit" do </span>
<lb n="266"/><span>rádh.</span></p>
<lb n="267"/>
<lb n="268"/><p><span>Ag so urnuighe-na-maidne eile ó Chondaé an Chláir,</span>
<lb n="269"/><span>do sgríobh an Liathánach.</span></p>
<lb n="270"/>
<lb n="271"/><p><span>CABHAIR A'S CÁIRDE.</span></p>
<lb n="272"/>
<lb n="273"/><p><span>Cabhair a's cáirde a's grása ó Dhia chugainn</span>
<lb n="274"/><span>Cabhair gach lá chugainn a's táim d'á h-iarraidh,</span>
<lb n="275"/><span>Sácraméid na h-aithrighe a's go neartuighidh Dia linn,</span>
<lb n="276"/><span>M' anam ar do choimrighe a Mhuire bhaintighearna.</span>
<lb n="277"/><span>O ! a Dhia, a athair 's a Uain,</span>
<lb n="278"/><span>Díbir gach smunaínteadh malluighthe uaim,</span>
<lb n="279"/><span>Bí 'n ár d-timchioll 'n ár luidhe dhúinn,</span>
<lb n="280"/><span>'N ár seasamh a's 'n ár suan,</span>
<lb n="281"/><span>Bí 'n ár n-inntinn a's 'n ár bhfochair</span>
<lb n="282"/><span>Ar an uair dheireannaigh.</span></p>
<lb n="283"/>
<lb n="284"/><p><span>Ag so paidir bheag mhilis na maidne fuair an</span>
<lb n="285"/><span>t-Athair O Gramhnaigh i n-Árainn.</span></p>
<lb n="286"/>
<lb n="287"/><p><span>AINGIL DÉ</span></p>
<lb n="288"/>
<lb n="289"/><p><span>Aingil Dé d'ár gcoímhdeacht</span>
<lb n="290"/><span>'S d'ár sábháilt arís go fuín,</span>
<lb n="291"/><span>Ar choimrighe Dé a's Muire,</span>
<lb n="292"/><span>Mhic Duach a's Mhic Daire,</span>
<lb n="293"/><span>Agus Cholum-Cille</span>
<lb n="294"/><span>Arís go fuín.</span>
<lb n="295"/></p>
</div>
<pb n="18"/>
<div><lb n="296"/><p><span>Dá naomh do bhí i Mac Duach agus i Mac Daire, do</span>
<lb n="297"/><span>bhain le h-Arainn.  Is o fhear aca baistear</span>
<lb n="298"/><span>Cill-mac duach ar dhióses i nGaillimh.  Ó'n bhfear eile thig an</span>
<lb n="299"/><span>t-ainm Darach atá coitchionn mar ainm ann sna h-oile-</span>
<lb n="300"/><span>anaibh sin fós.  Tá oileán Mhic Daire amuigh 'san</span>
<lb n="301"/><span>bhfairrge ó Chonamara, an taobh ó dheas, agus deir</span>
<lb n="302"/><span>siad, gach uile bhád bhíos ag dul thairis go n-ísligheann</span>
<lb n="303"/><span>sé an seól mór mar chomhartha urraime agus onóra</span>
<lb n="304"/><span>do'n naomh.  Bhi Columcille tamall fada i n-Árainn</span>
<lb n="305"/><span>mar an gcéadna, agus is coitchionn an t-ainm Colum</span>
<lb n="306"/><span>'san oileán.</span></p>
<lb n="307"/>
<lb n="308"/><p><span>Ag so paidirín beag eile de'n tsórt céadna do </span>
<lb n="309"/><span>chualaidh an Gramhnuigheach i n-Árainn.</span></p>
<lb n="310"/>
<lb n="311"/><p><span>GNÚIS DÉ</span></p>
<lb n="312"/>
<lb n="313"/><p><span>Gnúis Dé go bhfeicimid,</span>
<lb n="314"/><span>Glóir Dé go gcluinimid,</span>
<lb n="315"/><span>Flaithis Dé go saothruighmid,</span>
<lb n="316"/><span>Bás beannuighthe</span>
<lb n="317"/><span>Iocht a's áithrighe</span>
<lb n="318"/><span>Go bhfághaidh ár n-anam bocht.</span></p>
<lb n="319"/>
<lb n="320"/><p><span>Deirthear go minic "údhacht a's aithrighe" ann san</span>
<lb n="321"/><span>gcúigeadh líne, no mar chualaidh an Gramhnuigheach féin</span>
<lb n="322"/><span>i gCondaé na Midhe "ola 'gus aithrighe," óir tá an</span>
<lb n="323"/><span>phaidir seó ag sean-daoinibh an chondaé sin beag-nach</span>
<lb n="324"/><span>mar tá sí ag muinntir Arann.</span></p>
<lb n="325"/>
<lb n="326"/><p><span>Ni minic fághmaoid prós i n-áit dáin, ann sna</span>
<lb n="327"/><span>paidreachaibh seó, acht ag so paidir áluinn i bprós</span>
<lb n="328"/><span>do chualaidh mo charad Seághan Mac a' Bháird ann sna</span>
<lb n="329"/><span>Ceallaibh Beaga i nDún-na-ngall go minic, agus do</span></p>
</div>
<pb n="20"/>
<div><lb n="330"/><p><span>sgríobh an Liathánach an píosa céadna ó bheul Róis ni</span>
<lb n="331"/><span>Ghallchúbhair éigin as an gcondaé céadna.</span></p>
<lb n="332"/>
<lb n="333"/><p><span>ORTHA MHUIRE</span></p>
<lb n="334"/>
<lb n="335"/><p><span>A Thighearna ró-mhilis, a Íosa Críosta, a Dhia na n-aingeal, a</span>
<lb n="336"/><span>Aon-mhic na Maighdine glórmhaire Muire, Fóirigh orrainn-ne na</span>
<lb n="337"/><span>peacaigh bochta, ann gach cruadh-chás d'á bhfuil orrainn, ann do láthair,</span></p>
<lb n="338"/>
<lb n="339"/><p><span>A Mhaighdean ghlórmhar, a Mháthair Dé, a bhean do b' uaisle de gach</span>
<lb n="340"/><span>cineamhaint, 's atá diongmhalta ann gach moladh, déan idir-ghuidhe .</span>
<lb n="341"/><span>ar ár son i bhfiadhnuise do mhic ghrádhaigh féin, mar shúil a's go</span>
<lb n="342"/><span>bhfuighimis an ghlóir shíorruidhe i d' aice.</span></p>
<lb n="343"/>
<lb n="344"/><p><span>A Bhuime gach h-uile mhilseacht', a bhainríoghain nár chionntaigh, a</span>
<lb n="345"/><span>thobair na trócaire, 's a dhóthchuis lucht' an chreidimh, a reult na</span>
<lb n="346"/><span>maidne, is " mór " ghoireas Párrthas thu.  A theampoill Dé, a</span>
<lb n="347"/><span>pháláis Íosa Críosta, is tusa congnamh sláinte dhúinn.</span></p>
<lb n="348"/>
<lb n="349"/><p><span>Guidhimid an té do chrothuigh sinn agus do cheannuigh sinn a's do</span>
<lb n="350"/><span>chuir na tri tonn fola dhé ar ár son.</span></p>
<lb n="351"/>
<lb n="352"/><p><span>A Mhuire Mháthair, a Mháthair na nGrásta, bi agam i n-aimsir mo</span>
<lb n="353"/><span>bháis, i láthair mo bháis, agus roimh mo bhás.</span></p>
<lb n="354"/>
<lb n="355"/><p><span>Bi agam, bí rómham 'san phort.</span>
<lb n="356"/><span>Agus ná leig m'anam thart,</span></p>
<lb n="357"/>
<lb n="358"/><p><span>Seo aimsir na trócaire, agus tóg an t-ualach mór so de m' anam</span>
<lb n="359"/><span>a's dem' chroidhe.</span></p>
<lb n="360"/>
<lb n="361"/><p><span>A Mhuire Mháthair agus a Mhic, go ndéanaidh tu mo leas, abhos</span>
<lb n="362"/><span>agus thall; nár leigidh tu m' anam ar leic na bpian, Aingle Dé</span>
<lb n="363"/><span>liom.  Teachtaire Dé rómham.  [A] Ghárda na n-aingeall taraidh</span>
<lb n="364"/><span>os mo chionn.  Ola Chríosta ar mo chorp.  Dia liom agus rómham.</span></p>
<lb n="365"/>
<lb n="366"/><p><span>A bhainríoghan na mbocht, do bhain impidhe thar mhnáibh an Domhain,</span>
<lb n="367"/><span>tarraigh agus déan cogar ar mo shon, an peacach bocht mar i</span>
<lb n="368"/><span>ndúil a's go bhfuighinn an ghlóir shíorruidhe i d'aice.</span>
<lb n="369"/></p>
</div>
<pb n="22"/>
<div><lb n="370"/><p><span>A bhláth na bpatriarc, a dhealradh na n-easball, a dhóthchais na</span>
<lb n="371"/><span>glóire, a mhaise na h-Óighe, air ar smaoin uachtaráin na n-aingeall</span>
<lb n="372"/><span>agus na n-arc-aingeall.  Is tu an pálás, Is tu an t-úbhall as a</span>
<lb n="373"/><span>dtigeann gach uile shubháilce do théid i dtairbhe do 'n chine daonna.</span></p>
<lb n="374"/>
<lb n="375"/><p><span>A deallradh na glóire, agus a dhóthchais lucht' an chreidimh, a's</span>
<lb n="376"/><span>gur b'é do choinfiosóid leis na h-ainglibh a chuirfeas sólas orra.</span>
<lb n="377"/><span>A bhean mhilis, guidhim thu go h-umhall gan ár dtréigbheál i n-aimsir</span>
<lb n="378"/><span>thruaighmeileach ár mbáis, an uair bheidheas ár n-anam ag sgaradh</span>
<lb n="379"/><span>le n-ár gcolainn.</span></p>
<lb n="380"/>
<lb n="381"/><p><span>Gabhaim do choimre a Íosa Críosta, i siocair do pháise, a' luidhe</span>
<lb n="382"/><span>dham 'san oidhche 's ag éirighe dham ar maidin.</span></p>
<lb n="383"/>
<lb n="384"/><p><span>Ag so rann milis eile na maidne do chualaidh mé ag</span>
<lb n="385"/><span>mnaoi dar bh ainm Brighid ni Chromaigh i bparráiste</span>
<lb n="386"/><span>Tighe Baoithin, i gcondae Roscomáin.  Is rann é atá le</span>
<lb n="387"/><span>rádh nuair dúisighthear thu le ceól na n-éan ar maidin</span></p>
<lb n="388"/>
<lb n="389"/><p><span>PAIDIRÍN CÚBHARTHA</span></p>
<lb n="390"/>
<lb n="391"/><p><span>Paidirín cúbhartha mhúin</span>
<lb n="392"/><span>Mo leanbh dam féin</span>
<lb n="393"/><span>Gan mo shúil do bheith dúnta</span>
<lb n="394"/><span>I n-aimsir sgreadta na n-eán,</span>
<lb n="395"/><span>Ag dul ar mo ghlúnaibh, ag guidhe</span>
<lb n="396"/><span>'S ag agairt Mic Dé,</span>
<lb n="397"/><span>Cuimhniughadh ar an Uan atá brúighte</span>
<lb n="398"/><span>Marbh faoi 'n gcré.</span>
<lb n="399"/></p>
</div>
<pb n="24"/>
<div><lb n="400"/><p><span>Ag so paidir bheag eile na maidne do chualaidh mé</span>
<lb n="401"/><span>óm' charaid Tomás Bárclaigh atá as Condaé Mhuigh Eó.</span>
<lb n="402"/><span>Dubhairt sé go raibh si le bheith ráidhte le linn éirighthe</span>
<lb n="403"/><span>agus tusa ag cur ort.</span></p>
<lb n="404"/>
<lb n="405"/><p><span>A RIGH NA GCARAD.</span></p>
<lb n="406"/>
<lb n="407"/><p><span>A Righ na gcarad</span>
<lb n="408"/><span>A athair an tSlánuightheór',</span>
<lb n="409"/><span>Fág ann mo sheasamh mé</span>
<lb n="410"/><span>Ar maidin drádhachóir [?]</span>
<lb n="411"/><span>Déan mo theagasg</span>
<lb n="412"/><span>Gan mearbhal a Shlánuightheóir,</span>
<lb n="413"/><span>Sábháil m'anam</span>
<lb n="414"/><span>Ás ceangail ó'n Aidhbherseóir.</span></p>
<lb n="415"/>
<lb n="416"/><p><span>Ag so ceann eile do chualaidh mé ó'n bhfear céadna.</span></p>
<lb n="417"/>
<lb n="418"/><p><span>A RIGH NA GCRÉACHT</span></p>
<lb n="419"/>
<lb n="420"/><p><span>A Righ na gcréacht</span>
<lb n="421"/><span>Céasta i mbárr an chrainn,</span>
<lb n="422"/><span>Agus croidhe do chléibh</span>
<lb n="423"/><span>Gur reub sin lámh an daill,</span>
<lb n="424"/><span>Fuil do chléibh</span>
<lb n="425"/><span>Gur théacht ar lár na linn',</span>
<lb n="426"/><span>Faoi sgáth do sgéithe</span>
<lb n="427"/><span>Beir féin go Párrthas sin.</span>
<lb n="428"/></p>
</div>
<pb n="26"/>
<div><lb n="429"/><p><span>PAIDREACHA AN TRÁTHNÓNA.</span></p>
<lb n="430"/>
<lb n="431"/><p><span>Is sompla maith ar phaidreachaibh na maidne an méad</span>
<lb n="432"/><span>do  thug mé shuas.  Casfamaoid anois ar phaidreachaibh</span>
<lb n="433"/><span>an trathnóna.  Tá siad an-iomadamhail agus tá siad</span>
<lb n="434"/><span>le fághail ann s gach áit i n-Éirinn, acht amháin ann sna</span>
<lb n="435"/><span>h-áiteachaibh sin ann ar ghoid na sgoilte "náisiúnta" a</span>
<lb n="436"/><span>n-oighreacht féin óna daoinibh.  Tá siad níos fairrsinge</span>
<lb n="437"/><span>'ná paidreacha na maidne, mar is faitighe, do ghnáth,</span>
<lb n="438"/><span>gach aon duine san oidhche 'ná san ló, agus is mó</span>
<lb n="439"/><span>mhothaigheas sé 'san uair sin go bhfuil urnaighthe ag</span>
<lb n="440"/><span>teastál uaidh.  Ag so paidir do chualaidh mé óm'</span>
<lb n="441"/><span>charaid Tomás O Coinceannain ó Innis-Meadhon.</span></p>
<lb n="442"/>
<lb n="443"/><p><span>LAIDHIM LE DIA</span></p>
<lb n="444"/>
<lb n="445"/><p><span>Laidhim le Dia, a's go laidhidh Dia liom,</span>
<lb n="446"/><span>Nár laidhidh mé leis an Olc,</span>
<lb n="447"/><span>A's nár laidhidh an t-Olc liom.</span></p>
<lb n="448"/>
<lb n="449"/><p><span>Crios Bhrighde faoi mo chúl,</span>
<lb n="450"/><span>A's brat Mhuire faoi mo lár,</span>
<lb n="451"/><span>Tar, a Mhichil Óig</span>
<lb n="452"/><span>Agus glac mo lámh.</span></p>
<lb n="453"/>
<lb n="454"/><p><span>Déanaim mo shíothchán le mac díleas Dé.</span></p>
<lb n="455"/>
<lb n="456"/><p><span>Guidhim Peadar, guidhim Pól,</span>
<lb n="457"/><span>Guidhim Muire Óigh 's a mac,</span>
<lb n="458"/><span>Guidhim an dá easbol déag</span>
<lb n="459"/><span>Atá i bhflaitheamhnas Dé</span>
<lb n="460"/><span>Gan mise d'eug, le n-a gcead.</span></p>
<lb n="461"/>
<lb n="462"/><p><span>O Íosa chuir brigh ann san tSacraméid</span>
<lb n="463"/><span>A d'fhuasgail na mílte bhí cráidhte i bpéin,</span>
<lb n="464"/><span>Tig braon ar mo chroidhe de do mhór-ghrásta féin</span>
<lb n="465"/><span>[Ann] gach aon pheacadh d'á ndearna mé.</span>
<lb n="466"/></p>
</div>
<pb n="28"/>
<div><lb n="467"/><p><span>Tá Muire ag tigheacht ó dheas</span>
<lb n="468"/><span>Lá aitheanta na gcleas,</span>
<lb n="469"/><span>A's na h-aingle roimpi amach, a's í ceusadh,</span>
<lb n="470"/><span>O thig sí amach</span>
<lb n="471"/><span>Bainfidh sise amach</span>
<lb n="472"/><span>A's tiubhraidh sí go flaithis Dé sinn.</span></p>
<lb n="473"/>
<lb n="474"/><p><span>Ní'l neach, fir ná mná,</span>
<lb n="475"/><span>A déarfadh é sin 'ch aon tráth,</span>
<lb n="476"/><span>A d'fheicfeadh cloch ifrinn go brath.</span></p>
<lb n="477"/>
<lb n="478"/><p><span>Fuair mo chara Eóin Mac Néill, paidirín eile atá</span>
<lb n="479"/><span>an-chosmhúil leis seó, i n-Inis Meadhon.</span></p>
<lb n="480"/>
<lb n="481"/><p><span>GO LAIDHEAD LE DIA</span></p>
<lb n="482"/>
<lb n="483"/><p><span>Go laidhead le Dia a's go laidhidh Dia liom,</span>
<lb n="484"/><span>Nár laidhead leis an olc a's nár laidhidh an t-olc liom,</span>
<lb n="485"/><span>Crios Bhrighde faoi mo lár,</span>
<lb n="486"/><span>Agus brat Mhuire faoi mo cheann,</span>
<lb n="487"/><span>Tarr a Mhichil óig agus glac mo lámh,</span>
<lb n="488"/><span>Agus déan mo shíothchán le mac na ngrás.</span>
<lb n="489"/><span>Má tá droch-rud ar bith ar mo thí</span>
<lb n="490"/><span>Cuirim Mac Dé idir mé féin agus é féin,</span>
<lb n="491"/><span>O 'nocht go dti bliadhain ó 'nocht,</span>
<lb n="492"/><span>Agus anocht féin,</span>
<lb n="493"/><span>Agus go deó,</span>
<lb n="494"/><span>Agus go bráth!</span></p>
<lb n="495"/>
<lb n="496"/><p><span>Is fada an bealach ó Árainn go Lochábar i n-Albainn,</span>
<lb n="497"/><span>acht tá an phaidir seó le fághail ameasg na nGaedheal</span>
<lb n="498"/><span>ann san tír sin, beag-nach mar tá sí aca i n-Eirinn</span>
<lb n="499"/><span>féin.  Ag so mar do sgríobh fear de mhuinntir</span></p>
</div>
<pb n="30"/>
<div><lb n="500"/><p><span>Stiúbhairt í ó bhéal Ard-Albannaigh o Lochábar.  Thug sé</span>
<lb n="501"/><span>"Altachadh [beannacht] leabtha" uirri.</span></p>
<lb n="502"/>
<lb n="503"/><p><span>ALTACHADH LEABTHA.</span></p>
<lb n="504"/>
<lb n="505"/><p><span>Laidhidh mise 'nocht</span>
<lb n="506"/><span>Le Moire 's le mac,</span>
<lb n="507"/><span>Le máthair mo righ</span>
<lb n="508"/><span>'Ní mo dhíon ó dhroch-bheart.</span>
<lb n="509"/><span>Chá laidhidh mé leis an Olc</span>
<lb n="510"/><span>S chá laidhidh an t-Olc leam.</span>
<lb n="511"/><span>Ach laidhidh mé le Dia,</span>
<lb n="512"/><span>'S laidhidh Dia math riom.</span>
<lb n="513"/><span>Lámh dheas Dhé fo m' cheann,</span>
<lb n="514"/><span>Crios na naoi n-aingeal leam,</span></p>
<lb n="515"/>
<lb n="516"/><p><span>O mhullach mo chinn</span>
<lb n="517"/><span>Go craiceann mo bhonn.</span>
<lb n="518"/><span>Guidhim Peadar, guidhim Pól</span>
<lb n="519"/><span>Guidhim Moire óigh 's a Mac,</span>
<lb n="520"/><span>Guidhim an dá ostal déag</span>
<lb n="521"/><span>Gan mise dol éug le 'n cead.</span>
<lb n="522"/><span>A Dhia 's a Mhoire na glóire</span>
<lb n="523"/><span>'S a mhic na hOighe cúmhraidh</span>
<lb n="524"/><span>Cumaibh mise o na piantan dorcha</span>
<lb n="525"/><span>'S Micheal geal an códháil' m' anama.</span></p>
<lb n="526"/>
<lb n="527"/><p><span>Do shaoil na sean-daoine, mar is dóigh, gur comhartha</span>
<lb n="528"/><span>deagh-aingil é do theacht ó'n taoibh ó dheas, ar an</span>
<lb n="529"/><span>ádhbhar sin adeir an phaidir seó,</span></p>
<lb n="530"/>
<lb n="531"/><p><span>Tá Muire ag teacht ó dheas</span>
<lb n="532"/><span>Lá aitheanta na gcleas,</span></p>
<lb n="533"/>
<lb n="534"/><p><span>agus chonncamar i "nDán an Tuir" mar dubhairt</span>
<lb n="535"/><span>an peacach,</span></p>
<lb n="536"/>
<lb n="537"/><p><span>Chonnairc me gaisge an bháis ag cruinniugadh,</span>
<lb n="538"/><span>Taobh ó thuaidh na múrtha dubha teineadh,</span></p>
</div>
<pb n="32"/>
<div><lb n="539"/><p><span>Taobh ó dheas Muinntir Chríosta,</span>
<lb n="540"/><span>Ag cruinniudh measg na n-aingealgha,</span>
<lb n="541"/><span>An Mhaighdean ghlórmhar 'gá ndeifriughadh.</span></p>
<lb n="542"/>
<lb n="543"/><p><span>Is coitchionnta an rádh "Cros na n-aingeal" agus</span>
<lb n="544"/><span>do mhínigh an t-athair O Gramhna dham mar so é, .i. na</span>
<lb n="545"/><span>h-aingil do bheith i bhfoirm croise, ceann aca 'san lár,</span>
<lb n="546"/><span>agus dá cheann ann s gach árd de na ceithre árdaibh,</span>
<lb n="547"/><span>amach dé, mar so.</span></p>
<lb n="548"/>
<lb n="549"/><p><span>Ag so paidir-na-h-oidhche do fuair an Liathánach ó</span>
<lb n="550"/><span>bheul duine as Tír-Eóghain.</span></p>
<lb n="551"/>
<lb n="552"/><p><span>SÍNIM-SE AR AN LEABAIDH SEO.</span></p>
<lb n="553"/>
<lb n="554"/><p><span>Sínim-se ar an leabaidh seó</span>
<lb n="555"/><span>Mar sínfear mé 'san uaigh,</span>
<lb n="556"/><span>Ag iarraidh toraidh agus brigh'</span>
<lb n="557"/><span>Na sacramuinte beannaighthe.</span>
<lb n="558"/><span>As ucht Muire agus grádha Dé</span>
<lb n="559"/><span>Gabhaim le Dia mar athair chugam,</span>
<lb n="560"/><span>'S gabhaim le Muire mar mháthair chugam.</span>
<lb n="561"/><span>Gabhaim leis na Flaithis mar dhúithche</span>
<lb n="562"/><span>A's mar lón síorruidhe ag m'anam.</span>
<lb n="563"/><span>A Thighearna, go slánaighidh tu ar m' anam.</span>
<lb n="564"/><span>A Chríost déan trócaire orrainn.</span></p>
<lb n="565"/>
<lb n="566"/><p><span>Ag so paidirín eile do sgríobh mé ó bheul mná i </span>
<lb n="567"/><span>n-aice le Coillte-mach i gcondaé Mhuigh Eó.  Tosaigheann</span>
<lb n="568"/><span>sé mar thosaigheann an ceann deireannach.</span></p>
<lb n="569"/>
<lb n="570"/><p><span>SÍNIM SÍOS</span></p>
<lb n="571"/>
<lb n="572"/><p><span>Sínim síos ar an leabaidh seo</span>
<lb n="573"/><span>I n-ainm Íosa Críosta [do] ceusadh beó,</span>
<lb n="574"/><span>Bheith do mo shábháil, do mo thárrtháil,</span>
<lb n="575"/><span>Agus do mo chúmhdach;</span>
<lb n="576"/></p>
</div>
<pb n="34"/>
<div><lb n="577"/><p><span>Agus nuair bhéidheas mo dháta</span>
<lb n="578"/><span>Caithte ar an saoghal so</span>
<lb n="579"/><span>Go dtógaidh an t-athair síorruidhe</span>
<lb n="580"/><span>Go ríoghacht na bhflaitheas</span>
<lb n="581"/><span>Agus do'n fhlaitheas is úirde mé.</span></p>
<lb n="582"/>
<lb n="583"/><p><span>Ag so paidir eile na h-oidhche do fuair an Gramh-</span>
<lb n="584"/><span>nuigheach ó bheul Thaidhg Ui Sgannail oide-sgoile i</span>
<lb n="585"/><span>mBaile-mhúirne i gcondaé Chorcaigh, paidir ann a bhfuil</span>
<lb n="586"/><span>mórán de na líntibh do gheibhmid i bpaidreachaibh eile i </span>
<lb n="587"/><span>nÉirinn agus i nAlbainn.  Ni thig liom a mhíniughadh</span>
<lb n="588"/><span>cionnus fághmaoid na línte céadhna so ann s gach cúinne</span>
<lb n="589"/><span>agus cearn i n-Éirinn agus i n-Albainn ann a bhfuil an</span>
<lb n="590"/><span>Gaedheal, munab é gur cheap an Eaglais óg i n-Éirinn</span>
<lb n="591"/><span>dánta diadha agus immunna, chum na ndaoine do</span>
<lb n="592"/><span>theagasg, agus chum na Críostaigheachta do mhúnadh</span>
<lb n="593"/><span>dhoíbh, b'éidir níos mó 'ná míle bliadhain ó shoin,</span>
<lb n="594"/><span>agus gur chuir sí amach agus gur sgap sí na píosaidh</span>
<lb n="595"/><span>seó ann s gach áit ann ar ghabh a cuid teachtaire;</span>
<lb n="596"/><span>agus na línte do gheibhmid andiú ann s gach aon</span>
<lb n="597"/><span>áit ameasg na nGaédheal, na línte atá beag-nach ar</span>
<lb n="598"/><span>aon fhocal le chéile, is fuighleach na sean-dán so iad.</span></p>
<lb n="599"/>
<lb n="600"/><p><span>I N-AINM AN ATHAR</span></p>
<lb n="601"/>
<lb n="602"/><p><span>I n-ainm an Athar 'seadh tagaim chum suaimhnis</span>
<lb n="603"/><span>Ag laidhe ar mo leabaidh i d'ainm a righ uasail.</span>
<lb n="604"/><span>A Chríost do cheannaigh sinn</span>
<lb n="605"/><span>Beannaigh a's líon suas sinn,</span>
<lb n="606"/><span>Do ghrása ceangail</span>
<lb n="607"/><span>Go daingeann dom' chroidhe a's buanaigh.</span>
<lb n="608"/></p>
</div>
<pb n="36"/>
<div><lb n="609"/><p><span>Coimrighe m'anam' ort</span>
<lb n="610"/><span>A Athair righ-chúmhachtaigh,</span>
<lb n="611"/><span>A Mhíchil aingil</span>
<lb n="612"/><span>An teachtaire ó's tú é.</span></p>
<lb n="613"/>
<lb n="614"/><p><span>An dá 'réag abstal</span>
<lb n="615"/><span>Tá i gcáthair na glóire,</span>
<lb n="616"/><span>A Chríost beir-se m' anam leat</span>
<lb n="617"/><span>Go cáthair na Trionóide.</span></p>
<lb n="618"/>
<lb n="619"/><p><span>Coimrighe m' anam' ort a Dhia</span>
<lb n="620"/><span>'S ni raghad 'na dhiaidh ort go bráth,</span>
<lb n="621"/><span>Cuirim a fheinéidh cúghat a Mhuire</span>
<lb n="622"/><span>Go dtugas m' anam do Righ na ngrás.</span></p>
<lb n="623"/>
<lb n="624"/><p><span>[Cuirim a fheinéidh ort a Mhuire</span>
<lb n="625"/><span>Do righ na ngrás go dtugas é,]</span>
<lb n="626"/><span>Aingeal coinnleacht na láimhe deise</span>
<lb n="627"/><span>Am' sheachaint ar spiorad na láimhe clé.</span></p>
<lb n="628"/>
<lb n="629"/><p><span>Anna máthair Mhuire, Muire máthair Chríost,</span>
<lb n="630"/><span>Eilís máthair Eóin Baisde,</span>
<lb n="631"/><span>Cuirim triúr de mhnáibh b'uaisle cailce</span>
<lb n="632"/><span>Ag córúghadh mo leabtha,</span>
<lb n="633"/><span>Cuirim an crann gur céasadh Críost [air]</span>
<lb n="634"/><span>Idir mé a's an trom-luidhe</span>
<lb n="635"/><span>Idir mé a's gach Droch-nidh.</span></p>
<lb n="636"/>
<lb n="637"/><p><span>A Mhaighdean bheannuighthe,</span>
<lb n="638"/><span>A bhanaltra an Righ ghlórmhair,</span>
<lb n="639"/><span>Bí mo chonalbhughadh d'oidhche,</span>
<lb n="640"/><span>Agus fair 'san ló mé.</span>
<lb n="641"/></p>
</div>
<pb n="38"/>
<div><lb n="642"/><p><span>Pé mo shuidhe dham no mo luidhe</span>
<lb n="643"/><span>Mo chodladh no mo shuan,</span>
<lb n="644"/><span>Bí mo chonalbhughadh, bí mo thimchioll,</span>
<lb n="645"/><span>Bí am' fhaire gach uair.</span></p>
<lb n="646"/>
<lb n="647"/><p><span>Tarr a Mhaighdean agus tóg mo lámh,</span>
<lb n="648"/><span>Déan mo shíothcháin le Mac Dé,</span>
<lb n="649"/><span>Má tá ainspiorad ar mo thaobh</span>
<lb n="650"/><span>Cuirim righ na ngrás idir mé 'gus é.</span></p>
<lb n="651"/>
<lb n="652"/><p><span>Ag so paidir-na-h-oidhche ó Chonamara do thug an</span>
<lb n="653"/><span>t-Athair O Gramhna dham.  Creidim go gcualaidh</span>
<lb n="654"/><span>seisean í ó Dhomhnall O Fotharta.</span></p>
<lb n="655"/>
<lb n="656"/><p><span>LUIGHIM LEAT A ÍOSA</span></p>
<lb n="657"/>
<lb n="658"/><p><span>Luighim leat a Íosa</span>
<lb n="659"/><span>A's go luidhidh tu liom,</span>
<lb n="660"/><span>Ola Chríost ar m' anam,</span>
<lb n="661"/><span>Cré na n-abstal os mo chionn.</span></p>
<lb n="662"/>
<lb n="663"/><p><span>A Athair do chruthaigh mé,</span>
<lb n="664"/><span>A Mhic do cheannaigh mé,</span>
<lb n="665"/><span>A Spioraid Naoimh do bheannuigh mé!</span></p>
<lb n="666"/>
<lb n="667"/><p><span>A bhainríoghain na gile</span>
<lb n="668"/><span>'S a bhainríoghain na h-Óighe,</span>
<lb n="669"/><span>Tóg mé as na peacadhaibh</span>
<lb n="670"/><span>Agus cuir mé ar an eólas,</span>
<lb n="671"/><span>Cuir an aithrighe ann mo chroidhe</span>
<lb n="672"/><span>Go silfead na deóra.</span>
<lb n="673"/></p>
</div>
<pb n="40"/>
<div><lb n="674"/><p><span>'S má tá sé i ndán dam</span>
<lb n="675"/><span>Bás fhághail roimh maidin</span>
<lb n="676"/><span>I seilbh na glóire</span>
<lb n="677"/><span>Go raibh m'anam.  Amén.</span></p>
<lb n="678"/>
<lb n="679"/><p><span>Ag so ceann eile do fuair an Gramhnuigheach i </span>
<lb n="680"/><span>n-Arainn.</span></p>
<lb n="681"/>
<lb n="682"/><p><span>LUIGHIM LE DIA</span></p>
<lb n="683"/>
<lb n="684"/><p><span>Luighim le Dia, go luighidh Dia liom,</span>
<lb n="685"/><span>Croidhe Dé liom, dhá láimh Dé liom,</span>
<lb n="686"/><span>Íosa a's Muire liom, a's cúirt na n-aingeal,</span>
<lb n="687"/><span>Íosa cheannaigh mé, Íosa beannaigh mé!</span>
<lb n="688"/><span>Íosa cheannaigh mé, saor a's leasaigh mé!</span>
<lb n="689"/><span>Saor ó gach peacadh mé 'nois a's go bráth.</span>
<lb n="690"/><span>Íosa mhilis ghlórmhair, sábháil m'anam</span>
<lb n="691"/><span>Ar na piantaibh dorcha tá déanta dhúinn.</span></p>
<lb n="692"/>
<lb n="693"/><p><span>Ag so rann beag áluinn ó Dhomhnall O Fotharta as</span>
<lb n="694"/><span>Chonamara.</span></p>
<lb n="695"/>
<lb n="696"/><p><span>LUIGHIM AR MO THAOBH DHEAS</span></p>
<lb n="697"/>
<lb n="698"/><p><span>Luighim ar mo thaobh dheas</span>
<lb n="699"/><span>Agus codlaighim ar mo thaobh chlé,</span>
<lb n="700"/><span>Tugaim mo chúl do'n fhear is measa</span>
<lb n="701"/><span>Agus [tugaim] m'aghaidh ar Mhac Dé.</span></p>
<lb n="702"/>
<lb n="703"/><p><span>Ag so paidir eile de'n tsórt céadna do fuair an</span>
<lb n="704"/><span>Gramhnuighneach i n-Árainn.</span></p>
<lb n="705"/>
<lb n="706"/><p><span>LUIGHIM SÍOS</span></p>
<lb n="707"/>
<lb n="708"/><p><span>Luighim síos ar an leaba so anocht,</span>
<lb n="709"/><span>Mar luigheanns Mac Dé ar an gcrois,</span></p>
</div>
<pb n="42"/>
<div><lb n="710"/><p><span>Brat Bhríghde faoi mo bhrollach,</span>
<lb n="711"/><span>Muire dhíleas, mo dhian-ghrádh thu.</span>
<lb n="712"/><span>Is tu dochtúir m'anama,</span>
<lb n="713"/><span>Is tu mo charaid ar uair mo bháis,</span>
<lb n="714"/><span>O' [n] nGleann na ndeór so tóg mé seasta,</span>
<lb n="715"/><span>Tuill mo chroidhe le grádh do'n Fhear,</span>
<lb n="716"/><span>Ar uair mo bháis</span>
<lb n="717"/><span>Go bhfághaim na Flaithis.  Amén.</span></p>
<lb n="718"/>
<lb n="719"/><p><span>Ag so paidir-na-h-oidhche do fuair mé óm' charaid</span>
<lb n="720"/><span>Éamon o h-Ógáin, sagairt S.I. Chualaidh seisean í ó</span>
<lb n="721"/><span>bheanuasail i gcondaé Chiarraidh.  Thug sise "Údhacht</span>
<lb n="722"/><span>Eadbhaird" uirri.</span></p>
<lb n="723"/>
<lb n="724"/><p><span>ÚDHACHT EADBHAIRD</span></p>
<lb n="725"/>
<lb n="726"/><p><span>A anam Chríost beannaigh mé.</span>
<lb n="727"/><span>A chuirp Chríost slánaigh mé.</span>
<lb n="728"/><span>[A] fhuil Chríost sásaigh mé.</span>
<lb n="729"/><span>[A] uisge thaoibh' Chríost nigh mé.</span>
<lb n="730"/><span>A pháis Chríost neartaigh mé.</span>
<lb n="731"/><span>A Íosa na ndúl éist liom O [a] Thighearna.</span>
<lb n="732"/><span>Déan díon dam i d' chréachtaibh</span>
<lb n="733"/><span>Ná fuilig [= fulaing] mé bheith sgartha leat.</span>
<lb n="734"/><span>Cúmhdaigh mé ar aimsir [aimsiughadh?] an Airseóra [Aidhbhirseóra]</span>
<lb n="735"/><span>Goirim chugad me ar aimsir mo bháis.</span>
<lb n="736"/><span>Mar shúil a's go molfainn thu.</span>
<lb n="737"/><span>Mar aon leis na h-ainglibh</span>
<lb n="738"/><span>Le saoghal na saoghal.  Amen.</span></p>
<lb n="739"/>
<lb n="740"/><p><span>Ag so paidir-na-h-oidhche do fuair an Liathanach o</span>
<lb n="741"/><span>fhear as Chondaé an Chláir.</span></p>
<lb n="742"/>
<lb n="743"/><p><span>MAR LUIGHIM</span></p>
<lb n="744"/>
<lb n="745"/><p><span>Mar Luighim ann san leabaidh seo</span>
<lb n="746"/><span>Seadh luighfead ann san uaigh.</span></p>
</div>
<pb n="44"/>
<div><lb n="747"/><p><span>Déanaim m'fhaoisidin</span>
<lb n="748"/><span>Go cruaidh Leat a Dhia,</span>
<lb n="749"/><span>Le crois na n-aingeal</span>
<lb n="750"/><span>Ann san leabaidh seo luighim.</span>
<lb n="751"/><span>Braon as na flaithis</span>
<lb n="752"/><span>Go dtigidh ann ár gcroidhe,</span>
<lb n="753"/><span>A dhíbreóchas na peacaidh</span>
<lb n="754"/><span>A's na sganaill seó dhínn.</span></p>
<lb n="755"/>
<lb n="756"/><p><span>Ag so rann na h-oidhche eile o Inis Meadhoin.</span></p>
<lb n="757"/>
<lb n="758"/><p><span>A MHAIGHDEAN BHEANNUIGHTHE.</span></p>
<lb n="759"/>
<lb n="760"/><p><span>A Mhaighdean bheannuighthe, Mháthair Dé</span>
<lb n="761"/><span>[A] shoillse Ghlégeal tá gan smál,</span>
<lb n="762"/><span>A choinneal shoillseach i láthair Dé</span>
<lb n="763"/><span>Go raibh tu againn lá ár mbáis.</span></p>
<lb n="764"/>
<lb n="765"/><p><span>Is leór iad so mar shomplaibh ar phaidreachaibh na</span>
<lb n="766"/><span>h-oidhche, agus iompóchamaoid ar phaidreacaibh gearra</span>
<lb n="767"/><span>eile de'n tsórt céadna,paidreacha adeir na daoine ar</span>
<lb n="768"/><span>ocáidibh speisialta.</span></p>
<lb n="769"/>
<lb n="770"/><p><span>PAIDREACHA OCÁIDEACHA.</span></p>
<lb n="771"/>
<lb n="772"/><p><span>Thug mé cuid de na paidreachaibh ocáideacha so,</span>
<lb n="773"/><span>shuas; mar atá, paidir le bheith ráidhte ar ndúisiúghadh</span>
<lb n="774"/><span>nuair cluintear abhráin na n-éan ag cur fáilte roimh</span>
<lb n="775"/><span>an lá óg, paidir atá ráidhte nuair thógann an sagart</span>
<lb n="776"/><span>an cailís ann san aifrionn, paidir atá ráidhte nuair</span>
<lb n="777"/><span>chídhtear uait séipéal no teampoll, agus ceann no dó</span>
<lb n="778"/><span>eile.  Is beag nach fíor le rádh é, nach raibh gníomh</span>
<lb n="779"/><span>sonnradhach no speisialta ar bith d'a dtigeadh le beith</span>
<lb n="780"/><span>deunta ag an Éireannach ar feadh an laé nach raibh</span></p>
</div>
<pb n="46"/>
<div><lb n="781"/><p><span>focal no dó den phaidir aige roimhe, anuas go dtí seal</span>
<lb n="782"/><span>gearr ó shoin.</span></p>
<lb n="783"/>
<lb n="784"/><p><span>Bhí gníomh sonnradhach de'n tsórt so le deunamh</span>
<lb n="785"/><span>aige h-uile oidhche nuair chuireadh sé cuid de'n teine</span>
<lb n="786"/><span>do bhí ar an dteaghlach i dtaisge, ag folughadh splainnc</span>
<lb n="787"/><span>no dó go doimhin faoi an ngríosach agus faoi an</span>
<lb n="788"/><span>luaithre, "d'á gcoigilt," mar dubhairt sé i riocht go</span>
<lb n="789"/><span>mbeidheadh pór na teineadh beó aige arís ar maidin.</span>
<lb n="790"/><span>Budh é sin gníomh déigheannach an laé aige; do tháinig</span>
<lb n="791"/><span>an oidhche agus dorachadas na h-oidhche leis an ngníomh</span>
<lb n="792"/><span>sin. Is dóigh nach gan paidir bhig do ghnídheadh sé é,</span>
<lb n="793"/><span>agus tá an phaidir seó le fághail ann s gach uile áit i </span>
<lb n="794"/><span>n-Eirinn ann a bhfuil an Ghaedheilg beó fós, agus i </span>
<lb n="795"/><span>n-Albainn mar an gcéadna.  Ag so mar sgríobh mo</span>
<lb n="796"/><span>chara Eóin Mac Néill í ó bheul Mhartain Ui Fhualáin i </span>
<lb n="797"/><span>n-Inis Meadhon.</span></p>
<lb n="798"/>
<lb n="799"/><p><span>COINGLIGHIM AN TEINE SEO.</span></p>
<lb n="800"/>
<lb n="801"/><p><span>Coinglighim an teine seo</span>
<lb n="802"/><span>Mar choingligheas Críost cáidh,</span>
<lb n="803"/><span>Muire i mullach an tighe</span>
<lb n="804"/><span>Agus Bríghid ann a lár.</span>
<lb n="805"/><span>An t-ochtar ainglidhe is tréine</span>
<lb n="806"/><span>I gcathair na ngrás</span>
<lb n="807"/><span>A' cúmhdach an tighe seo</span>
<lb n="808"/><span>'S a shoine thabhairt slán.</span>
<lb n="809"/></p>
</div>
<pb n="48"/>
<div><lb n="810"/><p><span>Ag so mar bhí sé ag Brighid ni Donnacha</span></p>
<lb n="811"/>
<lb n="812"/><p><span>COIGLIGHIM AN TEINE SEO.</span></p>
<lb n="813"/>
<lb n="814"/><p><span>Coiglighim an teine seo</span>
<lb n="815"/><span>Le crann clanna Pádraig,</span>
<lb n="816"/><span>Aingle Dé dá'r ndúiseacht</span>
<lb n="817"/><span>'S nár fhuasglaid an námhaid.</span>
<lb n="818"/><span>Ocht n-each faoi an teach</span>
<lb n="819"/><span>Teach nach luigeann ceó air,</span>
<lb n="820"/><span>Nach n-imtheóchaidh aon mharbh as</span>
<lb n="821"/><span>'S nach ngointear duine beó ann.</span></p>
<lb n="822"/>
<lb n="823"/><p><span>Ag so mar fuair Dómhnall O Fotharta as Conamara é.</span></p>
<lb n="824"/>
<lb n="825"/><p><span>COIGLIGHIM-SE AN TEINE SEO.  cóip eile.</span></p>
<lb n="826"/>
<lb n="827"/><p><span>Coiglighim-se an teine seo</span>
<lb n="828"/><span>Mar choigil Críost cách,</span>
<lb n="829"/><span>Bríghid faoi n-a bun</span>
<lb n="830"/><span>Agus Mac Mhuire ann a lár.</span>
<lb n="831"/><span>Na tri aingeala is mó cúmhacht</span>
<lb n="832"/><span>I gcúirt na ngrás</span>
<lb n="833"/><span>A' cúmhdach 's ag coimhéad an tighe seo</span>
<lb n="834"/><span>'S a mhuinntir arís go lá.</span></p>
<lb n="835"/>
<lb n="836"/><p><span>Coiglighim an teine seo le clann de clanndaibh Padraig,</span>
<lb n="837"/><span>Mac Dé dá'r réidhteach a's nár mhúsglaidh an námhaid,</span>
<lb n="838"/><span>Ocht n-each faoi 'n teach againn a's teach a luigheann ceó air,</span>
<lb n="839"/><span>Nár imthighidh duine marbh as, 's nár ghointear duine beó ann.</span>
<lb n="840"/></p>
</div>
<pb n="50"/>
<div><lb n="841"/><p><span>Ag so arís mar fuair mo chara Pádraig O Laoghaire</span>
<lb n="842"/><span>nach maireann, an phaidir chéadna i gcondaé Chorcaigh.</span></p>
<lb n="843"/>
<lb n="844"/><p><span>COIGLIM AN TEINE SEO.  Cóíp Chorcaigheach</span></p>
<lb n="845"/>
<lb n="846"/><p><span>Coiglim an teine seo</span>
<lb n="847"/><span>Mar choigleann Críost lách,</span>
<lb n="848"/><span>Muire ar dhá cheann an tighe</span>
<lb n="849"/><span>Agus Bríghid ann a lár.</span>
<lb n="850"/><span>Gach a bhfuil d'ainglibh</span>
<lb n="851"/><span>'S de naomhaibh i gcathair na ngrás</span>
<lb n="852"/><span>Ag cosaint 's ag coimeád</span>
<lb n="853"/><span>Lucht an tighe seó go lá.</span></p>
<lb n="854"/>
<lb n="855"/><p><span>Ag so mar tá An phaidir chéadna aca i nGaodhaltacht</span>
<lb n="856"/><span>na h-Albann.</span></p>
<lb n="857"/>
<lb n="858"/><p><span>SMÁLAIDH MISE AN TEINE.</span></p>
<lb n="859"/>
<lb n="860"/><p><span>Smálaidh mise an teine</span>
<lb n="861"/><span>Mar a smálas mac Muire,</span>
<lb n="862"/><span>Gu mba slán an tighe 's an teine</span>
<lb n="863"/><span>Gu mba slán do'n chuideacht uile.</span>
<lb n="864"/><span>Co sid a'r an lár ?</span>
<lb n="865"/><span>Peadar agus Pól.</span>
<lb n="866"/><span>Co air a bhitheas an aire 'nocht?</span>
<lb n="867"/><span>Air Muire geal a's air a mac.</span>
<lb n="868"/><span>Beul Dé a dh'innseas,</span>
<lb n="869"/><span>Aingeal Dé a lannras,</span>
<lb n="870"/><span>Aingeal an doras gac taighe</span>
<lb n="871"/><span>Go solus geal a máireach.</span></p>
<lb n="872"/>
<lb n="873"/><p><span>Ag so Paidir le bheith ráidhte ag dul chum aistir</span>
<lb n="874"/><span>mar chualaidh an t-Athair O Gramhnaigh i n-Árainn í.</span></p>
<lb n="875"/>
<lb n="876"/><p><span>SEACHT bPAIDREACHA.</span></p>
<lb n="877"/>
<lb n="878"/><p><span>Seacht bpaidreacha fo seacht</span>
<lb n="879"/><span>Chuir Muire faoi n-a Mac,</span>
<lb n="880"/><span>Chuir Brighid faoi n-a brat,</span>
<lb n="881"/><span>Chuir Dia faoi n-a neart,</span>
<lb n="882"/></p>
</div>
<pb n="52"/>
<div><lb n="883"/><p><span>Eidir sinn 's an Sluagh Sidhe</span>
<lb n="884"/><span>Eidir sinn 's an Sluagh Gaoithe,</span>
<lb n="885"/><span>Eidir sinn 's an uisge báidhte,</span>
<lb n="886"/><span>Eidir sinn 's na cathuighth(ibh) cráidhte,</span>
<lb n="887"/><span>Eidir sinn 's an náire shaoghalta,</span>
<lb n="888"/><span>Eidir sinn as bás braighde.</span></p>
<lb n="889"/>
<lb n="890"/><p><span>Is follusach gur ársa an píosa so, ó tá trácht ann</span>
<lb n="891"/><span>ar spioradaibh nach saoghalta, ar an Sluagh Sidhe agus</span>
<lb n="892"/><span>ar Shluagh na Gaoithe.</span></p>
<lb n="893"/>
<lb n="894"/><p><span>Fuair mé an phaidir seó faoi chuma eile ó mo charaid</span>
<lb n="895"/><span>Tomás O Coinceannainn.  Ag so mar do bhí sí aige-</span>
<lb n="896"/><span>sean.</span></p>
<lb n="897"/>
<lb n="898"/><p><span>SEACHT bPAIDREACHA (cóip eile.)</span></p>
<lb n="899"/>
<lb n="900"/><p><span>Seacht bpaidreacha faoi seacht</span>
<lb n="901"/><span>Chuir Muire d'á mac,</span>
<lb n="902"/><span>Chuir Brighid faoi n-a brat,</span>
<lb n="903"/><span>Chuir Micheál faoi n-a sgiath,</span>
<lb n="904"/><span>Chuir Dia faoi n-a neart,</span>
<lb n="905"/><span>Eidir mé agus uisge mo mhúchta</span>
<lb n="906"/><span>Eidir mé agus uisge mo bháidhte</span>
<lb n="907"/><span>Eidir mé agus bás bíodhga [obann]</span>
<lb n="908"/><span>Eidir mé agus gaoith na gcnoc,</span>
<lb n="909"/><span>Eidir mé agus droch-chroidhthibh</span>
<lb n="910"/><span>Agus droch-shúilibh na ndaoine.</span>
<lb n="911"/><span>le mo chúmhdach, le mo shábháil</span>
<lb n="912"/><span>[le mo chosaint] agus le mo ghárdáil.</span>
<lb n="913"/></p>
</div>
<pb n="54"/>
<div><lb n="914"/><p><span>Ag so paidir le rádh ag dul chum aistir, do sgríobh</span>
<lb n="915"/><span>an Liathánach é o bheul duine éigin as Tír-Eóghain.</span></p>
<lb n="916"/>
<lb n="917"/><p><span>PAIDIR ROIM AISTEAR</span></p>
<lb n="918"/>
<lb n="919"/><p><span>I n-ainm an Athar le buaidh</span>
<lb n="920"/><span>Agus an Mhic a d'fhulaing an phian</span>
<lb n="921"/><span>Muire's a Mac go raibh liom ar mo thriall.</span></p>
<lb n="922"/>
<lb n="923"/><p><span>O a Mhuire cas dam ag an phort</span>
<lb n="924"/><span>Na leig m' anam thart.</span>
<lb n="925"/><span>Is mór m' eagla roimh do Mhac.</span></p>
<lb n="926"/>
<lb n="927"/><p><span>I gcumaoin na naomh go raibh muid [sinn]</span>
<lb n="928"/><span>Ag éisteacht le guth na n-aingeal</span>
<lb n="929"/><span>A's ag moladh Mic Dé le saoghal na saoghal.  Amén.</span></p>
<lb n="930"/>
<lb n="931"/><p><span>Tá an creideamh an-choitchionn i n-Éirinn 's i n</span>
<lb n="932"/><span>Albainn go mbíonn daoine ann, chaitheas droch-shúil ar</span>
<lb n="933"/><span>rud ar bith is mian leó.  Má chaithid droch-shúil ar do</span>
<lb n="934"/><span>chuinneóig ni bhéidh aon im san máighstriughadh, má</span>
<lb n="935"/><span>chaithid ar do bhó í, b'éidir go dtuitfidh sí agus go</span>
<lb n="936"/><span>loitfighear í, má chaithid ort féin í b'éidir gur trom-</span>
<lb n="937"/><span>ghalar no tinneas thiucfas ort.  Ag so ortha anaghaidh</span>
<lb n="938"/><span>na droch-shúile do sgríobh an Liathánach ó bheul duine as</span>
<lb n="939"/><span>Dún-na-nGall, agus fuair an Gramhnuigheach an ortha</span>
<lb n="940"/><span>cheádna i n-Arainn.</span></p>
<lb n="941"/>
<lb n="942"/><p><span>ORTHA ANAGHAIDH DROCH-SHÚILE</span></p>
<lb n="943"/>
<lb n="944"/><p><span>Ortha chuir Mac Dé ar ghach neach</span>
<lb n="945"/><span>Paidir na bhfeart ar a dhá ghlúin,</span>
<lb n="946"/><span>Sileadh fola as a chneadhaibh,</span>
<lb n="947"/><span>a Mhic gan locht is maith do rún.</span>
<lb n="948"/></p>
</div>
<pb n="56"/>
<div><lb n="949"/><p><span>Nuair chonnairc Muire a Mac féin</span>
<lb n="950"/><span>Ar an chroich le n-a dhá súil</span>
<lb n="951"/><span>Shil sí tri frasa fola</span>
<lb n="952"/><span>Agus í fá chosaibhrigh na ndúl.</span></p>
<lb n="953"/>
<lb n="954"/><p><span>A shúil úda [úd] do rinne mo loit</span>
<lb n="955"/><span>Do bhain díom mo dhreach 's mo shnuadh,</span>
<lb n="956"/><span>Guidhim-se Muire a's a Mac</span>
<lb n="957"/><span>A's Righ na bhflaitheas a tógbháil uaim.</span></p>
<lb n="958"/>
<lb n="959"/><p><span>Do casadh páiste beag ar an Athair Eóghan</span>
<lb n="960"/><span>O Gramhnaigh i n-Arainn, lá, agus bhí siad ag caint le</span>
<lb n="961"/><span>chéile, gur thrácht siad faoi dheireadh ar na sidheógaibh,</span>
<lb n="962"/><span>agus dubhairt an páiste leis an nGramhnuigheach go</span>
<lb n="963"/><span>díreach mar so; "Tá sé ráidhte, a athair," ar sé, "gur</span>
<lb n="964"/><span>rud ar bith a feicthear ar thaoibh do láimhe clí, gur</span>
<lb n="965"/><span>droch-rud sin, acht rud ar bith éireóchas ar thaoibh do</span>
<lb n="966"/><span>láimhe deise nach baoghal duit sin.  Acht pé ar bith</span>
<lb n="967"/><span>taobh a n-éirigheann siad, so ortha 'na n-aghaidh le rádh</span>
<lb n="968"/><span>ag dul an bhealaigh dhuit."</span></p>
<lb n="969"/>
<lb n="970"/><p><span>GUIDHIM AINGEAL DEAS DÉ</span></p>
<lb n="971"/>
<lb n="972"/><p><span>Guidhim aingeal deas Dé</span>
<lb n="973"/><span>Go gcuirfidh sé ar mo leas mé. </span>
<lb n="974"/><span>Guidhim as ucht Dé</span>
<lb n="975"/><span>Ar na spioraid' chlé</span>
<lb n="976"/><span>Uile go léir leigean dam.</span></p>
<lb n="977"/>
<lb n="978"/><p><span>Ag so ortha bheag eile chualas ó'n Athair O Gramhna</span>
<lb n="979"/><span>anaghaidh síobhradh sidheóg.</span></p>
<lb n="980"/>
<lb n="981"/><p><span>ORTHA ANAGHAIDH NA SIDHEÓG</span></p>
<lb n="982"/>
<lb n="983"/><p><span>Gabhamaoid le n-a gcoimirce</span>
<lb n="984"/><span>Agus diúltaighmid d'á n-imirce,</span>
<lb n="985"/></p>
</div>
<pb n="58"/>
<div><lb n="986"/><p><span>A gcúl linn</span>
<lb n="987"/><span>A n-aghaidh uainn,</span>
<lb n="988"/><span>As ucht báis a's páise</span>
<lb n="989"/><span>Ar Slánaightheór Íosa Críosta.</span></p>
<lb n="990"/>
<lb n="991"/><p><span>Ag so ortha anaghaidh doigh-fhiacal do chualas o</span>
<lb n="992"/><span>Thomás Barclaigh as Condaé Mhuigh Eó; tá an ortha so,</span>
<lb n="993"/><span>no ortha cosmhúil léi, le fághail ar fud na h-Éireann.</span></p>
<lb n="994"/>
<lb n="995"/><p><span>ORTHA AN DOIGH-FHIACAL.</span></p>
<lb n="996"/>
<lb n="997"/><p><span>Bhí Peadar ar an bhfásach</span>
<lb n="998"/><span>Tháinig Críost ann sin i láthair.</span>
<lb n="999"/><span>"Cadé tá ort a Pheadair?"</span>
<lb n="1000"/><span>"Tá m' fhiacail atá tinn."</span>
<lb n="1001"/><span>"Éirigh a Pheadair bí agus slán</span>
<lb n="1002"/><span>Ni tusa amháin acht a maireann beó,</span>
<lb n="1003"/><span>D'á n-iomchóraidh mo mhairinn</span>
<lb n="1004"/><span>Gan bheith trioblóideach níos mó."</span></p>
<lb n="1005"/>
<lb n="1006"/><p><span>ORTHA EILE.  (ó'n bhfear céadna.)</span></p>
<lb n="1007"/>
<lb n="1008"/><p><span>Sin arad [ortha] do chuir Peadar</span>
<lb n="1009"/><span>Ar fhiacail Mhic Ui Fhloinn,</span>
<lb n="1010"/><span>Ar chruaidh ar ghiall</span>
<lb n="1011"/><span>Na ar tinneas cinn.</span>
<lb n="1012"/><span>Á Mhuire an n díbrigh [n dibeóraidh] tu</span>
<lb n="1013"/><span>An chrot chruaidh chrapach [chnapach]</span>
<lb n="1014"/><span>Atá i gcruaidh-leac an chinn.</span></p>
<lb n="1015"/>
<lb n="1016"/><p><span>Ag so mar fuair mé an ortha anaghaidh doigh-fhiacal</span>
<lb n="1017"/><span>sgríobhtha le Seághan Mac Mathghamhna ar oileán san</span>
<lb n="1018"/><span>tSionnainn timchioll ceithre fichid bliadhan ó shoin.</span></p>
<lb n="1019"/>
<lb n="1020"/><p><span>ORTHA EILE (anaghaidh an ruid chéadna).</span></p>
<lb n="1021"/>
<lb n="1022"/><p><span>Lá d'á raibh Pádraig 'na shuidhe ar chloich mhearbhail do tháinig Dia</span>
<lb n="1023"/><span>go dti é.</span>
<lb n="1024"/></p>
</div>
<pb n="60"/>
<div><lb n="1025"/><p><span>"Cad é sin ort a Phádraig." ar san Tighearna Dia.</span>
<lb n="1026"/><span>"Atá tinneas fiacal."</span>
<lb n="1027"/><span>"Eírigh ann do shuidhe a Phádraig," ar an Tighearna, "agus bí saor</span>
<lb n="1028"/><span>ó'n bpéin, agus ni tu amháin acht gach aon neach eile do bhéarfas na</span>
<lb n="1029"/><span>focail seo leo 'na dtimchioll, ar n-a rádh cúig paidir, cúig avé</span>
<lb n="1030"/><span>agus cré, dhóibh.</span></p>
<lb n="1031"/>
<lb n="1032"/><p><span>Tá na h-orthanna so coitchionn go leór, agus lorg</span>
<lb n="1033"/><span>na págántachta ar chuidh aca, agus tá focail i gcuid</span>
<lb n="1034"/><span>aca nach bhfuil aon chiall ionnta anois.  Rinne cuid de</span>
<lb n="1035"/><span>na daoinibh féin magadh fútha, acht na dhiaigh sin thánga-</span>
<lb n="1036"/><span>dar anuas chugainn go dti an lá andiú.  Ag so mar</span>
<lb n="1037"/><span>rinne duine éigin magadh faoi ortha an doigh-fhiacal,</span>
<lb n="1038"/><span>mar do chualaidh Dómhnall O Fotharta i gConamara é.</span></p>
<lb n="1039"/>
<lb n="1040"/><p><span>ORTHA MAGAIDH.</span></p>
<lb n="1041"/>
<lb n="1042"/><p><span>Ortha a chuir Seumas do Dhiarmaid</span>
<lb n="1043"/><span>Ortha gan athchuinge gan iarraidh,</span>
<lb n="1044"/><span>An diaidh [doigh] atá ann do chlár-fhiacail</span>
<lb n="1045"/><span>A bheith san bhfiacail is fuide siar ann do charbad!</span></p>
<lb n="1046"/>
<lb n="1047"/><p><span>Do bheir an Fothartach cúig ortha déag dúinn do </span>
<lb n="1048"/><span>chualaidh sé ameasg muinntire Chonamara, mar atá</span>
<lb n="1049"/><span>Ortha Coisgthe Fola, Ortha an Ruaidh, Ortha an Tachttha,</span>
<lb n="1050"/><span>Ortha an Bhraoinín, Ortha le a gcoisgthear madadh le</span>
<lb n="1051"/><span>duthcus [madadh cuthach], Ortha an Fhiabhrais Bhig, Ortha</span>
<lb n="1052"/><span>An Diaidh Fhiacail, Ortha Mhuire do mhnáibh ann a luidhe</span>
<lb n="1053"/><span>seóil, ortha deirthear ag dul thart leis an gCrois</span>
<lb n="1054"/><span>Bhríghde, ortha anaghaidh easbhuidh, etc, Ortha Cholaim-Cille</span>
<lb n="1055"/><span>no Ortha na Seilge, Ortha an Trom-luidhe, Ortha Seirce,</span>
<lb n="1056"/><span>agus ortha anaghaidh deamhan aéir.  Cidh gur "orthanna"</span>
<lb n="1057"/><span>tugthar orra so ni'l ionnta acht paidreacha gearra, no</span></p>
</div>
<pb n="62"/>
<div><lb n="1058"/><p><span>ceathramhna beaga.  Ag so beagán eile de'n tsórt</span>
<lb n="1059"/><span>céadna, do sgríobh Seághan Mac Mathghamhna:-</span></p>
<lb n="1060"/>
<lb n="1061"/><p><span>ORTHA AN TRIUCHA.</span></p>
<lb n="1062"/>
<lb n="1063"/><p><span>Artha [ortha] do chuir Muire d'á Mac,</span>
<lb n="1064"/><span>Artha do chuir Críost 'na ghlaic,</span>
<lb n="1065"/><span>Adubhairt Peadar, adubhairt Pól,</span>
<lb n="1066"/><span>Adubhairt Eóin go raibh go maith.</span></p>
<lb n="1067"/>
<lb n="1068"/><p><span>Chuir Colam Cille [í] le n-a chroidhe,</span>
<lb n="1069"/><span>Le n-a chliathán a's le n-a uchd,</span>
<lb n="1070"/><span>Ag díbirt na triucha tréin,</span>
<lb n="1071"/><span>I n-ainm an Athair, an Mhic, 's an Spioraid Naoimh.</span></p>
<lb n="1072"/>
<lb n="1073"/><p><span>ORTHA AN CHREATHA.</span></p>
<lb n="1074"/>
<lb n="1075"/><p><span>An t-am do chonnairc Íosa an chrois a raibh sé le ceusadh uirri do</span>
<lb n="1076"/><span>chrith a chliabh agus a chorp.  D'fhiafruigh na gaduighthe dhé an fiabhras</span>
<lb n="1077"/><span>no crith do bhí air, "no an re eagla rómhainn-ne do chritheann tu?"</span>
<lb n="1078"/><span>D'fhreagair Íosa agus adubhairt, "ni bhfuil fiabhras na crith orm,</span>
<lb n="1079"/><span>agus ní chraithim le eagla romhaibh-se, agus gach aon do bhéarfas na</span>
<lb n="1080"/><span>línte seo leó, na dtimchioll, do mheabhar no i sghríobhnóireacht i </span>
<lb n="1081"/><span>n-onóir damh-sa, ni bhéidh fiabhras ná crith go bráth orra.</span></p>
<lb n="1082"/>
<lb n="1083"/><p><span>ORTHA DÉID.</span></p>
<lb n="1084"/>
<lb n="1085"/><p><span>Artha do chuir Muire d'á Mac</span>
<lb n="1086"/><span>I ndorus cáthrach Críost,</span>
<lb n="1087"/><span>Ar chnuimh, ar dhoigh, ar phiastaibh an chinn.</span></p>
<lb n="1088"/>
<lb n="1089"/><p><span>Cnumh do chuaidh san bhfeóil,</span>
<lb n="1090"/><span>A's do rinn dith de'n déad,</span>
<lb n="1091"/><span>Goirim Íosa Críost</span>
<lb n="1092"/><span>A díbirt 's a cur i n-éag.</span></p>
<lb n="1093"/>
<lb n="1094"/><p><span>Do chuir mé i gcló shuas píosa o bheul duine as Con-</span>
<lb n="1095"/><span>daé Dhún-na-ngall, air a dtugthar Ortha Mhuire, acht ag</span></p>
</div>
<pb n="64"/>
<div><lb n="1096"/><p><span>so píosa eile de'n ainm céadna do sgríobh duine éigin</span>
<lb n="1097"/><span>i leabhar an Mhathghamhnaigh, mar leanas:-</span></p>
<lb n="1098"/>
<lb n="1099"/><p><span>ORTHA MHUIRE.  [An dara cóip de].</span></p>
<lb n="1100"/>
<lb n="1101"/><p><span>Ar thuamba do frith an ortha so, agus atá de bhuaidh</span>
<lb n="1102"/><span>innti cia bé do léighfeas í, no bhéarfas fá deara a</span>
<lb n="1103"/><span>léigheadh, no iomchóras í, go saorfar ó bhás obann é,</span>
<lb n="1104"/><span>mar atá teine, uisge, agus cómhrac.  Fóirfidh sí bean</span>
<lb n="1105"/><span>i dteineas leinbh, acht a cur [uirri] no a léigheadh dhí;</span>
<lb n="1106"/><span>no an tigh ann a mbéidh sí ní bhéidh baoghal a dhóighte</span>
<lb n="1107"/><span>air.</span></p>
<lb n="1108"/>
<lb n="1109"/><p><span>A thighearna rói-mhilis Íosa Críost, a aon-Mhic an Athar, a Dhia</span>
<lb n="1110"/><span>na n-Aingeal, a Mhic na Maighdine ró-ghlórmhar, cúmhdaigh, a Íosa,</span>
<lb n="1111"/><span>an peacach bocht, agus saor mé as gach cruadh-chás ann a bhfuilim</span>
<lb n="1112"/><span>do-láthair, agus atá chugam.</span></p>
<lb n="1113"/>
<lb n="1114"/><p><span>O a Mhaighdean ghlórmhar a Mháthair Dé, a bhean os gach céim, atá</span>
<lb n="1115"/><span>diongmhálta do gach moladh, déan eadar-ghuidhe ar mo shon-sa, an</span>
<lb n="1116"/><span>peacach bocht, chum do Mhic ghrádhaigh féin.  O a bhaintíghearna ró</span>
<lb n="1117"/><span>óirdhearc na millseachta, a Mháthair na n-aingeal agus na</span>
<lb n="1118"/><span>n-Árdaingeal, fórthaigh agus saor mé ó gach olc d'á ndeacha</span>
<lb n="1119"/><span>tharm, d'á bhfuil láithreach, agus atá chugam.  O a bhláith na</span>
<lb n="1120"/><span>bpatriarc, a dheallradh na n-easpol, a dhóthchuis na n-aingeal, a</span>
<lb n="1121"/><span>mhaise na n-óigh, a smuaíneadh uachtarach na n-aingeal agus na</span>
<lb n="1122"/><span>n-árd-aingeal, guidhim thu go luthgháireach fá gan mé do thréigean i </span>
<lb n="1123"/><span>n-aimsir chrith-eaglach an bháis, nuair sgarfaidh m' anam agus mo</span>
<lb n="1124"/><span>chorp le chéile, ionnus go dtaisbéanfainn mé féin i bhfiadhnuise do</span>
<lb n="1125"/><span>Mhic ghrádhaigh féin, agus go bfhághainn an ghlóir shíorruidhe maille</span>
<lb n="1126"/><span>ris.  A reultion na fairrge, a dhoruis teampoill Dé, a pháláis</span>
<lb n="1127"/><span>Iosa Críost, is tu cuan na sláinte.  O! a bhláith na bpeacach, a</span>
<lb n="1128"/><span>dhóthchuis lucht an chreidimh, a thobair na trócaire, a dheallradh na</span>
<lb n="1129"/><span>n-óigh a's gach aingil, is é do chonbharsáid ris na h-aingil agus ris</span>
<lb n="1130"/><span>na h-árd-aingil, do bheir sásadh dhóibh chum an teampoill ann a</span>
<lb n="1131"/><span>bhfuil do shiúbhal, do dhul i dtairbhe dhaona.  O a bhainríoghain </span></p>
</div>
<pb n="66"/>
<div><lb n="1132"/><p><span>róóirdhearc na millseachta, agus ár neirt, bhus tusa lér fulaing-</span>
<lb n="1133"/><span>theach gach saothar, agus bhus tríot-sa is luthgháireach gach aingeal</span>
<lb n="1134"/><span>agus gach árd-aingeal.  O a iomhair(?) na trócaire tiomnuighim</span>
<lb n="1135"/><span>agus dírighim mé féin mo spiorad agus mo chogús agus mo smuaínte,</span>
<lb n="1136"/><span>ionnus go dtaithneóchainn riot féin, agus le d' Mhac mór-ghrádhach.</span>
<lb n="1137"/><span>Bíodh mar sin.</span></p>
<lb n="1138"/>
<lb n="1139"/><p><span>Ag so paidir le rádh i ndiaigh an tabaic.  Do sgríobh</span>
<lb n="1140"/><span>mo chara Eóin Mac Néill í o bheul Mhicheáil Mhic</span>
<lb n="1141"/><span>Ruaidhrigh, ó Chondae Mhuigh Eó, agus thug sé dham í.</span>
<lb n="1142"/><span>Paidir i ndiaigh an tabaic.</span></p>
<lb n="1143"/>
<lb n="1144"/><p><span>Ocht lán déag de roilig Phádraig, de bhrat Bhríghde, de thuamba</span>
<lb n="1145"/><span>Chríosta, de phalás na Rómha, d' eaglais Dé, le d'anam agus le</span>
<lb n="1146"/><span>h-anam an té a raibh an tobac so os a chionn" - má bhíonn sé os</span>
<lb n="1147"/><span>cionn duine- "agus le h-anam mharbh Purgadóra go h-iomlán.</span></p>
<lb n="1148"/>
<lb n="1149"/><p><span>Nár budh liachtaighe</span>
<lb n="1150"/><span>Grána gainmhe ar an tráigh,</span>
<lb n="1151"/><span>Ná ribeacha féir ag fás,</span>
<lb n="1152"/><span>Ná braonta drúchta ar an mbárr.</span>
<lb n="1153"/><span>Ná an méad sin beannachta le d'anam,</span>
<lb n="1154"/><span>Agus le h-anam na marbh go h-iomlán,</span>
<lb n="1155"/><span>'S le m-anam féin ar uair mo bháis,</span></p>
<lb n="1156"/>
<lb n="1157"/><p><span>Is le Dia dídionn soillse agus glóir na bhflaitheas thabhairt</span>
<lb n="1158"/><span>d' anam mharbh Purgadóra.</span></p>
<lb n="1159"/>
<lb n="1160"/><p><span>Mar is cóir do dhuine bheith buidheach de Dhia ar son</span>
<lb n="1161"/><span>a bhéile, is amhlaidh budh cheart dó bheith buidheach ar son</span>
<lb n="1162"/><span>an tobaic, agus 's so sgeul beag do sgríobh an Niallach</span>
<lb n="1163"/><span>ó bhéal an Mhicheáil Mhic Ruaidhrigh chéadna, ag cur i</span>
<lb n="1164"/><span>gcéill dúinn gur cóir paidir an tobaic do rádh ó am</span>
<lb n="1165"/><span>go h-am.</span>
<lb n="1166"/></p>
</div>
<pb n="68"/>
<div><lb n="1167"/><p><span>SGEUL AR AN TOBAC.</span></p>
<lb n="1168"/>
<lb n="1169"/><p><span>Bhí bean ann fad ó, agus bhí aon mhac amháin aici.  Nuair tháinig sé</span>
<lb n="1170"/><span>i n-aois chuir sí i gcoláiste é agus rinne sí sagart dé.  Tar éis a</span>
<lb n="1171"/><span>theacht ó'n gcoláiste bhí sé tamall beag gearr 'san mbaile; agus</span>
<lb n="1172"/><span>bhí sé lá amháin ag spaisdeóracht amuigh san ngáirdín, agus 'tháinig</span>
<lb n="1173"/><span>naomh os a cheann agus labhair sé anuas leis, agus dubhairt sé leis</span>
<lb n="1174"/><span>an sagart, go raibh sé féin agus an méad do bhain dó, damnaighthe</span>
<lb n="1175"/><span>mar gheall ar a mháthair.</span></p>
<lb n="1176"/>
<lb n="1177"/><p><span>D'fhiafruigh an sagart dé, cia an chóir do rinne a mháthair, agus</span>
<lb n="1178"/><span>dubhairt an naomh leis go raibh sí [ag] caitheamh tobaic le dhá</span>
<lb n="1179"/><span>bhliadhain déag agus nár dhubhairt sí paidir an tobaic ar an bhfad</span>
<lb n="1180"/><span>sin.</span></p>
<lb n="1181"/>
<lb n="1182"/><p><span>"Dona go leór," ar san sagart, "bhfuil rud ar bith ó fhlaitheas</span>
<lb n="1183"/><span>anuas le sin do réidhteach?" ar san sagart.</span></p>
<lb n="1184"/>
<lb n="1185"/><p><span>"Ní'l acht aon rud amháin," ar seisean, "agus 'sé seó, nuair ghabhas</span>
<lb n="1186"/><span>tusa asteach chuig do mháthair innis dí mar tá inniste agam-sa</span>
<lb n="1187"/><span>dhuit-se, agus mur [muna] mbí' sí sásta leis an bás d'fhuiling</span>
<lb n="1188"/><span>innseóchas mise dhuit-se, radharc ar dhúithche flaitheas ni fheicfidh do</span>
<lb n="1189"/><span>mháthair ná aoinne d'á bunadh go bráth."</span></p>
<lb n="1190"/>
<lb n="1191"/><p><span>"Cia an bás é?" ar san sagart leis.</span></p>
<lb n="1192"/>
<lb n="1193"/><p><span>"Caithfidh sí leigean duit-se," ar seisean "a sgláradh</span>
<lb n="1194"/><span>[minghearradh] h-uile ghreim d'á colainn chomh min le snaoisín."</span></p>
<lb n="1195"/>
<lb n="1196"/><p><span>Chuaidh an sagart isteach ann a theach, agus ualach trom ar a</span>
<lb n="1197"/><span>chroidhe.  Shuidh se ar cháthaoir, agus bhí brón mór le feiceál ann a</span>
<lb n="1198"/><span>éadan.  D'fhiafraigh an mháthair dhé cé [cad é] bhí air, agus créad</span>
<lb n="1199"/><span>d'éirigh dhó ó chuaidh sé amach.</span></p>
<lb n="1200"/>
<lb n="1201"/><p><span>"A! ní'l orm acht tuirse bheag," ar seisean, "dearg dam píopa</span>
<lb n="1202"/><span>a mháthair," ar seisean, "budh mhaith liom gal tobaic fhághail."</span></p>
<lb n="1203"/>
<lb n="1204"/><p><span>"Deargóchad, agus fáilte," ar sise, "shaoil mé, a mhúirnín," ar</span>
<lb n="1205"/><span>sise, "nach raibh tu caitheamh tobaic."</span></p>
<lb n="1206"/>
<lb n="1207"/><p><span>"A! b'éidir go mbainfeadh gal an tuirse seó dhíom," ar seisean.</span></p>
<lb n="1208"/>
<lb n="1209"/><p><span>B'fhíor an sgeul.  Chuir sí splanc 'san bpíopa agus tar éis a</span>
<lb n="1210"/><span>sáith do chaitheamh de'n phíopa, sheachaid sí do'n sagart é, agus níor</span>
<lb n="1211"/><span>dhubhairt sí an phaidir.  Agus sin é an t-ádhbhar adubhairt an sagart</span>
<lb n="1212"/><span>léi an píopa dheargadh, théinte (?) go ndéarfhadh sí an phaidir, acht</span>
<lb n="1213"/><span>níor dhubhairt.</span>
<lb n="1214"/><span>"Dona go leór!" ar san sagart ann a inntinn féin.</span></p>
<lb n="1215"/>
<lb n="1216"/><p><span>D'innis an sagart dí mar d'innis an naomh dó.  Agus chaith sí í</span></p>
</div>
<pb n="70"/>
<div><lb n="1217"/><p><span>féin ar a dá ghlúin ag guidhe Dé agus ag seilt na ndeór, agus, ar</span>
<lb n="1218"/><span>sise, "céad fáilte roimh ghrásta Dé, agus má sé an bás é do gheall</span>
<lb n="1219"/><span>Dia dham tá mé sásta ar a fhulaing.  Gabh amach a mhic anois," ar</span>
<lb n="1220"/><span>sise, "agus nuair bhéidheas mise réidh dhuit-se le dul i gcionn</span>
<lb n="1221"/><span>d'oibre, glaodhfaidh mé asteach thu."</span></p>
<lb n="1222"/>
<lb n="1223"/><p><span>Chuaidh an sagart amach, ag léigheadh agus ag guidhe Dé go duth-</span>
<lb n="1224"/><span>rachtach.</span></p>
<lb n="1225"/>
<lb n="1226"/><p><span>[Do] nigh agus ghlan an mháthair í féin.  Fuair sí braithlínte agus</span>
<lb n="1227"/><span>sgeannta geura réidh, le h-aghaidh na h-oibre, agus nuair bhí h-uile</span>
<lb n="1228"/><span>short réidhte aici ghlaodh sí asteach ar an sagart.  Agus ar tionntógh</span>
<lb n="1229"/><span>thart de'n sagart ar a chois tháinig an taithneamh os a ceann arís,</span>
<lb n="1230"/><span>agus dubhairt sé leis go raibh maitheamhnas fágháilte ag a bhunadh</span>
<lb n="1231"/><span>uilig [uile] i n-eiric a bhpeacaidh, de bhárr an aithrighe dúthrachtach</span>
<lb n="1232"/><span>bhí a mháthair léis [tar éis] a dhéanamh, agus an t-an-bhás do bhí sí</span>
<lb n="1233"/><span>lán-shásta le n-a fhulaing.</span></p>
<lb n="1234"/>
<lb n="1235"/><p><span>Tháinig an sagart asteach chum an tighe agus lúthgháire mhór ar a</span>
<lb n="1236"/><span>chroidhe, agus bhí a mháthair sínte ar fad a droma ar an mbord agus</span>
<lb n="1237"/><span>braithlínte fúithi agus thairsti, agus a dá láimh sínte amach uaithi,</span>
<lb n="1238"/><span>agus í ag guidhe Dé, agus dhá sgín ghéar le n-a taoibh, agus ar san</span>
<lb n="1239"/><span>sagart léi, "Éirigh suas, a mháthair," ar seisean, "tá maitheamhnas</span>
<lb n="1240"/><span>fághailte agam ó righ na ngrásta ann ár bpeacaidhibh, agus cuirim</span>
<lb n="1241"/><span>impidhe ort anois ó'n lá so amach ná déan dearmad gan paidir an</span>
<lb n="1242"/><span>tobaic altughadh suas go dúthrachtach 'ch aon uair chaitheas tu é."</span></p>
<lb n="1243"/>
<lb n="1244"/><p><span>Agus b'fhíor an sgeul.  Ni raibh aon uair ó'n lá sin go dtí an lá</span>
<lb n="1245"/><span>chuaidh máthair an tsagairt ann san gcré nár altaigh sí an phaidir</span>
<lb n="1246"/><span>go dúthrachtach do Dhia agus do'n Mhaighdin Ghlórmhair.  Agus tá na</span>
<lb n="1247"/><span>sean-daoine ar fud na tíre ag altughadh an phaidir chéadna suas</span>
<lb n="1248"/><span>[go] laétheamhail, agus béidh, fhad 's bhéidheas focal d'ár nGaedheilg</span>
<lb n="1249"/><span>beó ar oileán glas na naomh.</span></p>
<lb n="1250"/>
<lb n="1251"/><p><span>Ag so ortha eile do fuair mé i leabhar an Mháthghamh-</span>
<lb n="1252"/><span>naigh.  Is cosmhúil gur anaghaidh tinnis na n-aé é.</span></p>
<lb n="1253"/>
<lb n="1254"/><p><span>ORTHA EILE.</span></p>
<lb n="1255"/>
<lb n="1256"/><p><span>Artha do chuir Dia fá chliabh Chríosta, chuir Peadar, chuir Pól,</span>
<lb n="1257"/><span>chuir Eóin do bhaist Críost, chuir Muire agus Seanan a leigeant</span>
<lb n="1258"/><span>tseanal [?] anois.  Abstal fionn do d' leigheas' abstal donn do</span></p>
</div>
<pb n="72"/>
<div><lb n="1259"/><p><span>d'leigheas, abstal aoin Mhic Dé do d' leigheas, cuig (?) an leac</span>
<lb n="1260"/><span>sleamhan atá fá chúmhdach do chléibh agus an meall odhar dá</span>
<lb n="1261"/><span>dtugtar ar na h-eagh.  Guidhim chuig Muire agus Seanain t'ochd</span>
<lb n="1262"/><span>do bheith slán agus tseanal do bheith réigh.</span></p>
<lb n="1263"/>
<lb n="1264"/><p><span>Ag so ortha do mhnaoi i dtinneas leinbh, ó'n áit</span>
<lb n="1265"/><span>chéadna.  Fuair an Fothartach rud éigin cosmhúil leis</span>
<lb n="1266"/><span>i gConamara.</span></p>
<lb n="1267"/>
<lb n="1268"/><p><span>ORTHA DHO MHNAOI.</span></p>
<lb n="1269"/>
<lb n="1270"/><p><span>Brat na mbuan-bhrat,</span>
<lb n="1271"/><span>Brat na gceithre cros,</span>
<lb n="1272"/><span>Brat fo n-ar geineadh Críost</span>
<lb n="1273"/><span>S a dtáinig Críost as.</span>
<lb n="1274"/><span>"A Mhuire fóir an bhean</span>
<lb n="1275"/><span>Atá i n-eagla an bháis."</span>
<lb n="1276"/><span>"Fóir féin í a Mhic</span>
<lb n="1277"/><span>O is agad atá,</span>
<lb n="1278"/><span>Baiste leis an ngein</span>
<lb n="1279"/><span>Agus tabhair an bhean slán."</span></p>
<lb n="1280"/>
<lb n="1281"/><p><span>Ag so beannughadh-an-bhidh mar bhí sé ag Micheál</span>
<lb n="1282"/><span>Mac Ruaidhrigh agus mar chualaidh mise é i gcondaé</span>
<lb n="1283"/><span>Roscomáin, agus i n-áiteachaibh eile, creidim.</span></p>
<lb n="1284"/>
<lb n="1285"/><p><span>BEANNUIGHEADH AN BHIDH.</span></p>
<lb n="1286"/>
<lb n="1287"/><p><span>Bail na gcúig arán agus an dá iasg mar roinn Dia ar na cúig</span>
<lb n="1288"/><span>míle fear.</span></p>
<lb n="1289"/>
<lb n="1290"/><p><span>Rath ó'n righ do rinne an roinn</span>
<lb n="1291"/><span>Ar ár gcuid 's ar ár gcomh-roinn.</span>
<lb n="1292"/><span>Beannughadh tar éis bidh.</span></p>
<lb n="1293"/>
<lb n="1294"/><p><span>Dia grás [.i. deó grátias] Íosa, míle moladh mór agus</span>
<lb n="1295"/><span>buidheachas duit a Dhia.  A Mhuire an té thug an bheatha sin dúinn go</span>
<lb n="1296"/><span>dtugaidh sé an bheatha shíorruide agus glóir na bhflaitheas dá'r</span>
<lb n="1297"/><span>n-anam.  Amén a Thíghearna.</span>
<lb n="1298"/></p>
</div>
<pb n="74"/>
<div><lb n="1299"/><p><span>Ag so beagán de phaidreachaibh gearra eile do </span>
<lb n="1300"/><span>fuair mé óm' charaid Tomás O Coincheannainn ó Innis-</span>
<lb n="1301"/><span>meadhon.  Ni orthanna iad so acht paidreacha beaga</span>
<lb n="1302"/><span>bhéarsuigheachta iad, mar na paidreacha gearra eile do </span>
<lb n="1303"/><span>thug mé roimhe seó.</span></p>
<lb n="1304"/>
<lb n="1305"/><p><span>A BHAINRIOGHAIN NA BHFLAITHEAS.</span></p>
<lb n="1306"/>
<lb n="1307"/><p><span>A bhainríoghain na bhflaitheas</span>
<lb n="1308"/><span>Agus a righ ghil na trócaire</span>
<lb n="1309"/><span>Nach leat-sa ghnidhim mo chasaoid</span>
<lb n="1310"/><span>Ar maidin agus trathnóna.</span>
<lb n="1311"/><span>Ná leig mé ar seachrán</span>
<lb n="1312"/><span>Acht cuir mé ar an eólas</span>
<lb n="1313"/><span>Go poball an aifrinn</span>
<lb n="1314"/><span>Go silfimid na deóra.</span>
<lb n="1315"/><span>Glóir a Dhia, glóir a Dhia,</span>
<lb n="1316"/><span>Glóir a Dhia naomhtha,</span>
<lb n="1317"/><span>Glóir do'n athair síorruidhe</span>
<lb n="1318"/><span>Agus glóir do'n Spiorad naomhtha.</span>
<lb n="1319"/><span>Glóir do'n reult eólais</span>
<lb n="1320"/><span>'S d'á aon mhac-san Íosa</span>
<lb n="1321"/><span>Agus míle glóir síorruidhe</span>
<lb n="1322"/><span>Do'n righ [do rinne ár ndídionn]</span>
<lb n="1323"/><span>Do'n righ d' iomchair an chrois</span>
<lb n="1324"/><span>'S é dul 'ceannach an chine dhaonna.</span></p>
<lb n="1325"/>
<lb n="1326"/><p><span>Ag so cúpla paidir bheag eile do Mhuire Máthair</span>
<lb n="1327"/><span>do chualaidh me ó'n bhfear céadna.</span></p>
<lb n="1328"/>
<lb n="1329"/><p><span>A Mhuire dhíleas.</span>
<lb n="1330"/><span>A Mhuire dhíleas</span>
<lb n="1331"/><span>Is tu dídionn gach peacaigh</span>
<lb n="1332"/></p>
</div>
<pb n="76"/>
<div><lb n="1333"/><p><span>Guidh orm, gach puínte,</span>
<lb n="1334"/><span>Agus na leig mé choidhche dhamaint.</span>
<lb n="1335"/><span>A Mhuire bheannuighthe mháthardha</span>
<lb n="1336"/><span>Maighdean gheal ghlégeal atá gan smál,</span>
<lb n="1337"/><span>An ghlóir atá i bflaitheamhnas Mhic Dé</span>
<lb n="1338"/><span>Go raibh sí againn ar uair ár mbáis.</span></p>
<lb n="1339"/>
<lb n="1340"/><p><span>SE DO BHEATHA 'MHUIRE.</span></p>
<lb n="1341"/>
<lb n="1342"/><p><span>Sé do bheatha 'Mhuire</span>
<lb n="1343"/><span>Atá lán de ghrásta,</span>
<lb n="1344"/><span>Agus sé do bheatha linn-ne</span>
<lb n="1345"/><span>Do rugadh ann san stábla,</span>
<lb n="1346"/><span>Nach beannuighthe an naoidhean</span>
<lb n="1347"/><span>É sin idir do lámhaibh!</span></p>
<lb n="1348"/>
<lb n="1349"/><p><span>A MHATHAIR BHEANNUIGHTHE.</span></p>
<lb n="1350"/>
<lb n="1351"/><p><span>A mháthair bheannuighthe atá ann san bhflaitheas ag afairt(?)</span>
<lb n="1352"/><span>[agairt ?] ar righ na ngrás, iarraim agus athchuingim ort m' anam</span>
<lb n="1353"/><span>do bheith taithneamhach ann do láthair, anois agus ar uair mo bháis.</span></p>
<lb n="1354"/>
<lb n="1355"/><p><span>A ÍOSA.</span></p>
<lb n="1356"/>
<lb n="1357"/><p><span>A Íosa, a Mhuire, a Naomh Iósef</span>
<lb n="1358"/><span>Ofráilim m'anam agus mo chroidhe go deó dhaoibh</span>
<lb n="1359"/><span>Anois agus ar uair mo bháis.</span></p>
<lb n="1360"/>
<lb n="1361"/><p><span>Ag so paidirín beag do chualaidh mé ó'n bhfear</span>
<lb n="1362"/><span>céadna.  Críochnuighthear gach líne le "briathar-oib-</span>
<lb n="1363"/><span>righthe" a bhfuil trí siollaidh ann, agus tagann brigh</span>
<lb n="1364"/><span>an ghotha ar an chéad-shiolla de'n fhocal.  Do thug mé</span>
<lb n="1365"/><span>paidir ghearr, shuas .i. "Toil Dé gó ndéanamaoid" atá</span>
<lb n="1366"/><span>cumtha go díreach ann san módh céadna.</span></p>
<lb n="1367"/>
<lb n="1368"/><p><span>DLIGHE DÉ.</span></p>
<lb n="1369"/>
<lb n="1370"/><p><span>Dhlíghe Dé go ndeunamaoid</span>
<lb n="1371"/><span>Aitheannta Dé go gcongbhuighmid</span>
<lb n="1372"/><span>Ar bhualadh Chríost go gcuimhnighmid,</span></p>
</div>
<pb n="78"/>
<div><lb n="1373"/><p><span>glóir na bhflaitheas go bhfeicimid</span>
<lb n="1374"/><span>Agus ceól binn na n-aingeal go gcluinimid.</span></p>
<lb n="1375"/>
<lb n="1376"/><p><span>Do fuair mé abhrán diadha eile, cumtha ar an nós</span>
<lb n="1377"/><span>iongantach só, ó Sheumas O Maolmhuaidh (no O Maoildhia</span>
<lb n="1378"/><span>mar sgríobhann seisean an t-ainm) atá 'na chómhnuidhe i</span>
<lb n="1379"/><span>gCluain-bú láimh le Druim Dréifin, i gcondae na</span>
<lb n="1380"/><span>Gaillimhe.  Bhí an dán so ag sean-fhear, dar bh' ainm</span>
<lb n="1381"/><span>Micheal Ó Conghalaigh do sgríobh é i litreachaibh béarla</span>
<lb n="1382"/><span>do réir fuaime na bhfocal, acht ní'l fhios aige cia</span>
<lb n="1383"/><span>cheap é.</span></p>
<lb n="1384"/>
<lb n="1385"/><p><span>GRÁSTA AN SPIORAID NAOIMH.</span></p>
<lb n="1386"/>
<lb n="1387"/><p><span>Grásta an Spioraid Naoimh go ngabhamaoid,</span>
<lb n="1388"/><span>Agus ann san gcreideamh fíor go gcómhnuighmid,</span>
<lb n="1389"/><span>Sompla na bhfíreun go leanamaoid,</span>
<lb n="1390"/><span>Agus i dteampoll Chríosta go bhfanamaoid.</span></p>
<lb n="1391"/>
<lb n="1392"/><p><span>An Trionóid Shiórruidhe go n-iarramaoid,</span>
<lb n="1393"/><span>Ár ndóthchus i n-Iosa go bhfágamaoid,</span>
<lb n="1394"/><span>Ar leath-throm na mbocht go bhfóirimid,</span>
<lb n="1395"/><span>Agus do réir tola Dé go siúbhalamaoid.</span></p>
<lb n="1396"/>
<lb n="1397"/><p><span>Cathaighthe an Diabhail shalaigh go ndiúltaighmid,</span>
<lb n="1398"/><span>Agus do theagasg an chléir go n-úmhlaighmid,</span>
<lb n="1399"/><span>Anaghaidh gach loit go dtroidimid,</span>
<lb n="1400"/><span>Agus ó aithris na mbréag go sgaramaoid.</span></p>
<lb n="1401"/>
<lb n="1402"/><p><span>Le cúmhlódar bruigheanach nár mheasgamaoid,</span>
<lb n="1403"/><span>Acht urnaighthe cráibhtheacha go dtáithighmid,</span>
<lb n="1404"/><span>Tíodhlaicthe ár dTighearna go n-altaighmid,</span>
<lb n="1405"/><span>Agus ó n-ár ndroch-bhéasaibh go n-athruighmid.</span>
<lb n="1406"/></p>
</div>
<pb n="80"/>
<div><lb n="1407"/><p><span>Ár mbeatha mhí-riaghalta go leasuighmid,</span>
<lb n="1408"/><span>Ar n-an-toil féin go smachtuighmid,</span>
<lb n="1409"/><span>Gach uile mhéad peacaidh go seachnuighmid,</span>
<lb n="1410"/><span>Agus i gcarthanas diadha go neartuighmid.</span></p>
<lb n="1411"/>
<lb n="1412"/><p><span>Srian le n-ár dteangthachaibh go gcuirimid,</span>
<lb n="1413"/><span>Ó chraos na meisge go sgaramaoid,</span>
<lb n="1414"/><span>Ar na h-uilc arís nár fhillimid,</span>
<lb n="1415"/><span>Acht aithrighe thráthamhail go ndeunamaoid.</span></p>
<lb n="1416"/>
<lb n="1417"/><p><span>Thar ghníomharthaibh trosga nár bhrisimid,</span>
<lb n="1418"/><span>Gach sean-luibhre peacaidh go sgriosamaoid,</span>
<lb n="1419"/><span>D'ár n-eas-caraid shaoghalta go maithimid,</span>
<lb n="1420"/><span>Agus ar gcóinsias [go] ró-mhaith go nglanamaoid.</span></p>
<lb n="1421"/>
<lb n="1422"/><p><span>Cuid duine eile nár shanntuighmid,</span>
<lb n="1423"/><span>Cumann gach duine go gcúmhduighmid,</span>
<lb n="1424"/><span>Námhaid ár n-anma go sáruighmid,</span>
<lb n="1425"/><span>Ann san ngeamnuigheacht bhuain go mairimid</span></p>
<lb n="1426"/>
<lb n="1427"/><p><span>Clú na cómharsan go gconghbhuighmid,</span>
<lb n="1428"/><span>Aitheannta Dé go gcoimhlíonamaoid,</span>
<lb n="1429"/><span>Aon nduine le feirg nár shamhluighmid (?)</span>
<lb n="1430"/><span>A's le sgannail aon nduine nár shaluighmid.</span></p>
<lb n="1431"/>
<lb n="1432"/><p><span>Ann san bhfírinne molta go labhramaoid</span>
<lb n="1433"/><span>Na críocha déigheannacha go meabhruighmid,</span>
<lb n="1434"/><span>Ar dhíol (?) na truaighe go gcabhruighmid,</span>
<lb n="1435"/><span>Agus ar pháis Íosa Críost go smaoinimid.</span>
<lb n="1436"/></p>
</div>
<pb n="82"/>
<div><lb n="1437"/><p><span>Glóir na bhflaitheas go saothruighmid,</span>
<lb n="1438"/><span>Na fiacha tá orrainn go n-íocamaoid,</span>
<lb n="1439"/><span>Le claonadh ár n-inntinn go n-úmhluighmid,</span>
<lb n="1440"/><span>Agus ár g"confiteor" le dúthracht go n-abraighmid.</span></p>
<lb n="1441"/>
<lb n="1442"/><p><span>Le párdún an áird-righ go bhfanamaoid,</span>
<lb n="1443"/><span>Leis an tSacraiméid naomhtha go nglacamaoid,</span>
<lb n="1444"/><span>Le beannacht Dé agus Duine go ngluaisimid,</span>
<lb n="1445"/><span>Agus congnamh na naomh a's na n-abstal go dtuillimid.</span></p>
<lb n="1446"/>
<lb n="1447"/><p><span>Beannacht Mhuire 's Naomh Iósef go bhfághamaoid,</span>
<lb n="1448"/><span>Le bás beannuighthe go n-imthighmid,</span>
<lb n="1449"/><span>Glóir na n-aingeal go gcloisimid,</span>
<lb n="1450"/><span>Agus ar bhantracht Mhuire go suidhimid.</span></p>
<lb n="1451"/>
<lb n="1452"/><p><span>Ag feitheamh na glóire gile go rabhmaoid</span>
<lb n="1453"/><span>Gnúis mhic Dé go bhfeicimid</span>
<lb n="1454"/><span>Ag moladh 's ag grádhughadh Dé go rabhmaoid</span>
<lb n="1455"/><span>le linn na saoghal.  Amén.</span></p>
<lb n="1456"/>
<lb n="1457"/><p><span>Do chualaidh mé dán fada eile i gcondaé Mhuigh Eó,</span>
<lb n="1458"/><span>air a dtugadar "Dán Pheadair Seóighe." Do sgríobh</span>
<lb n="1459"/><span>mé cuid dé síos o bheul sean-fhir de na Giobúnaibh, i</span>
<lb n="1460"/><span>'n-aice le Clár-Cloinne-Mhuiris.  Do chualaidh mé an</span>
<lb n="1461"/><span>dán céadna arís ó fhear eile, taobh shiar de Bhealach-a-</span>
<lb n="1462"/><span>doirín san gcondae chéadna, acht níor sgríobhas uaidh</span>
<lb n="1463"/><span>é.  Ni raibh an dán iomlán ag ceachtar aca, acht</span>
<lb n="1464"/><span>timchioll a leath dhé no a dhá dtrian eatorra.  Shaoil</span>
<lb n="1465"/><span>mé go raibh an chuid eile de'n dán caillte, acht thárla</span>
<lb n="1466"/><span>go bhfuair, go h-ádhamhail, mo chara an t-Athair Mac</span></p>
</div>
<pb n="84"/>
<div><lb n="1467"/><p><span>Fhir-léighin S.I., cóip dé, nuair bhí sé ag obair ann san</span>
<lb n="1468"/><span>Acadaimh Ríoghamhail Éireannach ar dhántaibh Sheathrúin</span>
<lb n="1469"/><span>Céiting. D'innis sé dham, go cineálta, cá bhfuighfinn</span>
<lb n="1470"/><span>é, agus sgríobhas amach go h-iomlán é do réir na cóipe</span>
<lb n="1471"/><span>do bhí san Acadaimh.  Sgríbhinn Mhuimhneach do bhí ann,</span>
<lb n="1472"/><span>mar mheasaim, agus bhí iongantas orm an dán</span>
<lb n="1473"/><span>Connachtach so d'fhághail innti.  Ag so an tiodal do bhí air:</span>
<lb n="1474"/><span>"Aithrighe an Sheoigh o Chondaé Mhaighe Eó láimh le Baile</span>
<lb n="1475"/><span>an Róba," agus do chríochnuigh an sgríobhnóir mar so é,</span>
<lb n="1476"/><span>.i. "iar na sgríobhadh le Peadar Ua Conuil, an 7 mhadh</span>
<lb n="1477"/><span>lá fichead do Iúil san mbliadhain d'aois Chriost, 1782.</span>
<lb n="1478"/><span>Foircheann mar fuaras rómhaim." Do bhí fíor-bheagán</span>
<lb n="1479"/><span>difre idir an gcóip seó agus an chóip do sgriobh mé</span>
<lb n="1480"/><span>síos ó bheul an Ghiobúnaigh, acht go bhfuil sé go mór</span>
<lb n="1481"/><span>níos faide.  Níor fheud an Giobúnach ná aon duine</span>
<lb n="1482"/><span>eile innsint dam cia r bh'é an Seóigheach do chum an</span>
<lb n="1483"/><span>dán fíor-bhinn áluinn seó, ná cia an uair ar mhair sé.</span>
<lb n="1484"/><span>Níor chualaidh mé an dán ariamh taobh amuigh de Chondaé</span>
<lb n="1485"/><span>Mhuigh Eó, agus deir an láimh-sgríbhinn mar chonncamar,</span>
<lb n="1486"/><span>gur "láimh le Baile-an-Róba" ann san gcondaé sin,</span>
<lb n="1487"/><span>do mhair an file do chum é.  Is cosmhúil gur cumadh</span>
<lb n="1488"/><span>é i Rannuigheacht Mhóir ar dtús, acht tá sé rud-beag</span>
<lb n="1489"/><span>truaillighthe anois, agus tá níos mó na seacht siollaidh</span>
<lb n="1490"/><span>ann san line go minic, agus críochnuighthear dá rainn</span>
<lb n="1491"/><span>de, le focal dá shiolla, rud nach cóir.  Ni féidir a</span>
<lb n="1492"/><span>rádh anois an amhlaidh do cheap an Seóightheach, go neamh-</span>
<lb n="1493"/><span>shuimeamhail é, no an truailliughadh é, do tháinig air ag</span></p>
</div>
<pb n="86"/>
<div><lb n="1494"/><p><span>dul ar feadh, b'éidir, dhá céad bliadhain, ó bheul go</span>
<lb n="1495"/><span>beul.  Ag so an dán.</span></p>
<lb n="1496"/>
<lb n="1497"/><p><span>DÁN PHEADAIR SEOIGHE.</span></p>
<lb n="1498"/>
<lb n="1499"/><p><span>(Aliter aithrighe an tSheoigh.)</span></p>
<lb n="1500"/>
<lb n="1501"/><p><span>Is domhan m'osna, a's ni gan fáth,</span>
<lb n="1502"/><span>'S is tuirseach an lá ag fear mo sgéil,</span>
<lb n="1503"/><span>Gan fhios ag aen neach, fir no mná,</span>
<lb n="1504"/><span>Cia an nós atáim no cia mé.</span></p>
<lb n="1505"/>
<lb n="1506"/><p><span>Is peacach cionntach mise atá</span>
<lb n="1507"/><span>Anois i sáin (?) ag an Éag,</span>
<lb n="1508"/><span>Ní'l orlach bacaird ionnam slán</span>
<lb n="1509"/><span>Le 'n fhad atáim 'i n-aghaidh Dé.</span></p>
<lb n="1510"/>
<lb n="1511"/><p><span>Mo liaigh, mo shagart, mac na ngrás,</span>
<lb n="1512"/><span>Is mairg atá ar lár gan é,</span>
<lb n="1513"/><span>Is é mo riocht anois, 'g os árd,</span>
<lb n="1514"/><span>Saighead ann mo lár 'na neascóid cléibh.</span>
<lb n="1515"/></p>
</div>
<pb n="88"/>
<div><lb n="1516"/><p><span>Is iomdha buille as cneadh go cnáimh</span>
<lb n="1517"/><span>A's gortughadh gáibhtheach ag dul i bpréimh</span>
<lb n="1518"/><span>Ar m' anam bocht, gan fhios do chách,</span>
<lb n="1519"/><span>O sgar mo pháirt le grásaibh Dé.</span></p>
<lb n="1520"/>
<lb n="1521"/><p><span>An tráth saoilim mé bheith slán</span>
<lb n="1522"/><span>Ni chómhnuighim lá go ndeunaim bréag</span>
<lb n="1523"/><span>Mar an lacha a thig ó'n snámh</span>
<lb n="1524"/><span>'S a luigheas i lár na linne léith'</span></p>
<lb n="1525"/>
<lb n="1526"/><p><span>Is truagh sin othar i ndochar báis</span>
<lb n="1527"/><span>Ag dul a' spáirn le fathach tréan</span>
<lb n="1528"/><span>Mar shean-loing bhriste ar mhuir gan snámh,</span>
<lb n="1529"/><span>'S an tonn bháidhte ag rith 'mo dhéigh.</span></p>
<lb n="1530"/>
<lb n="1531"/><p><span>Och! mo loit, mo chreach, mo chrádh,</span>
<lb n="1532"/><span>Mo bhrón báis a's m' ádhbhar léin,</span>
<lb n="1533"/><span>Mo thighearna d'fhulaing do mo ghrádh</span>
<lb n="1534"/><span>A's [a] fhad atáim 'na aghaidh i dtréas.</span></p>
<lb n="1535"/>
<lb n="1536"/><p><span>Daoradh Ádhamh, a chlann 's a bhean,</span>
<lb n="1537"/><span>Fá'n úbhall do bhain do neamh-thoil Dé,</span>
<lb n="1538"/><span>Is mise an té nár fheuch ar m'ais</span>
<lb n="1539"/><span>Gur réab fá seach na cúig aithne déag.</span></p>
<lb n="1540"/>
<lb n="1541"/><p><span>Má chaith mé seal ar an stáid do b'fhearr</span>
<lb n="1542"/><span>Mo chreach! is gearr gur bhuail mé, béim,</span>
<lb n="1543"/><span>Do réir mar d'apuigh m'aois a's m'fhas</span>
<lb n="1544"/><span>Thug mé grádh do mhalairt béas.</span>
<lb n="1545"/></p>
</div>
<pb n="90"/>
<div><lb n="1546"/><p><span>Craos, leisge, dimheas, saint,</span>
<lb n="1547"/><span>Tnúth, fearg, drúis, a's pléidh</span>
<lb n="1548"/><span>'S é bheir m'anam anbhfann fann,</span>
<lb n="1549"/><span>Mar is ionnta súd do chuir mé spéis.</span></p>
<lb n="1550"/>
<lb n="1551"/><p><span>Tuig súd a dhuine shláin</span>
<lb n="1552"/><span>Cuir i gcás go bhfuil tu tréan,</span>
<lb n="1553"/><span>Go dtiucfaidh dhuit go mbéidhir mar táim</span>
<lb n="1554"/><span>'S ní bhéidhir mar táir arís go h-éag.</span></p>
<lb n="1555"/>
<lb n="1556"/><p><span>Fuair mise sealad, fear mar chách,</span>
<lb n="1557"/><span>Gur chaith mé an dáta bhí ar mo léas,</span>
<lb n="1558"/><span>Gidh táim anois ar bhruach an bháis</span>
<lb n="1559"/><span>Im' chuailín cnámh gan rith gan léim.</span></p>
<lb n="1560"/>
<lb n="1561"/><p><span>Ar son go raibhe riamh, atá</span>
<lb n="1562"/><span>A' teacht mo dháil, 's ni andhiú ná andhé,</span>
<lb n="1563"/><span>Athrughadh crotha gotha a's gnás,</span>
<lb n="1564"/><span>Galar gránda, a's malairt béis.</span></p>
<lb n="1565"/>
<lb n="1566"/><p><span>Ná séada searca do bhailigh uaim,</span>
<lb n="1567"/><span>N thug mé luach riamh do mo cheard,</span>
<lb n="1568"/><span>Eisteacht, amharc, meamhar, stuaim,</span>
<lb n="1569"/><span>Gluine, lúth, a's oibriughadh lámh.</span></p>
<lb n="1570"/>
<lb n="1571"/><p><span>Tháinig orm, gach le n-uair,</span>
<lb n="1572"/><span>Fuireann truaillighthe ann a n-áit,</span>
<lb n="1573"/><span>Bodhaire, bacaoil, ceataoil, truas,</span>
<lb n="1574"/><span>Uirgeall duairc, a's fuath ar dháimh.</span>
<lb n="1575"/></p>
</div>
<pb n="92"/>
<div><lb n="1576"/><p><span>D'imthigh an t-amharc as mo shúil</span>
<lb n="1577"/><span>D'imthigh an stuaim as mo láimh,</span>
<lb n="1578"/><span>D'imthigh an spreacadh an seasamh lúth,</span>
<lb n="1579"/><span>An smior 's an súgh do bhí ann mo chnáimh.</span></p>
<lb n="1580"/>
<lb n="1581"/><p><span>D'imthigh an lasadh as mo ghruaidh,</span>
<lb n="1582"/><span>Thuit mo ghruag, a's chríon mó bhláth,</span>
<lb n="1583"/><span>Tá mo leaca ar dhath an ghuail,</span>
<lb n="1584"/><span>'S an t-ath-chur suas ni bhfuighfead go bráth.</span></p>
<lb n="1585"/>
<lb n="1586"/><p><span>Sé r'd deir mo bhean, sé r'd deir mo chlann,</span>
<lb n="1587"/><span>Trath bím ag caint, "dún do bhéal,</span>
<lb n="1588"/><span>Má tá tu bodhar ní 'l tu balbh,</span>
<lb n="1589"/><span>'S dá mbeidhtheá marbh budh bheag an sgéal."</span></p>
<lb n="1590"/>
<lb n="1591"/><p><span>Sé deir mo cháirde gaoil a's dáimh</span>
<lb n="1592"/><span>Ni h-é amháin sé deirim féin</span>
<lb n="1593"/><span>Dá mbeith' m'anam ar stáid na ngrás</span>
<lb n="1594"/><span>Go mbudh é m'áit do bheith san gcré</span></p>
<lb n="1595"/>
<lb n="1596"/><p><span>Mo thoil-se a Thighearna le do thoil,</span>
<lb n="1597"/><span>Is mó mo choir 'na mo cháin,</span>
<lb n="1598"/><span>Leig mo phianta ar mo chorp</span>
<lb n="1599"/><span>A's ó gach olc saor m'anam slán.</span></p>
<lb n="1600"/>
<lb n="1601"/><p><span>Sgreadaim ort de ghuith [mhóir] áird</span>
<lb n="1602"/><span>Gidh gur dána an gníomh dam é,</span>
<lb n="1603"/><span>'S a liacht bliadhan mhaith fuair mé slán</span>
<lb n="1604"/><span>'S gan oibriughadh sáimh ar bith im' dhéigh.</span>
<lb n="1605"/></p>
</div>
<pb n="94"/>
<div><lb n="1606"/><p><span>Is truagh mo chor anois thar chách,</span>
<lb n="1607"/><span>Chaith mé an lá 's níor thóg mé an féar,</span>
<lb n="1608"/><span>Fáth mo ghola -'s níor bh'é a thráth</span>
<lb n="1609"/><span>Mo shraith ar lár, dul faoi de 'n ghréin.</span></p>
<lb n="1610"/>
<lb n="1611"/><p><span>A righ tá ar neamh ná h-agair m'uaill,</span>
<lb n="1612"/><span>Acht cuingibh uaim uair mo bháis,</span>
<lb n="1613"/><span>Go n-aclaighidh an aithrighe an sean-chroidhe cruaidh</span>
<lb n="1614"/><span>Faillightheach fuar atá ann mo lár.</span></p>
<lb n="1615"/>
<lb n="1616"/><p><span>Éist mo ghuidhe 's ná stop do chluas,</span>
<lb n="1617"/><span>Acht fliuch mo ghruadh as sruth na ngrás.</span>
<lb n="1618"/><span>Féach ar an bpeacach bocht i nguais,</span>
<lb n="1619"/><span>'S gan fear a thruaighe acht tusa amháin.</span></p>
<lb n="1620"/>
<lb n="1621"/><p><span>Dóchas m'anma as do ghealladh,</span>
<lb n="1622"/><span>Tá mo sheasamh ar do láimh;</span>
<lb n="1623"/><span>'S mó do thrócaire, a bhuidheachas leat-sa,</span>
<lb n="1624"/><span>Ioná cóir peacaidh síl ádhaimh.</span></p>
<lb n="1625"/>
<lb n="1626"/><p><span>Taobhaim leat a righ na bhfeart</span>
<lb n="1627"/><span>Gach uile bheathadh 's gach uile bhás,</span>
<lb n="1628"/><span>Ná féach a thighearna i ndiaigh mo lochd</span>
<lb n="1629"/><span>A's ní bhéidhead bocht ó 'nocht go bráth.</span></p>
<lb n="1630"/>
<lb n="1631"/><p><span>A Íosa d'aith-bheódhaigh, fad ó, cuirp,</span>
<lb n="1632"/><span>'S do naomhaigh an gaduidhe ar uair a bháis,</span>
<lb n="1633"/><span>A Dhé bhí an uair sin a's tá anois ann,</span>
<lb n="1634"/><span>Ni cruas ort mise dhéanamh slán.</span>
<lb n="1635"/></p>
</div>
<pb n="96"/>
<div><lb n="1636"/><p><span>A Íosa céasadh ar an gcrois</span>
<lb n="1637"/><span>D'fulaing tairngidhe, cos a's lámh,</span>
<lb n="1638"/><span>Iompuigh liom, a's iompóchad leat,</span>
<lb n="1639"/><span>'S nár iompuighead uait arís go bráth!</span></p>
<lb n="1640"/>
<lb n="1641"/><p><span>A righ na righ a righ na cruinne.</span>
<lb n="1642"/><span>A righ do bhí, do bhéidheas, 's atá,</span>
<lb n="1643"/><span>Go maithir dúinn-ne agus d'á bhfuil uile,</span>
<lb n="1644"/><span>Gabh do ghuidhe, a righ na ngrás.</span>
<lb n="1645"/><span>Atá an chómhairle seo, "memorare novissima tua et</span>
<lb n="1646"/><span>in aeternum non peccabis," an-choitchionn ameasg na</span>
<lb n="1647"/><span>ndaoine, agus is iomdha caoi atá aca le n-a chur i</span>
<lb n="1648"/><span>gcéill dúinn, acht ní casadh orm ariamh aon rud cos-</span>
<lb n="1649"/><span>mhúil leis an bpíosa neamh-ghnáthach so leanas, do fuair</span>
<lb n="1650"/><span>mé ó Phróinsias O Conchubhair, nach maireann, do </span>
<lb n="1651"/><span>chualaidh é, adubhairt sé, ó mhnaoi dar bh'ainm Máire</span>
<lb n="1652"/><span>Ní Chathasaigh, as Condae na Gaillimhe, acht níor innis</span>
<lb n="1653"/><span>sé dham cia an áit speisialta ar budh as í.  Is agallamh</span>
<lb n="1654"/><span>no chómhrádh idir bheirt mhnaoi é, agus is dóigh gur sean-</span>
<lb n="1655"/><span>duine cráibhtheach éigin, no, b'éidir, bráthair bocht de na</span>
<lb n="1656"/><span>bráithreachaibh do bhidheadh ann céad bliadhan ó shoin, do</span>
<lb n="1657"/><span>cheap agus do chum é.  Mar d'innseadh é budh chosmhúil le</span>
<lb n="1658"/><span>píosa beag drama é, acht gur iompuigh an t-agallamh go</span>
<lb n="1659"/><span>sgeuluigheacht ann san deireadh.  Is mé féin do chuir</span>
<lb n="1660"/><span>ainm an chainteóra os cionn ráidhte gach mná aca.  Acht</span>
<lb n="1661"/><span>chuir an bhean d'innis an sgeul ar dtús, i gcéill le n-a</span>
<lb n="1662"/><span>guth agus le n-a teangaidh cia aca do'n dís bhí ag labhairt.</span>
<lb n="1663"/><span>Acht, cor-uair, chuir sí asteach "arsa Máire," no "arsa</span>
<lb n="1664"/><span>Síghile," acht nuair tháinig sin asteach d'fhágas amach é.</span>
<lb n="1665"/></p>
</div>
<pb n="98"/>
<div><lb n="1666"/><p><span>COMHRÁDH IDIR BHEIRT SHEAN MHNAOI.</span></p>
<lb n="1667"/>
<lb n="1668"/><p><span>Máire.</span>
<lb n="1669"/><span>Céad fáilte rómhad, a Shíghile, is leigheas do shúilibh</span>
<lb n="1670"/><span>nimhneacha d'fheiceál [d'fheicsint], suidh síos agus leig do</span>
<lb n="1671"/><span>sgith, agus innis do sgeul.</span></p>
<lb n="1672"/>
<lb n="1673"/><p><span>Síghile</span>
<lb n="1674"/><span>Maiseadh! ní'l aon sgeul agam, ní sgeulta atá ag</span>
<lb n="1675"/><span>cur imnidhe orm.</span></p>
<lb n="1676"/>
<lb n="1677"/><p><span>Máire.</span>
<lb n="1678"/><span>Ara! cad tá ag cur imnidhe ort? Stóca ['s dóigh]</span>
<lb n="1679"/><span>ní'l tú breóidhte!</span></p>
<lb n="1680"/>
<lb n="1681"/><p><span>Síghile.</span>
<lb n="1682"/><span>Ní'l mé breóidhte, buidheachas le Dia agus le n-a</span>
<lb n="1683"/><span>Mháthair Bheannuighthe, Acht bím ag cuimhniughadh ar na</span>
<lb n="1684"/><span>ceithre críochaibh déigheannacha, ar an mbás agus ar an</span>
<lb n="1685"/><span>mbreitheamhnas, ar ifrionn agus ar fhlaitheas, mar tá 's</span>
<lb n="1686"/><span>agam nach mbéidh mé mórán níos fuide [faide] ar an</span>
<lb n="1687"/><span>tsaoghal brónach so, acht ni miste liom dá mbeidhinn</span>
<lb n="1688"/><span>d'á fhágbháil amárach.</span></p>
<lb n="1689"/>
<lb n="1690"/><p><span>Máire.</span>
<lb n="1691"/><span>Ní thagann mí-chéill -ar bith de'n tsórt sin ann mo</span>
<lb n="1692"/><span>cheann-sa, agus tá mise níos sine 'ná thusa; ní'l mé</span>
<lb n="1693"/><span>tuirseach de'n tsaoghal so fós.  Tá eólus agam ar an</span>
<lb n="1694"/><span>domhan so, agus ní'l eólus ar bith agam ar an domhan</span>
<lb n="1695"/><span>eile.  Ni tháinig aon duine ar ais ariamh le h-innseacht</span>
<lb n="1696"/><span>dam d'á thaoibh.  Béidh mé i n-am go leór [ag] cuimh-</span>
<lb n="1697"/><span>niughadh ar an mbás nuair thiucfas sé.  Agus rud eile</span>
<lb n="1698"/><span>- ni chreidim gur chruthaigh Dia aon duine le n-a los-</span>
<lb n="1699"/><span>gadh i n-ifrionn go síorruidhe.</span>
<lb n="1700"/></p>
</div>
<pb n="100"/>
<div><lb n="1701"/><p><span>Síghile.</span>
<lb n="1702"/><span>Tá tú dul amúgh', a Mháire.  An raibh tú ag Aifrionn</span>
<lb n="1703"/><span>an Dómhnach so chuaidh thart?</span></p>
<lb n="1704"/>
<lb n="1705"/><p><span>Máire.</span>
<lb n="1706"/><span>Go deimhin ni rabhas! Bhí mé ag deunamh ruid budh</span>
<lb n="1707"/><span>thairbhighe; ag tabhairt aire do mo chuid cearc do bhí</span>
<lb n="1708"/><span>mé, le n-a gcongbháil ó bhreith amuigh, no ní bheidheadh</span>
<lb n="1709"/><span>luach gráinne tae no snaoisín agam ar feadh na seacht-</span>
<lb n="1710"/><span>mhaine.  Ni thiúbhradh an bolgán-béiceach, an t-Athair</span>
<lb n="1711"/><span>Brian, pighin dam, dá gcongbhóchadh sé mé ó chrochadh.</span>
<lb n="1712"/><span>Ní'l ann acht santachán suarach.  Bí storc beag muice</span>
<lb n="1713"/><span>agam an Nodlag so chuaidh thart, agus d'iarr sé orm í</span>
<lb n="1714"/><span>dhíol, le sgilling do thabhairt dó lá Nodlag; agus mar</span>
<lb n="1715"/><span>nach ndearna me sin, gháir sé m'ainm amach an Dómhnach</span>
<lb n="1716"/><span>na dhiaigh sin ann san teach-pobail.  Ní'l sé sásta le biadh</span>
<lb n="1717"/><span>maith, le coirce d'á chapall, le ór agus le airgead ann </span>
<lb n="1718"/><span>a phóca; mar dubhairt mé go minic, ni fheicim aon cheird</span>
<lb n="1719"/><span>chomh maith le ceird shagairt; feuch an t-éadach breágh</span>
<lb n="1720"/><span>oibre chaitheann siad, agus daoine bochta d'á shaothrughadh</span>
<lb n="1721"/><span>go cruaidh dhóibh.</span></p>
<lb n="1722"/>
<lb n="1723"/><p><span>Síghile.</span>
<lb n="1724"/><span>Tá iongantas mór orm faoi do chómhrádh.  Is mór</span>
<lb n="1725"/><span>do mhí-chreideamh! Tá iongantas orm go laibheórthá</span>
<lb n="1726"/><span>chomh mi-mhódhamhail sin faoi an Athair Brian, agus</span>
<lb n="1727"/><span>dá mbeidhtheá ag fághail bháis amárach cia bhéarfadh</span>
<lb n="1728"/><span>absolóid duit acht an t-Athair céadna?"</span></p>
<lb n="1729"/>
<lb n="1730"/><p><span>Maire.</span>
<lb n="1731"/><span>Ara! bí do thost, a Shíghile, ni chasfadh An t-Athair</span>
<lb n="1732"/><span>Brian a shál, duit-se ná damh-sa, gan tuarasdal, dá</span>
<lb n="1733"/><span>mbeidheadh fhios aige go gcongbhóchadh sé as ifrionn</span>
<lb n="1734"/><span>sinn.</span>
<lb n="1735"/></p>
</div>
<pb n="102"/>
<div><lb n="1736"/><p><span>Síghile.</span>
<lb n="1737"/><span>Crois Críost orrainn! níor shaoileas go mbudh bean</span>
<lb n="1738"/><span>de'n tsórt sin thú.  An ndeachaidh tú chum faoistine</span>
<lb n="1739"/><span>ariamh?</span></p>
<lb n="1740"/>
<lb n="1741"/><p><span>Máire.</span>
<lb n="1742"/><span>Chuadhas, an lá pósadh mé, acht níor chrom mé mo</span>
<lb n="1743"/><span>ghlún faoi, ó shoin ná roimhe.</span></p>
<lb n="1744"/>
<lb n="1745"/><p><span>Síghile.</span>
<lb n="1746"/><span>Ní'l mórán le déanamh agad anois, agus budh chóir</span>
<lb n="1747"/><span>dhuit cuimhniughadh ar d'anam bocht.</span></p>
<lb n="1748"/>
<lb n="1749"/><p><span>Máire.</span>
<lb n="1750"/><span>Ní chongbhóchadh sé sin na cearca ó bhreith amuigh,</span>
<lb n="1751"/><span>agus dá dtéidhinn le faoisidin do dhéanamh leis an</span>
<lb n="1752"/><span>Athair Brian, i n-áit absolóide is maslughadh do gheobh-</span>
<lb n="1753"/><span>ainn uaidh, muna mbeidheadh leath-chróin agam ar bhárr</span>
<lb n="1754"/><span>mo mhéar le tabhairt dó.</span></p>
<lb n="1755"/>
<lb n="1756"/><p><span>Síghile.</span>
<lb n="1757"/><span>Ní'l an t-Athair Brian chomh h-olc agus deir tu.  Tá</span>
<lb n="1758"/><span>mé le dul ann [chum] a thighe an trathnóna so le uibheach-</span>
<lb n="1759"/><span>aibh úra agus le prionsa ime.  Laibheóraidh me leis do</span>
<lb n="1760"/><span>thaoibh-se, má thugann tu an cead dam.</span></p>
<lb n="1761"/>
<lb n="1762"/><p><span>Máire.</span>
<lb n="1763"/><span>Ná cuir an trioblóid ort féin mo thaoibh-se, mar</span>
<lb n="1764"/><span>ní'l mise dul anaice leis an Athair Brian.  Nuair</span>
<lb n="1765"/><span>bhéidheas mise ar leabaidh mo bháis tiucfaidh seisean</span>
<lb n="1766"/><span>chugam-sa.</span></p>
<lb n="1767"/>
<lb n="1768"/><p><span>Síghile.</span>
<lb n="1769"/><span>Agus cá fhios duit nach bás obann do gheobhthá, agus</span>
<lb n="1770"/><span>créad thiucfadh ort dá bhfuighfheá bás gan sagart?</span>
<lb n="1771"/></p>
</div>
<pb n="104"/>
<div><lb n="1772"/><p><span>Máire.</span>
<lb n="1773"/><span>Agus nach mbeidhinn chomh maith leis na míltibh do </span>
<lb n="1774"/><span>fuair bás gan sagart ar bith? Ni'l morán dóchuis</span>
<lb n="1775"/><span>agam as na sagartaibh.  Peacaigh atá ionnta-san uile,</span>
<lb n="1776"/><span>is mar támaoid féin, iad, go díreach.  Sé mo thuairm-</span>
<lb n="1777"/><span>se nach bhfuil i gcreideamh acht caint.  An gcualaidh</span>
<lb n="1778"/><span>tu ariamh trácht ar Pháidín Críona.</span></p>
<lb n="1779"/>
<lb n="1780"/><p><span>Síghile.</span>
<lb n="1781"/><span>Chualaidh mé go minic.</span></p>
<lb n="1782"/>
<lb n="1783"/><p><span>Máire.</span>
<lb n="1784"/><span>Maith go leór, acht an gcualaidh tu ariamh a thuairm</span>
<lb n="1785"/><span>ar chreideamh?</span></p>
<lb n="1786"/>
<lb n="1787"/><p><span>Síghile.</span>
<lb n="1788"/><span>Go deimhin níor chualas, acht innis dam é, má sé do</span>
<lb n="1789"/><span>thoil é.</span></p>
<lb n="1790"/>
<lb n="1791"/><p><span>Máire.</span>
<lb n="1792"/><span>Maiseadh innseóchad.  Bhí triúr oifigeach 'na gcómh-</span>
<lb n="1793"/><span>nuidhe i n-aon tigh, agus bhí Páidín Críona 'na shearbh-</span>
<lb n="1794"/><span>fóghanta aca.  Ni raibh aon bheirt aca de'n chreideamh</span>
<lb n="1795"/><span>céadna, agus bhídheadh achrann eatorra go minic, agus</span>
<lb n="1796"/><span>h-uile fhear aca ag rádh go mbudh é a chreideamh féin</span>
<lb n="1797"/><span>an creideamh do b'fhearr.  Aon lá amháin dubhairt</span>
<lb n="1798"/><span>fear aca, "Fágfamaoid ag Páidín Críona é cia againn</span>
<lb n="1799"/><span>a bhfuil an creideamh is fearr aige." "Támaoid</span>
<lb n="1800"/><span>sásta," ars an bheirt eile.  Ghlaodh siad asteach ar</span>
<lb n="1801"/><span>Pháidín agus dubhairt fear aca, "A Pháidín, is</span>
<lb n="1802"/><span>Catoilceach mise créad thárlóchas dam i ndiaigh mo bháis"?</span></p>
<lb n="1803"/>
<lb n="1804"/><p><span>"Innseóchaidh mé dhuit," ar sa Páidín.  "Cuirfidhear</span>
<lb n="1805"/><span>síos ann san uaigh thú, agus éireóchaidh tú arís, agus</span>
<lb n="1806"/><span>rachaidh tú suas go geata flaitheas.  Tiucfaidh Peadar</span></p>
</div>
<pb n="106"/>
<div><lb n="1807"/><p><span>amach agus fiafróchaidh sé dhíot, "Cia an creideamh ar</span>
<lb n="1808"/><span>de thusa?" Innseóchaidh tú dhó, agus déarfaidh sé,</span>
<lb n="1809"/><span>"Teirigh agus suidh ann san gcoirnéall úd ameasg na</span>
<lb n="1810"/><span>gCatoilceach.""</span></p>
<lb n="1811"/>
<lb n="1812"/><p><span>"Is Protestún mise," ar san dara fear, "agus</span>
<lb n="1813"/><span>créad thárlóchas damh-sa andhiaigh mo bháis?"</span></p>
<lb n="1814"/>
<lb n="1815"/><p><span>"Go díreach mar an fear eile, cuirfidhear do shuidhe</span>
<lb n="1816"/><span>i gcoirnéall na bProtestún thu."</span></p>
<lb n="1817"/>
<lb n="1818"/><p><span>"Is Eabhrach mise," ar san triomhadh fear agus</span>
<lb n="1819"/><span>créad thárlóchas damh-sa andiaigh mo bháis.</span></p>
<lb n="1820"/>
<lb n="1821"/><p><span>"Go díreach mar an bheirt eile, cuirfidhear thu do</span>
<lb n="1822"/><span>shuidhe ameasg na n-Eabhrach."</span></p>
<lb n="1823"/>
<lb n="1824"/><p><span>Anois, ni raibh duine ar bith aca, níos fearr 'ná</span>
<lb n="1825"/><span>an duine eile, mar d'fhág Páidin iad; agus ann sin</span>
<lb n="1826"/><span>d'fhiafruigh an Catoilceach de Pháidín, "a Pháidín cad</span>
<lb n="1827"/><span>é do chreideamh-sa?"</span></p>
<lb n="1828"/>
<lb n="1829"/><p><span>"Ní'l creideamh ar bith agam-sa," ar seisean.</span></p>
<lb n="1830"/>
<lb n="1831"/><p><span>"Agus créad thárlóchas duit-se andíaigh do bháis-</span>
<lb n="1832"/><span>se?"</span></p>
<lb n="1833"/>
<lb n="1834"/><p><span>"Innseóchaidh mé sin duit.  Cuirfidhear síos ann </span>
<lb n="1835"/><span>san bpoll mé; éireóchaidh mé arís agus rachaidh mé</span>
<lb n="1836"/><span>suas go geata flaitheas.  Tiucfaidh Peadar agus fiaf-</span>
<lb n="1837"/><span>róchaidh sé "cia 'n creideamh thusa"? Déarfad nach</span>
<lb n="1838"/><span>bhfuil creideamh ar bith agam-sa, agus déarfaidh Pea-</span>
<lb n="1839"/><span>dar ann sin, "tar asteach, agus suidh no siúbhail, i </span>
<lb n="1840"/><span>n-áit ar bith is toil leat"."</span></p>
<lb n="1841"/>
<lb n="1842"/><p><span>Anois a Shíghile nach bhfeiceann tu go raibh an té</span></p>
</div>
<pb n="108"/>
<div><lb n="1843"/><p><span>nach raibh aon chreideamh ar bith aige níos fearr 'na</span>
<lb n="1844"/><span>na daoine a raibh creideamh aca.  Bhí gach aon díobhtha</span>
<lb n="1845"/><span>[díobh] sin ceangailte do choirnéall a chreidimh féin,</span>
<lb n="1846"/><span>acht d'fhéad Páidín dul ann a rogha áite, agus béidh</span>
<lb n="1847"/><span>mise mar an gcéadna!"</span></p>
<lb n="1848"/>
<lb n="1849"/><p><span>Síghile.</span>
<lb n="1850"/><span>Go bhfóiridh Dia ort a Mháire, tá faitchios orm go</span>
<lb n="1851"/><span>bhfuil tamall fada roimh d'anam bocht san bPur-</span>
<lb n="1852"/><span>gadóir.</span></p>
<lb n="1853"/>
<lb n="1854"/><p><span>Máire.</span>
<lb n="1855"/><span>Bhíodh ciall agad a Shíghile, rachaidh mé tríd an bpur-</span>
<lb n="1856"/><span>gadóir chomh tapa le teinntreach tre sgeach spíonáin.</span></p>
<lb n="1857"/>
<lb n="1858"/><p><span>Sighile.</span>
<lb n="1859"/><span>Níl aon mhaith ag caint leat, ná bheith tabhairt cómh-</span>
<lb n="1860"/><span>airle dhuit.  Fágfaidh mé annsin thú.</span></p>
<lb n="1861"/>
<lb n="1862"/><p><span>Nuair bhí Síghile dul amach leig Máire sgread do </span>
<lb n="1863"/><span>cluinneadh míle ar gach taoibh dí.  Thionntaigh Síghile,</span>
<lb n="1864"/><span>agus chonnairc sí Máire i lár lasrach teine.  Rith</span>
<lb n="1865"/><span>Sighile chomh luath agus bhí innti go teach an athar</span>
<lb n="1866"/><span>Brian, agus d'fhill sí leis ag rith go teach Mháire, acht</span>
<lb n="1867"/><span>mo bhrón! bhí an teach dóighte go talamh, agus bhí</span>
<lb n="1868"/><span>Máire dóighte leis; agus tá eagla orm go raibh an</span>
<lb n="1869"/><span>t-anam bocht caillte.</span></p>
<lb n="1870"/>
<lb n="1871"/><p><span>Is neamh-ghnáthach píosa do bheith inniste mar an</span>
<lb n="1872"/><span>t-agallamh shuas, acht ag so agallamh beag eile mar é,</span>
<lb n="1873"/><span>do chualas ó'n bhfear céadna.  Budh le n-a ghuth do</span>
<lb n="1874"/><span>thaisbeán an sgeultóir do'n lucht éisteachta cia aca</span>
<lb n="1875"/><span>de'n bheirt bhí ag labhairt leis an bhfear eile.  Ar an</span></p>
</div>
<pb n="110"/>
<div><lb n="1876"/><p><span>ádhbhar sin cuirim ainm an chainteóra os cionn cainte</span>
<lb n="1877"/><span>gach aoin aca.</span></p>
<lb n="1878"/>
<lb n="1879"/><p><span>AN MINISTÉIR AGUS AN GASÚN.</span></p>
<lb n="1880"/>
<lb n="1881"/><p><span>Aon lá amháin do bhí gasún beag bocht ar thaoibh an</span>
<lb n="1882"/><span>bhóthair agus é ag tabhairt aire do shean-chráin mhuice</span>
<lb n="1883"/><span>agus ál banbh léi.  Tháinig ministéir an bealach, agus</span>
<lb n="1884"/><span>é ag marcuigheacht ar a chapall breágh, agus dubhairt</span>
<lb n="1885"/><span>sé leis an ngasún, "Cia an áit a dtugann an bóthar</span>
<lb n="1886"/><span>so thu?"</span></p>
<lb n="1887"/>
<lb n="1888"/><p><span>[Gasún.]</span>
<lb n="1889"/><span>Tá mé ann so le coicídheas agus ni thug sé i n-áit</span>
<lb n="1890"/><span>ar bith go fóil mé.</span></p>
<lb n="1891"/>
<lb n="1892"/><p><span>[Ministéir.]</span>
<lb n="1893"/><span>Nach glic an buachaill beag thu! cia leis na muca</span>
<lb n="1894"/><span>beaga?</span></p>
<lb n="1895"/>
<lb n="1896"/><p><span>[Gasún.]</span>
<lb n="1897"/><span>Leis an tsean-chráin.</span></p>
<lb n="1898"/>
<lb n="1899"/><p><span>[Ministéir.]</span>
<lb n="1900"/><span>Tá 's agam sin, acht tá mé ag fiafruighe cia h-é</span>
<lb n="1901"/><span>máighistir na mbanbh?</span></p>
<lb n="1902"/>
<lb n="1903"/><p><span>[Gasún.]</span>
<lb n="1904"/><span>An diabhal beag dubh-agus-bán sin a fheiceas tu ag</span>
<lb n="1905"/><span>tochailt, thig leisean an t-iomlán aca a bhualadh.</span></p>
<lb n="1906"/>
<lb n="1907"/><p><span>[Ministéir.]</span>
<lb n="1908"/><span>Ni h-é sin atá me [ag] fiafruighe dhíot chor ar bith,</span>
<lb n="1909"/><span>acht cia h-é do mháighistir-se?</span></p>
<lb n="1910"/>
<lb n="1911"/><p><span>[Gasún.]</span>
<lb n="1912"/><span>Fear-chéile mo mhaighistreasa, fear chomh maith agus</span>
<lb n="1913"/><span>gheobhthá as so go dtí é féin.</span>
<lb n="1914"/></p>
</div>
<pb n="112"/>
<div><lb n="1915"/><p><span>[Ministéir.]</span>
<lb n="1916"/><span>Ni thuigeann tu mé go fóil.  Cia h-í do mháighis-</span>
<lb n="1917"/><span>treas? B'éidir go dtuigeann tu sin!</span></p>
<lb n="1918"/>
<lb n="1919"/><p><span>[Gasún.]</span>
<lb n="1920"/><span>Tuigim go maith.  'Sí bean mo mháighistir í.  Tá 's</span>
<lb n="1921"/><span>ag h-uile dhuine sin!</span></p>
<lb n="1922"/>
<lb n="1923"/><p><span>[Ministéir.]</span>
<lb n="1924"/><span>Is glic an buachaill beag thu, agus tá sé chomh maith</span>
<lb n="1925"/><span>dham leigean duit, acht innis dam bhfuil fhios agad cá</span>
<lb n="1926"/><span>bhfuil Pádraig O Dómhnaill 'na chómhnuidhe?</span></p>
<lb n="1927"/>
<lb n="1928"/><p><span>[Gasún.]</span>
<lb n="1929"/><span>Tá go deimhin.  Lean an bóthar so go dtiucfaidh tu</span>
<lb n="1930"/><span>go bóithrín ar thaoibh do lámh-ordóige.  Ann sin lean</span>
<lb n="1931"/><span>do shrón, agus má théidheann tu amúgh', bris an treóir.</span></p>
<lb n="1932"/>
<lb n="1933"/><p><span>[Ministéir.]</span>
<lb n="1934"/><span>Go deimhin is apuidh an buachaill thu! Cia an cheird</span>
<lb n="1935"/><span>bhéidheas agad-sa nuair bhéidheas tu níos sine?</span></p>
<lb n="1936"/>
<lb n="1937"/><p><span>[Gasún.]</span>
<lb n="1938"/><span>Maor muice.  Nach bhfeiceann tu go bhfuil mé</span>
<lb n="1939"/><span>ag cur mo théarma asteach.  Cad é do cheird féin.</span></p>
<lb n="1940"/>
<lb n="1941"/><p><span>[Ministéir.]</span>
<lb n="1942"/><span>Deagh-cheird! bídhim ag taisbeant cia h-é an bealach</span>
<lb n="1943"/><span>go flaitheas do na daoinibh.</span></p>
<lb n="1944"/>
<lb n="1945"/><p><span>[Gasún.]</span>
<lb n="1946"/><span>Óra! nach bréagach thu! Ni thig leat-sa an bealach</span>
<lb n="1947"/><span>thaisbeánt go h-áit ar bith.  Ní'l eólas agad ar an</span>
<lb n="1948"/></p>
</div>
<pb n="114"/>
<div><lb n="1949"/><p><span>mbóthar go dti teach Phádraig, fear a bhfuil aithne</span>
<lb n="1950"/><span>ag beag agus mór ann san tír air, agus is cinnte mé</span>
<lb n="1951"/><span>nach bhfuil eólas agad ar an mbóthar go flaitheas!</span></p>
<lb n="1952"/>
<lb n="1953"/><p><span>[Ministéir.]</span>
<lb n="1954"/><span>Tá mé buailte.  Seó dhuit leath-chróin ar son do</span>
<lb n="1955"/><span>ghliocais, agus nuair thiucfas mé arís geobhaidh tu ceann</span>
<lb n="1956"/><span>eile.</span></p>
<lb n="1957"/>
<lb n="1958"/><p><span>[Gasún.]</span>
<lb n="1959"/><span>Go raibh maith agad.  Is truagh nach dtagann amadán</span>
<lb n="1960"/><span>mar thu an bealach, h-uile lá.</span></p>
<lb n="1961"/>
<lb n="1962"/><p><span>Cuireann an cómhrádh so sgeul eile im' chuimhne do </span>
<lb n="1963"/><span>chualaidh mé i dtaoibh ghasúin i gCondaé Mhuigh Eó.  Rug</span>
<lb n="1964"/><span>sagart ar an ngasún ar an mbóthar agus dubhairt leis,</span></p>
<lb n="1965"/>
<lb n="1966"/><p><span>"Go mbeannuighidh Dia dhuit."</span></p>
<lb n="1967"/>
<lb n="1968"/><p><span>"Go mbeannuighidh an duine céadna dhuit-se," ar </span>
<lb n="1969"/><span>san buachaillín.</span></p>
<lb n="1970"/>
<lb n="1971"/><p><span>"Cé [cá] 'r b' as thu"? ar san sagart.</span></p>
<lb n="1972"/>
<lb n="1973"/><p><span>"As Beul-na-muice," ar san buachaill.</span></p>
<lb n="1974"/>
<lb n="1975"/><p><span>"Cia mhéad Dia ann"? ar san sagart.</span></p>
<lb n="1976"/>
<lb n="1977"/><p><span>"An oiread a's tá ann so," ar san buachaill.</span></p>
<lb n="1978"/>
<lb n="1979"/><p><span>"Saoilim go bhfuil do phaidreacha ann do phóca leat,"</span>
<lb n="1980"/><span>ar san sagart.</span></p>
<lb n="1981"/>
<lb n="1982"/><p><span>"Nois tá do thóin amuigh," ar san buachaill, "diabhal</span>
<lb n="1983"/><span>póca ar bith orm"!</span></p>
<lb n="1984"/>
<lb n="1985"/><p><span>Ag so sórt cómhrádh bhéarsaigheachta do chualaidh mé</span>
<lb n="1986"/><span>ó Phróinsias O Conchúbhair.  Bhí bean ann agus b'ainm</span>
<lb n="1987"/><span>dí Máire Nic Ghiollacáin agus fuair a fear bás.  Thug</span>
<lb n="1988"/><span>siad an Caladh Cátach ar a fear, ni'l fhios agam cia an</span>
<lb n="1989"/><span>fáth, acht creidim gur ionnann "cátach" agus</span></p>
</div>
<pb n="116"/>
<div><lb n="1990"/><p><span>carthanach.  Thosaigh Máire bhocht ag caoineadh a fir mar</span>
<lb n="1991"/><span>leanas.</span></p>
<lb n="1992"/>
<lb n="1993"/><p><span>CAOINEADH AR AN GCALADH CÁTACH.</span></p>
<lb n="1994"/>
<lb n="1995"/><p><span>Och ón, a Chalaidh, creud fath ar sgar tu liom</span>
<lb n="1996"/><span>Agus mé d'fhágbháil i m'aonar ag obair go trom!</span>
<lb n="1997"/><span>Agus a liachta sin bliadhan d'oibrigheamar le chéile</span>
<lb n="1998"/><span>Ag cur agus ag baint agus ag saothrughadh ár mbéile.</span></p>
<lb n="1999"/>
<lb n="2000"/><p><span>Is dóigh go bhfuil tu anois le Íosa Críosta</span>
<lb n="2001"/><span>Aon-Mhac Dé, an Dara pearsa de'n Trionóid rónaomhtha,</span>
<lb n="2002"/><span>Agus mise ar an saoghal brónach go cráidhte claoidhte,</span>
<lb n="2003"/><span>Gan céile, gan cara, gan cabhair, gan aén neach beó de mo ghaol-</span>
<lb n="2004"/><span>taibh.</span></p>
<lb n="2005"/>
<lb n="2006"/><p><span>A Righ ghil na Trócaire, ni iarraim ort aon spás,</span>
<lb n="2007"/><span>Is baintreabhach bhocht mé agus tabhair dham roinn de do ghrás.</span>
<lb n="2008"/><span>Tabhair dham maitheamhnas ann mo pheacaidh' go h-iomlán,</span>
<lb n="2009"/><span>Agus ná leig m'anam bocht imtheacht ar seachrán.</span></p>
<lb n="2010"/>
<lb n="2011"/><p><span>Admhuighim do Dhia do'n Mhac agus do'n Spiorad Naomh,</span>
<lb n="2012"/><span>Nach ndearna mé faoisidin ná fíor-aithrighe riamh,</span>
<lb n="2013"/><span>Níor ghlúnaigh mé i láthair easboig, sagart, ná bráthar,</span>
<lb n="2014"/><span>Agus níor iarr mé eadar-guidhe Mhuire Mháthair.</span></p>
<lb n="2015"/>
<lb n="2016"/><p><span>Acht anois déanfad faoisidin ann so ann do láthair,</span>
<lb n="2017"/><span>Agus iarraim eadar-guidhe ar an Mhaighdin do Mháthair,</span>
<lb n="2018"/><span>Tá mé cionntach anns gach peacadh, beag agus mór,</span>
<lb n="2019"/><span>Agus tá mé úmhal do bheith glanta i dteine Phurgadóir."</span>
<lb n="2020"/></p>
</div>
<pb n="118"/>
<div><lb n="2021"/><p><span>Chom fad agus fhágfas Dia mé ann san ngleann so na ndeór,</span>
<lb n="2022"/><span>Ní sgarfad ó dheunamh urnaighthe agus fíor-aithrighe mhór,</span>
<lb n="2023"/><span>I n-ainm Dé tosócaidh mé go moch ar maidin amárach,</span>
<lb n="2024"/><span>Agus b'éidir andhiaigh mo bháis go mbeidhinn le mo Chaladh Cátach.</span></p>
<lb n="2025"/>
<lb n="2026"/><p><span>[Acht bhí cómharsa ag éisteacht le Máire gan fhios dí.</span>
<lb n="2027"/><span>D'athruigh sé a ghuth agus leig sé air féin gur ab é an</span>
<lb n="2028"/><span>Bás do bhí ag labhairt léi, agus dubhairt sé de ghlór</span>
<lb n="2029"/><span>garbh, gráineamhail]:-</span></p>
<lb n="2030"/>
<lb n="2031"/><p><span>Is mise an bás do tháinig le do shábhail ó'n obair throim</span>
<lb n="2032"/><span>Má tá tu réidh agus úmhal, déan d'údhacht agus bi liom.</span>
<lb n="2033"/><span>Má bhíonn tú ag clamhsán no ag déanamh gearáin, adeirim leat é</span>
<lb n="2034"/><span>Trathnóna amárach bhéidh do chnámha sé troighe faoi an gcré.</span></p>
<lb n="2035"/>
<lb n="2036"/><p><span>[Acht ni raibh Máire chomh réidh le h-imtheacht agus do</span>
<lb n="2037"/><span>leig sí uirri.  Tháinig sgannradh mór uirri nuair shaoil</span>
<lb n="2038"/><span>sí gur bh'éigin dí bás fhághail, agus dubhairt sí.]:</span></p>
<lb n="2039"/>
<lb n="2040"/><p><span>O! ná bíodh deifir ort, acht tabhair 'm aon bhliadhain de spás,</span>
<lb n="2041"/><span>Go ndeunaidh mé aithrighe agus síothchán le Righ Mór na ngrás,</span>
<lb n="2042"/><span>Tá mórán agam le déanamh anocht agus amárach,</span>
<lb n="2043"/><span>Ag gleus sochraid' geanamhail' do m' chéile, an Caladh Cátach.</span></p>
<lb n="2044"/>
<lb n="2045"/><p><span>[D'fhreagair an Cómharsa].</span></p>
<lb n="2046"/>
<lb n="2047"/><p><span>Nach gearr ó chualaidh mé thú ag rádh nach n-iarrfá spás,</span>
<lb n="2048"/><span>Agus d'innis tu go leór bréaga do Righ Mór na ngrás,</span>
<lb n="2049"/><span>Ní bhéidh mórán bróin ná uaignis ort andhiaigh an lá amárach,</span>
<lb n="2050"/><span>Acht ag tóruigheacht fir eile bhéidheas tú andiaigh an chaladh chátach.</span></p>
<lb n="2051"/>
<lb n="2052"/><p><span>Bhí Máire dul d'á fhreagairt, agus í ag fásgadh a</span>
<lb n="2053"/><span>dá láimh le teann-fhaitchios roimh an mbás, mar shaoil sí,</span>
<lb n="2054"/><span>acht níor fhéad an fear eile é féin cheapadh, agus</span>
<lb n="2055"/><span>sgairt sé amach ag gáiridhe, agus chonnairc Máire nach</span>
<lb n="2056"/><span>raibh ann acht duine.</span>
<lb n="2057"/></p>
</div>
<pb n="120"/>
<div><lb n="2058"/><p><span>Tá an oiread de bhrostughadh ann sna h-abhránaibh</span>
<lb n="2059"/><span>diadha agus atá de bhagairt.  Ni ar phiantaibh ifrinn</span>
<lb n="2060"/><span>amháin, acht ar ghlóir na bhflaitheas mar an gcéadna,</span>
<lb n="2061"/><span>tráchtar, ann sna píosaibh atá ameasg na ndaoine.</span>
<lb n="2062"/><span>Ag so rann do chualaidh mé ó shean-fhear i gcondaé na</span>
<lb n="2063"/><span>Gaillimhe.</span></p>
<lb n="2064"/>
<lb n="2065"/><p><span>CROIDHE-BHRÚGHADH.</span></p>
<lb n="2066"/>
<lb n="2067"/><p><span>Croidhe-bhrúghadh dóthchus agus carthanacht,</span>
<lb n="2068"/><span>Súd a chóimhlíonas m' aitheannta,</span>
<lb n="2069"/><span>Déan iad so a's geobhair na geallamhna</span>
<lb n="2070"/><span>Atá le fághail san mbeatha dó-mharbhtha.</span></p>
<lb n="2071"/>
<lb n="2072"/><p><span>I dtaoibh na ngeallamhan féin, agus i dtaoibh an</span>
<lb n="2073"/><span>tsonais atá i ndán do na fíréanachaibh, chualaidh mé</span>
<lb n="2074"/><span>an rann so ó shean-fhear eile ann san gcondaé</span>
<lb n="2075"/><span>céadna.</span></p>
<lb n="2076"/>
<lb n="2077"/><p><span>NI CHUALAIDH CLUAS.</span></p>
<lb n="2078"/>
<lb n="2079"/><p><span>Ni chualaidh cluas, ni fhacaidh rosg,</span>
<lb n="2080"/><span>A's fós níor smuaín croidhe aénne</span>
<lb n="2081"/><span>An t-aoibhneas mór a bheídheas mar stór</span>
<lb n="2082"/><span>Do lucht na h-aithrighe 's na deagh-mhéine.</span></p>
<lb n="2083"/>
<lb n="2084"/><p><span>Ag so sgeul ar dhuine do chonnairc an ghlóir sin,</span>
<lb n="2085"/><span>agus do chaith céad bliadhan innti, amhail agus nach</span>
<lb n="2086"/><span>raibh ann acht cúpla lá.  Do chualaidh mise an sgeul ó</span>
<lb n="2087"/><span>Phróinsias O Conchúbhair, do fuair é ó dhuine dar</span>
<lb n="2088"/><span>bh'ainm 'Liam Mac Dómhnaill ó Bheul-áth-na-muice i</span>
<lb n="2089"/><span>gcondae Mhuigh Eó.  Tá sgeul de'n tsórt so ar an</span>
<lb n="2090"/><span>nidh céadna le fághail ann s gach tír ann san gCríos-</span>
<lb n="2091"/><span>tuigheacht, agus is é gan amhras "úghdar agus ádhbhar"</span></p>
</div>
<pb n="122"/>
<div><lb n="2092"/><p><span>ata leó, an bhéarsa sin, quia unus dies apud Dominum</span>
<lb n="2093"/><span>sicut mille anni, et mille anni sicut dies unus .i. go</span>
<lb n="2094"/><span>bhfuil aon lá amháin ag an dTighearna mar mhíle</span>
<lb n="2095"/><span>bliadhan agus míle bliadhan mar aon lá amháin.</span></p>
<lb n="2096"/>
<lb n="2097"/><p><span>Ni miste dhúinn an cur-síos Gaedhealach atá ar an</span>
<lb n="2098"/><span>sgeul do thabhairt ann so.</span></p>
<lb n="2099"/>
<lb n="2100"/><p><span>AN MAC-LÉIGHIN D'FHÁG AN COLÁISTE.</span></p>
<lb n="2101"/>
<lb n="2102"/><p><span>Tháinig dream de dhaoinibh óga ó chondaé na Gaillimhe</span>
<lb n="2103"/><span>go coláiste mór ag fóghluim agus ag fághail oideacais,</span>
<lb n="2104"/><span>le bheith na sagartaibh.  Chualaidh mé ainm an choláiste</span>
<lb n="2105"/><span>go minic ó mo mháthair, acht ni chuimhnighim air.  Ni Magh</span>
<lb n="2106"/><span>Nuadhat do bhí ann.  Bhí fear aca so dar bh'ainm</span>
<lb n="2107"/><span>Pádraig O Floinn.  Mac sgolóige saidhbhre do bhí ann.</span>
<lb n="2108"/><span>Budh mhian le na athair agus le n-a mháthair sagart do </span>
<lb n="2109"/><span>dhéanamh dé.  Budh bhuachaill deas caoimheamhail é.  Ni</span>
<lb n="2110"/><span>théidheadh sé ag rinnce leis na buachaillibh eile ann san</span>
<lb n="2111"/><span>trathnóna acht budh ghnáth leis dul amach le clap-sholus</span>
<lb n="2112"/><span>an laé, agus bhidheadh sé ag siúbhal leis féin suas 's</span>
<lb n="2113"/><span>anuas, faoi sgáile na gcrann mór do bhí timchioll an</span>
<lb n="2114"/><span>choláiste, agus d'fhanadh sé ann sin ag smuaíneamh</span>
<lb n="2115"/><span>agus ag meabhrughadh leis féin go dtuicfadh duine éigin</span>
<lb n="2116"/><span>le n-a thabhairt asteach chum a sheomra.</span></p>
<lb n="2117"/>
<lb n="2118"/><p><span>Aon trathnóna amháin, i mí na Bealtaine, chuaidh sé</span>
<lb n="2119"/><span>amach mar budh ghnáthach leis, agus bhí sé [ag] spais-</span>
<lb n="2120"/><span>deóracht faoi na crainn [crannaibh] nuair chualaidh sé</span>
<lb n="2121"/><span>ceól binn.  Tháinig dorchadus no sórt daille ar a</span>
<lb n="2122"/><span>shúilibh, agus nuair fuair se amharc arís chonnairc sé</span></p>
</div>
<pb n="124"/>
<div><lb n="2123"/><p><span>balla mór árd ar gach taoibh dé, agus bóthar lonnrach</span>
<lb n="2124"/><span>amach roimhe.  Bhí na fir-ceóil ar an mbóthar agus iad</span>
<lb n="2125"/><span>ag seinm go binn, agus chualaidh sé guth ag rádh, "tarr</span>
<lb n="2126"/><span>linn go tír na sógh agus na suaimhneas." D'fheuch sé</span>
<lb n="2127"/><span>taobh shiar dhé agus chonnairc sé balla mór árd ar a</span>
<lb n="2128"/><span>chúl agus ar gach taoibh dé, agus níor fhéad sé filleadh ar</span>
<lb n="2129"/><span>ais thar an mballa, cidh go raibh mian aige filleadh.</span>
<lb n="2130"/><span>D'imthigh sé ar aghaidh ann sin andhiaigh an cheóil.  Ni</span>
<lb n="2131"/><span>raibh fhios aige cá fhada shiúbhail sé, acht bhí an balla</span>
<lb n="2132"/><span>mór ard i gcómhnuidhe ar gach taoibh dé agus 'na</span>
<lb n="2133"/><span>dhiaigh.</span></p>
<lb n="2134"/>
<lb n="2135"/><p><span>Bhí sé ag imtheacht agus ag sír-imtheacht go dtan-</span>
<lb n="2136"/><span>gadar go h-abhainn mhóir, agus uisge innti chomh dearg</span>
<lb n="2137"/><span>le fuil.  Tháinig iongantas air ann sin, agus eagla mhór.</span>
<lb n="2138"/><span>Acht shiúbhladar na fir-ceóil thar an abhainn gan a</span>
<lb n="2139"/><span>gcosa do fhliuchadh, agus lean Pádraig O Floinn iad</span>
<lb n="2140"/><span>gan a chosa féin do fhliuchadh.  Shaoil sé, i dtosach, go</span>
<lb n="2141"/><span>mbudh shluagh-sidhe na fir-ceóil, agus shaoil sé ann </span>
<lb n="2142"/><span>sin go bhfuair sé bás agus go mbudh shluagh aingeal do </span>
<lb n="2143"/><span>bhí ann do bhí d'á thabhairt go flaitheas.</span></p>
<lb n="2144"/>
<lb n="2145"/><p><span>Thuit na ballaidh uatha ann sin, ar gach taoibh, agus</span>
<lb n="2146"/><span>thángadar go machaire mór leathan.  Bhí siad ag imtheacht</span>
<lb n="2147"/><span>agus ag sír-imtheacht ann sin, go dtangadar go cais-</span>
<lb n="2148"/><span>leán breágh do bhí i lár an Mhachaire.  Chuaidh na fir-</span>
<lb n="2149"/><span>ceoil asteach ann, agus d'fhan Pádraig O Floinn</span>
<lb n="2150"/><span>amuigh.  Níor bhfada go dtáinig uachtarán na bhfear</span>
<lb n="2151"/><span>ceóil amach chuige agus thug asteach go seomra áluinn</span>
<lb n="2152"/><span>é.  Níor labhair sé focal, agus níor chualaidh Pádraig</span>
<lb n="2153"/><span>O Floinn aon fhocal amháin chomh fada agus bhí sé ann.</span></p>
<lb n="2154"/>
<lb n="2155"/><p><span>Ni raibh aon oidhche ann san áit sin, acht solus laé</span></p>
</div>
<pb n="126"/>
<div><lb n="2156"/><p><span>ar fad.  Níor ith agus níor ól sé aon nidh, agus ni</span>
<lb n="2157"/><span>fhacaidh sé aon duine ann ag ithe ná ag ól, agus níor</span>
<lb n="2158"/><span>stop an ceól.  H-uile leath-uair, mar shaoil sé, do </span>
<lb n="2159"/><span>chluineadh sé clog, mar bheidheadh clog teampoill, d'á</span>
<lb n="2160"/><span>bhualadh, acht ni fhacaidh sé an clog, agus níor fheud</span>
<lb n="2161"/><span>sé a fheiceál i n-áit ar bith.</span></p>
<lb n="2162"/>
<lb n="2163"/><p><span>Nuair théidheadh na fir-ceóil amach ann san machaire,</span>
<lb n="2164"/><span>i láthair an chaisleáin, do thigeadh treibh de gach uile</span>
<lb n="2165"/><span>shórt d'éanachaibh ann san spéir ag seinm an cheóil budh</span>
<lb n="2166"/><span>bhinne dá'r chualaidh cluas ariamh.  Is minic adubhairt</span>
<lb n="2167"/><span>Pádraig O Floinn leis féin "is cinnte go bhfuil mé</span>
<lb n="2168"/><span>ann san bhflaitheas, acht nach aisteach é nach bhfuil</span>
<lb n="2169"/><span>cuimhne agam ar thinneas ná ar bhás ná ar bhreitheamhnas,</span>
<lb n="2170"/><span>agus nach bhfacaidh mé Dia ná a mháthair bheannuighthe</span>
<lb n="2171"/><span>mar atá geallta dhúinn."</span></p>
<lb n="2172"/>
<lb n="2173"/><p><span>Ní raibh fhios ag Pádraig O Floinn cá fhad bhí sé ann </span>
<lb n="2174"/><span>san áit aoibhinn sin.  Shaoil sé nach raibh sé innti acht</span>
<lb n="2175"/><span>tamaillín gearr acht bhí sé innti bliadhain agus céad.</span></p>
<lb n="2176"/>
<lb n="2177"/><p><span>Aon lá amháin bhí na fir-ceóil amuigh anns an bpáirc</span>
<lb n="2178"/><span>agus bhí seisean ag éisteacht leó, nuair tháinig an</span>
<lb n="2179"/><span>t-uachtarán chuige.  Do thug sé amach é, agus chuir sé</span>
<lb n="2180"/><span>é taobh-shiar de na fir-ceóil.  D'imthigheadar ar siúbhal,</span>
<lb n="2181"/><span>agus ni raibh stop ná stad aca go dtángadar chum</span>
<lb n="2182"/><span>na h-aibhne do bhí chomh dearg le fuil.  Chuadar</span>
<lb n="2183"/><span>trasna sin gan fliuchadh boinn, agus d'imthigheadar ar</span></p>
</div>
<pb n="127"/>
<div><lb n="2184"/><p><span>Da cluindis for eoin gin acht</span>
<lb n="2185"/><span>In coicedal caemh comhnart,</span>
<lb n="2186"/><span>adbeldais uili, mór in mod,</span>
<lb n="2187"/><span>Ar eistecht re n-airfidiud.</span></p>
</div>
<pb n="128"/>
<div><lb n="2188"/><p><span>aghaidh go dtángadar chum na páirce i ngar do'n</span>
<lb n="2189"/><span>choláiste, an áit a bhfuaradar é i dtosach.  Ann sin</span>
<lb n="2190"/><span>d'imthigheadar as a amharc mar cheó.</span></p>
<lb n="2191"/>
<lb n="2192"/><p><span>D'fheuch sé thairis, agus d'aithin sé an coláiste, acht</span>
<lb n="2193"/><span>shaoil sé go raibh na crainn níos áirde agus go raibh</span>
<lb n="2194"/><span>athrughadh éigin ann san gcoláiste féin.  Chuaidh sé</span>
<lb n="2195"/><span>asteach ann, ann sin, acht níor aithin sé aon duine do</span>
<lb n="2196"/><span>casadh air agus níor aithin aon duine eisean.</span></p>
<lb n="2197"/>
<lb n="2198"/><p><span>Tháinig uachtarán an cholaiste chuige ann sin, agus</span>
<lb n="2199"/><span>dubhairt leis, "ca'r b' as thu a mhic, no cad é 'n t-ainm</span>
<lb n="2200"/><span>atá ort?"</span></p>
<lb n="2201"/>
<lb n="2202"/><p><span>"Pádraig O Floinn as chondaé na Gaillimhe mé," ar</span>
<lb n="2203"/><span>seisean.</span></p>
<lb n="2204"/>
<lb n="2205"/><p><span>"Cá fhada ann so thu?" ar san t-uachtarán.</span></p>
<lb n="2206"/>
<lb n="2207"/><p><span>"Tá mé ann so ó chéad lá Mhárta," ar seisean.</span></p>
<lb n="2208"/>
<lb n="2209"/><p><span>"Saoilim go bhfuil tu mi-chéillidhe." ar san t-uach-</span>
<lb n="2210"/><span>tarán, "ní'l aon duine de d'ainm-se ann san gcol-</span>
<lb n="2211"/><span>áiste agus ni raibh le fiche bliadhan, mar tá mise níos</span>
<lb n="2212"/><span>mó na fiche bliadhan ann so."</span></p>
<lb n="2213"/>
<lb n="2214"/><p><span>"Dá mbeidhtheá ann ó rugadh thu, tá mise ann so</span>
<lb n="2215"/><span>ó'n Márt so chuaidh thart, agus thig liom mo sheomra</span>
<lb n="2216"/><span>agus mo leabhra thaisbeánt duit."</span></p>
<lb n="2217"/>
<lb n="2218"/><p><span>Leis sin d'imthigh sé suas an staighre agus an</span>
<lb n="2219"/><span>t-uachtarán 'na dhiaigh.  Chuaidh sé asteach ann a sheomra,</span>
<lb n="2220"/><span>d'fheuch sé thart agus dubhairt, "is é seó mo sheomra-</span>
<lb n="2221"/><span>sa, acht ni h-é sin mo throsgán, agus ni h-iad sin mo</span>
<lb n="2222"/><span>leabhra atá ann." Chonnairc sé sean-bhíobla ar an</span>
<lb n="2223"/><span>mbord, d'fhosgail sé é agus dubhairt sé, "'sé seo mo</span>
<lb n="2224"/><span>bhíobla-sa, thug mo mháthair dham é nuair bhí mé ag</span>
<lb n="2225"/><span>teacht ann so, agus feuch tá m' ainm sgríobhtha ann."</span>
<lb n="2226"/></p>
</div>
<pb n="130"/>
<div><lb n="2227"/><p><span>D'fheuch an t-uachtarán ar an mbíobla agus chomh</span>
<lb n="2228"/><span>cinnte agus tá Dia ann san bhflaitheas bhí ainm</span>
<lb n="2229"/><span>Phádraig Ui Fhloinn sgríobhtha ann, agus an lá de'n mhi</span>
<lb n="2230"/><span>d'fhág sé an baile.</span></p>
<lb n="2231"/>
<lb n="2232"/><p><span>Anois bhí buaidhreadh mór inntinne ar an uachtarán</span>
<lb n="2233"/><span>agus ni raibh fhios aige créad dhéanfadh sé.  Chuir sé</span>
<lb n="2234"/><span>fios ar na máighistribh agus ar na h-oidibh agus d'innis</span>
<lb n="2235"/><span>sé an sgeul dóibh.</span></p>
<lb n="2236"/>
<lb n="2237"/><p><span>"Dar m'fhocal," ar sa sean-shagart do bhí ann,</span>
<lb n="2238"/><span>"chualaidh mé caint nuair bhí mé óg ar mhac-léighinn</span>
<lb n="2239"/><span>d'imthigh as an gcoláiste seó agus ni raibh aon chúntas</span>
<lb n="2240"/><span>air, beó ná marbh, ó shoin.  Chuairtigh na daoine an</span>
<lb n="2241"/><span>abhann agus na poill móna acht ni raibh aon chúntas le</span>
<lb n="2242"/><span>fághail air, agus ni bhfuaradar an corp."</span></p>
<lb n="2243"/>
<lb n="2244"/><p><span>Ghlaodh an t-uachtarán orra, ann sin, leabhar mór do </span>
<lb n="2245"/><span>thabhairt chuige, a raibh ainm gach uile dhuine sgríobhtha</span>
<lb n="2246"/><span>ann, do tháinig chum an choláiste sin ó cuireadh ar bonn</span>
<lb n="2247"/><span>é.  D'fheuch se tríd an leabhar, agus feuch! bhí ainm</span>
<lb n="2248"/><span>Phádraig Ui Fhloinn ann, agus an lá de'n mhí tháinig</span>
<lb n="2249"/><span>sé, agus bhí sé seó sgríobhtha os coinne an anma, gur</span>
<lb n="2250"/><span>imthigh an Pádraig O Floinn sin, a leithéid de lá, agus</span>
<lb n="2251"/><span>nach raibh fhios ag duine ar bith créad thárla dhó.  Anois</span>
<lb n="2252"/><span>bhí sé go díreach bliadhain agus céad, ó'n lá d'imthigh</span>
<lb n="2253"/><span>sé go dti an lá tháinig sé ar ais mar sin.</span></p>
<lb n="2254"/>
<lb n="2255"/><p><span>"Is iongantach agus is ró-iongantach an sgeul é</span>
<lb n="2256"/><span>seó," ar san t-uachtarán, "acht fan, thusa, go socair</span>
<lb n="2257"/><span>ann so a mhic, agus sgríobhfaidh mise chum an easboig."</span>
<lb n="2258"/><span>Rinne sé sin, agus fuair sé cúntas ó'n easbog an</span>
<lb n="2259"/><span>fear do chongbháil go dtiucfadh sé féin.</span></p>
<lb n="2260"/>
<lb n="2261"/><p><span>Faoi cheann seachtmhaine, 'na dhiaigh sin, tháinig an</span></p>
</div>
<pb n="132"/>
<div><lb n="2262"/><p><span>t-easbog, agus chuir sé fios ar Phádraig O Floinn.</span>
<lb n="2263"/><span>Ni raibh aon duine i láthair acht an bheirt amháin.</span>
<lb n="2264"/><span>"Anois a mhic," ar san t-easbog, teirigh ar do ghlúnaibh</span>
<lb n="2265"/><span>agus déan faoisidin mhaith." Ann sin rinne sé gníomh</span>
<lb n="2266"/><span>croidhe-bhrúighte agus thug an t-easbog absolóid dó.</span>
<lb n="2267"/><span>Ar an mball tháinig laige agus trom-chodladh air</span>
<lb n="2268"/><span>agus bhí sé ar feadh trí lá agus trí oidhche mar bheidheadh</span>
<lb n="2269"/><span>duine marbh.  Nuair tháinig sé chuige féin, bhí an t-</span>
<lb n="2270"/><span>easbog agus na sagairt ann a thimchioll.  D'éirigh sé,</span>
<lb n="2271"/><span>chraith é féin, agus d'innis sé a sgeul dóibh, mar tá</span>
<lb n="2272"/><span>sé inniste agam-sa, acht chuir sé iongantas thar bárr</span>
<lb n="2273"/><span>ar h-uile dhuine aca.  "Anois," ar seisean, "tá mé</span>
<lb n="2274"/><span>ann so slán beó, agus déanaidh mar is toil libh."</span></p>
<lb n="2275"/>
<lb n="2276"/><p><span>Rinne an t-easbog agus na sagairt cómhairle le</span>
<lb n="2277"/><span>chéile.  "Is naomhtha an fear thu," ar san t-easbog</span>
<lb n="2278"/><span>ann sin, "agus bhéarfamaoid ord beannuighthe dhuit ar</span>
<lb n="2279"/><span>an mball."</span></p>
<lb n="2280"/>
<lb n="2281"/><p><span>Rinne siad sagart dé ann sin, acht ni túisge bhí ord</span>
<lb n="2282"/><span>beannuighthe tugtha dhó 'ná thuit se marbh ar an altóir,</span>
<lb n="2283"/><span>agus chualadar uile san am céadna an ceól budh</span>
<lb n="2284"/><span>bhinne do cualaidh cluas ariamh os a gcionn ann san</span>
<lb n="2285"/><span>spéir; agus dubhradar uile go mbudh h-iad na</span>
<lb n="2286"/><span>h-aingle do bhí ann, ag iomchar anma an athar O</span>
<lb n="2287"/><span>Floinn suas go Flaitheas leo.</span></p>
<lb n="2288"/>
<lb n="2289"/><p><span>Do bhí na h-Éireannaigh, thar gach náisiún eile, b'éidir,</span>
<lb n="2290"/><span>tugtha do phictiúirí do dhéanamh ann a n-inntinn féin</span>
<lb n="2291"/><span>ar neithibh an tsaoghail eile, ar ghlóir na bhflaitheas agus</span>
<lb n="2292"/><span>ar phiantaibh ifrinn.  Do bhí sin ar a gcumas ó aimsir</span>
<lb n="2293"/><span>Naoimh Fursa anuas, agus tá "Fis Adhamhnáin" 'na</span>
<lb n="2294"/><span>phíosa sár-aithnighthe san Eóraip.  Ni thráchtaim ann so</span></p>
</div>
<pb n="134"/>
<div><lb n="2295"/><p><span>an Dhanté agus ar an gcomaoin fá a raibh sé (no nach</span>
<lb n="2296"/><span>raibh sé) do na h-Éireannaighibh, acht cuirfidh mé síos</span>
<lb n="2297"/><span>taidhbreamh no taisbeántas beag ar bhreitheamhnas</span>
<lb n="2298"/><span>an anma mar chonnairc fear i gCondaé Mhuigh Eó é.</span></p>
<lb n="2299"/>
<lb n="2300"/><p><span>Is minic chualas trácht ar an bpíosa so agus rinne mé</span>
<lb n="2301"/><span>ceithre iarrachta le n-a fhághail, acht theip sin orm, ní</span>
<lb n="2302"/><span>bhfuaireas acht fír-bheagán dé.  Faoi dheireadh do</span>
<lb n="2303"/><span>sgríobh mo chara, an Niallach, an méad so ó bheul mo</span>
<lb n="2304"/><span>charad Micheál Mac Ruaidhrigh, o chondaé Mhuigh Eó.</span>
<lb n="2305"/><span>Is doigh nach bhfuil ann acht blodh, acht, mar sin féin, is</span>
<lb n="2306"/><span>fearr a thabhairt ann so.  Ag so go díreach, focal</span>
<lb n="2307"/><span>ar fhocal, mar do labhair Mac Ui Ruaidhrigh é.</span></p>
<lb n="2308"/>
<lb n="2309"/><p><span>MAC AN MHINISTÉIR.</span></p>
<lb n="2310"/>
<lb n="2311"/><p><span>Bhí cailín Romhánach ar aimsir i dteach ministéir,</span>
<lb n="2312"/><span>agus bhí sí [ag] caitheamh éideadh na Maighdine Muire.</span>
<lb n="2313"/><span>Bhí sí gluasacht aon uair amháin ag dul chum aifrinn,</span>
<lb n="2314"/><span>agus nuair bhí sí d'á nighe féin bhain sí an t-éideadh dhí</span>
<lb n="2315"/><span>agus leag sí i leith-thaobh é.  Tháinig mac an mhinistéir</span>
<lb n="2316"/><span>asteach, agus thosuigh sé ag gábhailleacht(?) anonn 's</span>
<lb n="2317"/><span>anall ar fud an tseomra, agus casadh an t-éideadh</span>
<lb n="2318"/><span>leis.  Rug sé ann a láimh air, agus bhreathnuigh sé go</span>
<lb n="2319"/><span>géar air.  Chuir sé timchioll a mhuinéil é, agus nuair</span>
<lb n="2320"/><span>thionntuigh an cailín thart, chonnairc sí an t-éideadh ar</span>
<lb n="2321"/><span>mhac an mhinistéir, agus d'fhás báinidhe mhór uirri.  Thug</span>
<lb n="2322"/><span>sí coiscéim chum cinn, agus streachail sí an t-éideadh</span>
<lb n="2323"/><span>d'á mhuinéal.  Thosaigh sí 'gá dhíobladh agus 'gá mhas-</span></p>
</div>
<pb n="136"/>
<div><lb n="2324"/><p><span>lughadh.  Dubhairt sí leis nach raibh sé ceart ná foil-</span>
<lb n="2325"/><span>leamhnach, ag fear d'á chreideamh breith ar an éideadh</span>
<lb n="2326"/><span>sin ann a láimh, agus go raibh fuath agus gráin aige</span>
<lb n="2327"/><span>anaghaidh na Maighdine glórmhaire, "agus," ar sise leis,</span>
<lb n="2328"/><span>"ó thárla go rug tu ar an éideadh beannuighthe mur</span>
<lb n="2329"/><span>[muna] dtroisgidh tu an Aoine seo chugainn, i n-éiric</span>
<lb n="2330"/><span>do Pheacaidh, radharc ar dhúthaigh flaitheas, ni fheicfidh tu</span>
<lb n="2331"/><span>go bráth."</span></p>
<lb n="2332"/>
<lb n="2333"/><p><span>Tháinig brón agus dólás mór ar Mhac an mhinistéir,</span>
<lb n="2334"/><span>faoi an díobladh thug an cailín dó, agus dubhairt sé</span>
<lb n="2335"/><span>léi go dtroisgfeadh sé an Aoine.</span></p>
<lb n="2336"/>
<lb n="2337"/><p><span>Bhí go maith agus ni raibh go dona.  Nuair chuaidh mac</span>
<lb n="2338"/><span>an mhinistéir ann a chodladh an oidhche sin, fuair sé taom</span>
<lb n="2339"/><span>tinnis, agus bhí sé go h-an-dona ar maidin, agus</span>
<lb n="2340"/><span>dubhairt sé le n-a mháthair nach leigfeadh sé aon-'ne</span>
<lb n="2341"/><span>faoi ná thairis acht an cailín-aimsire, agus go raibh súil</span>
<lb n="2342"/><span>aige nach mbeidh' sé a bhfad san taom tinnis.</span></p>
<lb n="2343"/>
<lb n="2344"/><p><span>Ni raibh aon-'ne freastal air acht an cailín, mar bhí</span>
<lb n="2345"/><span>rún mór aige an Aoine throsgádh.  Bhí fios maith aige</span>
<lb n="2346"/><span>dá mbeidh' a mháthair [ag] tigheacht asteach ann a sheomra</span>
<lb n="2347"/><span>go gcaithfeadh sé tonnáladh (?) do chaitheamh uaithi, agus</span>
<lb n="2348"/><span>sin é an t-ádhbhar nach leigfeadh sé a mháthair asteach.</span></p>
<lb n="2349"/>
<lb n="2350"/><p><span>Nuair tháinig an Aoine, níor bhlas sé greim ná deoch</span>
<lb n="2351"/><span>ar feadh na h-Aoine.</span></p>
<lb n="2352"/>
<lb n="2353"/><p><span>Ar maidin, Dia Sáthairn, d'fhiafruigh an mháthair de'n</span>
<lb n="2354"/><span>chailín, cia an bhail do bí air.  Dubhairt an cailín léi go</span>
<lb n="2355"/><span>raibh sé ag tigheacht i dtír.  Agus nuair chuaidh an</span>
<lb n="2356"/><span>cailín asteach ar uair a dó-dhéag san lá bhí sé 'na stolp</span></p>
</div>
<pb n="138"/>
<div><lb n="2357"/><p><span>[corpán].  Agus tháinig an-bháthadh mór ar an gcailín,</span>
<lb n="2358"/><span>agus thosaigh sí ag caoineadh.  Chuaidh sí amach agus</span>
<lb n="2359"/><span>d'innis sí do'n mháthair go raibh sé marbh.</span></p>
<lb n="2360"/>
<lb n="2361"/><p><span>Chuaidh an sgeul ó bhéal go béal ann sin, agus dubhairt</span>
<lb n="2362"/><span>ceann le chéile, gur ab í an cailín do mharbh é, agus ni</span>
<lb n="2363"/><span>raibh fhios aca cia an t-an-bhás bhéarfadh siad dí.</span></p>
<lb n="2364"/>
<lb n="2365"/><p><span>Bhí cárnán móna i n-éadan na cisteana, agus</span>
<lb n="2366"/><span>cheangail siad an cailín le slabhradh greamuighte de bhacán</span>
<lb n="2367"/><span>iarainn bhí i mbinn an tighe, agus nuair bheith an cholann</span>
<lb n="2368"/><span>curtha aca, bhí siad le ola agus "gréis" chur ar an móin</span>
<lb n="2369"/><span>agus teine do thabhairt dí, agus an cailín do dhóghadh</span>
<lb n="2370"/><span>agus do losgadh ann.</span></p>
<lb n="2371"/>
<lb n="2372"/><p><span>Ar maidin Dia Luain, nuair chuaidh siad asteach ann </span>
<lb n="2373"/><span>san seomra leis an gcorp do chur san gcómhra, bhí mac</span>
<lb n="2374"/><span>an mhinistéir beó bídhgeamhail ann a leabaidh, agus</span>
<lb n="2375"/><span>d'innis sé dhóibh an taisbeánadh do chonnairc sé.</span></p>
<lb n="2376"/>
<lb n="2377"/><p><span>Chonnairc sé [dubhairt sé] na tri teinte Purgadóra,</span>
<lb n="2378"/><span>maistíní ifrinn, agus an diabhal mór Iúdás, agus</span>
<lb n="2379"/><span>dubhairt sé leó [.i.  le n-a mhuinntir] gur ab í an</span>
<lb n="2380"/><span>Mhaighdean ghlórmhar do shábháil é, agus do fuair a</span>
<lb n="2381"/><span>phárdún dó.  D'iarr sí impidhe ar a h-Aon-Mhac a chur</span>
<lb n="2382"/><span>ar an saoghal arís ag teagasg na ndaoine, agus fuair</span>
<lb n="2383"/><span>sí an impidhe sin dó, agus mur mbeith gur chaith sé</span>
<lb n="2384"/><span>éideadh na Maighdine, móiméid amháin, nuair bhí sé</span>
<lb n="2385"/><span>ar an talamh, ni fheicfeadh sé radharc ar dhúthaigh</span>
<lb n="2386"/><span>flaitheas go bráth; agus sin é [do] shábhail é as fír-</span>
<lb n="2387"/><span>íochtar ifhrinn.</span>
<lb n="2388"/></p>
</div>
<pb n="140"/>
<div><lb n="2389"/><p><span>Chaith sé seacht mbliadhna ar an saoghal ag teagasg</span>
<lb n="2390"/><span>na ndaoine, agus ag innsint dóibh an creideamh ceart.</span>
<lb n="2391"/><span>Agus thionntaigh a mhuirighin uile 'na gCatoileacaibh,</span>
<lb n="2392"/><span>agus is é mac an mhinistéir do chum an dán:-</span></p>
<lb n="2393"/>
<lb n="2394"/><p><span>DÁN MIC AN MHINISTÉIR.</span></p>
<lb n="2395"/>
<lb n="2396"/><p><span>Tá an cholann 'na laidhe agus í 'na suan.</span>
<lb n="2397"/><span>Solus lasta ar a h-uachtar.</span>
<lb n="2398"/><span>Tá na mná críona 'na suidhe go málla,</span>
<lb n="2399"/><span>Agus deóir ar ghruaidh na mnaoi óg' (sic) go cráidhte.</span></p>
<lb n="2400"/>
<lb n="2401"/><p><span>Éistigidh, éistigidh, go mothaigh' sibh mo sgéala,</span>
<lb n="2402"/><span>An tri nidh is mó leis an bpeacadh do dhéanamh.</span>
<lb n="2403"/><span>Gealltanas neamh-chaillteanas, bréagacht, </span>
<lb n="2404"/><span>Nach buaidheartha mallaighthe damanta mo sgeula!</span></p>
<lb n="2405"/>
<lb n="2406"/><p><span>Níor bhfada go bhfaca mé an t-iongantas</span>
<lb n="2407"/><span>Tri theinidh mhóra.</span>
<lb n="2408"/><span>An teine budh lúgha aca, budh mhó í</span>
<lb n="2409"/><span>'Ná cúig céad déag móna,</span>
<lb n="2410"/><span>Agus 'ná lán-sléibhe cidh budh mhór í.</span></p>
<lb n="2411"/>
<lb n="2412"/><p><span>Ann sin do chonnaic me an t-iongantas,</span>
<lb n="2413"/><span>Na trí maistíní móra,</span>
<lb n="2414"/><span>A gcraosa fosgailte;</span>
<lb n="2415"/><span>Agus iad ar lasadh</span>
<lb n="2416"/><span>Mar choinneal céirach</span>
<lb n="2417"/><span>Ar thaoibh an tsléibhe</span>
<lb n="2418"/><span>Ag feitheamh le m'anam bocht</span>
<lb n="2419"/></p>
</div>
<pb n="142"/>
<div><lb n="2420"/><p><span>D'alpadh 's do réabadh,</span>
<lb n="2421"/><span>Agus a thabhairt go h-ifrionn salach</span>
<lb n="2422"/><span>Ag fulaing na péine.</span></p>
<lb n="2423"/>
<lb n="2424"/><p><span>Tugadh mé go geataibh ifrinn</span>
<lb n="2425"/><span>Dóigheadh an ghruag de mo mhalaigh',</span>
<lb n="2426"/><span>Cuireadh criathar poll tre mo cheart-lár,</span>
<lb n="2427"/><span>Níor mhór dham féin an oidhche throisgeas,</span>
<lb n="2428"/><span>Agus éideadh na Maighdine Muire chaitheas,</span>
<lb n="2429"/><span>Ná bheidh' mo chuid fola agur feóla ann a luaithreamhán loisgthe</span>
<lb n="2430"/><span>Ameasg na ndiabhal go lá an bhreitheamhnais.</span></p>
<lb n="2431"/>
<lb n="2432"/><p><span>Ann sin cuireadh coisde an dá'r 'éag orm,</span>
<lb n="2433"/><span>Budh threise le n-a n-olcas 'ná le n-a maitheas.</span>
<lb n="2434"/><span>[Aliter-budh threise le m'olcas 'nó le mo mhaitheas]</span>
<lb n="2435"/><span>Gach a ndearna mé ó bhí mé mo leanbh,</span>
<lb n="2436"/><span>Sgríobhtha i bpáipéar' dubha agus geala.</span>
<lb n="2437"/><span>Ceann ann mo láimh, agus ceann ar an talamh.</span>
<lb n="2438"/><span>Gan árthach agam mo chóir chur a bhfolach.</span></p>
<lb n="2439"/>
<lb n="2440"/><p><span>Ar thionntódh thart díom, taobh mo láimhe deise,</span>
<lb n="2441"/><span>Chonnaic mé an giúiste breágh beannaighthe</span>
<lb n="2442"/><span>Faoi n-a chlócaib geala,</span>
<lb n="2443"/><span>D 'fhiafraigh sé dhíom, de na briathraibh beannaighthe,</span>
<lb n="2444"/><span>Cá raibh mé mo chómhnuidhe nuair bhí mé ar an talamh,</span>
<lb n="2445"/><span>Nár mé an t-anam bocht atá le dhul san mbarra ?</span></p>
<lb n="2446"/>
<lb n="2447"/><p><span>Ar thionntódh thart díom, taobh mo láimhe cléithe</span>
<lb n="2448"/><span>Chonnaic mé an diabhal mór do fuair brailis (?)</span>
<lb n="2449"/><span>Ag dhul i mbárra mo ghéaga</span>
<lb n="2450"/><span>Agus ann sin d'fhás an tart ar m'anam bocht,</span>
<lb n="2451"/><span>Agus, a Dhia, ó ! níor bh'iongnadh!</span>
<lb n="2452"/></p>
</div>
<pb n="143"/>
<div><lb n="2453"/><p><span>cruaidhe neamh-gnáthacha ata ann san dán so, mar, "go málla,"</span>
<lb n="2454"/><span>"gealltanas."neamh-chaillteantas," "brailis."</span></p>
</div>
<pb n="144"/>
<div><lb n="2455"/><p><span>Dhearc mé suas ar an Maighdin bheannuighthe</span>
<lb n="2456"/><span>D'iarr mé impidhe uirri-mé thógáil ó na diabhail salach'</span>
<lb n="2457"/><span>D'ísligh sí anuas go lúthmhar tapa,</span>
<lb n="2458"/><span>Leig í féin ar a glúin mhín dhleamhain,</span>
<lb n="2459"/><span>D'iarr sí impidhe ar a h-Aon-Mhac 's ar a leanbh</span>
<lb n="2460"/><span>Mo chur i mbárr géag ná i lúb na cloiche,</span>
<lb n="2461"/><span>Ná faoi an talamh mar théidheas an easóg,</span>
<lb n="2462"/><span>Ná an taobh o dtuaidh mar shéidtear an sneachta,</span>
<lb n="2463"/><span>Ná ann san gcolainn chéadna ag teagasg na ndaoine,</span>
<lb n="2464"/><span>-agus beannacht Dé do bheul d'á innsint.</span></p>
<lb n="2465"/>
<lb n="2466"/><p><span>Ag so urnaige an-áluinn do fuair mé sgríobhtha le</span>
<lb n="2467"/><span>Micheál Piocóid éigin, i ndeireadh an leabhair sin an</span>
<lb n="2468"/><span>Mháthghamhnaigh air ar labhair mé cheana.  Tá an píosa</span>
<lb n="2469"/><span>so tarraingte ó'n Laidion agus is fiú a shábháil ó'n</span>
<lb n="2470"/><span>mbás.  Ar an ádhbhar sin, bheirim ann so é.  Sé is</span>
<lb n="2471"/><span>ainm dó "Urnaighe coitcheann ar an uile ocáid." No</span>
<lb n="2472"/><span>i Laidion, "Oratio universalis ad omnia salutem</span>
<lb n="2473"/><span>spectantia." Is fiú an chulaidh Ghaedhealach ar an</span>
<lb n="2474"/><span>urnaighe seo do shábháil.</span></p>
<lb n="2475"/>
<lb n="2476"/><p><span>URNAIGHE COITCHEANN.</span></p>
<lb n="2477"/>
<lb n="2478"/><p><span>O, a Dhia, creidim ionnat, neartaigh mo chreideamh;</span>
<lb n="2479"/><span>Muinighim ionnat, daingnigh mo mhuinighin;</span>
<lb n="2480"/><span>Grádhuighim thu, dúbail mo ghrádh.</span>
<lb n="2481"/><span>Is aithreach liom gur chuireas fearg ort</span>
<lb n="2482"/><span>Méadaigh m'aithreachas.</span></p>
<lb n="2483"/>
<lb n="2484"/><p><span>Adhruighim thu mar chéad-tús mo bheathadh,</span>
<lb n="2485"/><span>Sanntuighim thu mar mo chríoch dhéigheannach,</span>
<lb n="2486"/><span>Bheirim buidheachas duit mar mo shíor-chabharthach,</span>
<lb n="2487"/><span>Gairim ort mar mo thréan-chosantach.</span>
<lb n="2488"/></p>
</div>
<pb n="146"/>
<div><lb n="2489"/><p><span>Líon mo chroidhe le h-uamhain gan éadóthchus,</span>
<lb n="2490"/><span>Le muinighin gan an-dóthchus,</span>
<lb n="2491"/><span>Le crábhadh gan saobhadh,</span>
<lb n="2492"/><span>Agus le gáirdeachas gan iomarcaidh.</span></p>
<lb n="2493"/>
<lb n="2494"/><p><span>Mo Dhia! aontuigh mo threórughadh le d'eagna;</span>
<lb n="2495"/><span>Mo thoirmeasg le d' cheart,</span>
<lb n="2496"/><span>Mo chomphórtacht led' thrócaire,</span>
<lb n="2497"/><span>Agus mo dhídionn led' chomhachta.</span></p>
<lb n="2498"/>
<lb n="2499"/><p><span>Naomhaim m'uile smuaínte, briathra, gníomhartha, agus</span>
<lb n="2500"/><span>fulaing, duit,</span>
<lb n="2501"/><span>Ionnas, uaidh seo amach, go smuaínfinn ort,</span>
<lb n="2502"/><span>Go dtráchtfainn ort, go saothróchainn duit,</span>
<lb n="2503"/><span>Agus go bhfulóngainn duit.</span></p>
<lb n="2504"/>
<lb n="2505"/><p><span>A thighearna, iarraim go ndéantar do thoil'</span>
<lb n="2506"/><span>de bhithin gur ab í do thoil,</span>
<lb n="2507"/><span>Agus ar an modh is toil leat.</span></p>
<lb n="2508"/>
<lb n="2509"/><p><span>Athchuingim ort soillsigh mo thuigsint,</span>
<lb n="2510"/><span>Ionlais (?) mo thoil, glan mo chorp, agus naomhaigh m'anam.</span></p>
<lb n="2511"/>
<lb n="2512"/><p><span>Mo dhia! tabhair neart dam</span>
<lb n="2513"/><span>Ionnas go ndéanaim cúitiughadh im' éagcóiribh,</span>
<lb n="2514"/><span>Go mbéarfainn buaidh ar mo cathuighthibh,</span>
<lb n="2515"/><span>Go gceartóchainn mo dhroch-chlaonta láidre,</span>
<lb n="2516"/><span>Agus go dtáitheóchainn na subháilcidhe.</span>
<lb n="2517"/><span>Atá foilleamhnach dom' stáid bheathadh.</span></p>
<lb n="2518"/>
<lb n="2519"/><p><span>Líon mo chroidhe le gean do d' mhaitheas,</span>
<lb n="2520"/><span>D'fhuath dom' lochdaibh, de ghrádh dom' chómharsain,</span>
<lb n="2521"/><span>Agus de tharcuisne do'n tsaoghal.</span></p>
<lb n="2522"/>
<lb n="2523"/><p><span>Go gcuimhnighim, a Dhia,</span>
<lb n="2524"/><span>Bheith úmhal dom' uachtaránaibh,</span>
<lb n="2525"/><span>Aontaigheach do m' íochtaraibh,</span>
<lb n="2526"/><span>Díleas do m' cháirdibh,</span>
<lb n="2527"/><span>Agus carthanach dom' náimhdibh.</span>
<lb n="2528"/></p>
</div>
<pb n="148"/>
<div><lb n="2529"/><p><span>Cuidigh liom buaidh do bhreith</span>
<lb n="2530"/><span>Ar cholnuigheacht le crábhadh,</span>
<lb n="2531"/><span>Ar shaint le h-almsa,</span>
<lb n="2532"/><span>Ar lasántacht le miochaireacht,</span>
<lb n="2533"/><span>Agus ar fhuar-chrábadh le caondúthracht</span></p>
<lb n="2534"/>
<lb n="2535"/><p><span>A Dhia, dean críona mé sna neithibh ghabhas le[m'] ais,</span>
<lb n="2536"/><span>Cródha i gcontabhairt, foighidneach i n-anró,</span>
<lb n="2537"/><span>Aghus úmhal i ndul-ar-aghaidh 'san tsaoghal.</span></p>
<lb n="2538"/>
<lb n="2539"/><p><span>Nár dhéanaim choidhche dearmad</span>
<lb n="2540"/><span>Fá aire do chur le m' urnaighthibh,</span>
<lb n="2541"/><span>Measardhacht le m' bhealaighibh,</span>
<lb n="2542"/><span>Díthchioll le m' chúram.</span>
<lb n="2543"/><span>Agus buantas ann sna neithibh chuirim rómham.</span></p>
<lb n="2544"/>
<lb n="2545"/><p><span>A thighearna, músgail mé chum cóinsias ceart do coimhéad,</span>
<lb n="2546"/><span>[tabhair dham] módhamhlacht do'n leath-amuigh,</span>
<lb n="2547"/><span>Cómhrádh tairbheach, agus iomchar riaghalta.</span></p>
<lb n="2548"/>
<lb n="2549"/><p><span>Deónaigh dam do shíor</span>
<lb n="2550"/><span>Le treise do bhreith ar mo nádúir,</span>
<lb n="2551"/><span>Le faomhadh do d' grásaibh,</span>
<lb n="2552"/><span>Le cóimhlíonadh d'aitheannta,</span>
<lb n="2553"/><span>Agus le h-oibriughadh mo shlánuighthe.</span></p>
<lb n="2554"/>
<lb n="2555"/><p><span>Foillsigh dham, a Dhia, neimh-nidheacht an domhain-se,</span>
<lb n="2556"/><span>Mórdhacht flaithis Dé,</span>
<lb n="2557"/><span>Giorracht na h-aimsire.</span>
<lb n="2558"/><span>Agus fad na síorruidheachta.</span></p>
<lb n="2559"/>
<lb n="2560"/><p><span>Tabhair dham mé féin do chur i n-oireamhain do'n bhás,</span>
<lb n="2561"/><span>Faitchios do bheith orm roimh do bhreitheamhnas,</span>
<lb n="2562"/><span>Damnadh do sheachaint,</span>
<lb n="2563"/><span>Agus fá dheóigh neamh do ghnóthughadh.</span></p>
<lb n="2564"/>
<lb n="2565"/><p><span>Gurab toil leat fá dheireadh.</span>
<lb n="2566"/><span>Aithrighe do thabhairt do h-uile pheacach,</span>
<lb n="2567"/></p>
</div>
<pb n="150"/>
<div><lb n="2568"/><p><span>Síor-dhul ar aghaidh do na fíreunaibh,</span>
<lb n="2569"/><span>Síothchán do na beódhaibh,</span>
<lb n="2570"/><span>Agus síor-aoibhneas do na creidmheachaibh fuair bás.</span></p>
<lb n="2571"/>
<lb n="2572"/><p><span>Iarraim so uile ort, a Thighearna do aontughadh,</span>
<lb n="2573"/><span>Tre luaidheacht ár dTighearna Íosa Críost,</span>
<lb n="2574"/><span>Tre eadarguidhe ár mBaintighearna Beannaighthe,</span>
<lb n="2575"/><span>Agus na n-uile naomh,</span>
<lb n="2576"/><span>Agus tré thoil ár Naomh-Mháthair an Eaglais.  Amén.</span></p>
<lb n="2577"/>
<lb n="2578"/><p><span>Ag so paidir ghearr gan mórán slachta ann, do </span>
<lb n="2579"/><span>fuair mé ó'm' charaid, an t-Athair Eóin Cathmhaolach</span>
<lb n="2580"/><span>Mac Giolla Eáin, C.I., do sgríobh í síos ó bhéal duine</span>
<lb n="2581"/><span>i gcondaé na Gaillimhe.</span></p>
<lb n="2582"/>
<lb n="2583"/><p><span>BEANNACHT DÉ.</span></p>
<lb n="2584"/>
<lb n="2585"/><p><span>Beannacht Dé le h-anam ár n-aithreacha, ár máithreacha, ár ndear-</span>
<lb n="2586"/><span>bhraithreacha, ár ndeirbhsiúracha; agus beannacht De le ár n-anam</span>
<lb n="2587"/><span>féin an lá deiridh.</span></p>
<lb n="2588"/>
<lb n="2589"/><p><span>Maith, a Dhia, faoi fhaill faoisidin, breitheamhnas-aithrighthe,dear-</span>
<lb n="2590"/><span>mad aifrinn lá saoire ná Dómhnaigh, ná smál peacaidh ar bith.</span></p>
<lb n="2591"/>
<lb n="2592"/><p><span>Go méaduighidh tu ar an nglóire, agus go laghduighidh tu ar na</span>
<lb n="2593"/><span>piantaibh.  Amén.</span></p>
<lb n="2594"/>
<lb n="2595"/><p><span>Má's maith atámaoid anocht, go mbudh seacht míle fearr a</span>
<lb n="2596"/><span>bhéidheas muid bliadhain ó anocht [sinn féin agus] ár gcuid i n-aen-</span>
<lb n="2597"/><span>fheacht, [i] saoghal agus i sláinte, i ngrádh agus i n-abhantúr, i ngrádh</span>
<lb n="2598"/><span>agus i bhfaitchios Dé, i ngrádh Dé agus na ndaoine, agus a bheith ó</span>
<lb n="2599"/><span>na peacaidh.</span></p>
<lb n="2600"/>
<lb n="2601"/><p><span>Agus an Té a chuir slán ó'n lá muid, go gcuiridh sé slán tar an</span>
<lb n="2602"/><span>oidhche muid,  go gcuiridh Tu slán ó gach gábhadh go deó muid.  Amén.</span></p>
<lb n="2603"/>
<lb n="2604"/><p><span>Do chuir mo charad, Cathal Mac Néill, cóib de'n Laidion chugam,</span>
<lb n="2605"/><span>acht ní'l an tríomhadh rann ná na deich líne déigheannacha innti.</span>
<lb n="2606"/><span>Tosaigheann sé mar so san Laidion, </span></p>
</div>
<pb n="151"/>
<div><lb n="2607"/><p><span>Ag so</span>
<lb n="2608"/><span>an Laidion atá ar an seiseadh rann agus  </span>
<lb n="2609"/><span>Deir mo charaid</span>
<lb n="2610"/><span>an Niallach liom go bhfuil faitchios air gur as an mBéarla do</span>
<lb n="2611"/><span>cuireadh Gaedheilg air.</span></p>
</div>
<pb n="152"/>
<div><lb n="2612"/><p><span>An chéad uair do chualas an dán so, leanas, do b'é</span>
<lb n="2613"/><span>ag Féis na Gaillimhe é.  D' aithris sean-fhear bocht, air</span>
<lb n="2614"/><span>a dtugann siad annsan gcathair sin an "Ceannuidhe</span>
<lb n="2615"/><span>Cóir," i gcomórtas ar son duaise é - ní'l fhios agam</span>
<lb n="2616"/><span>cad é a sloinneadh.  Rug mé do leith-thaoibh é, idir</span>
<lb n="2617"/><span>dhá chomórtas, agus sgríobh mé síos uaidh níos mó 'ná</span>
<lb n="2618"/><span>a leath dhé, acht ní raibh an t-am agam le n-a</span>
<lb n="2619"/><span>chríochnughadh.  Dubhairt mé sin le mo charaid, Eóghan Ua</span>
<lb n="2620"/><span>Neachtáin, agus nuair fuair sé féin faill ar an</span>
<lb n="2621"/><span>seanfhear do sgríobh sé síos an t-iomlán uaidh, agus do chuir</span>
<lb n="2622"/><span>go cineálta chugam-sa é.  Is dóigh nach bhfuil ann acht</span>
<lb n="2623"/><span>blódh, agus go bhfuil dá phíosa measgtha tré n-a chéile</span>
<lb n="2624"/><span>ann, óir ní mheasaim go mbaineann na h-ocht línte</span>
<lb n="2625"/><span>tosaigh leis an gcuid eile dhé, ó cheart.  Thug mé</span>
<lb n="2626"/><span>cheana píosa gearr do thosaigh mar thosaigheann sé seó.</span>
<lb n="2627"/><span>Ní raibh aon ainm ag an sean-fhear air, is mise do chuir</span>
<lb n="2628"/><span>an tíodal air.  Is coitchionn an sgéal i dtaoibh an choiligh.</span></p>
<lb n="2629"/>
<lb n="2630"/><p><span>Adhlacadh Íosa.</span></p>
<lb n="2631"/>
<lb n="2632"/><p><span>A Mhaighdean mhódhmhar, mhódhamhail, mhaiseach,</span>
<lb n="2633"/><span>Is tú mo stór, mo lón, 's mo thaisge,</span>
<lb n="2634"/><span>Is tú mo chrann-soillse le m'anam</span>
<lb n="2635"/><span>Do threórughadh go Ríoghacht na bhflaitheas.</span>
<lb n="2636"/><span>An t-Aon Mhac Naomhtha, rígh na n-Aingeal,</span>
<lb n="2637"/><span>A d'fhulaing an pháis, an sgath, 's an maslughadh,</span>
<lb n="2638"/><span>Ag tabhairt sásadh ar an bpeacadh</span>
<lb n="2639"/><span>Do ghnímid ar an talamh.</span>
<lb n="2640"/><span>Cuireadh ann san tuamba é, le toil righ agus deacair,</span>
<lb n="2641"/><span>Agus b'é an sompla ann san eadarthra Dia h-Aoine,</span>
<lb n="2642"/></p>
</div>
<pb n="154"/>
<div><lb n="2643"/><p><span>Fuil a chroidhe ag dhul trí n-a thaoibh a's gach braon de ag dhul</span>
<lb n="2644"/><span>trasna.</span>
<lb n="2645"/><span>A's go saoilfeá nach seasfadh sé choidhche.</span></p>
<lb n="2646"/>
<lb n="2647"/><p><span>Bhí leac ann san dorus, dar go deimhin chomh daingean</span>
<lb n="2648"/><span>'S nach dtógfadh céad fear í gan spíonadh,</span>
<lb n="2649"/><span>Go dtáinig aingeal as fhlaitheas, gur réidhtigh sé an bealach,</span>
<lb n="2650"/><span>'S gur thóg sé an leac as a bhfiadhnuis'.</span></p>
<lb n="2651"/>
<lb n="2652"/><p><span>Tháinig Muire Magdaléine go h-éasgaidh asteach ann,</span>
<lb n="2653"/><span>Go léighisfeadh sí cneadhacha ár dTighearna,</span>
<lb n="2654"/><span>Chuartaigh sí an tuamba, thart thimchioll, go sgioptha.</span>
<lb n="2655"/><span>A's ní bhfuair sí aon amharc ar Íosa.</span></p>
<lb n="2656"/>
<lb n="2657"/><p><span>Go bhfacaidh sí an t-aiséad go réidh cois an bhalla,</span>
<lb n="2658"/><span>San mEad a bhí folach de do bhí sé</span>
<lb n="2659"/><span>D'fhiafruigh sí go faiteach "an fhear thú no fath (?) thú?"</span>
<lb n="2660"/><span>No cé ndearnaidh sibh acaid (?) ár dTighearna.</span></p>
<lb n="2661"/>
<lb n="2662"/><p><span>"Níor fhágbhaigh mé an áit seó," deir an gárda bhí 'gá fhaire,</span>
<lb n="2663"/><span>'S ní feasach mé cia rachadh d'á iarraidh,</span>
<lb n="2664"/><span>Tá éinín beag coiligh ag fiuchadh san gcoire."</span>
<lb n="2665"/><span>('S iad a' deis-mhagadh fá n-ár dtighearna).</span>
<lb n="2666"/></p>
</div>
<pb n="156"/>
<div><lb n="2667"/><p><span>[" tá éinín beag coiligh ag fiuchadh san gcoire,"</span>
<lb n="2668"/><span>Adeir sé, ag magadh fá n-ár dTighearna.]</span>
<lb n="2669"/><span>"'S go n-éirigh an coileach amach as an gcoire,</span>
<lb n="2670"/><span>Ni féidir an aiséirighe dhéanamh.</span>
<lb n="2671"/><span>Acht d'éirigh an coileach aníos as an gcoire,</span>
<lb n="2672"/><span>Chraith sé a dhá sgiathán, 's chuir sé glaodh as,</span>
<lb n="2673"/><span>"M'ochón!" ar san gárda, 's dar ndóigh ní gan ádhbhar,</span>
<lb n="2674"/><span>"ní'l gar ag cur barradh ar Íosa."</span>
<lb n="2675"/><span>[dubhairt an mhaighdean.]</span>
<lb n="2676"/><span>Tá mise tinn breóidhte, 's ní beó mé d'á easbhuidh,</span>
<lb n="2677"/><span>Mur seólaidh tú mé i mbealach a bhfuigh' mé é,</span>
<lb n="2678"/><span>Cuirfidh mé bám anns gach sáthadh 's gach gearradh</span>
<lb n="2679"/><span>D'á ndearnaidh siad trasna 'na chliabhrach.</span>
<lb n="2680"/><span>I nGaililidh tá Sé 'n áit a bhfuil na h-easbail,</span>
<lb n="2681"/><span>Is ann súd a gheobhas tú Críosta.</span></p>
<lb n="2682"/>
<lb n="2683"/><p><span>[Deir Críost.]</span>
<lb n="2684"/><span>Tá mo theampoll-sa déanta go naomhtha ag Peadar,</span>
<lb n="2685"/><span>'S an creideamh thri lasadh, gach taobh de,</span>
<lb n="2686"/><span>Má bhuailtear an cholann ní baoghalach do'n anam</span>
<lb n="2687"/><span>Act ná séanagaidh m'ainm-se choidhche.</span>
<lb n="2688"/><span>Ag so píosa beag binn eile ar an dá Mhuire, do </span>
<lb n="2689"/><span>fuair mé ó mo charaid, Aignéas ni Fhaircheallaigh,</span></p>
</div>
<pb n="158"/>
<div><lb n="2690"/><p><span>do fuair é ó ghasún óg i n-Inismeadhon, no i n-Arainn</span>
<lb n="2691"/><span>Mhóir, ní'l fhios agam cia aca.</span></p>
<lb n="2692"/>
<lb n="2693"/><p><span>D'ÉIRIGH AN DÁ MHUIRE.</span></p>
<lb n="2694"/>
<lb n="2695"/><p><span>D'éirigh an dá Mhuire</span>
<lb n="2696"/><span>Dá uair roimh an lá,</span>
<lb n="2697"/><span>Chuadar 'n a' teampoill</span>
<lb n="2698"/><span>Ag caoineadh a ngrádh.</span></p>
<lb n="2699"/>
<lb n="2700"/><p><span>Tháinig an t-aingeal</span>
<lb n="2701"/><span>'S a choinneall gheal 'na láimh,</span>
<lb n="2702"/><span>"Sé do bheatha, 'Mhuire,"</span>
<lb n="2703"/><span>Deir Diá mór na ngrás.</span></p>
<lb n="2704"/>
<lb n="2705"/><p><span>"Cad chuige nach gcuimhnigheann tú</span>
<lb n="2706"/><span>Nuair d'fhulaing tú an pháis?</span>
<lb n="2707"/><span>Cad chuige nach gcuimhnigheann tú</span>
<lb n="2708"/><span>Nuair d'fhulaing tú an bás?</span></p>
<lb n="2709"/>
<lb n="2710"/><p><span>"Cad chuige nach gcuimhnigheann tú</span>
<lb n="2711"/><span>An tsleagh nimhe tré do lár,</span>
<lb n="2712"/><span>Feabhas agus chuimhneóchadh</span>
<lb n="2713"/><span>Clann Éabha agus ádhaimh?"</span></p>
<lb n="2714"/>
<lb n="2715"/><p><span>Cuimhnigh orm-sa,</span>
<lb n="2716"/><span>A chlann ádhaimh agus Éabh,</span>
<lb n="2717"/><span>Agus geobhaidh sibh na flaithis</span>
<lb n="2718"/><span>Le congnamh Dé.</span>
<lb n="2719"/></p>
</div>
<pb n="160"/>
<div><lb n="2720"/><p><span>Ag so píosa beag ó'n ngasún céadna :</span></p>
<lb n="2721"/>
<lb n="2722"/><p><span>A Mhuire na ngrás.</span></p>
<lb n="2723"/>
<lb n="2724"/><p><span>A Mhuire na ngrás,</span>
<lb n="2725"/><span>A Mháthair Mhic Dé,</span>
<lb n="2726"/><span>Go gcuiridh tú</span>
<lb n="2727"/><span>Ar mo leas mé.</span></p>
<lb n="2728"/>
<lb n="2729"/><p><span>Go sábhálaidh tú mé</span>
<lb n="2730"/><span>Ar gach uile olc</span>
<lb n="2731"/><span>[Go sábhálaidh tú mé</span>
<lb n="2732"/><span>Idir anam a's corp]</span></p>
<lb n="2733"/>
<lb n="2734"/><p><span>Go sábhálaidh tú mé</span>
<lb n="2735"/><span>Ar muir a's ar tír,</span>
<lb n="2736"/><span>Go sábhálaidh tú mé</span>
<lb n="2737"/><span>Ar leic na bpian.</span></p>
<lb n="2738"/>
<lb n="2739"/><p><span>Gárda na n-aingeal</span>
<lb n="2740"/><span>Os mo chionn,</span>
<lb n="2741"/><span>Dia rómham</span>
<lb n="2742"/><span>Agus Dia liom.</span></p>
<lb n="2743"/>
<lb n="2744"/><p><span>Ag so abhrán ar shagart de na Ruarcachaibh do phós</span>
<lb n="2745"/><span>bean agus do thréig a creideamh.  Ní'l fhios agam cia</span>
<lb n="2746"/><span>h-é do rinne é, no cia an uair ar iompuigh an sagart,</span>
<lb n="2747"/><span>no cia 'r bh'é féin.  Fuaireas an dán i leabhar do</span>
<lb n="2748"/><span>sgríobh Seóirse Giolla-an-chloig, no Bell i mBéarla,</span>
<lb n="2749"/><span>do chómhnuigh i gClár-cloinne-Mhuiris, i gcondaé</span>
<lb n="2750"/><span>Mhuigh Eó, agus do bhí 'na Ghaedheilgtheoir cliste.  Fuair</span>
<lb n="2751"/><span>sé bás go déigheannach, agus tháinig an leabhar so ar</span>
<lb n="2752"/><span>sheilbh mo charad an Dochtúir Conchubhair Maguidhir ann</span></p>
</div>
<pb n="162"/>
<div><lb n="2753"/><p><span>san mbaile céadna, agus is uaidh-sean do fuair mise</span>
<lb n="2754"/><span>é.  Is dóigh gur sgríobh Seóirse Giolla-an-chloig é o</span>
<lb n="2755"/><span>bhéal duine éigin, san mbliadhain 1892, óir budh ghnáth</span>
<lb n="2756"/><span>leis gach nidh do casadh air agus do thaithnigh leis do</span>
<lb n="2757"/><span>chur síos ann a leabhar.  Nuair bhí sé óg do chaith sé</span>
<lb n="2758"/><span>mórán dhá shaoghal i n-iar-gConnacht agus i n-áiteacaibh</span>
<lb n="2759"/><span>iar-gcúlacha eile ag tarraing cáirte na tíre ar</span>
<lb n="2760"/><span>pháipéar, agus 'gá map-ál do'n Uachtaránacht, agus</span>
<lb n="2761"/><span>ní'l aon áit a rachadh sé nach mbeith sé ar thóir na sean</span>
<lb n="2762"/><span>abhrán, agus do sgríobh sé iad so ann a leabhar do</span>
<lb n="2763"/><span>réir mar fuair sé iad.  Budh bheag de sgoláiridhibh na</span>
<lb n="2764"/><span>Gaedheilge i gConnachtaibh do b'fhearr 'ná é.  Ni</span>
<lb n="2765"/><span>bréag a rádh go mbudh chlú é d'á chineadh.  Go gcúitighidh</span>
<lb n="2766"/><span>Dia é.</span></p>
<lb n="2767"/>
<lb n="2768"/><p><span>AN SAGART TADHG O RUAIRC.</span></p>
<lb n="2769"/>
<lb n="2770"/><p><span>Sagart de na Ruarcaigh do ghluais leis na caoirigh straé,</span>
<lb n="2771"/><span>Ar chas an ghaoth o dtuaith no an cruadh-fhortún do'n tír seo é?</span>
<lb n="2772"/><span>nach é seó díol na truaighe 's a luaithe a théidheas na daoine i gcré,</span>
<lb n="2773"/><span>Branda Chríosta air, buailte, agus é ag cur suas arís d'á thréad.</span></p>
<lb n="2774"/>
<lb n="2775"/><p><span>Is truagh liom do thréad bocht a mealladh,'s a sgapadh fo 'n tír,</span>
<lb n="2776"/><span>'S gan aon duine le n-a bhféachaint no le na bhfilleadh arís.</span>
<lb n="2777"/><span>Lá an tsléibhe do bhéarfair freagairt do Chríost</span>
<lb n="2778"/><span>Faoi n-a thréigean ar chéile do bheith agad san oidhch'.</span>
<lb n="2779"/></p>
</div>
<pb n="164"/>
<div><lb n="2780"/><p><span>Nach mairg do rinne sagart de Thadhg O Ruairc,</span>
<lb n="2781"/><span>'S leis na Gallaibh gur iompuigh sé an taobh o dtuaith,</span>
<lb n="2782"/><span>Má 's é laige do chreidimh thug ort iompódh uainn</span>
<lb n="2783"/><span>Ar an gcarraig sin Pheadair ni raibh tu buan.</span></p>
<lb n="2784"/>
<lb n="2785"/><p><span>A Dhia ghlégil go bhféachaidh tu ar pheacachaibh an tsaoghail</span>
<lb n="2786"/><span>Ó's léir dhuit gach aon choir d'á gcuirfimid dínn.</span>
<lb n="2787"/><span>Nach truagh an té sin do thréig thu agus do ghlac le mnaoi,</span>
<lb n="2788"/><span>Gan spré ar bith acht éadach lom caithte críon.</span></p>
<lb n="2789"/>
<lb n="2790"/><p><span>A righ na n-abstol a mhaitheas do na daoinibh a n-olc</span>
<lb n="2791"/><span>Acht casadh go h-aithrigheach croidhe-bhrúighte ort,</span>
<lb n="2792"/><span>Mur nglacfaidh tu le peacach atá lán de locht</span>
<lb n="2793"/><span>I n-amharc na bhflaitheas is deacair do thadhg do dhul.</span></p>
<lb n="2794"/>
<lb n="2795"/><p><span>An té do tháinig as Phárrthas d'ár gceannach go daor,</span>
<lb n="2796"/><span>'S ar chrann na páise gur tarraingeadh fuil a chroidhe,</span>
<lb n="2797"/><span>As a lámhaibh nár ghránna dhuit imtheacht arís</span>
<lb n="2798"/><span>Ar fhearr-a's-bárr beag d'fhághail de do thoil ar an saoghal.</span></p>
<lb n="2799"/>
<lb n="2800"/><p><span>Is éadtroime céille agus cáidhe do bhí</span>
<lb n="2801"/><span>Ar an té sin a d'éalaigh as aibíd Chríost.</span>
<lb n="2802"/><span>Ni féidir nach bhfuil fréamh éigin gan caitheamh ann do chroidhe,</span>
<lb n="2803"/><span>Do dhéarfadh leat gan aon stad, acht casadh arís.</span></p>
<lb n="2804"/>
<lb n="2805"/><p><span>A Athair Tadhg na páirte, nach náireach a d'imthigh tu</span>
<lb n="2806"/><span>A-ngan-fhios do do cháirdibh agus anaghaidh an Phápa gur mhionnaigh</span>
<lb n="2807"/><span>tu,</span>
<lb n="2808"/><span>Má fuair cathughadh an tsaoghail ghránna buntáiste ar do mhealladh</span>
<lb n="2809"/><span>uainn.</span>
<lb n="2810"/><span>Cas arís i dtráth, agus béidh fáilte ann sna flaithis rómhat.</span></p>
<lb n="2811"/>
<lb n="2812"/><p><span>Ni de iasgairibh Chríost tadhg O Ruairc,</span>
<lb n="2813"/><span>Acht sagart do dhíol an ríoghacht a mhairfeas go buan,</span>
<lb n="2814"/><span>Má casadh caol-bhean chnaoidhte leat, thana chruaidh,</span>
<lb n="2815"/><span>Sgaoil an bealach léi arís, agus déan aithrighe luath.</span>
<lb n="2816"/></p>
</div>
<pb n="166"/>
<div><lb n="2817"/><p><span>Is fada Tadhg bocht ceangailte i mbuaidhirt an tsaoghail,</span>
<lb n="2818"/><span>Ag cruinniughadh peacaidh ann s gach bealach d'á bhfuair an tslighe,</span>
<lb n="2819"/><span>Is de'n tsíol é do craitheadh ar an mbealach nár chuir fréamh cheart</span>
<lb n="2820"/><span>faoi,</span>
<lb n="2821"/><span>No de na caoirigh seachmaill a d'éalaigh as an treud úd Chríost.</span></p>
<lb n="2822"/>
<lb n="2823"/><p><span>'Sé peacadh na drúise do mhúch na grásta</span>
<lb n="2824"/><span>Bhí agad ar dtús le cúmhacht an phápa.</span>
<lb n="2825"/><span>Acht athruigh do chúrsa agus diúltaigh do mhnáibh an tsaoghail,</span>
<lb n="2826"/><span>Tarraigh go h-úmhal agus béidh gach cúis d'á ndearnais saor.</span></p>
<lb n="2827"/>
<lb n="2828"/><p><span>Tréig do chéile agus tarraigh gan sgith</span>
<lb n="2829"/><span>Faoi dhéin an té do céasadh d'ár gceannach go daor.</span>
<lb n="2830"/><span>Nach bhfuil séala ort nach féidir do sgaramhain leat choidhche,</span>
<lb n="2831"/><span>A's ó'n tréad sin liúter go gcasaidh tu arís.</span></p>
<lb n="2832"/>
<lb n="2833"/><p><span>Is truagh liom an Ruarcach do cailleadh le mnaoi,</span>
<lb n="2834"/><span>'S a chruadh-fhortún níor chualaidh mé ar shagart ariamh,</span>
<lb n="2835"/><span>Gluais leat faoi bhuaidhreadh chum t'athar arís</span>
<lb n="2836"/><span>Agus geobhair fuasgailt anuas o fhlaitheas na naomh.</span></p>
<lb n="2837"/>
<lb n="2838"/><p><span>Tréig gach aon chóir de do shlighe pheacaigh,</span>
<lb n="2839"/><span>'S fágh réidhteach i n-éiric do neamh-aithrighe,</span>
<lb n="2840"/><span>Is beag éifeacht ar éirigh de'n tsaoghal leat-sa,</span>
<lb n="2841"/><span>'S an tréad sin liúteir sgaoil uait feasta.</span></p>
<lb n="2842"/>
<lb n="2843"/><p><span>A shagairt bheannuighthe a d'athruigh do thréithre</span>
<lb n="2844"/><span>O theampoll Pheadair, ag teagasg bréige,</span>
<lb n="2845"/><span>Is díreach nár feacas duit do chuid dith-chéille</span>
<lb n="2846"/><span>'S a ghiorraide dhuit-se an lá ann a n-éagfair.</span></p>
<lb n="2847"/>
<lb n="2848"/><p><span>Ann a sínfear síos do cholann bhréagach</span>
<lb n="2849"/><span>Ann san uaigh ag beathughadh péiste</span>
<lb n="2850"/><span>'S nach dtiucfaidh do ghaolta arís do d' fhéachaint,</span>
<lb n="2851"/><span>B'fhurusa aithne dhomh-sa go raibh tu [ag] cailleamh' do chéille.</span>
<lb n="2852"/></p>
</div>
<pb n="168"/>
<div><lb n="2853"/><p><span>O! súd é an lá, mo chreach-mhaidne! go mba léir dhuit</span>
<lb n="2854"/><span>Gach a ndearnaidh tu ariamh de pheacaidh' ar tsaogal so,</span>
<lb n="2855"/><span>Tiucfaidh drong mhalluighthe na láimhe cléithe</span>
<lb n="2856"/><span>Ar dhath an ghuail, a' sgreadaigh 's ag béicil.</span></p>
<lb n="2857"/>
<lb n="2858"/><p><span>Ag cómhrac, 's ag leagan milleáin ar a chéile,</span>
<lb n="2859"/><span>Ni bhéidh cead saortha aca na seunta,</span>
<lb n="2860"/><span>Béidh a gcóirtheacha sgríobhtha i gclár a n-éadain,</span>
<lb n="2861"/><span>An t-olc 's an mhaith, 's iad sgríobhtha i n-éinfheacht </span></p>
<lb n="2862"/>
<lb n="2863"/><p><span>Féach asteach ann sna críochaibh déigheannach'</span>
<lb n="2864"/><span>'S i bhfocalaibh cruaidh an "Recantation,"</span>
<lb n="2865"/><span>Déan do chasaoid leis an athair O Laoghaire, </span>
<lb n="2866"/><span>'S muna ndéanaidh sin maith dhuit, ní'l neart agam féin ort.</span></p>
<lb n="2867"/>
<lb n="2868"/><p><span>Ni léir dham cad é an "Recantation" air ar labhair</span>
<lb n="2869"/><span>an dán shuas, acht tá an focal céadna i n-abhrán eile</span>
<lb n="2870"/><span>do chualaidh mé, cómhrádh idir bheirt mhnaoi.  Faraor</span>
<lb n="2871"/><span>nach bhfuil an t-iomlán de'n abhrán aisdeach greanna-</span>
<lb n="2872"/><span>mhail so agam, acht deir an tsean-chailleach Phrotastúin</span>
<lb n="2873"/><span>leis an tsean-cailligh Ghaedhealaigh.</span></p>
<lb n="2874"/>
<lb n="2875"/><p><span>Diúltaigh do na h-acair (?) sin</span>
<lb n="2876"/><span>Agus seun an creideamh Gaédhealach,</span>
<lb n="2877"/><span>Agus iompuigh leis na protastúin</span>
<lb n="2878"/><span>Agus léigh do Recantation.</span>
<lb n="2879"/><span>Béidh fiúntas an do family,</span>
<lb n="2880"/><span>Agus buadhachtáil agad t'réis sin,</span>
<lb n="2881"/><span>Geobhaidh tu deise o'n n Government</span>
<lb n="2882"/><span>Ni h-ionnann a's lucht na déirce.</span></p>
<lb n="2883"/>
<lb n="2884"/><p><span>Is dóigh gur dhiúltaigh an bhean Ghaédhealach do'n</span>
<lb n="2885"/><span>chuireadh so, agus gur dhubhairt sí rud éigin ar son an</span></p>
</div>
<pb n="170"/>
<div><lb n="2886"/><p><span>chreidimh do bí aici, óir d'fhreagair an tsean-bhean eile</span>
<lb n="2887"/><span>arís í, ag cur i gcéill dí cia an sórt creidimh é sin,</span>
<lb n="2888"/><span>dar léi féin!</span></p>
<lb n="2889"/>
<lb n="2890"/><p><span>Má mhúineadar do lesson duit</span>
<lb n="2891"/><span>Níor fhosgail siad do shúile,</span>
<lb n="2892"/><span>Níor léigh tu riamh do "Thestament,"</span>
<lb n="2893"/><span>Ná focal de na h-úghdair.</span>
<lb n="2894"/><span>Dá mbeith do phócaidh lán agad</span>
<lb n="2895"/><span>Ni baoghal nach bhfuighfeá maitheamhnas,</span>
<lb n="2896"/><span>Dá mbainfeá ceann de Phrotastún</span>
<lb n="2897"/><span>Geobhaidh tu absolution!</span></p>
<lb n="2898"/>
<lb n="2899"/><p><span>Aor breágh é seo, is truagh gan an t-iomlán de</span>
<lb n="2900"/><span>agam.</span></p>
<lb n="2901"/>
<lb n="2902"/><p><span>Níor bh'é an sagart Tadhg O Ruairc amháin do</span>
<lb n="2903"/><span>mealladh le mnaoi.  Ní mheasaim go bhfuil aon abhrán</span>
<lb n="2904"/><span>níos coitchionnta i gConnachtaibh ó thuaith, ná an</span>
<lb n="2905"/><span>"Caisideach Bán" no an "Bráthair Buaidheartha." Is</span>
<lb n="2906"/><span>iomdha duine chualas cuid de'n abhrán truaithmhéileach</span>
<lb n="2907"/><span>so uaidh, agus chuir mé le chéile é ó na cóipeannaibh</span>
<lb n="2908"/><span>éagsamhla do fuair mé ó bhéal na ndaoine, agus ó'n</span>
<lb n="2909"/><span>gcóip do fuair mé i leabhar Sheóirse Giolla-an-chloig,</span>
<lb n="2910"/><span>acht creidim go bhfuil dá abhráin, no tri cinn, measgtha</span>
<lb n="2911"/><span>le céile ann so.</span></p>
<lb n="2912"/>
<lb n="2913"/><p><span>An Caisideach Bán no An Bráithrín Buaidheartha.</span></p>
<lb n="2914"/>
<lb n="2915"/><p><span>A dhaoine, an truagh libh an Bráithrín Buaidheartha,</span>
<lb n="2916"/><span>Atá d'á ruagadh anonn 's anall,</span>
<lb n="2917"/><span>Measg gleannta dorcha agus sléibhte uaigneach,</span>
<lb n="2918"/><span>Go ndearnadh gual d'á chroidhe 'na lár.</span></p>
<lb n="2919"/>
<lb n="2920"/><p><span>Ag so mar fuair mé an dá cheathramhain seó ó dhuine eile.</span>
<lb n="2921"/><span>Buachaill buaidheartha mé, cuireadh ar fuadradh</span>
<lb n="2922"/><span>Agus cuireadh ruaig orm anonn 's anall,</span>
<lb n="2923"/><span>I ngeall ar chailín tá m'inntinn buaidheartha</span>
<lb n="2924"/><span>Agus rinneadh gual dem' chroidhe ann mo lár.</span>
<lb n="2925"/><span>Báitheadh mo ghuala go dti mo chluasa</span>
<lb n="2926"/><span>Agus fuair mé fuagradh glan géar ó'n mbás,</span></p>
</div>
<pb n="171"/>
<div><lb n="2927"/><p><span>'S ní'l duine a chualaidh mo sgéal an uair sin</span>
<lb n="2928"/><span>Nár dhubhairt go mbudh thruagh bocht an Caisideach Bán.</span></p>
</div>
<pb n="172"/>
<div><lb n="2929"/><p><span>D'at mo ghuailne go dti mo chluasa,</span>
<lb n="2930"/><span>Agus fuair mé fuagradh glan géar ó'n mbás,</span>
<lb n="2931"/><span>Ní'l duine do chualaidh mo sgéal an uair sin</span>
<lb n="2932"/><span>Nár dhubhairt go mbudh truagh é an Caisideach Bán.</span></p>
<lb n="2933"/>
<lb n="2934"/><p><span>Is súd í siar, an eala ghlégeal</span>
<lb n="2935"/><span>Agus í chomh gleusta le mnaoi an righ,</span>
<lb n="2936"/><span>An oidhche rugadh í as broinn a máthar</span>
<lb n="2937"/><span>I gcoinne mo bháis do tháinig sí.</span></p>
<lb n="2938"/>
<lb n="2939"/><p><span>Nár suarach 'na h-éagmhais dá bhfághainn Éire</span>
<lb n="2940"/><span>A's mé 'g mo shéanadh ag mo cháirdibh gaoil,</span>
<lb n="2941"/><span>A's tu g mo mharbhadh le do ghean, a spéir-bhean,</span>
<lb n="2942"/><span>A chuaidh mé [d'á] h-éiliughadh agus nach bhfuighinn.</span></p>
<lb n="2943"/>
<lb n="2944"/><p><span>Ni ar shléibhtibh fraoich a bhidheas mo mhian-sa</span>
<lb n="2945"/><span>Acht i ngleanntaibh aoibhne mbíonn meas ag fás,</span>
<lb n="2946"/><span>Ba agus laoighthe agus bric na sgaoithibh</span>
<lb n="2947"/><span>Cruithneacht bhuidhe agus eórna bhán.</span></p>
<lb n="2948"/>
<lb n="2949"/><p><span>Bíonn mil ar luachra agus im ar uachtar</span>
<lb n="2950"/><span>A's i lár an fhuacht' bíonn na ba faoi dháir,</span>
<lb n="2951"/><span>'S dá mbeinn-se críona bheith m'árus déanta</span>
<lb n="2952"/><span>Agus mil d'á taodhmadh ag mo mhuirnín bán.</span></p>
<lb n="2953"/>
<lb n="2954"/><p><span>Nach bradach bréagach cuireadh i gcéill di</span>
<lb n="2955"/><span>Nach bhfásann féar ann san áit a mbím,</span>
<lb n="2956"/><span>Nach dtig ó'n n-gealaigh a soillse bréige</span>
<lb n="2957"/><span>'S nach lasann réalt ann ar feadh na h-oidhch'!</span>
<lb n="2958"/></p>
</div>
<pb n="174"/>
<div><lb n="2959"/><p><span>Go n-éalaigh an fuacht a's teas na gréine,</span>
<lb n="2960"/><span>Go n-éagfaidh éisg san muir gan braon,</span>
<lb n="2961"/><span>Go n-éirigh' an fhairrge os cionn na sléibhte</span>
<lb n="2962"/><span>Go bráth ni shéanfad cuid mo chroidhe.</span></p>
<lb n="2963"/>
<lb n="2964"/><p><span>Sigrín (?) lághach a dtug mé grádh dí,</span>
<lb n="2965"/><span>An bhean is áillne sna bailtibh í,</span>
<lb n="2966"/><span>Tá cách d'á rádh gur baoghalach damh-sa</span>
<lb n="2967"/><span>Má leagaim lámh ar a brollach mín.</span></p>
<lb n="2968"/>
<lb n="2969"/><p><span>Ní'l cóir ná cáin im' aghaidh san áit seo</span>
<lb n="2970"/><span>Acht súgradh a's meadhar, 's go ngabhaim fonn,</span>
<lb n="2971"/><span>A phobail chátaigh fiafruighim tráth dhíbh</span>
<lb n="2972"/><span>An milleann grás bheith déanamh grinn.</span></p>
<lb n="2973"/>
<lb n="2974"/><p><span>Lá dá'r éirigheas faoi'n gcoill chraobhaigh</span>
<lb n="2975"/><span>Do casadh orm spéir-bhean a's í buaint cnó</span></p>
<lb n="2976"/>
<lb n="2977"/><p><span>Nach olc na tréithre thig im' inntinn</span>
<lb n="2978"/><span>Cur feirge ar mo Shlánuightheóir!</span></p>
<lb n="2979"/>
<lb n="2980"/><p><span>D'aithris mé léi go mba bráthair Dé mé</span>
<lb n="2981"/><span>S go ndéanfain a h-éisteacht ar cúpla póg.</span></p>
<lb n="2982"/>
<lb n="2983"/><p><span>agus lean an ceathramha eile seo nach dtugann Seóirse Mac</span>
<lb n="2984"/><span>Giolla-an-chloig ar chor ar bith.</span></p>
<lb n="2985"/>
<lb n="2986"/><p><span>D'úmhlaigh an cúilfhionn dam ar a glúnaibh</span>
<lb n="2987"/><span>Agus faraor, rinneas an nidh nár chóir</span>
<lb n="2988"/><span>Óir budh é an breitheamhnas-aithrighe bhí ar an gcúis sin</span>
<lb n="2989"/><span>Gur ghoid mise uaithi siúcra a póg.</span></p>
<lb n="2990"/>
<lb n="2991"/><p><span>D'athruigh mé an line dheireannach, rud beag.</span>
<lb n="2992"/></p>
</div>
<pb n="176"/>
<div><lb n="2993"/><p><span>Mo chrádh go bhfághad má gnidhim níos mó é</span>
<lb n="2994"/><span>Go dtéidh mé i gcómhra sínte i gcill,</span>
<lb n="2995"/><span>Agus cuirim impidhe ar Righ na glóire</span>
<lb n="2996"/><span>Na peacaidh móra so thógbháil díom.</span></p>
<lb n="2997"/>
<lb n="2998"/><p><span>Cuireann sgéal an bhráthar bhuaidheartha do cuireadh</span>
<lb n="2999"/><span>ar mire le grádh do mhnaoi, sgéal ar shagart eile ann</span>
<lb n="3000"/><span>mo chuimhne.  Do cuireadh an sagart eile seo ar mire</span>
<lb n="3001"/><span>go míorbhúileach, má's fíor do'n sgéal, agus níor dhuine</span>
<lb n="3002"/><span>cionntach do bhí ann, acht leath-naomh.  Is maith an</span>
<lb n="3003"/><span>sompla an sgéal so ar an gcaoi a n-iompuigheann na</span>
<lb n="3004"/><span>daoine rud nádúrdha go rud míorbhúileach ann a</span>
<lb n="3005"/><span>n-inntinnibh féin, d'á dheisiughadh agus d'á ghleusadh fá chulaidh</span>
<lb n="3006"/><span>iongantaigh.  Fuair mé an sgéal so ó Phróinsias</span>
<lb n="3007"/><span>O Conchubhair, agus fuair seisean é ó fhear da'r bh'ainm</span>
<lb n="3008"/><span>Tomás Gruairc - budh é sin an t-ainm do thug sé</span>
<lb n="3009"/><span>damh-sa- láimh le Loch-ghlinne i gcondae Roscomáin.</span>
<lb n="3010"/><span>D'athruigh me na h-ainmneacha ann san sgéal so, óir</span>
<lb n="3011"/><span>tá cuid de na daoinibh beó fós, mar chreidim.  Ní'l</span>
<lb n="3012"/><span>an áit acht cúig nó sé de mhíltibh óm' áit-chómhnuidhe</span>
<lb n="3013"/><span>féin.</span></p>
<lb n="3014"/>
<lb n="3015"/><p><span>Dho bhí bhean-uasal seal d'á luadh liom</span>
<lb n="3016"/><span>Agus chuir mé suas dí, céad faraoir géar!</span>
<lb n="3017"/><span>Agus phós mé an stuaic-bhean na mala gruama</span>
<lb n="3018"/><span>Do rinne gual díom, i lár mo chléibh.</span></p>
<lb n="3019"/>
<lb n="3020"/><p><span>Dá mbeith an chance sin ar tharsainn an teampoill</span>
<lb n="3021"/><span>Bheidhinn san am sin ar mo chómhairle féin,</span>
<lb n="3022"/><span>Acht, anois, tá mé caillte a's ní'l gar i gcaint orm</span>
<lb n="3023"/><span>Agus béidh mo chlann bhocht ag gol mo dhéigh.</span></p>
<lb n="3024"/>
<lb n="3025"/><p><span>Chualas, i dtríomhadh líne na céad cheathramhna shuas, i n-áit "na</span>
<lb n="3026"/><span>mala gruama" na focail "san mbaile gruama," agus ó dhuine</span>
<lb n="3027"/><span>eile na focail "ag Bonn na Cruaiche."</span>
<lb n="3028"/></p>
</div>
<pb n="178"/>
<div><lb n="3029"/><p><span>AN SAGART CHUAIDH AR MIRE.</span>
<lb n="3030"/><span>Níos mó ná deich mbliadhain agus dá fhichead ó shoin</span>
<lb n="3031"/><span>bhí muilleóir dar bh'ainm Donnchadh O Riain 'na</span>
<lb n="3032"/><span>chómhnuidhe i mbaile beag air a dtugann siad....</span>
<lb n="3033"/><span>i bhfoigseacht míle do... i gcondae Ros-</span>
<lb n="3034"/><span>comáin, agus bhí muileann aige i ngar do'n bhóthar.</span></p>
<lb n="3035"/>
<lb n="3036"/><p><span>Bhí Donnchadh na chrapall [mairtíneach] ó'n am ar</span>
<lb n="3037"/><span>chuir sé an muileann ar bonn.  Deir daoine go</span>
<lb n="3038"/><span>dtáinig gruagach beag ruadh chuige aon oidhche amháin</span>
<lb n="3039"/><span>nuair bhí sé ag priocadh na brón-muilinn, agus gur</span>
<lb n="3040"/><span>leig sé do cheann de na clochaibh móra tuitim air,</span>
<lb n="3041"/><span>agus gur ab é sin do chreapaill é.  D'fhiafruigh an</span>
<lb n="3042"/><span>fearín beag gruagach dé, "Cia aca is fearr leat,"</span>
<lb n="3043"/><span>ar sé, "do bhean, do mhac, ná thú féin do bheith ar</span>
<lb n="3044"/><span>mire?"</span></p>
<lb n="3045"/>
<lb n="3046"/><p><span>"Ní'l agam acht aon mhac amháin agus ní'l baoghal</span>
<lb n="3047"/><span>mire air, tá sé san gcoláiste anois agus béidh sé 'na</span>
<lb n="3048"/><span>shagart faoi cheann míosa, agus maidir le mo mhnao,</span>
<lb n="3049"/><span>'sí an bhean is ciallmhaire ann san bparráiste í."</span></p>
<lb n="3050"/>
<lb n="3051"/><p><span>"Is maith an sgeuluidhe an aimsir," ar san fearín</span>
<lb n="3052"/><span>beag ruadh.</span></p>
<lb n="3053"/>
<lb n="3054"/><p><span>Bhí go maith agus ní raibh go h-olc.  D'imthigh mí</span>
<lb n="3055"/><span>thart, agus tháinig Eóghan mac Dhonnchaidh Ui Riain</span>
<lb n="3056"/><span>a- bhaile 'na shagart.  Bhí fáilte mhór roimh an Athair</span>
<lb n="3057"/><span>Eóghan, ní h-é amhain ag a athair agus a mháthair féin</span>
<lb n="3058"/><span>acht ag h-uile dhuine ann san gchómharsanacht, mar bhí</span></p>
</div>
<pb n="180"/>
<div><lb n="3059"/><p><span>sé féin agus a athair agus a mháthair faoi mheas mór.</span>
<lb n="3060"/><span>An chéad Dhómhnach, tar éis teacht a-bhaile dhó, léigh sé</span>
<lb n="3061"/><span>Aifrionn i dteach-pobuil....- budh é sin a</span>
<lb n="3062"/><span>chéad-Aifrionn, acht mo léan! budh é an t-Aifrionn</span>
<lb n="3063"/><span>deiridh dá'r léigh sé riamh.  An oidhche sin féin tháinig</span>
<lb n="3064"/><span>mire air.  Fuair sé rásúir agus shaoil sé sgornach a</span>
<lb n="3065"/><span>mháthar do ghearradh.  Ar maidin, lá ar n-a mhárach,</span>
<lb n="3066"/><span>stróc sé h-uile ghreim éadaigh do bhí air, agus as go</span>
<lb n="3067"/><span>bráth leis, tríd an tír, agus é lom-nochta, agus leabhar</span>
<lb n="3068"/><span>mór do sgríobh sé féin i nGaedhilg agus i Laidion ar</span>
<lb n="3069"/><span>mhullach a chinn.</span></p>
<lb n="3070"/>
<lb n="3071"/><p><span>Bhí an t-athair líonta le brón agus le briseadh</span>
<lb n="3072"/><span>croidhe, agus nuair chualaidh an mháthair an riocht a raibh</span>
<lb n="3073"/><span>a h-aon-mhac ann, bhí sí féin beag-nach ar mire, chomh</span>
<lb n="3074"/><span>maith leis.  Cuireadh searbhfóghantuighe i ndiaigh an Athar</span>
<lb n="3075"/><span>Eóghan, agus tugadh ar ais é, acht bhris sé uatha arís,</span>
<lb n="3076"/><span>agus arís eile, agus b'éigin dóibh cead a chinn do thabhairt</span>
<lb n="3077"/><span>dó faoi dheireadh.</span></p>
<lb n="3078"/>
<lb n="3079"/><p><span>Ni choideóladh sé áit ar bith acht ann san muileann</span>
<lb n="3080"/><span>agus ni chaithfeadh sé greim bidh ar bith acht min agus</span>
<lb n="3081"/><span>biolar, agus ni rachadh sé a chodladh gan an leabhar</span>
<lb n="3082"/><span>mór faoi n-a cheann.  Is minic shaoil na daoine an</span>
<lb n="3083"/><span>leabhar do thoid uaidh, acht níor fhéadadar, agus ni</span>
<lb n="3084"/><span>sgarfadh sé leis, chor ar bith.</span></p>
<lb n="3085"/>
<lb n="3086"/><p><span>Budh ghnáth leis dul go páirc mhór, i bhfoigseacht</span>
<lb n="3087"/><span>leith-mhíle do'n mhuileann a raibh go leór caoirigh agus</span>
<lb n="3088"/><span>uain innti.  Shuidheadh sé síos i lár na páirce agus</span>
<lb n="3089"/><span>ni raibh caora ná uan innti nach mbeith cruinnighthe</span>
<lb n="3090"/><span>'na thimchioll, agus thosuigheadh seisean ag léigheadh</span>
<lb n="3091"/><span>dhóibh as an leabhar mór, agus sheasadh siad ag</span>
<lb n="3092"/><span>éisteacht leis go mbeith sé sáruighthe, Ann sin do</span></p>
</div>
<pb n="182"/>
<div><lb n="3093"/><p><span>thigeadh gach aon aca, agus do ligheadh siad a lámha.</span>
<lb n="3094"/><span>Bhí fear dár bh'ainm Peadar O Ríordain ag éisteacht</span>
<lb n="3095"/><span>leis aon uair amháin, a-gan-fhios dó, agus thug sé</span>
<lb n="3096"/><span>a-bhaile leis an tseanmóir do chualaidh sé an t-Athair</span>
<lb n="3097"/><span>Eóghan d'á tabhairt dona caorchaibh.</span></p>
<lb n="3098"/>
<lb n="3099"/><p><span>"I n-ainm an Athar an Mhic agus an Spioraid</span>
<lb n="3100"/><span>Naoimh.  Amén.</span></p>
<lb n="3101"/>
<lb n="3102"/><p><span>"Éist liom, sibh-se atá gan peacadh.  Tá sibh faoi</span>
<lb n="3103"/><span>chúram Dé.  Tá feur agus luibheanna ag fás daoibh, agus</span>
<lb n="3104"/><span>tá culaidh dheas bhán orraibh le bhur gcongmháil teith</span>
<lb n="3105"/><span>agus tirm.  Agus ní'l aon bhreitheamhnas orraibh i</span>
<lb n="3106"/><span>ndiaigh bhur mbáis.  Tá sibh níos sóghna 'ná clann Éabh</span>
<lb n="3107"/><span>do rugadh i bpeacadh, agus bheith siad d'á ndóghadh i</span>
<lb n="3108"/><span>dteine mhóir i n-ifrionn go síorruidhe tar éis a mbáis,</span>
<lb n="3109"/><span>muna mbeith gur chuir Dia, Righ an Domhain, a</span>
<lb n="3110"/><span>aonMhac anuas as Flaitheas le sompla agus le teagasg</span>
<lb n="3111"/><span>do thabhairt dóibh, agus le n-a sábháil.  Acht feuch an</span>
<lb n="3112"/><span>cúitiughadh thugadar dhó ar son A thrioblóide.  Mhas-</span>
<lb n="3113"/><span>laigheadar agus bhuaileadar é, agus chaitheadar smugairle</span>
<lb n="3114"/><span>salach ar a éadan rónaomhtha.  Chuireadar cróin</span>
<lb n="3115"/><span>dhealgach ar a cheann, agus bhrúigh siad síos í go</span>
<lb n="3116"/><span>daighion [daingean] air; agus 'na dhiaigh sin chrochadar</span>
<lb n="3117"/><span>é ar chrann.  Acht nuair bhí sé ag fághail bháis d'iarr sé</span>
<lb n="3118"/><span>ar a Athair maitheamhnas do thabairt dóibh i ndiaigh na</span>
<lb n="3119"/><span>droch-úsáide thugadar dhó, óir do rinne sé iad ann a</span>
<lb n="3120"/><span>dheilbh féin, agus thaisbeán sé dhóibh a mhór-chúmhachta le</span>
<lb n="3121"/><span>míorbhúiltibh ar an tsaoghal so.  Bhraith Iúdás bradach</span>
<lb n="3122"/><span>é, agus cheil Peadar an t-easbal é, acht 'na dhiaigh</span></p>
</div>
<pb n="184"/>
<div><lb n="3123"/><p><span>sin thug sé eochracha Flaithis dó, agus budh é an chéad</span>
<lb n="3124"/><span>Phápa, agus chuir sé ar bonn an Eaglais Chatoilceach</span>
<lb n="3125"/><span>le n-ár dtreórughadh i mbealach na ngrása; agus ní'l</span>
<lb n="3126"/><span>baoghal ar an té leanfas dí, acht mo bhrón! ní'l mórán</span>
<lb n="3127"/><span>ag leanamhaint dí!" Dubhairt sé mórán eile de'n</span>
<lb n="3128"/><span>tsórt céadna leis na caorachaibh.</span></p>
<lb n="3129"/>
<lb n="3130"/><p><span>An tráthnóna sin casadh an sagart parráiste ar an</span>
<lb n="3131"/><span>Athair Eóghan O Riain, agus thosaigh sé ag tabhairt</span>
<lb n="3132"/><span>cómhairle dhó.  Acht dubhairt an t-Athair Eóghan leis,</span>
<lb n="3133"/><span>"Coisg do bheul! Is peacach gránna thú, atá ag cur</span>
<lb n="3134"/><span>na ndaoine amúgh' le droch-shompla."</span></p>
<lb n="3135"/>
<lb n="3136"/><p><span>"Cia an chaoi?" ar san sagart parráisde.</span></p>
<lb n="3137"/>
<lb n="3138"/><p><span>"Innseóchaidh mé sin duit," ar san t-Athair Eóghan.</span>
<lb n="3139"/><span>"Nuair ghlac tú ord beannuighthe, rinne tú trí geal-</span>
<lb n="3140"/><span>amhna do Dhia, mar atá rún faoisdine, geanmnaigh-</span>
<lb n="3141"/><span>eacht, agus úmhal-bhochtanas.  Anois atá fhios agad go</span>
<lb n="3142"/><span>righ-mhaith nach bhfuil tú ag congbháil do gheallamhna i</span>
<lb n="3143"/><span>dtaoibh an úmhal-bhochtanais; óir tá teach, talamh, ba</span>
<lb n="3144"/><span>agus caoirigh agad, agus tá na céadta punt agad</span>
<lb n="3145"/><span>ann san mbanc.  Fuair tú an ciste sin ó na daoinibh</span>
<lb n="3146"/><span>bochta, agus ní'l lá san tseachtmhain nach bhfeiceann tú do</span>
<lb n="3147"/><span>chómh-chréatuiridhe beag-nach [ag] fághail bháis leis an</span>
<lb n="3148"/><span>ocrus, agus ni roinneann tusa do shaidhbhreas leó - ni</span>
<lb n="3149"/><span>thugann tu greim le n'ithe dhóibh.  Ná cuir ceist</span>
<lb n="3150"/><span>ormsa go n-athruighidh tú do shlighe, no dóighfidh mé an</span>
<lb n="3151"/><span>méad féir agus coirce atá i d' ogard, agus fágfaidh</span>
<lb n="3152"/><span>mé thú gan capall gan caora."</span></p>
<lb n="3153"/>
<lb n="3154"/><p><span>Budh é ar an mbóthar mór dubhairt sé an chaint seó,</span>
<lb n="3155"/><span>agus bí dream de dhaoinibh ag éisteacht leis, agus is</span>
<lb n="3156"/><span>dóigh go bhfuil cuid díobh beó fós.</span>
<lb n="3157"/></p>
</div>
<pb n="186"/>
<div><lb n="3158"/><p><span>Ni fhacaidh duine ar bith an t-Athair Eóghan ag teacht</span>
<lb n="3159"/><span>chum an mhuilinn an oidhche sin, mar budh ghnáthach leis,</span>
<lb n="3160"/><span>agus bhí imnidhe mhór ar a athair agus ar a mháthair, ar</span>
<lb n="3161"/><span>eagla gur báidhte do bhí sé.  Nuair bhí sé mall [déigh-</span>
<lb n="3162"/><span>eannach] ann san oidhche, agus nuair bhí na searbhfógh-</span>
<lb n="3163"/><span>antaidhe uile 'na gcodladh, fuair an t-athair laindéir</span>
<lb n="3164"/><span>agus chuaidh sé chum an mhuilinn.  Nuair d'fhosgail sé an</span>
<lb n="3165"/><span>dorus, chonnairc sé an muileann lasta suas, chomh</span>
<lb n="3166"/><span>lonnrach agus dá mbudh é an ghrian do bhí d'á lasadh.</span>
<lb n="3167"/><span>Budh mhisneamhail an fear Donnchadh O Riain, acht bhí</span>
<lb n="3168"/><span>faitchios air dul asteach.  D'fhill sé ar ais agus</span>
<lb n="3169"/><span>dhúisigh sé fear eile, fear de na Giolaránaigh, agus</span>
<lb n="3170"/><span>rug leis é.  Chuaidh an bheirt aca ann sin chum an</span>
<lb n="3171"/><span>mhuilinn, agus nuar chuadar asteach chonncadar an</span>
<lb n="3172"/><span>t-Athair Eóghan 'na chodladh, agus an leabhar mór faoi</span>
<lb n="3173"/><span>n-a cheann, agus reithe mór glégeal 'na sheasamh ar</span>
<lb n="3174"/><span>gach taoibh dé.  Thuit an t-athair i laige, agus b'éigin</span>
<lb n="3175"/><span>do'n fhear eile a iomchar a-bhaile leis.  Bhí sé tinn</span>
<lb n="3176"/><span>breóidhte 'na dhiaidh sin, agus níor fhág sé an leabaidh</span>
<lb n="3177"/><span>go ceann trí mhí.</span></p>
<lb n="3178"/>
<lb n="3179"/><p><span>Do bhíodh solus mór ann san muileann h-uile oidhche</span>
<lb n="3180"/><span>'na dhiaigh sin, tar éis a deich a chlog, agus bhíodh</span>
<lb n="3181"/><span>eagla mór ar na daoinibh siubhal ar an mbóthar do bhí</span>
<lb n="3182"/><span>le h-ais an mhuilinn, ó thuiteadh dorchadus na h-oidhche;</span>
<lb n="3183"/><span>agus ní thiubhradh siad coirce chum an mhuilinn le n-a</span>
<lb n="3184"/><span>thrimiughadh no le n-a mheilt.  Acht do bhíodh an</span>
<lb n="3185"/><span>roth-uisge ag dul thart, h-uile oidhche, agus na clocha ag</span>
<lb n="3186"/><span>obair.</span></p>
<lb n="3187"/>
<lb n="3188"/><p><span>Seal gearr 'na dhiaigh sin do cuireadh an t-Athair</span>
<lb n="3189"/><span>Eóghan go teach mór i mBail-ath-cliath a raibh daoine</span>
<lb n="3190"/><span>ann do bhí ar mire nó as a gcéill, acht níor mhair sé</span></p>
</div>
<pb n="188"/>
<div><lb n="3191"/><p><span>a bhfad ann.  Fuair sé bás; agus níor mhair an t-athair</span>
<lb n="3192"/><span>ná an mháthair a bhfad 'na dhiaigh.  Druideadh -suas an</span>
<lb n="3193"/><span>muileann, agus ní'l braon uisge ag teacht chuige le</span>
<lb n="3194"/><span>bliadhantaibh, acht deir siad go gcluineann muinntir</span>
<lb n="3195"/><span>na h-áite an roth-uisge ag obair h-uile oidhche fós ann.</span></p>
<lb n="3196"/>
<lb n="3197"/><p><span>Ag so dán eile do fuaireas ó mo charaid Tomás</span>
<lb n="3198"/><span>Barclaigh do chualaidh é ag a mháthair do rugadh tim-</span>
<lb n="3199"/><span>chioll ceithre mhíle ó Bhéal-an-átha i gcondaé Mhuigh Eó.</span>
<lb n="3200"/><span>Dubhairt sise go mba ghnáth leó an píosa so do ghabháil</span>
<lb n="3201"/><span>ann san tséipéal h-uile Dhómhnach nuair bhí sise óg.</span>
<lb n="3202"/><span>Truagh gan leanamhaint do'n deagh-nós sin anois !</span>
<lb n="3203"/><span>Shaoil mise gur lochtach truaillighthe do bhí an dán so</span>
<lb n="3204"/><span>aici, agus leasuigh mé é, mar shaoil mé, le foclaibh do</span>
<lb n="3205"/><span>chur i slabhrachaibh chum na línte do dhéanamh comh-</span>
<lb n="3206"/><span>throm, acht fuaireas amach ó shoin go raibh sé aici beag-</span>
<lb n="3207"/><span>nach i gceart, agus gur baineadh é as an leabhar aisteach</span>
<lb n="3208"/><span>sin air ar thrácht mé cheana, an "Rós Spioradálta,"</span>
<lb n="3209"/><span>leabhar a bhfuil h-uile shórt droch-fhilidheachta ann.</span>
<lb n="3210"/><span>Bheirim ann so é mar do leasuigh mise é, ar na fhághail</span>
<lb n="3211"/><span>dam ó'n mBarclaigheach, óir níor bhfiú morán é mar</span>
<lb n="3212"/><span>tá sé ann san leabhar.  Tá a lán eile san leabhar</span>
<lb n="3213"/><span>acht ni thugaim ann so acht an méad fuair mé ó'n</span>
<lb n="3214"/><span>mBarclaigheach.</span></p>
<lb n="3215"/>
<lb n="3216"/><p><span>FÁILTE A MHÁTHAIR</span></p>
<lb n="3217"/>
<lb n="3218"/><p><span>Fáilte a mháthair a's a mhaighdean,</span>
<lb n="3219"/><span>De'n Aon Dia ann a Thrí,</span>
<lb n="3220"/><span>A theampoill lúthgháireach na bhflaitheas,</span>
<lb n="3221"/><span>[A] lóistín gan cathadh [choidhch'].</span>
<lb n="3222"/></p>
</div>
<pb n="190"/>
<div><lb n="3223"/><p><span>[A] shóláis gacha tuirsigh</span>
<lb n="3224"/><span>[A] chrainn pailm ann a suidhe,</span>
<lb n="3225"/><span>A gháirdín na bpléasiúr</span>
<lb n="3226"/><span>[Atá] lán-gheanmnuidhe.</span></p>
<lb n="3227"/>
<lb n="3228"/><p><span>Fáilte a airc na reachta,</span>
<lb n="3229"/><span>A cháthaoir Sholaimh an righ,</span>
<lb n="3230"/><span>Buaidh baiste na bhflaitheas</span>
<lb n="3231"/><span>An t-ór le teine [í].</span></p>
<lb n="3232"/>
<lb n="3233"/><p><span>[Fáilte] a lomra dhídinn</span>
<lb n="3234"/><span>[Fáilte] a shlat lán de bhláth,</span>
<lb n="3235"/><span>[Fáilte] a mhil h-aoibhe(?) Shampson,</span>
<lb n="3236"/><span>[Fáilte] theach Dhé go bráth.</span></p>
<lb n="3237"/>
<lb n="3238"/><p><span>Budh cheart do'n Mhac Ríoghdha</span>
<lb n="3239"/><span>A sábháil ó [gach] spot,</span>
<lb n="3240"/><span>Ann o raibh clann Ádhaimh</span>
<lb n="3241"/><span>[Do bhí] geinnte i locht.</span></p>
<lb n="3242"/>
<lb n="3243"/><p><span>An bhean naomh do thogh sé</span>
<lb n="3244"/><span>Le bheith ag diúil a taoibh',</span>
<lb n="3245"/><span>Ionnas nach luighfeadh</span>
<lb n="3246"/><span>Smál peacaidh uirri choidhch'.</span></p>
<lb n="3247"/>
<lb n="3248"/><p><span>Fáilte a ghrian ríoghamhail</span>
<lb n="3249"/><span>Air a dtionntaigheann an fhíor-ghlóir,</span>
<lb n="3250"/><span>[Do chuaidh] deich gcéim ar ais,</span>
<lb n="3251"/><span>Agus rinneadh de'n Bhriathar Feóil.</span>
<lb n="3252"/></p>
</div>
<pb n="192"/>
<div><lb n="3253"/><p><span>Chum duine árdughadh ó ifrionn</span>
<lb n="3254"/><span>Go Párrthas [geal] an Righ,</span>
<lb n="3255"/><span>[Feuch] Dia mór na bhflaitheas</span>
<lb n="3256"/><span>I stábla ann a luidhe.</span></p>
<lb n="3257"/>
<lb n="3258"/><p><span>An lile ameasg críonach</span>
<lb n="3259"/><span>A chruithnios an t-athair-nimhe,</span>
<lb n="3260"/><span>A ghlan-reult ann san oidhche</span>
<lb n="3261"/><span>Bheireas solas do'n chruinne.</span></p>
<lb n="3262"/>
<lb n="3263"/><p><span>Guidhmd a naomh-Mhuire</span>
<lb n="3264"/><span>Go h-úmhall, ó chroidhe,</span>
<lb n="3265"/><span>Na h-uaire caintice seo</span>
<lb n="3266"/><span>Gan diúltadh dóibh a-choidhch'.</span></p>
<lb n="3267"/>
<lb n="3268"/><p><span>Stiúraigh do shearbhfóghanta</span>
<lb n="3269"/><span>Go radharc Chríost na ngrás,</span>
<lb n="3270"/><span>Guidh orrainn a Mhaighdean</span>
<lb n="3271"/><span>['Nois a's] ar uair ár mbáis.</span></p>
<lb n="3272"/>
<lb n="3273"/><p><span>Tá cuid mhaith bhéarsaigheachta ann san tsean-leabhar,</span>
<lb n="3274"/><span>acht tá sé uile go h-olc.  Tá an chuid is mó dhe cumtha</span>
<lb n="3275"/><span>le daoinibh nach raibh aon eólas aca ar fhíor-fhilidheacht</span>
<lb n="3276"/><span>na nGaedheal, is dóigh gur tarraingeadh an chuid is mó</span>
<lb n="3277"/><span>go deifireach as teangaidh éigin eile.  Ar an ádhbhar sin</span>
<lb n="3278"/><span>tá sé mi-bhinn droch-bhlasta, agus cuid mhór de droch-</span>
<lb n="3279"/><span>litrighthe dói-léighte.  Ag so sompla no dó, as</span></p>
<lb n="3280"/>
<lb n="3281"/><p><span>Failte mhathir agus a Maighdion Don aon Dia dtri</span>
<lb n="3282"/><span>Teampull luaghir na naingiol Lostin gan chaoidh.</span>
<lb n="3283"/><span>Solas gah turseach crann pailim na sith.</span>
<lb n="3284"/><span>Gardin a phlesir on geanamnaigh.</span></p>
<lb n="3285"/>
<lb n="3286"/><p><span>Failte Ghrian riahghal Ar son a dtiontain a nfhioghir</span>
<lb n="3287"/><span>Deith goeim air ais Rinnamh feoil dombreithir.</span>
<lb n="3288"/><span>Chum a duine ardamh o Ifrion go Parthus a righ</span>
<lb n="3289"/><span>Dia mor na bhflaighios A stabla na liugh (sic).</span>
<lb n="3290"/></p>
</div>
<pb n="194"/>
<div><lb n="3291"/><p><span>"Offic ainnim Iosa." Glaodhann an leabhar" neamh-</span>
<lb n="3292"/><span>nuaill" (?) ar na ranntaibh gearra so.  Cuir na ruda</span>
<lb n="3293"/><span>bochta so i gcompráid le fíor-abhránaibh spioradálta</span>
<lb n="3294"/><span>na ndaoine féin.</span></p>
<lb n="3295"/>
<lb n="3296"/><p><span>"NEAMHNUAILL" AS AN RÓS SPIORADÁLTA.</span></p>
<lb n="3297"/>
<lb n="3298"/><p><span>Iosa an tra mhusclas tu an mo mheomhair</span>
<lb n="3299"/><span>Bion mo chraoidh air lasamh le gah luaghair,</span>
<lb n="3300"/><span>Ach nuair a thig tu lathair a rarc gah maitheis</span>
<lb n="3301"/><span>Bioghain manam ambuil aoibhnis Flaighos.</span></p>
<lb n="3302"/>
<lb n="3303"/><p><span>no arís:-</span></p>
<lb n="3304"/>
<lb n="3305"/><p><span>Iosa bheir trocaire uaid na cheatha</span>
<lb n="3306"/><span>Soilse ar gceadfaidh lan fhuaran na beatha,</span>
<lb n="3307"/><span>Le fior sholas bhethaidh tu ar gcradh</span>
<lb n="3308"/><span>Ta da thiolcaid os cionn ar fior iaraidh(!)</span></p>
<lb n="3309"/>
<lb n="3310"/><p><span>no arís:-</span></p>
<lb n="3311"/>
<lb n="3312"/><p><span>O Iosa glac seilbh air manam a nocht</span>
<lb n="3313"/><span>Agus dibir uainn a hule locht,</span>
<lb n="3314"/><span>Ionas go mbeamh shinn saor o gah innis</span>
<lb n="3315"/><span>Go mblasaidh an saogh'l do thiolcaith bhills.</span></p>
<lb n="3316"/>
<lb n="3317"/><p><span>Tá cuid de na "neamhnuaill" níos binne 'ná iad so,</span>
<lb n="3318"/><span>acht tá an chuid is mó aca dona go leór.  Ag so cupla</span>
<lb n="3319"/><span>ceann de na cinn is fearr, sgríobhtha amach agus</span>
<lb n="3320"/><span>litrighthe i gceart.</span></p>
<lb n="3321"/>
<lb n="3322"/><p><span>Ni bhfuil ceól chomh sáimh no moladh chomh grinn,</span>
<lb n="3323"/><span>No ag éisteacht cluas glór chomh binn,</span>
<lb n="3324"/><span>Ni thig a smuaíneamh le croidhe go bráth</span>
<lb n="3325"/><span>An t-ainm róghlórmhar sin, Íosa ár ngrádh.</span></p>
<lb n="3326"/>
<lb n="3327"/><p><span>Agus arís :-</span></p>
<lb n="3328"/>
<lb n="3329"/><p><span>[A] Íosa atá rólíonmhar i ngrás,</span>
<lb n="3330"/><span>Fuair buaidh ar ghéar-gheata an bháis,</span></p>
</div>
<pb n="196"/>
<div><lb n="3331"/><p><span>Tarraingeann do ghean sinne go dlúth</span>
<lb n="3332"/><span>Ár n-easbuidh ann sin sasuigheann tu.</span></p>
<lb n="3333"/>
<lb n="3334"/><p><span>Is cosmhúil go bhfuil na ceathramhna so aistrighthe</span>
<lb n="3335"/><span>ó'n mBéarla  acht tá cúig dánta fíor-Ghaedhealacha i</span></p>
</div>
<pb n="198"/>
<div><lb n="3336"/><p><span>ndeireadh an leabhair, an chéad cheann aca ar phiantaibh</span>
<lb n="3337"/><span>ifrinn, thosuigheas mar so:</span></p>
<lb n="3338"/>
<lb n="3339"/><p><span>Beith le ghlacan[?] na dhcharaand [?] tiugh siordhubh,</span>
<lb n="3340"/><span>Dorochadas cruinnigh a niffrion iotrach,</span>
<lb n="3341"/><span>Nil cuimsiot dearbh air Fhairsinge a crhaois duibh;</span>
<lb n="3342"/><span>Na air fhad a dhoimhnat nil rarc no fis air.</span></p>
<lb n="3343"/>
<lb n="3344"/><p><span>Tá naoi gceathramhna déag san dán so.  Is é an</span>
<lb n="3345"/><span>dara dán "Cómhrádh an Anam damanta leis an</span>
<lb n="3346"/><span>gCorp." Tá naoi gceathramhna ann.  Ag so an chéad</span>
<lb n="3347"/><span>cheann aca, go díreach mar clóbhuaileadh é:</span></p>
<lb n="3348"/>
<lb n="3349"/><p><span>A Dear an Tanam a gleacamh uime a cliugh chulip(?)</span>
<lb n="3350"/><span>Le heasgain threan a neigin dioltais</span>
<lb n="3351"/><span>Narab e do bheatha a chuirp mhallaigh an ghoiomh uile;</span>
<lb n="3352"/><span>A cru bocht ghrana nar ghraidh an rioghat mhaith.</span></p>
<lb n="3353"/>
<lb n="3354"/><p><span>Is é an tríomhadh dán, "Iarracht ar phréimh ár</span>
<lb n="3355"/><span>gCreidimh, i ndán."  Tá ceithre ceathramhna déag</span>
<lb n="3356"/><span>ann, agus tosuigheann sé:</span></p>
<lb n="3357"/>
<lb n="3358"/><p><span>Gach molamh Gloir onier is buidheachas,</span>
<lb n="3359"/><span>Do thabhairt don Tronaid fiormhoa dhligh muid </span>
<lb n="3360"/><span>Do athair na Gloir is do mhor mhac Iosa,</span>
<lb n="3361"/><span>Is don Spirod naomh na gras air chach do scaoilas,</span></p>
<lb n="3362"/>
<lb n="3363"/><p><span>Is é an ceathramhadh píosa an Dies Irae, i nGaedheilg,</span>
<lb n="3364"/><span>leis an Atair Bearnard O Coláin (?).  Tá eólas</span>
<lb n="3365"/><span>agam ar chúig aistrighthibh de'n dán so i nGaedheilg, ar</span>
<lb n="3366"/><span>a laghad.  Tosaigheann sé seo:</span></p>
<lb n="3367"/>
<lb n="3368"/><p><span>La na feirge laud (sic) an leurscrios,</span>
<lb n="3369"/><span>La mbeidh criocha thrid a cheile,</span>
<lb n="3370"/><span>Mur deir Dabhi 'is Tybeala.</span>
<lb n="3371"/></p>
</div>
<pb n="200"/>
<div><lb n="3372"/><p><span>Is é an dán deireannach "Dán an Dhuine Dhosgidh,"</span>
<lb n="3373"/><span>do chum an sagart céadna.  Tá deich gceathramha ann,</span>
<lb n="3374"/><span>ag so an dá cheann tosaigh, sgríobhtha amach i gceart.</span></p>
<lb n="3375"/>
<lb n="3376"/><p><span>San am a raibh mise óg</span>
<lb n="3377"/><span>Is iomdha sin póg, faraor!</span>
<lb n="3378"/><span>Le h-ionmhuinn na colla romhór</span>
<lb n="3379"/><span>Do thug mé do óg-mhnáibh an tsaoghail.</span></p>
<lb n="3380"/>
<lb n="3381"/><p><span>Is iomdha sin teagasg ó'n gcléir</span>
<lb n="3382"/><span>A déarfadh liom féin, go fíor,</span>
<lb n="3383"/><span>Dá bpeacainn le toil a's le méin,</span>
<lb n="3384"/><span>Gur bh' ionnann 's dá ndéanfaidhe 'n gníomh.</span></p>
<lb n="3385"/>
<lb n="3386"/><p><span>Do thug mé an méad so as an leabhar sin mar</span>
<lb n="3387"/><span>shompla ar an sórt ruid mi-shlachtmhar droch-bhlasta</span>
<lb n="3388"/><span>atá ann, óir ní'l duine ann san míle do chonnairc an</span>
<lb n="3389"/><span>leabhairín seo no do chualaidh trácht air ariamh.  Ní</span>
<lb n="3390"/><span>bhfuair na daoine aon bhlas ar na píosaibh seo, agus ni raibh</span>
<lb n="3391"/><span>siad coitchionn; ni chualas riamh aon cheann aca acht an</span>
<lb n="3392"/><span>"Fáilte a Mháthair" ó bhéal duine ar bith.</span></p>
<lb n="3393"/>
<lb n="3394"/><p><span>Ag so Beannacht an Sgabail mar fuaireas é ó</span>
<lb n="3395"/><span>m' charaid, Norma Bortuic, do fuair é ó fhear i</span>
<lb n="3396"/><span>gCondaé Mhuigh Eó:</span></p>
<lb n="3397"/>
<lb n="3398"/><p><span>BEANNACHT AN SGABAIL.</span></p>
<lb n="3399"/>
<lb n="3400"/><p><span>Éideadh fuair mé ó mháthair Íosa,</span>
<lb n="3401"/><span>Maighdean naomhtha atá ar neamh,</span>
<lb n="3402"/><span>Peacach mé nach fiú mé fhághail,</span>
<lb n="3403"/><span>Acht slán m'anam' le do bhrat.</span>
<lb n="3404"/></p>
</div>
<pb n="202"/>
<div><lb n="3405"/><p><span>A Mhaighdean chúmhachtach ghlórmhar bheannuighthe,</span>
<lb n="3406"/><span>Ag a bhfuil mé faoi do sgiath.</span>
<lb n="3407"/><span>I n-ainm an Athar atá ar neamh</span>
<lb n="3408"/><span>Agus an Mhic a d'fhulaing an phian.</span></p>
<lb n="3409"/>
<lb n="3410"/><p><span>An Spiorad Naomh d'ár neartughadh,</span>
<lb n="3411"/><span>Agus an Mhaighdean Mhuire d'ár dtreórughadh!</span>
<lb n="3412"/><span>'Nois agus go bráth.</span>
<lb n="3413"/><span>Agus ar uair ár mbáis.  Amén.</span></p>
<lb n="3414"/>
<lb n="3415"/><p><span>Ag so ceann gearr eile do fuair mé ó Mhac Ui</span>
<lb n="3416"/><span>Ruaidhrigh as Chondaé Mhuigh Eó, air a nglaodhtar</span>
<lb n="3417"/><span>"Dán na Leaptha":</span></p>
<lb n="3418"/>
<lb n="3419"/><p><span>DÁN NA LEAPTHA.</span></p>
<lb n="3420"/>
<lb n="3421"/><p><span>Sínim ann san leabaidh so</span>
<lb n="3422"/><span>Mar shínfead ann san uaigh,</span>
<lb n="3423"/><span>Faoisidin cruaidh do ghnídhim leat.</span>
<lb n="3424"/><span>O 'Dhia, asbolóid tá mé 'iarraidh ort,</span>
<lb n="3425"/><span>Faoi dhroch-ráidhtibh mo bhéil,</span>
<lb n="3426"/><span>Faoi dhroch-smuaíntibh mo chroidhe,</span>
<lb n="3427"/><span>Faoi dhroch-ghníomharthaibh mo cholla,</span>
<lb n="3428"/><span>Gach nidh dubhras nach raibh fíor,</span>
<lb n="3429"/><span>Gach nidh gheallas agus nár chóimhlíonas.</span>
<lb n="3430"/><span>Pronnaim [bronnaim] m'anam duit, a Mhic Dé,</span>
<lb n="3431"/><span>Eidir do dhá láimh.</span></p>
<lb n="3432"/>
<lb n="3433"/><p><span>A Mhaighdean bheannuighthe.</span></p>
<lb n="3434"/>
<lb n="3435"/><p><span>Na trí h-aingle is airde i bhflaitheas</span>
<lb n="3436"/><span>Go raibh [ag] cúmhdach m'anam</span>
<lb n="3437"/><span>'Nois agus anocht agus go bráth,</span>
<lb n="3438"/><span>Agus ar uair mo bháis.  Amén.</span></p>
<lb n="3439"/>
<lb n="3440"/><p><span>Ag so paidir eile le rádh ag dul 'na luidhe do dhuine.</span>
<lb n="3441"/><span>Ní chuimhnighim cia uaidh sgríobhas síos é.</span>
<lb n="3442"/></p>
</div>
<pb n="204"/>
<div><lb n="3443"/><p><span>PAIDIR NA h-OIDHCHE.</span></p>
<lb n="3444"/>
<lb n="3445"/><p><span>Sínfidh mé síos ar an leabaidh seo</span>
<lb n="3446"/><span>Mar [do] síneadh Mac Dé ar an gcrois.</span>
<lb n="3447"/><span>Brat Bhrighde do bheith mar sgabal orm;</span>
<lb n="3448"/><span>A Mhaighdean ghlórmhar mo mhíle grádh thú,</span>
<lb n="3449"/><span>Caraid m'anam' leis an bhflaitheas d'fhághail,</span>
<lb n="3450"/><span>A Íosa Críost do ceusadh ar an gcroich,</span>
<lb n="3451"/><span>D'fhulaing na ceudta 'gus na mílte loit,</span>
<lb n="3452"/><span>Díbir gach uile olc</span>
<lb n="3453"/><span>D'á bhfuil ag brath orm anocht</span>
<lb n="3454"/><span>I dtaoibh anam' agus cuirp,</span>
<lb n="3455"/><span>Anois agus ar uair mo bháis.  Amén.</span></p>
<lb n="3456"/>
<lb n="3457"/><p><span>Ag so urnuighe eile do fuair mo chara norma</span>
<lb n="3458"/><span>Bortuic ó pheadar O Coinceannainn ó Inismeadhon.</span>
<lb n="3459"/><span>Is cosmhúil í leis an bpaidirín do thug mé cheana fá'n</span>
<lb n="3460"/><span>tiodol "a Bhainríoghan na bhFlaitheas."</span></p>
<lb n="3461"/>
<lb n="3462"/><p><span>GLÓIR A ATHAIR.</span></p>
<lb n="3463"/>
<lb n="3464"/><p><span>Glóir 'n Athair, glóir 'n Mhac [sic],</span>
<lb n="3465"/><span>Glóir 'n Dhia naomhtha,</span>
<lb n="3466"/><span>Glóir do'n Righ d'iomchair an chrois</span>
<lb n="3467"/><span>Agus do cheannuigh na daoine.</span>
<lb n="3468"/><span>Moladh mór eis an Réalt Eólais</span>
<lb n="3469"/><span>'S í Muire Máthair Íosa.</span></p>
<lb n="3470"/>
<lb n="3471"/><p><span>A's a Mhaighdean na soillse</span>
<lb n="3472"/><span>'S a Mhaighdean na glóire,</span>
<lb n="3473"/><span>Is leat gnidhim mo chasaoid</span>
<lb n="3474"/><span>Ar maidin agus tráthnóna.</span>
<lb n="3475"/><span>Tarraigh faoi mo choimridh</span>
<lb n="3476"/><span>Agus cuir mé ar an eólas,</span>
<lb n="3477"/><span>Agus cuir mo chroidhe chum aithrighe</span>
<lb n="3478"/><span>Go silfidh mé na deóra,</span>
<lb n="3479"/><span>Go dtéid mé go [dtí] na flaithis</span>
<lb n="3480"/><span>Ar feadh na glóire.</span>
<lb n="3481"/></p>
</div>
<pb n="206"/>
<div><lb n="3482"/><p><span>Ag so paidirín ó'n duine céadna atá le rádh ar</span>
<lb n="3483"/><span>gcórughadh do leabaidh dhuit -</span></p>
<lb n="3484"/>
<lb n="3485"/><p><span>CÓIRIGHIM AN LEABAID SEO.</span></p>
<lb n="3486"/>
<lb n="3487"/><p><span>Cóirighim an leabaidh seo</span>
<lb n="3488"/><span>I n-ainm an Athar, an Mhic agus an Spioraid Naoimh.</span>
<lb n="3489"/><span>I n-ainm na h-oidhche geineadh sinn,</span>
<lb n="3490"/><span>I n-ainm na h-oidhche rugadh sinn,</span>
<lb n="3491"/><span>I n-ainm an laé baisteadh sinn,</span>
<lb n="3492"/><span>I n-ainm gach oidhche, gach laé, gach eoin, (?)</span>
<lb n="3493"/><span>Gach aingil d'á bhfuil ann sna flaithis.</span>
<lb n="3494"/><span>Créad tá tú 'rádh, a Mháthair?</span>
<lb n="3495"/><span>Paidir bheag eile, a ghrádh!</span>
<lb n="3496"/><span>Is maith i do phaidir, a Mháthair, le rádh.</span></p>
<lb n="3497"/>
<lb n="3498"/><p><span>Duine ar bith déarfadh do phaidir trí h-uaire 'dul a chodladh, go</span>
<lb n="3499"/><span>mbeith [a] anam féin ann sna flaithis arís go bráth.</span></p>
<lb n="3500"/>
<lb n="3501"/><p><span>Agus maitheamhnas le fághail</span>
<lb n="3502"/><span>Ó Righ geal na ngrás.</span></p>
<lb n="3503"/>
<lb n="3504"/><p><span>Ag so dán eile do chualaidh mé ag mnaoi bhoicht i</span>
<lb n="3505"/><span>bparáiste na Bríghdeóige i gCondaé Roscomáin.  Bhi</span>
<lb n="3506"/><span>mé fliuch ag seilg ar éanachaibh, agus bhí me 'gam'</span>
<lb n="3507"/><span>thriomughadh i dtigh éigin nuair tháinig bean bhocht</span>
<lb n="3508"/><span>asteach do bhí ag iarraidh déirce, agus labhair sí an</span>
<lb n="3509"/><span>píosa so ag an dorus.  Is sórt cóipe Gaedhilge de'n</span>
<lb n="3510"/><span>t-Salve Regina é.  Sgríobh mé síos, chomh luath agus</span>
<lb n="3511"/><span>chualas, é, ón-a beul féin, níos mó na ceithre bliadhna</span>
<lb n="3512"/><span>fichead ó shoin.  Ní'l focal Gaedheilge san áit sin anois.</span></p>
<lb n="3513"/>
<lb n="3514"/><p><span>GO MBEANNUIGHTHEAR DHUIT-SE.</span></p>
<lb n="3515"/>
<lb n="3516"/><p><span>Go mbeannuighthear dhuit-se</span>
<lb n="3517"/><span>A bhainríoghan na glóire,</span>
<lb n="3518"/><span>Tuar ár mbeatha</span>
<lb n="3519"/><span>Agus ár ndóthchas,</span></p>
</div>
<pb n="208"/>
<div><lb n="3520"/><p><span>Is ort-sa guidhimid</span>
<lb n="3521"/><span>A chlann íodhbhartha Áidhe, [= Ádhaimh?]</span>
<lb n="3522"/><span>Go dtí thú cuirimid</span>
<lb n="3523"/><span>Ár n-osna 'gus ár mbrón,</span>
<lb n="3524"/><span>Ag deunamh tuirse</span>
<lb n="3525"/><span>'San ngleann na ndeór so.</span></p>
<lb n="3526"/>
<lb n="3527"/><p><span>A stóir mhilis,</span>
<lb n="3528"/><span>Feuch orrainn go trócaireach</span>
<lb n="3529"/><span>Le súilibh deagh-thrócaire,</span>
<lb n="3530"/><span>'S trá bhéidheas ár ndeagh-oibreacha</span>
<lb n="3531"/><span>Críochnuighthe ar an tsaoghal so</span>
<lb n="3532"/><span>Tarr agus taisbéan dúinn</span>
<lb n="3533"/><span>Toradh do bhroinne Íosa.</span>
<lb n="3534"/><span>A mhór-thrócaireach,</span>
<lb n="3535"/><span>Mhóir-éifeachteach,</span>
<lb n="3536"/><span>Mhór-chráibhtheach.</span></p>
<lb n="3537"/>
<lb n="3538"/><p><span>A Mhaighdean Mhuire,</span>
<lb n="3539"/><span>A mháthair bheannaighthe</span>
<lb n="3540"/><span>Mhic dhílis Dé.</span>
<lb n="3541"/><span>Go ndéanfá fiúntach sinn</span>
<lb n="3542"/><span>Ar uair ár mbáis</span>
<lb n="3543"/><span>Geallamhain Chríost</span>
<lb n="3544"/><span>Ár dtighearna d'fhághail! Amén.</span></p>
<lb n="3545"/>
<lb n="3546"/><p><span>Fuaireas le deireannaighe cóip eile de'n phíosa so</span>
<lb n="3547"/><span>do bhí sgríobhtha ar oileán ann san tSionnain le</span>
<lb n="3548"/><span>Seághain O Mathghamhna éigin, air ar labhair mé cheana,</span>
<lb n="3549"/><span>timchioll ceithre fichid bliadhan ó shoin:-</span></p>
<lb n="3550"/>
<lb n="3551"/><p><span>GO MBEANNUIGHTHEAR DHUIT.</span></p>
<lb n="3552"/>
<lb n="3553"/><p><span>Go mbeannuighthear dhuit,a bhainríoghan, a mháthair na trócaire</span>
<lb n="3554"/><span>ár mbeatha,ár millseacht agus ár ndóthchus.  Go mbeannuighthear</span>
<lb n="3555"/><span>dhuit.  Ort-sa glaodhamaoid na díbirteóiribh seo clann eadhbha</span>
<lb n="3556"/><span>chugad cuirimid ár n-osna, ár n-ochlan agus ár ngolthairt ann </span>
<lb n="3557"/><span>san ngleann so na ndeór.  Ar an ádhbhar sin, ár n-adhbhocóid ró-</span>
<lb n="3558"/><span>ghrástamhail, iompuigh orrainn do shúile trócaireacha, agus tar éis</span>
<lb n="3559"/><span>ár ndíbirthe ann so bheith i gcríoch taisbeán dúinn toradh</span>
<lb n="3560"/><span>beannuighthe do bhroinne Íosa, a mhaighdean cheansa...? Mhilis</span>
<lb n="3561"/><span>Mhuire, guidh orrainn a naomh-mháthair Dé.</span></p>
<lb n="3562"/>
<lb n="3563"/><p><span>Ionnus go mbfiú sinn geallamhnacha Chríost d'fhágail.</span></p>
</div>
<pb n="210"/>
<div><lb n="3564"/><p><span>Ag so paidir le rádh ar ndul asteach i séipéal</span>
<lb n="3565"/><span>nó i dteampoll.  Fuaireas í ó m' charaid Úna ní</span>
<lb n="3566"/><span>Fhaircheallaigh do chualaidh i n-Árainn é:-</span></p>
<lb n="3567"/>
<lb n="3568"/><p><span>PAIDIR AN TSÉIPÉIL.</span></p>
<lb n="3569"/>
<lb n="3570"/><p><span>Beannuighim duit, a Theampoill Dé,</span>
<lb n="3571"/><span>Agus go mbeannuighidh tú féin dam,</span>
<lb n="3572"/><span>Mar shúil a's go mbeith an dá abstal déag</span>
<lb n="3573"/><span>Ag guidhe orm féin andiú.</span>
<lb n="3574"/><span>Íslighim ar mo ghlúin dheas dó'n Áird-righ,</span>
<lb n="3575"/><span>Agus ar mo ghlúin chlí do'n Spiorad Naomh,</span>
<lb n="3576"/><span>Mar shúil go dtógfainn</span>
<lb n="3577"/><span>A mbeith rómham a's mo dhiaigh</span>
<lb n="3578"/><span>Óleac na bpian,</span>
<lb n="3579"/><span>Agus amen na dhiaigh.</span></p>
<lb n="3580"/>
<lb n="3581"/><p><span>Ag so anois ceann eile ó Chondae Chorcaighe.  Fuair</span>
<lb n="3582"/><span>Norma Bortuic é ó Dhonncadh Ua Riain agus chuir sí i</span>
<lb n="3583"/><span>gcló é 'san n-Irisleabhar "Naomh Pádraig," agus thug</span>
<lb n="3584"/><span>sí cead dam a ath-chlóbhualadh ann so:-</span></p>
<lb n="3585"/>
<lb n="3586"/><p><span>PAIDIR AN T-SEIPÉIL.</span></p>
<lb n="3587"/>
<lb n="3588"/><p><span>Cóib Chorcaigheach.</span></p>
<lb n="3589"/>
<lb n="3590"/><p><span>Úmhluighim duit-se, a Íosa Críost,</span>
<lb n="3591"/><span>Úmhluighim duit, a Mhaighdean ghlórmhar,</span>
<lb n="3592"/><span>Úmhluighim duit-se, a Eaglais Dé,</span>
<lb n="3593"/><span>Úmhluighim duit, a shéipéil na Trionóide.</span></p>
<lb n="3594"/>
<lb n="3595"/><p><span>Im' chroidhe tá an t-olc,</span>
<lb n="3596"/><span>Im' bheul agus im' chlos,</span>
<lb n="3597"/><span>Triúr do chuirim d'á chosg,</span>
<lb n="3598"/><span>An t-Athair, an Mac agus an Spiorad Naomh.</span></p>
<lb n="3599"/>
<lb n="3600"/><p><span>Bronnaim m'anam duit, a Íosa Críost,</span>
<lb n="3601"/><span>Ní iarrfaidh mé ort é</span>
<lb n="3602"/><span>Choidhche ná go brách.</span>
<lb n="3603"/><span>Cuirim m' athchuinge chugat-sa, a Mhuire,</span>
<lb n="3604"/><span>M'anam do bhreith ar do dheas-láimh,</span>
<lb n="3605"/><span>Ar urlár do thighe féin.</span></p>
</div>
<pb n="212"/>
<div><lb n="3606"/><p><span>Admhuighim duit, a Dhia Mhóir na n-uile cúmhacht,</span>
<lb n="3607"/><span>[An t-olc do rinneas]</span>
<lb n="3608"/><span>Ó lá mo bhaiste go dtí lá mo thóraimh,</span>
<lb n="3609"/><span>Trí [tré] radharc mo shúl,</span>
<lb n="3610"/><span>Trí chlos mo chluas,</span>
<lb n="3611"/><span>Trí ráidhtibh mo bhéil,</span>
<lb n="3612"/><span>Trí smuaíntibh mo chroidhe,</span>
<lb n="3613"/><span>Trí ghlac mo lámha,</span>
<lb n="3614"/><span>Trí chúrsa mo rian,</span>
<lb n="3615"/><span>Trí n-a ndubhart a's nár dheineas [nach ndearnas],</span>
<lb n="3616"/><span>Trí n-ar gheallas agus nár cóimhlíonas,</span>
<lb n="3617"/><span>Trí n-ar réabas de dhlighthibh agus d'aitheantaibh naomhtha,</span>
<lb n="3618"/><span>Iarraim-se an easpalóid [absalóid] ort anois féin,</span>
<lb n="3619"/><span>I n-ainim mhilis Íosa Críost,</span>
<lb n="3620"/><span>Ar eagla nár iarras í riamh mar budh chóir,</span>
<lb n="3621"/><span>Agus ná [nach] mairfinn le h-í iarraidh arís.</span>
<lb n="3622"/><span>I n-ainm an athar agus an mhic agus an Spioraid</span>
<lb n="3623"/><span>Naoimh.  Amén.</span></p>
<lb n="3624"/>
<lb n="3625"/><p><span>Dubhairt an Dochtúir Conchubhar Maguibhir, as Clár</span>
<lb n="3626"/><span>Chloinne Mhuiris, liom, gur chualaidh sé sean-bhean ag</span>
<lb n="3627"/><span>rádh, ar bhfágbháil an t-séipéil di, na bhfocal so, má</span>
<lb n="3628"/><span>chuimhnighim orra i gceart:-</span></p>
<lb n="3629"/>
<lb n="3630"/><p><span>AR FÁGBHÁIL SÉIPÉIL.</span></p>
<lb n="3631"/>
<lb n="3632"/><p><span>Beannacht leat, a Mhuire,</span>
<lb n="3633"/><span>Beannacht leat, a Chríost,</span>
<lb n="3634"/><span>Go gcúmhdaigh sibh m'anam</span>
<lb n="3635"/><span>Go dtigidh mé aríst [arís].</span></p>
<lb n="3636"/>
<lb n="3637"/><p><span>Ag so rann eile de'n tsórt céadna as Condaé na</span>
<lb n="3638"/><span>Gaillimhe.  Ní chuimhnighim cia uaidh chualas é:-</span></p>
<lb n="3639"/>
<lb n="3640"/><p><span>AN RUD CÉADNA.</span></p>
<lb n="3641"/>
<lb n="3642"/><p><span>Beannacht leat, a Theach Dé,</span>
<lb n="3643"/><span>Agus beannacht Dé 'n ár dtimchioll,</span>
<lb n="3644"/><span>Nár sgaraidh uainne grásta Dé</span>
<lb n="3645"/><span>Go bhfillfimid chum a Theampoill.</span>
<lb n="3646"/></p>
</div>
<pb n="214"/>
<div><lb n="3647"/><p><span>Ag so píosa do fuair mé óm' charaid Úna ní</span>
<lb n="3648"/><span>Fhaircheallaigh, do fuair é ó dhuine i n-Inis-meadhon, ó</span>
<lb n="3649"/><span>bhuachaill de mhuinntir Choinceannainn.</span></p>
<lb n="3650"/>
<lb n="3651"/><p><span>TÁ DO SHÚILE.</span></p>
<lb n="3652"/>
<lb n="3653"/><p><span>Tá do shúile [ag] dúnadh 's do bhéal ag osgailt</span>
<lb n="3654"/><span>Agus t' inntinn ag imtheacht le fána,</span>
<lb n="3655"/><span>Tá do ghéaga 'fuaradh 's do chroidhe d'á stracadh,</span>
<lb n="3656"/><span>Agus Dia leis an anam an lá sin.</span></p>
<lb n="3657"/>
<lb n="3658"/><p><span>[A] Mhicheáil naomhtha, glaodhaim an t-ainm ort,</span>
<lb n="3659"/><span>Agus Naomh Eóin Baisde láidir,</span>
<lb n="3660"/><span>'S gach uile naomh eile d'á bhfuil ann sna flaithis</span>
<lb n="3661"/><span>Le m'anam bocht do shábháilt.</span></p>
<lb n="3662"/>
<lb n="3663"/><p><span>Tiucfaidh an mhaighdean 's a géaga [ag] sgaradh</span>
<lb n="3664"/><span>Ag iarraidh na h-aithrighe is feárr dhúinn,</span>
<lb n="3665"/><span>A's go bhfuighfimid sásadh i gcúirt na bhflaitheas</span>
<lb n="3666"/><span>Le congnamh ó Mhuire Mháthair.</span></p>
<lb n="3667"/>
<lb n="3668"/><p><span>Ag so cóip eile de'n dán céadna, ó Dhoire Cholum-</span>
<lb n="3669"/><span>cille, do fuair mé óm' charaid norma bortuic:-</span></p>
<lb n="3670"/>
<lb n="3671"/><p><span>CÓIP EILE.</span></p>
<lb n="3672"/>
<lb n="3673"/><p><span>A Mhichil naomhtha, glaodhaim ar t'ainm,</span>
<lb n="3674"/><span>'S ar Naomh Eóin Baiste grádhmhar,</span>
<lb n="3675"/><span>Ar naoimh uile an domhain chum cabhair dom' anam</span>
<lb n="3676"/><span>Aimsir na catha na[ch] [d]táinig.</span></p>
<lb n="3677"/>
<lb n="3678"/><p><span>Nuair bhéidh an béal 'á dhúnadh 's an tsúil 'á bhriseadh</span>
<lb n="3679"/><span>'S an meabhar ag imtheacht chum fáin uaim,</span>
<lb n="3680"/><span>An coiste 'á glaodhadh 's an téarma caithte</span>
<lb n="3681"/><span>Agus Dia le n-ár n-anam an lá úd!</span>
<lb n="3682"/></p>
</div>
<pb n="216"/>
<div><lb n="3683"/><p><span>Is cinnte nach bhfuil ann so acht píosa beag de dhán</span>
<lb n="3684"/><span>spioradamhail do bhí ar bhéal na ndaoine ó Árainn go</span>
<lb n="3685"/><span>Doire, agus b'éidir ar fud na h-Éireann, aon uair</span>
<lb n="3686"/><span>amháin, cidh nach bhfuaireas riamh é féin ná a chom-</span>
<lb n="3687"/><span>phíosaidh i n-aon láimh-sgríbhinn ná i n-aon leabhar.</span>
<lb n="3688"/><span>Fuair mac giolla mhichil cuid de'n dán céadna i </span>
<lb n="3689"/><span>n-Uidhist ó Dheas, i n-Albainn.</span></p>
<lb n="3690"/>
<lb n="3691"/><p><span>Ag so paidirín beag eile do chualas i gCondaé</span>
<lb n="3692"/><span>Mhuigh Eó agus i n-áiteachaibh eile' le rádh ar n-éirighe</span>
<lb n="3693"/><span>ar maidin:-</span></p>
<lb n="3694"/>
<lb n="3695"/><p><span>ÉIRIGHIM SUAS.</span></p>
<lb n="3696"/>
<lb n="3697"/><p><span>Éirighim suas le Dia,</span>
<lb n="3698"/><span>Go n-éirighidh Dia liom.</span>
<lb n="3699"/><span>Lámh Dé ann mo thimhchioll,</span>
<lb n="3700"/><span>Ag suidhe 's ag luidhe</span>
<lb n="3701"/><span>'S ag éirighe dham.</span></p>
<lb n="3702"/>
<lb n="3703"/><p><span>Agus ag so rann eile le rádh ar ndul ann do</span>
<lb n="3704"/><span>leabaidh:</span></p>
<lb n="3705"/>
<lb n="3706"/><p><span>Ceithre coirnéill ar mo leabaidh,</span>
<lb n="3707"/><span>Ceithre aingle orra sgartha;</span>
<lb n="3708"/><span>Má bhfágh' mé bás go dtí maidin</span>
<lb n="3709"/><span>Go mbudh i bhflaitheas bhéidheas mo leabaidh.</span></p>
<lb n="3710"/>
<lb n="3711"/><p><span>Nó mar chualaidh mé é ó Úna ní Fhaircheallaigh, do </span>
<lb n="3712"/><span>chualaidh i n-Árainn é:-</span></p>
<lb n="3713"/>
<lb n="3714"/><p><span>CÓIP EILE.</span></p>
<lb n="3715"/>
<lb n="3716"/><p><span>Ceithre phosta ar mo leaba,</span>
<lb n="3717"/><span>Ceithre aingil ar mo sgaradh, (?)</span>
<lb n="3718"/><span>Mathú, Marcus, Lúc a's Seághan,</span>
<lb n="3719"/><span>Agus Dia mo chúmhdach arís go lá.</span>
<lb n="3720"/></p>
</div>
<pb n="218"/>
<div><lb n="3721"/><p><span>Ag so píosa beag do fuaireas i láimh-sgríbhinn</span>
<lb n="3722"/><span>eile ann mo sheilbh, sgríobhtha ag duine de mhuinntir</span>
<lb n="3723"/><span>Ghormáin.  Tá rud cosmhúil leis ins an sean-déantús</span>
<lb n="3724"/><span>aisteach sin, "An Teanga Bith-nuadh."</span></p>
<lb n="3725"/>
<lb n="3726"/><p><span>DIA h-AOINE.</span></p>
<lb n="3727"/>
<lb n="3728"/><p><span>Dia h-Aoine do pheacaigh Ádhamh,</span>
<lb n="3729"/><span>Dia h-Aoine do cuireadh as phárrthas amach é,</span>
<lb n="3730"/><span>Dia h-Aoine do h-iadhadh neamh agus fosgladh ifrionn.</span>
<lb n="3731"/><span>Dia h-Aoine do mharbh Cáin Abel.</span>
<lb n="3732"/><span>Dia h-Aoine do cuireadh an díle thar an domhan.</span>
<lb n="3733"/><span>Dia h-Aoine do cuireadh clanna Israel tre'n Mhuir Ruaidh.</span>
<lb n="3734"/><span>Dia h-Aoine do ceusadh Críost.</span>
<lb n="3735"/><span>Dia h-Aoine do rinneadh dris agus draighne,</span>
<lb n="3736"/><span>Agus gach luis mín [ain-mhín ?] i dtalamh.</span>
<lb n="3737"/><span>Dia h-Aoine do cuireadh Stephán chum báis.</span>
<lb n="3738"/><span>Dia h-Aoine do mharbh Herod na leinbh i n-uimhir 4020.</span>
<lb n="3739"/><span>Dia h-Aoine do crochadh Peadar agus Pol.</span>
<lb n="3740"/><span>Dia h-Aoine do baineadh a cheannd' Eóin Baiste,</span>
<lb n="3741"/><span>Agus Dia h-Aoine tugadh toradh do'n talamh.</span></p>
<lb n="3742"/>
<lb n="3743"/><p><span>Tá sean-rádh aca, do chualaidh mé i gCondaé na</span>
<lb n="3744"/><span>Gaillimhe, "tús Aoine nó deireadh Sáthairn is olc iad."</span></p>
<lb n="3745"/>
<lb n="3746"/><p><span>Tá sgéal ann i dtaoibh "Buille luath an Luain, agus</span>
<lb n="3747"/><span>buille deiridh an t-Sathairn," agus do réir mar deir</span>
<lb n="3748"/><span>an sgéal, ní bhíonn rath ná ádh ar cheachtar aca.  Mo</span>
<lb n="3749"/><span>leun, nár sgríobh mé síos an sgéal sin nuair chualas</span>
<lb n="3750"/><span>é, bliadhanta ó shoin, óir b'aisteach é.</span></p>
<lb n="3751"/>
<lb n="3752"/><p><span>Fuair mé an nóta so, leanas, as sean-sgríbhinn an-</span>
<lb n="3753"/><span>aosta, do fuair mé ar iasacht óm' charaid Pádraig</span>
<lb n="3754"/><span>O Dómhnaill ó Bhaile Ui Fhiadhcháin i n-iarthar Chondaé</span>
<lb n="3755"/><span>Mhuighe Eó.  Tá an nóta so ag trácht ar laéthantaibh</span>
<lb n="3756"/><span>mi-ádhamhla na bliadhna, agus ag rádh gur mi-ádhamhail</span></p>
</div>
<pb n="220"/>
<div><lb n="3757"/><p><span>an lá é an chéad Luan i n-Aibreán, an dara Luan i mi</span>
<lb n="3758"/><span>Lúghnasa agus an Luan déigheannach i mi Nodlag.  Ag so</span>
<lb n="3759"/><span>an nóta go díreach mar sgríobhadh é insan sean</span>
<lb n="3760"/><span>leabhar:-</span></p>
<lb n="3761"/>
<lb n="3762"/><p><span>"Táid tri laithe toirmeaisgthe do réir na ndoch-</span>
<lb n="3763"/><span>tuireadh san mbliadhain, agus an chéad Luan do mhi</span>
<lb n="3764"/><span>Aprill, agus an lá do rugadh Cain agus do mharbh a</span>
<lb n="3765"/><span>dhearbhráthair Abel: an dara Luan do mhí Agust agus</span>
<lb n="3766"/><span>an lá do sgriosadh Sodom is Gomorah, agus an treas</span>
<lb n="3767"/><span>Luan agus an Luan déigheannach do mhi December agus an</span>
<lb n="3768"/><span>lá do rugadh Iudas, an ti do bhraith ar ttigearna</span>
<lb n="3769"/><span>Críosd."</span></p>
<lb n="3770"/>
<lb n="3771"/><p><span>Ag so dán do fuair mé ó Phádraig O Dómhnaill ó</span>
<lb n="3772"/><span>Bhaile-ui-Fhiadhcháin i gCondae Mhuigh Eó,atá 'na Ghaedh-</span>
<lb n="3773"/><span>ilgtheóir breágh cliste fóghlamtha.  Tá an dán coit-</span>
<lb n="3774"/><span>chionn ann sin.</span></p>
<lb n="3775"/>
<lb n="3776"/><p><span>MOLADH GLÓIR AGUS ONÓIR.</span></p>
<lb n="3777"/>
<lb n="3778"/><p><span>Moladh glóir agus onóir</span>
<lb n="3779"/><span>Bheirim go deó dhuit, a fhíor-mhic Dé,</span>
<lb n="3780"/><span>Daor do cheannuigh tú an ghlóir,</span>
<lb n="3781"/><span>Le d'fhuil uasail onóraigh féin.</span></p>
<lb n="3782"/>
<lb n="3783"/><p><span>Trí bliadhna agus an deich fá thrí</span>
<lb n="3784"/><span>Do shiubhal tú an saoghal [dúinn] go bocht</span>
<lb n="3785"/><span>Ag teagasg 's ag fóghluim an chine dhaonna</span>
<lb n="3786"/><span>'S ag múnadh na slighe dhúinn le dul ar neamh.</span></p>
<lb n="3787"/>
<lb n="3788"/><p><span>Nach beag a smuaínimid ar ghrasda [Mhic] Dé</span>
<lb n="3789"/><span>A's gur céasadh é ar ár son,</span>
<lb n="3790"/><span>Ag déanamh síothcháin ar fhearg Dé</span>
<lb n="3791"/><span>Do'n chine daonna i bpeacadh ádhaimh.</span></p>
</div>
<pb n="222"/>
<div><lb n="3792"/><p><span>Nach mairg damh-sa tháinig ar an tsaoghal</span>
<lb n="3793"/><span>Agus breitheamhnas Dé go bhfuil sé rómhainn,</span>
<lb n="3794"/><span>'S a liachta fearg agus chuireamar ar Dhia,</span>
<lb n="3795"/><span>Le n-ár gcroidhe agus le n-ár mbéal.</span></p>
<lb n="3796"/>
<lb n="3797"/><p><span>Nuair thiucfas an bás d' ár gclaoidh</span>
<lb n="3798"/><span>Nach gearr an saoghal do bheir sé dhúinn,</span>
<lb n="3799"/><span>Go marbhóchaidh sé ár gcosa agus ár lámha</span>
<lb n="3800"/><span>Agus fágfaidh ár gcnámha gan aon lúth.</span></p>
<lb n="3801"/>
<lb n="3802"/><p><span>Brisidh sé an t-amharc'n ár dhá súil</span>
<lb n="3803"/><span>Ár gcluasa go ndúnaidh mar chlár,</span>
<lb n="3804"/><span>'S ann sin chaitheas an t-anam gluasacht</span>
<lb n="3805"/><span>Agus dul an uair sin i lathair Dé,</span>
<lb n="3806"/><span>'S ann sin lasas an fhearg i n-éadan mhic Dé</span>
<lb n="3807"/><span>Nuair fheicfeas sé an peacach bréagach</span>
<lb n="3808"/><span>Ag teacht os a chómhair.</span></p>
<lb n="3809"/>
<lb n="3810"/><p><span>Tiucfaidh spiorad na láimhe cléithe</span>
<lb n="3811"/><span>Agus labhróchaidh sé gan aon fhaitchios,</span>
<lb n="3812"/><span>"Mórán do rinne sé dhamh-sa ar an tsaoghal,</span>
<lb n="3813"/><span>Ins gach nidh d'ar chuir sé roimhe.</span>
<lb n="3814"/><span>O ghlaoidh tusa air.</span>
<lb n="3815"/><span>Anois, a mhic Dé, is damh-sa féin feasta is cóir é."</span></p>
<lb n="3816"/>
<lb n="3817"/><p><span>'S ann sin a ghlaodhfas Mac Dé</span>
<lb n="3818"/><span>Ar aingeal glégeal na láimhe deise,</span>
<lb n="3819"/><span>"Innis anois damh-sa gach nidh</span>
<lb n="3820"/><span>D'á ndearnaidh an cholann ariamh do'n anam</span>
<lb n="3821"/><span>Nuair do bhí sé ar an tsaoghal."</span></p>
<lb n="3822"/>
<lb n="3823"/><p><span>[AN T-AINGEAL].</span></p>
<lb n="3824"/>
<lb n="3825"/><p><span>"Labhaireadh sé urnuighthe béil ar a ghlúnaibh,</span>
<lb n="3826"/><span>Theidheadh sé go h-aifrionn an Dómhnaigh</span>
<lb n="3827"/><span>Ag éisteacht leis an naomh-íodhbairt ar an altóir.</span>
<lb n="3828"/><span>Bheireadh sé déirce uaidh i n-ainm Dé.</span>
<lb n="3829"/><span>Agus thugadh lóisdín na h-oidhche do fhear an leath-throim,</span></p>
</div>
<pb n="224"/>
<div><lb n="3830"/><p><span>O! A thighearna agus a fhíor-mhic Dé,</span>
<lb n="3831"/><span>Ó is tusa féin a bhfuil agad an bhreith</span>
<lb n="3832"/><span>Ná leig an t-anam go h-ifrionn i dtuaidh</span>
<lb n="3833"/><span>Agus é dá shluasdáil ins na teintibh."</span></p>
<lb n="3834"/>
<lb n="3835"/><p><span>Is ann sin bhéidheas an t-anam ar an sgála</span>
<lb n="3836"/><span>Agus é d'á mheadhchan i n-aghaidh a pheacaidh,</span>
<lb n="3837"/><span>'S ann sin bhéarfas Mac Dé breitheamhnas fíreannach</span>
<lb n="3838"/><span>Gan aon éagcóir:</span>
<lb n="3839"/><span>"Cibé shaothruigh sé ar an tsaoghal</span>
<lb n="3840"/><span>Má'sé flaitheas Dé no ifrionn [bíodh aige]."</span></p>
<lb n="3841"/>
<lb n="3842"/><p><span>Ag so dán áluinn d'oidhche Nodlag do fuair mé</span>
<lb n="3843"/><span>as láimh sgríbhinn do rinneadh i n-áit éigin i leath chuinn</span>
<lb n="3844"/><span>thimchioll dá chéad bliadhan ó shoin; do fuair mé í ar</span>
<lb n="3845"/><span>iasacht ó'm charaid an blácach, láimh leis an Eamhain.</span>
<lb n="3846"/><span>Ní fhacaidh mé i n-aon sgríbhinn eile é, agus ar eagla</span>
<lb n="3847"/><span>go mbeith sé caillte tá sé chomh maith dham a chur síos</span>
<lb n="3848"/><span>ann so.</span></p>
<lb n="3849"/>
<lb n="3850"/><p><span>DÁN D'OIDHCHE NODLAG.</span></p>
<lb n="3851"/>
<lb n="3852"/><p><span>Dia do bheatha a naoidhe naoimh</span>
<lb n="3853"/><span>'S an mainséar cidh tá [tu] bocht,</span>
<lb n="3854"/><span>Meadhrach saidhbhir atá tú,</span>
<lb n="3855"/><span>'S glórmhar id' dhún féin anocht.</span></p>
<lb n="3856"/>
<lb n="3857"/><p><span>A naoidhe bhig atá mór,</span>
<lb n="3858"/><span>A leinbh óig atá sean,</span>
<lb n="3859"/><span>[S] an mainséar níor chuir a lán [?]</span>
<lb n="3860"/><span>Cidh nach bhfuigheadh áit ar neamh.</span>
<lb n="3861"/></p>
</div>
<pb n="226"/>
<div><lb n="3862"/><p><span>Dibh gan [aon] mháthair ariamh</span>
<lb n="3863"/><span>Gan athair ar ndóigh anocht,</span>
<lb n="3864"/><span>Id' Dhia ariamh atá tú</span>
<lb n="3865"/><span>'S do dhuine ar tús anocht.</span></p>
<lb n="3866"/>
<lb n="3867"/><p><span>Ní sine h-athair ná sibh,</span>
<lb n="3868"/><span>Óige an mháthair, a mhic Dé,</span>
<lb n="3869"/><span>Is sine's is óige an mac,</span>
<lb n="3870"/><span>Is sine's is óige í 'ná é.</span></p>
<lb n="3871"/>
<lb n="3872"/><p><span>Ag so rann beag eile do fuaireas ó Phádraig</span>
<lb n="3873"/><span>O Dómhnaill ó Bhaile-ui-Fhiadhcháin, i n-iarthar Condae</span>
<lb n="3874"/><span>Mhuigh Eó.</span></p>
<lb n="3875"/>
<lb n="3876"/><p><span>Ó BHUN NA CROICHE.</span></p>
<lb n="3877"/>
<lb n="3878"/><p><span>Ó bhun na croiche féachaim suas</span>
<lb n="3879"/><span>A Íosa ár dtighearna claon anuas.</span>
<lb n="3880"/><span>Admhuighim creideamh Dé go fíor</span>
<lb n="3881"/><span>Le grádh croidhe a's le dóchas síor.</span></p>
<lb n="3882"/>
<lb n="3883"/><p><span>Ag so abhrán beag binn i n-onóir do Naomh Pádraig</span>
<lb n="3884"/><span>do fuair mé ó'n bPádraig O Dómhnaill céadna.  Ní</span>
<lb n="3885"/><span>chuimhnighim gur chualas aon rann eile ariamh i n-onóir</span>
<lb n="3886"/><span>Phádraig ameasg na ndaoine acht an ceann so, rud</span>
<lb n="3887"/><span>chuireas iongantas orm.</span>
<lb n="3888"/></p>
</div>
<pb n="228"/>
<div><lb n="3889"/><p><span>DO NAOMH PÁDRAIG.</span></p>
<lb n="3890"/>
<lb n="3891"/><p><span>A Phádhraig atá i bpárrthas</span>
<lb n="3892"/><span>Mhic Dé gan locht,</span>
<lb n="3893"/><span>'Bheir sláinte le do ghrásda</span>
<lb n="3894"/><span>Do'n té bhíos bocht,</span>
<lb n="3895"/><span>Tháinig mé ann do láthair-se</span>
<lb n="3896"/><span>A's mé lag gan lúth,</span>
<lb n="3897"/><span>Tabhair árus dam i bpárrthas</span>
<lb n="3898"/><span>'N áit a bhfeicfidh mé thú.</span></p>
<lb n="3899"/>
<lb n="3900"/><p><span>Acht má tá dánta i n-onóir N. Phádraig gann, tá</span>
<lb n="3901"/><span>sgéalta d'á thaoibh iomadamhail go leór.  Cuirfidh mé</span>
<lb n="3902"/><span>síos sgéilín gearr ann so, a bhfuil trácht ar</span>
<lb n="3903"/><span>Phádraig ann, óir cuireann sé i gcéill dúinn gur</span>
<lb n="3904"/><span>chuir Pádraig an oiread sin suime i n-innsint na</span>
<lb n="3905"/><span>fírinne gur fhág sé de bhuaidh ag leic ar ar chrom sé</span>
<lb n="3906"/><span>a ghlúna, nach bhféadfadh duine bréag innsint os a</span>
<lb n="3907"/><span>cionn.  Do chuir na sean-Ghaedhil suim an-mhór in san</span>
<lb n="3908"/><span>bhfírinne.  Nuair d'iarr Pádraig ar Oisín ann sna</span>
<lb n="3909"/><span>sean-dántaibh cionnas do rinne Fionn agus an Fhiann</span>
<lb n="3910"/><span>a mór-ghníomhartha, d'fhreagair Oisín é.</span></p>
<lb n="3911"/>
<lb n="3912"/><p><span>FÍRINNE NA FÉINNE.</span></p>
<lb n="3913"/>
<lb n="3914"/><p><span>Ní chanamaois, an Fhiann, gó,</span>
<lb n="3915"/><span>Agus bréag leó níor thaithnigh riamh,</span>
<lb n="3916"/><span>Le fírinne a's le neart ar lámh</span>
<lb n="3917"/><span>Do thigimís slán as gach gliadh.</span></p>
<lb n="3918"/>
<lb n="3919"/><p><span>Ní chanamaois-ne an Fhiann gó,</span>
<lb n="3920"/><span>Bréag riamh níor samhluigheadh leó,</span>
<lb n="3921"/><span>Acht ar fhírinne 's ar neart ár lámh</span>
<lb n="3922"/><span>Do thigimís slán as gach gleó.</span></p>
</div>
<pb n="230"/>
<div><lb n="3923"/><p><span>Níor shuidh cléireach i gcill</span>
<lb n="3924"/><span>Cidh binn mar chanaid na sailm,</span>
<lb n="3925"/><span>Do b' fhírinnighe 'ná sinn-ne an Fhiann</span>
<lb n="3926"/><span>Fir nár lagaigh i ngliadh garg.</span></p>
<lb n="3927"/>
<lb n="3928"/><p><span>Níor geineadh aon neach ariamh,</span>
<lb n="3929"/><span>A Phádraig chaoin is binne glór,</span>
<lb n="3930"/><span>Do b'fhírinnighe na Fionn na bhFiann,</span>
<lb n="3931"/><span>Fear thar dháimh do bhronnadh ór.</span></p>
<lb n="3932"/>
<lb n="3933"/><p><span>Ní'l an cháil ar mhuinntir na h-Éireann indiú go bhfuil</span>
<lb n="3934"/><span>siad tugtha go speisialta do'n fhírinne, acht do bhí siad</span>
<lb n="3935"/><span>tugtha go mór dí fad ó; agus an duine atá réidh le</span>
<lb n="3936"/><span>milleán do chur orra anois, budh chóir dhó a chuimhniughadh</span>
<lb n="3937"/><span>gur fhulaing siad beag-nach dá chéad bliadhan fá a</span>
<lb n="3938"/><span>leithéid sin de dhlighthibh pianamhla, agus d'fhágfadh</span>
<lb n="3939"/><span>spiorad na Bréige plannduigthe agus leathnuighthe 'na</span>
<lb n="3940"/><span>measg, dá mbudh aingle féin do bhí ionnta.</span></p>
<lb n="3941"/>
<lb n="3942"/><p><span>Fuair mé an sgéal so ó Phróinsias O Conchubhair i</span>
<lb n="3943"/><span>mB'l'áthluain, agus níor athruigh mé acht cúpla focal</span>
<lb n="3944"/><span>ann.  Is fiú an sgéal do shábháil, ar an ádhbhar eile seo;</span>
<lb n="3945"/><span>go dtugann sé cuntas dúinn do réir mar bhí an sgéal</span>
<lb n="3946"/><span>ameasg na ndaoine, ar bhun-ádhbhar Croise Chonga.</span></p>
<lb n="3947"/>
<lb n="3948"/><p><span>CLOCH NA FÍRINNE no CEANNUIDHE NA SEACHT</span>
<lb n="3949"/><span>MÁLA.</span></p>
<lb n="3950"/>
<lb n="3951"/><p><span>Bhí fear ann, na céadtha agus na céadtha bliadhan ó</span>
<lb n="3952"/><span>shoin, dar bh'ainm dó Páidín O Ciarbháin, agus do bhí</span>
<lb n="3953"/><span>sé 'na chómhnuighe i ngar do Chonga i n-Iar-Chonnachtaibh.</span>
<lb n="3954"/><span>B'aisteach an fear Páidín, níor chreid sé i nDia ná</span>
<lb n="3955"/><span>i n-aon nidh d'á thaoibh.  Is minic do shaoil an sagart</span>
<lb n="3956"/><span>Páidín do thabhairt chum aifrinn, acht ní raibh aon</span></p>
</div>
<pb n="232"/>
<div><lb n="3957"/><p><span>mhaith dhó ann, mar nach nglacfadh Páidín cómhairle</span>
<lb n="3958"/><span>sagairt no easboig.  Chreid sé go raibh an duine mar</span>
<lb n="3959"/><span>an beithidheach, agus chreid sé nuair gheobhadh an duine</span>
<lb n="3960"/><span>bás nach mbeith aon fhocal eile d'á thaoibh.</span></p>
<lb n="3961"/>
<lb n="3962"/><p><span>Chaith Páidín droch-bheatha.  Bhíodh sé ag dul ó theach</span>
<lb n="3963"/><span>go teach san lá, agus ag goid san oidhche.</span></p>
<lb n="3964"/>
<lb n="3965"/><p><span>Anois, nuair bhí Naomh Pádraig i n-Iar-Connachtaibh</span>
<lb n="3966"/><span>ag iarraidh Críosdaidhe do dhéanamh de na Págánaigh,</span>
<lb n="3967"/><span>chuaidh sé aon lá amháin ar a ghlúnaibh ar leic mhóir</span>
<lb n="3968"/><span>chloiche le urnaighthe do rádh, agus nuair d'éirigh sé</span>
<lb n="3969"/><span>d'fhág sé lorg a dhá ghlúin in san gcloich, agus d'fhág</span>
<lb n="3970"/><span>sé brígh mhór ins an gcloich chéadna, óir duine ar bith</span>
<lb n="3971"/><span>do laibheóradh os cionn na cloiche sin, b'éigin dó an</span>
<lb n="3972"/><span>fhírinne ghlan d'innseacht, níor fhéad sé bréag inn-</span>
<lb n="3973"/><span>seacht, agus ar an ádhbhar sin thug na daoine cloch na</span>
<lb n="3974"/><span>Fírinne mar ainm ar an leic sin.</span></p>
<lb n="3975"/>
<lb n="3976"/><p><span>Bhíodh faitchios mór ar Pháidín i gcómhnuidhe roimh an</span>
<lb n="3977"/><span>gcloich sin, agus is minic chuir sé roimhe i do ghoid.</span>
<lb n="3978"/><span>Aon oidhche amháin, nuair fuair sé faill, d'árdaigh sé</span>
<lb n="3979"/><span>an chloch ar a dhruim, thug sé leis í, agus chaith sé í síos</span>
<lb n="3980"/><span>i ngleann mór idir dhá chnoc, seacht míle ó'n áit i</span>
<lb n="3981"/><span>mbíodh sí: agus shaoil an bitheamhnach go raibh leis, acht</span>
<lb n="3982"/><span>bhí an chloch ar ais in a sean-áit féin, an oidhche sin,</span>
<lb n="3983"/><span>a-gan-fhios dó!</span></p>
<lb n="3984"/>
<lb n="3985"/><p><span>Oidhche eile'na dhiaigh sin, ghoid sé géadha an tsagairt</span>
<lb n="3986"/><span>paráiste, agus mar bhí amhrus ag na daoinibh air,</span>
<lb n="3987"/><span>dubhairt siad go dtiubhradh siad é go Cloch na Fírinne.</span>
<lb n="3988"/><span>Bhí Páidín ag gáiridhe in a inntinn féin, óir bhí fhios</span>
<lb n="3989"/><span>aige go raibh an chloch goidte aige, agus budh mhór an</span>
<lb n="3990"/><span>t-iongnadh do bhí air nuair chonnairc sé an chloch</span>
<lb n="3991"/><span>roimhe,ina h-áit féin.  Nuair cuireadh é os cionn na</span></p>
</div>
<pb n="234"/>
<div><lb n="3992"/><p><span>cloiche b'éigin dó innseacht gur ghoid sé na géadha,</span>
<lb n="3993"/><span>agus fuair sé bualadh mór ó'n tsagart. Rinne sé</span>
<lb n="3994"/><span>rún daingionn, ann sin, dá bhfágadh sé faill ar an</span>
<lb n="3995"/><span>gcloich arís go gcuirfeadh sé í i n-áit nach dtiucfadh</span>
<lb n="3996"/><span>sí ar ais as.</span></p>
<lb n="3997"/>
<lb n="3998"/><p><span>Cúpla oidhche 'na dhiagh sin fuair sé faill arís, agus</span>
<lb n="3999"/><span>ghoid sé an chloch an dara h-uair. Chaith sé síos i</span>
<lb n="4000"/><span>bpoll mór doimhin í, agus d'imthigh sé a-bhaile,ag déan-</span>
<lb n="4001"/><span>amh lúthgháire leis féin. Acht ní dheachaidh sé ceathramha</span>
<lb n="4002"/><span>míle ó'n áit , gur chualaidh sé toran mór ag teacht 'na</span>
<lb n="4003"/><span>dhiaigh. D'fheuch sé taobh shiar dé, agus chonnairc sé</span>
<lb n="4004"/><span>dream de dhaoinibh beaga, agus iad gléasta i n-éadach</span>
<lb n="4005"/><span>chomh geal leis an t-sneachta. Tháinig an oiread sin</span>
<lb n="4006"/><span>faitchis an Pháidín nár fhéad sé coisceim do shiubhal, go</span>
<lb n="4007"/><span>dtáinig na daoine beaga suas leis, agus iad ag</span>
<lb n="4008"/><span>iomchar Cloiche na Fírinne leó. Labhair duine aca leis</span>
<lb n="4009"/><span>agus dubhairt :- "A Pháidín  mhalluighthe, beir an cloch</span>
<lb n="4010"/><span>so ar ais chum na h-áite a bhfuair tú í, nó íocfaidh tú</span>
<lb n="4011"/><span>as go cruaidh."</span></p>
<lb n="4012"/>
<lb n="4013"/><p><span>"Béarfad, agus fáílte," ar seisean.</span></p>
<lb n="4014"/>
<lb n="4015"/><p><span>Chuireadar an chloch ar a dhruim, agus d'fhilleadar</span>
<lb n="4016"/><span>ar ais ar an mbóthar do thángadar. Acht mar do bhí an</span>
<lb n="4017"/><span>diabhal ag cur cathuighthe ar Pháidín d'imthigh sé agus</span>
<lb n="4018"/><span>chaith sé an chloch isteach i bpoll budh dhoimhne 'ná an</span>
<lb n="4019"/><span>chéad pholl, poll do rinne na daoine le dul i bhfolach</span>
<lb n="4020"/><span>ann nuair bheith an cogadh ag teacht.</span></p>
<lb n="4021"/>
<lb n="4022"/><p><span>D'fhan an cloch annsan bpoll sin níos mó 'ná seacht</span>
<lb n="4023"/><span>mbliadhna, agus ní raibh fhios ag duine ar bith cia an</span>
<lb n="4024"/><span>áit a raibh sí acht ag Páidin amháin.</span></p>
<lb n="4025"/>
<lb n="4026"/><p><span>I gceann na h-aimsire sin bhí Páidín ag dul le</span>
<lb n="4027"/><span>taoibh na cille nuair d'fheuch sé suas ar chrois do bhí</span></p>
</div>
<pb n="236"/>
<div><lb n="4028"/><p><span>'na seasamh ann sin, agus thuit sé i laige.  Nuair</span>
<lb n="4029"/><span>tháinig sé chuige féin bhí fear in a láthair agus é</span>
<lb n="4030"/><span>gleusta chomh geal leis an tsneachta.  Labhair sé le</span>
<lb n="4031"/><span>Páidín agus dubhairt sé, "a Pháidín mhalluighthe, tá</span>
<lb n="4032"/><span>tú cionntach in sna seacht bpeacaidh marbhtha, agus</span>
<lb n="4033"/><span>muna ngnidh tú aithrighe rachaidh tú go h-ifrionn.  Is</span>
<lb n="4034"/><span>aingeal ó Dhia mise, agus cuirfidh mé breitheamhnas</span>
<lb n="4035"/><span>aithrighe ort: cuirfidh mé seacht málaidh ort agus</span>
<lb n="4036"/><span>caithfidh tú iad d'iomchar bliadhain agus fiche.  Tar</span>
<lb n="4037"/><span>éis an ama sin teirigh i láthair croise móire bhéidheas</span>
<lb n="4038"/><span>i mbaile Chonga agus abair tri h-uaire "M'anam do</span>
<lb n="4039"/><span>Dhia agus do Mhuire." Caith beatha dhiaganta [diadha]</span>
<lb n="4040"/><span>go dtí sin, agus rachaidh tú go flaitheas.  Teirigh chum</span>
<lb n="4041"/><span>do shagairt anois, má tá tú úmhal le mo chómhairle do</span>
<lb n="4042"/><span>ghlacadh."</span></p>
<lb n="4043"/>
<lb n="4044"/><p><span>"Tá mé úmhal," arsa Páidín, "acht béidh na daoine</span>
<lb n="4045"/><span>ag déanamh magaidh fúm."</span></p>
<lb n="4046"/>
<lb n="4047"/><p><span>"Ná bac leis an magadh, ní mhairfidh sé i bhfad," ar </span>
<lb n="4048"/><span>san t-aingeal.</span></p>
<lb n="4049"/>
<lb n="4050"/><p><span>Tar éis an chómhráidh seó tháinig trom-chodladh ar</span>
<lb n="4051"/><span>Pháidín, agus nuair dhúisigh sé bhí seacht málaidh air,</span>
<lb n="4052"/><span>agus bhí an t-aingeal imthighthe.  Bhí dá mhála ar a</span>
<lb n="4053"/><span>thaoibh dheis, dá mhála ar a thaoibh chlé, agus bhí trí cinn</span>
<lb n="4054"/><span>eile ar a dhruim, agus bhí siad greamuighthe chomh cruaidh</span>
<lb n="4055"/><span>sin air gur shaoil sé gur ag fás air do bhí siad.  Bhí</span>
<lb n="4056"/><span>siad ar dhath a chroicinn féin, agus bhí croicionn orra.</span>
<lb n="4057"/><span>An lá ar n-a mhárach nuair chuaidh Páidín ameasg na</span>
<lb n="4058"/><span>ndaoine chuir sé iongantus orra, agus thug siad</span>
<lb n="4059"/><span>"Ceannuidhe na Seacht Mála " air, agus do lean an</span>
<lb n="4060"/><span>t-ainm sin dó go bhfuair sé bás.</span></p>
<lb n="4061"/>
<lb n="4062"/><p><span>Thosaigh Páidín ar bheatha nuaidh anois.  Chuaidh sé</span></p>
</div>
<pb n="238"/>
<div><lb n="4063"/><p><span>chum an tsagairt agus thaisbeán sé dhó na seacht</span>
<lb n="4064"/><span>málaidh do bhí air, agus d'innis sé dhó an fáth ar</span>
<lb n="4065"/><span>cuireadh air iad.  Thug an sagart deagh-chómhairle dhó</span>
<lb n="4066"/><span>agus thug sé dhó cóta-mór le folach do chur ar na</span>
<lb n="4067"/><span>seacht malaibh ; agus do bhíodh Páidín 'na dhiaidh</span>
<lb n="4068"/><span>sin ag dul ó theach go teach agus ó bhaile go baile, ag</span>
<lb n="4069"/><span>iarraidh déirce, agus ní bhíodh Dómhnach no lá saoire nach</span>
<lb n="4070"/><span>mbíodh sé ag an aifrionn, agus bhíodh fáilte roimhe ins</span>
<lb n="4071"/><span>gach uile áit.</span></p>
<lb n="4072"/>
<lb n="4073"/><p><span>Timchioll seacht mbliadhna 'na dhiaidh sin bhí Páidín</span>
<lb n="4074"/><span>ag dul le taoibh an phuill ar chaith sé Cloch na Fírinne</span>
<lb n="4075"/><span>ann.  Tháinig sé go bruach an phuill, chuaidh síos ar a</span>
<lb n="4076"/><span>dhá ghlúin, agus d'iarr sé ar Dhia an chloch do chur suas</span>
<lb n="4077"/><span>chuige.  Nuair bhí críoch ar a phaidir, chonnairc sé an</span>
<lb n="4078"/><span>chloch ag teacht aníos, agus na ceudta de cholumaibh</span>
<lb n="4079"/><span>bána thimchioll uirri.  Bhí an chloch ag éirighe agus ag</span>
<lb n="4080"/><span>síor-éirighe go dtáinig sí i láthair Pháidín ar an</span>
<lb n="4081"/><span>talamh, agus ann sin d'imthigh na coluim ar ais arís.</span>
<lb n="4082"/><span>Lá ar n-a mhárach chuaidh sé chum an tsagairt agus</span>
<lb n="4083"/><span>d'innis dó gach nidh i dtaoibh Cloiche na Fírinne, agus</span>
<lb n="4084"/><span>an chaoi a dtáinig sí aníos as an bpoll.  "Rachaidh</span>
<lb n="4085"/><span>mé leat," ars an sagart, "go bhfeicidh mé an t-iong-</span>
<lb n="4086"/><span>antas mór so." Chuaidh an sagart leis go dti an</span>
<lb n="4087"/><span>poll agus chonnairc sé Cloch na Fírinne.  Agus</span>
<lb n="4088"/><span>chonnairc sé rud eile do chuir iongantas mór air -</span>
<lb n="4089"/><span>na mílte agus na mílte colum ag eitil timchioll béil</span>
<lb n="4090"/><span>an phuill' ag dul síos ann agus ag teacht aníos as.</span>
<lb n="4091"/><span>Thug an sagart Poll na gColum ar an áit, agus</span>
<lb n="4092"/><span>tá an t-ainm sin uirri go dtí an lá indiú.  Tugadh</span>
<lb n="4093"/><span>an chloch bheannuighthe asteach go Conga, agus níor</span>
<lb n="4094"/><span>bhfada gur cuireadh suas cros mhór os a cionn; agus</span></p>
</div>
<pb n="240"/>
<div><lb n="4095"/><p><span>ó'n lá sin go dtí an lá indiú tagann daoine as gach</span>
<lb n="4096"/><span>uile áit le breathnughadh ar Pholl na gColum, agus</span>
<lb n="4097"/><span>chreid na sean-daoine gur aingle Naoimh Pádraig do </span>
<lb n="4098"/><span>bhí ann sna columaibh sin.</span></p>
<lb n="4099"/>
<lb n="4100"/><p><span>Bhí Cloch na Fírinne le bliadhantaibh na dhiaidh sin i</span>
<lb n="4101"/><span>gConga, agus is cinnte go ndearnaidh sí maith mhór,</span>
<lb n="4102"/><span>óir chongbhaigh sí go leor daoine ó choireacha do</span>
<lb n="4103"/><span>dhéanamh.  Acht goideadh í fa dheóigh, agus ni'l cuntas</span>
<lb n="4104"/><span>uirri ó shoin.</span></p>
<lb n="4105"/>
<lb n="4106"/><p><span>Mhair Páidín go raibh sé ceithre fichid bliadhan d'</span>
<lb n="4107"/><span>aois, agus d' iomchar sé a chuid aithrighe go cráibhtheach.</span>
<lb n="4108"/><span>Nuair bhí an bhliadhain agus fiche do thug an t-aingeal</span>
<lb n="4109"/><span>dó críochnuighthe, agus é ag iomchar na seacht mála</span>
<lb n="4110"/><span>ar feadh na h-aimsire sin, tháinig teachtaire chuige, i </span>
<lb n="4111"/><span>n-aisling, le rádh leis go raibh a bheatha ar an tsaoghal</span>
<lb n="4112"/><span>so críochnuighthe, agus go gcaithfeadh sé dul an lá ar </span>
<lb n="4113"/><span>n-a mhárach i láthair Croise Chonga, agus é féin do</span>
<lb n="4114"/><span>thabhairt suas do Dhia agus do Mhuire.  Ar maidin go</span>
<lb n="4115"/><span>moch chuaidh sé chuig an sagart, agus d'innis dó an</span>
<lb n="4116"/><span>fuagradh do fuair sé ins an oidhche.  Deir daoine nár</span>
<lb n="4117"/><span>chreid an sagart é, acht ar chaoi ar bith dubhairt sé le</span>
<lb n="4118"/><span>Páidín déanamh mar dubhairt an teachtaire leis.</span></p>
<lb n="4119"/>
<lb n="4120"/><p><span>D'imthigh Páidín agus d'fhág sé a bheannacht ag a</span>
<lb n="4121"/><span>chómharsannaibh agus ag a dhaoinibh muinntireacha, agus</span>
<lb n="4122"/><span>nuair bhí an clog ag bualadh an dó-déag agus na</span>
<lb n="4123"/><span>daoine ag rádh Fáilte an Aingil, tháinig Páidín i láthair</span>
<lb n="4124"/><span>na croise agus dubhairt trí h-uaire "M'anam do Dhia</span>
<lb n="4125"/><span>agus do Mhuire," agus ar an mball thuit sé marbh.</span></p>
<lb n="4126"/>
<lb n="4127"/><p><span>Bhí an chrois sin i mbaile Chonga le bliadhantaibh.</span>
<lb n="4128"/><span>Chuaidh easbog de shloinneadh Dubhthaigh chum na Rómha</span>
<lb n="4129"/><span>agus fuair sé píosa de'n fhíor-chrois agus chuir sé</span></p>
</div>
<pb n="242"/>
<div><lb n="4130"/><p><span>isteach i gCrois Chonga é.  Bhí sé ann sin go dtáinig</span>
<lb n="4131"/><span>na Gaill agus gur leagadar go talamh é.  Tá Crois</span>
<lb n="4132"/><span>Chonga i n-Éirinn fós, agus tá tuarim ag na daoinibh</span>
<lb n="4133"/><span>go mbéidh sí árduighthe suas i mbaile Chonga arís le</span>
<lb n="4134"/><span>congnamh Dé.</span></p>
<lb n="4135"/>
<lb n="4136"/><p><span>Do fuair mé i leabhar beag eile, sgríobhtha leis an</span>
<lb n="4137"/><span>Seághan O Máthghamhna céadna air ar labhair mé cheana,</span>
<lb n="4138"/><span>ar oileán ann san tSionnainn, timchioll ceithre fichid</span>
<lb n="4139"/><span>bliadhan ó shoin, sórt liodáin no oifige i n-onóir do'n</span>
<lb n="4140"/><span>Mhaighdin Mhuire, a bhfuil blas fíor-Ghaedhealach ar chuid</span>
<lb n="4141"/><span>dé, óir tá cuid dé i bhéarsuigheacht agus cuid dé i bprós,</span>
<lb n="4142"/><span>agus ní cinnte gur aistriughadh é, - an bhéarsuigheacht</span>
<lb n="4143"/><span>ar mhódh ar bith.  Ní fhacaidh mé riamh aon chóip eile dhé,</span>
<lb n="4144"/><span>agus bheirim ann so é le n-a shábháil.  Tosaigheann an</span>
<lb n="4145"/><span>píosa so le paidir, agus ó am go h-am tagann asteach</span>
<lb n="4146"/><span>na briathra aith-ráidhte arís agus arís eile,</span></p>
<lb n="4147"/>
<lb n="4148"/><p><span>"O a bhaintighearna deónaigh teacht le cabhair</span>
<lb n="4149"/><span>Chum mé d'fhíorchosaint ar mo námhaid.</span>
<lb n="4150"/><span>Glóir do'n Athair don Mhac agus don Spiorad Naomh."</span></p>
<lb n="4151"/>
<lb n="4152"/><p><span>Agus an rainnín;</span></p>
<lb n="4153"/>
<lb n="4154"/><p><span>O a Thighearna éist le m' urnaighe,</span>
<lb n="4155"/><span>Agus go rachaidh m'osna i d' láthair,</span>
<lb n="4156"/><span>Molamaoid an Tighearna,</span>
<lb n="4157"/><span>Buidheachas le Dia.</span>
<lb n="4158"/><span>Agus an suan síorruidhe tré thrócaire Dé</span>
<lb n="4159"/><span>Go bhfuighidh anam na bhfíréan.</span></p>
<lb n="4160"/>
<lb n="4161"/><p><span>Agus ann sin tagann na focla "o a Naomh Mh. a</span>
<lb n="4162"/><span>mháthair ár dTighear. I. C., agus c." Is iad so na céud-</span>
<lb n="4163"/><span>fhocla de'n urnaighe atá sgríobhtha i dtús na h-oifige</span>
<lb n="4164"/><span>mar leanas:-</span></p>
<lb n="4165"/>
<lb n="4166"/><p><span>O a naomh-Mhuire, a mháthair ár dTighearna Íosa Críost, a</span>
<lb n="4167"/><span>bhainrioghan na bhflaitheas, a bhaintighearna an domhain uile na(ch)</span>
<lb n="4168"/><span>tréigeas agus na(ch) tarcuisnigheas aon neach, feuch orm go</span></p>
</div>
<pb n="244"/>
<div><lb n="4169"/><p><span>trócaireach le súil truaighmhéile agus saothraigh dham ó d' mhac</span>
<lb n="4170"/><span>múirneach párdún i n-iomlán mo pheacaidhe .... tre</span>
<lb n="4171"/><span>ghrásta agus trócaire ár d' Tighearna Íosa Críost do thug tusa</span>
<lb n="4172"/><span>a mhaighdean ó d' bhroinn, an té mhaireas agus riaghluigheas</span>
<lb n="4173"/><span>mar aon leis an athair agus leis an Spiorad Naomh, aon Dia</span>
<lb n="4174"/><span>amháin, i dTrionóid rónaomhtha, le saoghal na saoghal.  Amen.</span></p>
<lb n="4175"/>
<lb n="4176"/><p><span>Ann sin tagann na rainnínídh, agus fiche líne de</span>
<lb n="4177"/><span>shórt bhéarsuigheachta ag tosughadh</span></p>
<lb n="4178"/>
<lb n="4179"/><p><span>Fáilte rómhad a óigh chialldha</span>
<lb n="4180"/><span>A theagh duine do Dhia an t-árd-Tighearna,</span></p>
<lb n="4181"/>
<lb n="4182"/><p><span>Acht ní chuirim ann so iad mar ní roshoilléir iad.  Tar</span>
<lb n="4183"/><span>éis sin tagann na rainnínidh, agus tar éis na rainnín</span>
<lb n="4184"/><span>an chuid eile de'n liodán mar leanas:-</span></p>
<lb n="4185"/>
<lb n="4186"/><p><span>Go mbeannuighthear dhuit a airc an reachta,</span>
<lb n="4187"/><span>A cháthair ríoghdha Sholaimh mhic Dáibhi,</span>
<lb n="4188"/><span>A bhogha baiste shoillseach na bhflaitheas,</span>
<lb n="4189"/><span>A thór an tiosphona do stiúraigh Maoise,</span>
<lb n="4190"/><span>A lomra mhiorbhuilleach Ghideon chródha,</span>
<lb n="4191"/><span>A shlat bhláthmhar Aaron chómhachtaigh,</span>
<lb n="4192"/><span>A mhil chúbhartha Shampson mhórdha,</span>
<lb n="4193"/><span>Agus a bheag-sheomra an tSlánuightheóra,</span>
<lb n="4194"/><span>Budh nidh oireamhnach go sabhálfadh</span>
<lb n="4195"/><span>Mac go fíor-uasal,</span>
<lb n="4196"/><span>Ó'n ulc dfhág clann Éabha,</span>
<lb n="4197"/><span>Faoi bhuaireamh.</span>
<lb n="4198"/><span>An Mhaighdean rónaomhtha,</span>
<lb n="4199"/><span>Do thogh sé mar mháthair,</span>
<lb n="4200"/><span>Ionnus nach mbainfeadh</span>
<lb n="4201"/><span>Aicíd an pheacaidh,</span>
<lb n="4202"/><span>Ná truailleadh go bráth dhí,</span>
<lb n="4203"/><span>Cómhnuighe[ann] [sé] ann san bhflaithios is aoirde,</span>
<lb n="4204"/><span>Agus is é mo shíothchán ríoghdha</span>
<lb n="4205"/></p>
</div>
<pb n="246"/>
<div><lb n="4206"/><p><span>Pioláir na sgamlla.</span>
<lb n="4207"/><span>A bhaintighearna go mbudh deónach leat,</span>
<lb n="4208"/><span>Teacht le cabhair,</span>
<lb n="4209"/><span>Chum mé d'fhíor-chosaint ar mo námhad.</span></p>
<lb n="4210"/>
<lb n="4211"/><p><span>Go mbeannuighthear dhuit</span>
<lb n="4212"/><span>A mháthair agus a mhaighdean,</span>
<lb n="4213"/><span>A theampuill na Trionóide,</span>
<lb n="4214"/><span>Is tu luathgháire na n-aingeal,</span>
<lb n="4215"/><span>A pháláis na fíor-óigheacht',</span>
<lb n="4216"/><span>A chompórd na ndóbhrónach,</span>
<lb n="4217"/><span>A chrainn ghrásamhail na foighde,</span>
<lb n="4218"/><span>A Gháirdin an tsóláis,</span>
<lb n="4219"/><span>An óir-chiste na maighdean,</span>
<lb n="4220"/><span>Is ithir na talamh sagartamhail (sic) thu</span>
<lb n="4221"/><span>Do shaor iomlán i n-éifeacht</span>
<lb n="4222"/><span>A's ó pheacadh an tsinsir,</span>
<lb n="4223"/><span>Gur saoradh thu go haonda</span>
<lb n="4224"/><span>A gheata na bhflaitheas,</span>
<lb n="4225"/><span>A chathair na Trionóide,</span>
<lb n="4226"/><span>A phéarla óirdheirc na maighdean</span>
<lb n="4227"/><span>Lán do'n uile ghrása gan teóra</span>
<lb n="4228"/><span>Mar an lile measg na ndraigheann</span>
<lb n="4229"/><span>Ar an meodhan sin, sin mo ghrádh ameasg inghean Ádhaimh:</span>
<lb n="4230"/><span>O a naomh Mhuire, a Mháthair ár dTighearna Íosa Críost.</span></p>
<lb n="4231"/>
<lb n="4232"/><p><span>A bhaintighearna go mbudh deónach leat</span>
<lb n="4233"/><span>Teacht le cabhair</span>
<lb n="4234"/><span>Chum mé d'fhíor-chosaint ar mo námhad, agus c.</span></p>
<lb n="4235"/>
<lb n="4236"/><p><span>Go mbeannuighthear dhuit</span>
<lb n="4237"/><span>A cháthair na coimirce,</span>
<lb n="4238"/><span>A thuir Dháibhi an righ</span>
<lb n="4239"/><span>Cosanta go comhachtach,</span>
<lb n="4240"/><span>Le arm an áird-righ,</span>
<lb n="4241"/></p>
</div>
<pb n="248"/>
<div><lb n="4242"/><p><span>Ann do ghabháil naomhtha,</span>
<lb n="4243"/><span>Do bhí an charthanacht ar Íosa,</span>
<lb n="4244"/><span>Agus [do h-ísligheadh] lucifer an uair</span>
<lb n="4245"/><span>Go bhfuair sé tríot masla</span>
<lb n="4246"/><span>Is tu iudit neamh-chlaoidhte</span>
<lb n="4247"/><span>Do rinne mór-ghníomh le n-a h-arm,</span>
<lb n="4248"/><span>No aibisaig, réir mar sgriobhthar,</span>
<lb n="4249"/><span>Le n-a bhfuair deaghrigh ris a thapa (?)</span>
<lb n="4250"/><span>Ioiseph mac Raéchil</span>
<lb n="4251"/><span>Do líon égipt le beatha,</span>
<lb n="4252"/><span>A's go dtug Muire ó na broinn</span>
<lb n="4253"/><span>An té thuill dúinn na flaithis</span>
<lb n="4254"/><span>Is roáluinn thu go hiomlán, o mo ghrádh,</span>
<lb n="4255"/><span>Agus spota de pheacadh an tsinsir</span>
<lb n="4256"/><span>Ní raibh riamh ionat.</span></p>
<lb n="4257"/>
<lb n="4258"/><p><span>Go mbeannuighthear dhuit</span>
<lb n="4259"/><span>A ghrianáin ghlórmhuir,</span>
<lb n="4260"/><span>Is ionat iompuidheas an ghrian tar ais</span>
<lb n="4261"/><span>Deich gcéim d'á cúrsa,</span>
<lb n="4262"/><span>Agus gur faoi do bhroinn</span>
<lb n="4263"/><span>Do thuirling mac Dé 'n ár measg</span>
<lb n="4264"/><span>Ionnus go n-éireóchadh an cine daonna</span>
<lb n="4265"/><span>Go flaitheas ó ifrionn na bpian</span>
<lb n="4266"/><span>Cidh gur mór é thar na h-aingil</span>
<lb n="4267"/><span>Gur rugadh é i stábla folamh gan biadh</span>
<lb n="4268"/><span>Budh mhinic an ghrian so</span>
<lb n="4269"/><span>[Ag] soillsiughadh ar Mhuire</span>
<lb n="4270"/><span>Nidh do rinne a gabhail naomhtha,</span>
<lb n="4271"/><span>Mar gluinne na maidne-</span>
<lb n="4272"/><span>Is tu an lile ro áluinn ameasg na ndraighean</span>
<lb n="4273"/></p>
</div>
<pb n="250"/>
<div><lb n="4274"/><p><span>Na naithreacha nimhe go dtéidhid siad rómhad-sa</span>
<lb n="4275"/><span>Ann san dorchadus,</span>
<lb n="4276"/><span>Is tu an Raé ghlan eólais</span>
<lb n="4277"/><span>Do'n té bhíos ar seachrán.</span>
<lb n="4278"/><span>Is tu an soillseán 'san lóchrann.</span>
<lb n="4279"/><span>Ann san bhflaitheas do chuir mé</span>
<lb n="4280"/><span>Solus síorruidhe ar bun,</span>
<lb n="4281"/><span>Agus d'fholuigh mé an domhan uile</span>
<lb n="4282"/><span>Mar cheó braonach.</span></p>
<lb n="4283"/>
<lb n="4284"/><p><span>O a Naomh-Mhuire, agus c.</span></p>
<lb n="4285"/>
<lb n="4286"/><p><span>O [a] bhaintighearna go mbudh deónach led' mhac ár dTighearna</span>
<lb n="4287"/><span>Íosa Críost tré t' impidhe-se bheith síothchánta linn, sinn do</span>
<lb n="4288"/><span>chongbháil ar stáid na ngrást[a] agus [a] fhearg d' iompódh</span>
<lb n="4289"/><span>uainn.</span></p>
<lb n="4290"/>
<lb n="4291"/><p><span>O [a] bhaintighearna go mbudh deónach leat teacht le cabhair</span>
<lb n="4292"/><span>chum mé d'fhíor-cosaint ar mo námhaid.</span></p>
<lb n="4293"/>
<lb n="4294"/><p><span>Go mbeannuighthear dhuit</span>
<lb n="4295"/><span>A Mhaighdean rósheunmhar,</span>
<lb n="4296"/><span>A dheagh-cháil na geanmnuigheacht',</span>
<lb n="4297"/><span>A Bhainrioghan na trócaire</span>
<lb n="4298"/><span>Atá crónuighthe le reultaibh.</span>
<lb n="4299"/><span>Is gloine thu 'ná na h-aingil</span>
<lb n="4300"/><span>Ag amharc ar do mhac glórmhar,</span>
<lb n="4301"/><span>Ad shuidhe ar a dheas-láimh.</span>
<lb n="4302"/><span>Is tu togha na h-oighreachta,</span>
<lb n="4303"/><span>A mháthair na ngrásta,</span>
<lb n="4304"/><span>A dhóthchais na bpeacach,</span>
<lb n="4305"/><span>A reultóig shoillseach na bóchna,</span>
<lb n="4306"/><span>Ad fhorus ar an ndruing le basgadh.</span>
<lb n="4307"/><span>Deónaigh geata na bhflaitheas</span>
<lb n="4308"/><span>Do bheith osgailte rómhainn-ne.</span>
<lb n="4309"/><span>Ionnus, leis an gcualacht bheannuighthe,</span>
<lb n="4310"/><span>Go sealbhóchamaois do Mhac múirncach,</span>
<lb n="4311"/><span>I suaimhneas na glóire.</span>
<lb n="4312"/><span>Is ola naomhtha t'ainm againn a Mhuire,</span>
<lb n="4313"/><span>Is mór an gean atá ag do sheirbhisigh dhuit.</span>
<lb n="4314"/><span>A Naomh-Mhuire, agus c., agus c.</span>
<lb n="4315"/></p>
</div>
<pb n="252"/>
<div><lb n="4316"/><p><span>Bronnnamaoid go h-úmhail duit</span>
<lb n="4317"/><span>A Mhaighdean róchráibhtheach</span>
<lb n="4318"/><span>Na trátha canonda so</span>
<lb n="4319"/><span>Dubhramar le grádh dhuit.</span></p>
<lb n="4320"/>
<lb n="4321"/><p><span>Stiúraigh sin[n] oilithrigh</span>
<lb n="4322"/><span>Go dtagamaoid le Críosta,</span>
<lb n="4323"/><span>A's ar uair ár mbáis</span>
<lb n="4324"/><span>Guidh orrainn i láthair Íosa.</span></p>
<lb n="4325"/>
<lb n="4326"/><p><span>'Sí seó an brainse</span>
<lb n="4327"/><span>Nach fuaras innti riamh</span>
<lb n="4328"/><span>Smál peacaidh an tsinnsir,</span>
<lb n="4329"/><span>Ná coir peacaidh an ghníomh'.</span></p>
<lb n="4330"/>
<lb n="4331"/><p><span>An tan do gineadh thu</span>
<lb n="4332"/><span>I mbroinn do Mháthar ó mhaidin,</span>
<lb n="4333"/><span>Do bhí tu gan spota</span>
<lb n="4334"/><span>Na smól ar bith peacaidh,</span>
<lb n="4335"/><span>Guidh chum an athar shíorruidhe ar ár son.</span></p>
<lb n="4336"/>
<lb n="4337"/><p><span>O! (a) Dhia noch d'ollmhuigh ionad cómhnuighthe dod' Mhac, tre</span>
<lb n="4338"/><span>ghabhail neamh-thruaillighthe na Maighdine beannuighthe, tre roimh-</span>
<lb n="4339"/><span>fheicsint báis a h-Aon Mhic gur shábháil tú í ó spota ar bith</span>
<lb n="4340"/><span>peacaidh, go mbudh deónach leat tre n-a h-impidhe-se ar an módh</span>
<lb n="4341"/><span>gcéadna sinne do shaoradh ó pheacaidhibh, ionnus go sealbhamaois</span>
<lb n="4342"/><span>thú féín, tré ár dTighearna Íosa Críost do Mhac, do mhaireas agus</span>
<lb n="4343"/><span>do riaghaluigheas mar aon leat, agus leis an Spiorad Naomh, an</span>
<lb n="4344"/><span>aon Dia amháin, i dTrionóid ronaomhta, le saoghal na saoghal.</span>
<lb n="4345"/><span>Amen.</span>
<lb n="4346"/></p>
</div>
<pb n="254"/>
<div><lb n="4347"/><p><span>Ag so ortha anaghaidh na ndaoine maithe do fuair mé</span>
<lb n="4348"/><span>óm' charaid Una ní Ógáin i gCondaé Port-Laoighire,</span>
<lb n="4349"/><span>nó Condaé na Bainríoghna, do fuair é ó Dhómhnall</span>
<lb n="4350"/><span>O Fotharta i gConamara.</span></p>
<lb n="4351"/>
<lb n="4352"/><p><span>ORTHA ANAGHAIDH NA NDAOINE MAITHE.</span></p>
<lb n="4353"/>
<lb n="4354"/><p><span>A Mhic Dé an gcluin tú an gleó chugainn</span>
<lb n="4355"/><span>Go mór san ngleann?</span>
<lb n="4356"/><span>Cluinim, a Mháthair. Ná bíodh eagla ort.</span>
<lb n="4357"/><span>Go sabhálaidh an t-Athair beannaighthe sinn,</span>
<lb n="4358"/><span>Go mbudh dún daingionn, an dún a bhfuilmid ann.</span>
<lb n="4359"/><span>Go mbudh sluagh dall an sluagh so chugainn.</span>
<lb n="4360"/><span>O a Íosa Críost, a Mhaighdean ghlórmhar,</span>
<lb n="4361"/><span>A chidheas ár ndochar agus ár ndíoghbháíl</span>
<lb n="4362"/><span>Go sgaraidh tú do chochall beannuighthe tharrainn. Amen.</span></p>
<lb n="4363"/>
<lb n="4364"/><p><span>Ag so paidir bheag eile do fuaireas óm' charaid an</span>
<lb n="4365"/><span>t-Athair O Flanagáin atá san gcoláiste i Sligeach.</span>
<lb n="4366"/><span>Fuair seisean ó bhéal sean-mhná é:</span></p>
<lb n="4367"/>
<lb n="4368"/><p><span>TEACHTAIRE Ó DHIA</span></p>
<lb n="4369"/>
<lb n="4370"/><p><span>Teachtaire ó Dhia rómham,</span>
<lb n="4371"/><span>Aingeal Dé os mo chionn,</span>
<lb n="4372"/><span>Ola Chríost ar mo chorp,</span>
<lb n="4373"/><span>Dia rómham agus liom.</span></p>
<lb n="4374"/>
<lb n="4375"/><p><span>Muire Máthair [Dé]</span>
<lb n="4376"/><span>[Muire] agus a Mac,</span>
<lb n="4377"/><span>Go ndéanaidh siad mo leas</span>
<lb n="4378"/><span>Thuas agus thall.</span></p>
<lb n="4379"/>
<lb n="4380"/><p><span>Nár leighidh sibh m'anam uaim i bpian, agus nuair béidheas sé réidh</span>
<lb n="4381"/><span>le cuarughadh an tsaoghal, go dtugaidh tú [é a Dé] ar do</span>
<lb n="4382"/><span>dheas-láimh féin go bráth. Amen.</span>
<lb n="4383"/></p>
</div>
<pb n="256"/>
<div><lb n="4384"/><p><span>Ag so ceathramha eile do fuair an t-Athair o Flan-</span>
<lb n="4385"/><span>agáin ó'n mhnaoi chéadna:</span></p>
<lb n="4386"/>
<lb n="4387"/><p><span>Ó A THIGHEARNA DO PIANADH</span></p>
<lb n="4388"/>
<lb n="4389"/><p><span>Ó a thighearna do pianadh agus d'fhulaing an pháis</span>
<lb n="4390"/><span>Do d'stialladh le h-iarann ó mhullach go sáil,</span>
<lb n="4391"/><span>A Thighearna fuair na tairngidhe in do chois a's do láimh</span>
<lb n="4392"/><span>A Thighearna is ag iarraidh do choimirce táim.</span></p>
<lb n="4393"/>
<lb n="4394"/><p><span>Ag so giota beag eile acht ní chuimhnighim cia an áit</span>
<lb n="4395"/><span>a bhfuaireas é:</span></p>
<lb n="4396"/>
<lb n="4397"/><p><span>SLÁINTE.</span></p>
<lb n="4398"/>
<lb n="4399"/><p><span>Sláinte an tSáir-Fhir</span>
<lb n="4400"/><span>Do leath a ghéaga</span>
<lb n="4401"/><span>Ar chrann na páise</span>
<lb n="4402"/><span>Ag sábháil an chine daonna,</span>
<lb n="4403"/><span>Agus sláinte na mná mánla</span>
<lb n="4404"/><span>Do rug a Mac gan céile,</span>
<lb n="4405"/><span>Agus sláinte Naoimh Pádraig</span>
<lb n="4406"/><span>Do bheannuigh Éire.</span></p>
<lb n="4407"/>
<lb n="4408"/><p><span>Ag so rann beag eile, acht creidim gur i gCúige</span>
<lb n="4409"/><span>Uladh fuaireas é:</span></p>
<lb n="4410"/>
<lb n="4411"/><p><span>NÁ h-AMHARC.</span></p>
<lb n="4412"/>
<lb n="4413"/><p><span>Ná h-amharc go minic ar do bhróig</span>
<lb n="4414"/><span>Agus ná déan stró as do bhrat,</span>
<lb n="4415"/><span>Siubhal go h-úirísioll i ród</span>
<lb n="4416"/><span>Agus beannuigh fá dhó do'n duine bocht.</span></p>
<lb n="4417"/>
<lb n="4418"/><p><span>Bhí caint ar Sholamh insan Liodáin do thug mé shuas;</span>
<lb n="4419"/><span>agus insan dán "Fáilte, a Mháthair" do thug mé</span>
<lb n="4420"/><span>roimhe seo, tugtar "a cháthaoir Sholaimh an rígh," ar an</span>
<lb n="4421"/><span>Mhaighdean Muire. Chualaidh mé níos mó 'ná aon sgéal</span></p>
</div>
<pb n="258"/>
<div><lb n="4422"/><p><span>amháin ar an Solamh so, acht measaim gur i dtaoibh</span>
<lb n="4423"/><span>daoine eile do h-innseadh iad  ar dtús, agus  gur</span>
<lb n="4424"/><span>leagadh ar Sholamh cuid aca nár bhain leis ó cheart.</span>
<lb n="4425"/><span>Ar chuma ar bith, ag so sgeul do sgríobh mé focal ar</span>
<lb n="4426"/><span>fhocal ó innsint Mhicheáil Mhic Ruaidhrigh ó iarthar Chondaé</span>
<lb n="4427"/><span>Mhuigh-Eó ocht mbliadhna ó shoin.  Níor chuireas focal</span>
<lb n="4428"/><span>leis agus ní bhainim focal de.  Is fíor go bhfuil blas an</span>
<lb n="4429"/><span>domhain-shoir ar an sgeul so, agus  ní'l mé 'rádh nach ó'n</span>
<lb n="4430"/><span>oirthior tháinig sé.</span></p>
<lb n="4431"/>
<lb n="4432"/><p><span>SEANCHAS AR SHOLAMH.</span></p>
<lb n="4433"/>
<lb n="4434"/><p><span>Nuair bhí máthair Sholaimh tinn, chuireadh Solamh fear</span>
<lb n="4435"/><span>as an mbaile a raibh sé ann, d'á faire 'ch uile oidhch'.</span>
<lb n="4436"/><span>Agus 'ch uile fhear do bhíodh dh'á  faire, chaithfeadh sé</span>
<lb n="4437"/><span>tigheacht roimh éirighe na gréine ar maidin le sgeul</span>
<lb n="4438"/><span>chuig Solamh cad é an chaoi a raibh a mháthair.  Agus an</span>
<lb n="4439"/><span>chéad fhear a déarfadh go raibh a mháthair marbh bhí a</span>
<lb n="4440"/><span>chloigionn le baint de, agus a chrochadh ar sleigh bhí os</span>
<lb n="4441"/><span>cionn an doruis mhóir.  Agus théidheadh siad, fear ar</span>
<lb n="4442"/><span>fhear, gach aon oidhche ar a thurn.  Agus cúig púnta an</span>
<lb n="4443"/><span>luach saothair a d'fhághadh siad gach aon oidhche.  Bhí go</span>
<lb n="4444"/><span>maith agus ni raibh go dona go dtáinig sé ar thurn</span>
<lb n="4445"/><span>mic baintreabhaighe dul ag faire máthar Sholaimh.  Agus</span>
<lb n="4446"/><span>an oidhche bhí sé ag dul d'á faire bhí sí an-lag claoidhte</span>
<lb n="4447"/><span>agus tugtha suas do'n bhás.</span></p>
<lb n="4448"/>
<lb n="4449"/><p><span>Nuair tháinig cuntas ag mac na baintreabhaige le</span>
<lb n="4450"/><span>dul ag faire máthar Sholaimh tháinig laige agus allus</span>
<lb n="4451"/><span>an bháis air, agus thosaigh a mháthair d'á chaoineadh mar nach</span>
<lb n="4452"/><span>raibh aici acht é.  Agus ag tigheacht a-bhaile dhó ó'n</span></p>
</div>
<pb n="260"/>
<div><lb n="4453"/><p><span>obair laé do bhí aige, an tráthnóna sin, bhí sé ag caoin-</span>
<lb n="4454"/><span>eadh go buaidheartha, agus casadh leath-pháit [leath-</span>
<lb n="4455"/><span>amadán] air, agus d'fhiafruigh sé de mhac na baintreabhaighe</span>
<lb n="4456"/><span>cad é an t-ábhar bhí sé 'caoineadh, agus d'innis mac na</span>
<lb n="4457"/><span>baintreabhaighe dhó mar tá mise dh'á innseacht daoibh-se.</span></p>
<lb n="4458"/>
<lb n="4459"/><p><span>"Cia an luach-shaothair gheobhas tu?" ar san leath-</span>
<lb n="4460"/><span>pháit, le mac na baintreabhaighe.</span></p>
<lb n="4461"/>
<lb n="4462"/><p><span>"Cúig púnta," ar seisean leis.</span></p>
<lb n="4463"/>
<lb n="4464"/><p><span>"M'anam do Dhia na ngrásta," ar san leath-pháit,</span>
<lb n="4465"/><span>"má thugann tú na cúig púnta dham-sa, go rachaidh</span>
<lb n="4466"/><span>mise i d'áit anocht."</span></p>
<lb n="4467"/>
<lb n="4468"/><p><span>"Bhéarfaidh mé cúig púnta agus aguisín duit,"</span>
<lb n="4469"/><span>arsa mac na baintreabhaighe, "má theidheann tú ann."</span></p>
<lb n="4470"/>
<lb n="4471"/><p><span>B'fhíor an sgeul. Chuaidh an leath-pháit [ag] faire</span>
<lb n="4472"/><span>máthar Sholamh an oidhche sin. Agus bhí sí insan n-eaglach</span>
<lb n="4473"/><span>dheiridh nuair chuaidh sé asteach insan seomra; agus bhí</span>
<lb n="4474"/><span>sé dh'á faire go dtí léir uair an dó-déag san oidhche.</span>
<lb n="4475"/><span>Agus mhaoithigh sé toran ag an dorus mór agus</span>
<lb n="4476"/><span>d'éirigh sé ar a chosaibh, agus shiubhal sé go dtí an</span>
<lb n="4477"/><span>dorus mór. Agus bhí fear ag an dorus mór agus é</span>
<lb n="4478"/><span>[ag] faire asteach ar fhuinneoig do bhí ar an dorus</span>
<lb n="4479"/><span>mór. Agus budh é an fear do bhí ann searbhfóghanta-</span>
<lb n="4480"/><span>cuirp do bhí ag Solamh, agus bhí an-chionn ag Solamh ar</span>
<lb n="4481"/><span>an bhfear so, agus chuireadh sé an fear so 'ach uile</span>
<lb n="4482"/><span>oidhche le sgeul do thabhairt faoi láimh [= os ísioll]</span>
<lb n="4483"/><span>chuige ag rádh - an fear do bhí ag tabhairt aire d'á</span>
<lb n="4484"/><span>mháthair an raibh sé ag deunamh a ghnáthaigh [gnódh] ceart.</span>
<lb n="4485"/><span>Agus ní raibh aon fhear de na fir do bhí 'faire a mháthar</span>
<lb n="4486"/><span>ar feadh bliadhna chomh tóir-bhfaireach leis an leath-pháit</span>
<lb n="4487"/><span>bhí d'á faire an oidhche sin. Níor mhaoithigh aon fhear an</span>
<lb n="4488"/><span>fear do bhí ag an dorus mór, aon oidhche, acht é</span>
<lb n="4489"/></p>
</div>
<pb n="262"/>
<div><lb n="4490"/><p><span>D'fhosgail an leath-pháit an dorus mór ann sin, agus</span>
<lb n="4491"/><span>bhí sean-chlaidheamh crochta os cionn an doruis mhóir.</span>
<lb n="4492"/><span>Agus nuair bhí an dorus mór fosgailte shaoil an searbh-</span>
<lb n="4493"/><span>fóghanta-cuirp do thigheacht asteach, agus tharraing an</span>
<lb n="4494"/><span>leath-pháit an claidheamh agus chaith sé an ceann dé.</span>
<lb n="4495"/><span>D'fhág sé ann sin é, agus chuaidh sé asteach san seomra-</span>
<lb n="4496"/><span>codalta, 'n áit a raibh máthair Sholaimh, agus ní raibh sé i</span>
<lb n="4497"/><span>bhfad astigh go bhfuair máthair Sholaimh bás.</span></p>
<lb n="4498"/>
<lb n="4499"/><p><span>Bhí Solamh ag éirighe an mhí-shuaimhneach faoi n-a</span>
<lb n="4500"/><span>shearbhfóghanta, cad é an fáth nach raibh sé tigheacht</span>
<lb n="4501"/><span>chuige le sgeul, mar thigeadh sé gach uile oidhche eile.</span>
<lb n="4502"/><span>Acht cé-ba-sin-dé [ar chuma ar bith] níor fhág Solamh an</span>
<lb n="4503"/><span>teach go maidin, agus ní dheachaidh sé d'á éileamh. Acht</span>
<lb n="4504"/><span>ní tháinig sé. Agus nuair tháinig an lá ní raibh mac na</span>
<lb n="4505"/><span>baintreabhaighe ag Solamh roimh éirighe na gréine mar</span>
<lb n="4506"/><span>bhí na fir eile. Ní dheachaidh Solamh faoi chomhnuidhe</span>
<lb n="4507"/><span>acht é dólaimh ag faire [ag fíor-faire] amach tríd</span>
<lb n="4508"/><span>an bhfuinneóig, agus, ar deireadh shiar, chonnaic sé mac</span>
<lb n="4509"/><span>an baintreabhaighe - mar shaoil sé gur b'é bhí ann - ag</span>
<lb n="4510"/><span>tigheacht chuig an gcáthair. Agus nuair tháinig sé asteach</span>
<lb n="4511"/><span>chuig Solamh bheannuigh siad d'á chéile. Agus, ars' an</span>
<lb n="4512"/><span>leath-pháit - is é bhí ann - le Solamh, "Tá mé 'g iarraidh</span>
<lb n="4513"/><span>do phárdúin ort, a righ 's a phrionnsa."</span></p>
<lb n="4514"/>
<lb n="4515"/><p><span>"Cia fáth deir tú sin?" arsa Solamh.</span>
<lb n="4516"/><span>"Chaith mé an hata de do shearbhfóghanta-cuirp</span>
<lb n="4517"/><span>indé," ars' an leath-pháit.</span>
<lb n="4518"/><span>"Tá do phárdún fághailte [fáighte] agad," arsa</span>
<lb n="4519"/><span>Solamh.</span>
<lb n="4520"/><span>"Acht a righ do b'fhearr de na rightibh," ar san leath-</span>
<lb n="4521"/><span>pháit, "bhí an cloigeann leis an hata." Agus mar bhí</span></p>
</div>
<pb n="264"/>
<div><lb n="4522"/><p><span>Solamh tár éis an phárdúin thabhairt dó, níor fhéad sé</span>
<lb n="4523"/><span>dul ar ais-fhocal.</span>
<lb n="4524"/><span>"Bhfuil aon sgéal eile nuadh leat?" arsa Solamh leis.</span>
<lb n="4525"/><span>"Tá," ar seisean.</span>
<lb n="4526"/><span>"Aisrigh [= aithris] é," arsa Solamh.</span>
<lb n="4527"/><span>"Tá soillse Dé ar an talamh," ar seisean.</span>
<lb n="4528"/><span>"Tá an ghrian 'na suidhe," arsa Solamh.</span>
<lb n="4529"/><span>"Tá," ar san leath-pháit.</span>
<lb n="4530"/><span>"Na clocha bhí i n-uachtar indé," ar seisean, "tá siad</span>
<lb n="4531"/><span>dul i n-íochtar anois."</span>
<lb n="4532"/><span>"Tá an chéacht ag treabhadh mar sin," arsa Solamh.</span>
<lb n="4533"/><span>"Tá," ar seisean , "agus an chéad theach ar oileadh</span>
<lb n="4534"/><span>thusa ann, tá sé ar lár."</span>
<lb n="4535"/><span>"Tá mo mháthair marbh mar sin," arsa Solamh.</span>
<lb n="4536"/><span>"Tá," ar san leath-pháit.</span>
<lb n="4537"/><span>"Béidh do cheann agam ar an tsleigh," arsa Solamh.</span>
<lb n="4538"/><span>"Ní bheidh, a righ mhacánta uasail," ar san leath-pháit,</span>
<lb n="4539"/><span>"tú féin an chéad-fhear adubhairt é."</span>
<lb n="4540"/><span>"Ar m'onóir," arsa Solamh, "is mé."</span></p>
<lb n="4541"/>
<lb n="4542"/><p><span>Feicidh sibh anois, chomh críona agus bhí Solamh, go</span>
<lb n="4543"/><span>bhfuair an leath-pháit an bhuaidh air le críonacht. Bíonn</span>
<lb n="4544"/><span>ádh ar amadán.</span></p>
<lb n="4545"/>
<lb n="4546"/><p><span>Tá sean-fhocal ann, i nGaedheilg, adeir, "Bíonn</span>
<lb n="4547"/><span>uair na h-athchuinge ann." In san sgeul sin ar "Éirighe</span>
<lb n="4548"/><span>Chuinn faoi na Gabhair," sgeul do chuir mé i gcló im'</span>
<lb n="4549"/><span>Sgeuluidhe Gaedhealach, do thug bean-an-tighe a mal-</span>
<lb n="4550"/><span>lacht do'n té sin do bhlasfadh an chéad ghreim de'n</span>
<lb n="4551"/><span>fheoil; "Go dtachtar e," ar sise. Budh í féin d'ith an</span>
<lb n="4552"/><span>chéad ghreim dí, agus do thachtadh í féin, óir, a-dubhairt an</span>
<lb n="4553"/><span>sgeuluidhe, "bíonn uair na h-athchuinge ann."</span>
<lb n="4554"/></p>
</div>
<pb n="266"/>
<div><lb n="4555"/><p><span>Do réir mar chualaidh mé, bíonn móimid amháín in sna</span>
<lb n="4556"/><span>ceithre uairibh fichead - móimid na h-athchuinge - agus guidhe</span>
<lb n="4557"/><span>ar bith, beannacht nó mallacht, má deirtear é go</span>
<lb n="4558"/><span>dúthrachtach, agus go díreach ar an móimid sin, cóimh-</span>
<lb n="4559"/><span>líontar é. Is sórt guidhe, mallacht; is droch-ghuidhe</span>
<lb n="4560"/><span>í. Ní thug mé go dtí seó sompla  ar bith orra sin.</span>
<lb n="4561"/><span>Acht is fiú cuid bheag díobh do chur síos, agus - go</span>
<lb n="4562"/><span>méadaighidh Dia an mhaith agus go laghduighidh Sé an t-olc -</span>
<lb n="4563"/><span>ní as droch-rún atá mé dh'á dhéanamh, acht amháin le</span>
<lb n="4564"/><span>sompla do shábháil ar gach uile shórt. Ní bheith an</span>
<lb n="4565"/><span>leabhar so iomlán gan ceann nó dhó aca do</span>
<lb n="4566"/><span>bheith ann. Ní'l na mallachta iomadamhail. Nuair</span>
<lb n="4567"/><span>chumann duine urnuighe dhó féin ag guidhe Dé agus Muire,</span>
<lb n="4568"/><span>bíonn sí foileamhnach do na míltibh daoine eile; acht</span>
<lb n="4569"/><span>ní mar sin do'n mhallacht, ní bhaineann sise acht do'n</span>
<lb n="4570"/><span>duine do cheap í, agus do'n duine faoi a sgaoiltear í.</span>
<lb n="4571"/><span>Baineann an urnaighe leis an gcoitchiontacht, ní bhain-</span>
<lb n="4572"/><span>eann an mhallacht acht leis an bpearsain speisialta.</span></p>
<lb n="4573"/>
<lb n="4574"/><p><span>Ní chualaidh mé ariamh mallacht i bhfoirm dáin, ar bhéal</span>
<lb n="4575"/><span>na ndaoine, mallacht ag gabháil na tíre, mar déarthá,</span>
<lb n="4576"/><span>agus í réidh le n-a sgaoileadh fa námhaid ar bith. Ní mheas-</span>
<lb n="4577"/><span>aim go bhfuil a leithéid ann. Acht ag so sompla no</span>
<lb n="4578"/><span>dó, mar do cheap daoine mallacht dóibh féin, nuair</span>
<lb n="4579"/><span>d'iárr siad a n-easgcáirde do chlaoidhe.</span></p>
<lb n="4580"/>
<lb n="4581"/><p><span>Bhí dall bocht ag iarraidh deirce i gCondaé na</span>
<lb n="4582"/><span>Gaillimhe, agus tháinig sé go dorus tighe-mhóir agus d'iarr sé</span>
<lb n="4583"/><span>deoch. Bean Ghallda do bhí i mbean-an-tighe, agus ó nár</span></p>
</div>
<pb n="268"/>
<div><lb n="4584"/><p><span>thuig sí é d'iarr sí de'n tsearbhfóghanta ceurd do </span>
<lb n="4585"/><span>bhí an dall 'iarraidh. Dubhairt an searbhfóghanta go</span>
<lb n="4586"/><span>raibh sé ag iarraidh dighe. "Water is good enough for</span>
<lb n="4587"/><span>the blind beggar." ar sise. Do thuig an dall an rud</span>
<lb n="4588"/><span>a-dubhairt sí, agus d'fhreagair sé.</span></p>
<lb n="4589"/>
<lb n="4590"/><p><span>MALLACHT AN DAILL.</span>
<lb n="4591"/><span>Im ná raibh ar do bhainne,</span>
<lb n="4592"/><span>Clúmh ná raibh ar do lachain,</span>
<lb n="4593"/><span>Siubhal ná raibh ag do leanbh,</span>
<lb n="4594"/><span>Agus feannadh ar do bhó.</span>
<lb n="4595"/><span>'Sgo mbudh mó 's go mbudh leithne an lasair</span>
<lb n="4596"/><span>A bheag ag dul tre d'anam</span>
<lb n="4597"/><span>Ná Sléibhte Chonamara,</span>
<lb n="4598"/><span>Agus iad do bheith dá ndóghadh.</span></p>
<lb n="4599"/>
<lb n="4600"/><p><span>Ag so ceathramha as abhrán do rinne duine éigin</span>
<lb n="4601"/><span>i gCondae Mhuigh-Eó i n-aghaidh "súipeirí" éigin do </span>
<lb n="4602"/><span>bhíodh ag iarraidh na daoine d'iompódh leó. Chualaidh</span>
<lb n="4603"/><span>mé é óm' charaid Dochtúir Conchúbhair Maguidhir i gClár</span>
<lb n="4604"/><span>Chloinne Mhuirís.</span></p>
<lb n="4605"/>
<lb n="4606"/><p><span>Go h-ifrionn má théidhis, a Mhic-Adam, ná dearmad Sam</span>
<lb n="4607"/><span>Bíodh leat an préacher, ó 'sé shéidfeas na boilg go teann,</span>
<lb n="4608"/><span>Béidh Séamas agus a phórta d'á ndíbirt go 'Mericá 'nonn</span>
<lb n="4609"/><span>Béidh Mac Adam d'á thóramh agus na bróinte a' meilt os a chionn.</span></p>
<lb n="4610"/>
<lb n="4611"/><p><span>Ag so cuid de mhallacht do sgaoil Raifteri fa</span>
<lb n="4612"/><span>Sheághan a Búrca, sórt file, námhaid dó féin, do bhíodh</span>
<lb n="4613"/><span>ag cur 'na aghaidh. Sgríobh mé síos é ó dhuine dar</span>
<lb n="4614"/><span>b'ainm Mártain Ruadh O Giollarnáth ag Muine-Mheadha</span>
<lb n="4615"/><span>i gCondaé na Gaillimhe. Ní raibh aon Bhéarla aige.</span></p>
</div>
<pb n="270"/>
<div><lb n="4616"/><p><span>Tugann an mhallacht ainmneacha an oirid sin d'aicídibh</span>
<lb n="4617"/><span>dúinn i nGaedheilg gur fiú í do shábháil. Ní mheasaim</span>
<lb n="4618"/><span>gur dá ríribh ar fad do bhí Raifteri acht gur sórt comór-</span>
<lb n="4619"/><span>tais ag rannuigheacht do bhí idir é féin agus an fear eile.</span></p>
<lb n="4620"/>
<lb n="4621"/><p><span>MALLACHT RAIFTERI.</span></p>
<lb n="4622"/>
<lb n="4623"/><p><span>Na cosa go gcaillidh tú ó na glúnaibh,</span>
<lb n="4624"/><span>Radharc na súl agus lúth na lámh,</span>
<lb n="4625"/><span>Loibhre iób go dtigidh anuas ort</span>
<lb n="4626"/><span>achma, ruadh, agus easbuidh bhrághad.</span></p>
<lb n="4627"/>
<lb n="4628"/><p><span>Fiabhras creathach, fail, as docht-fuail ort,</span>
<lb n="4629"/><span>Sin go luath, agus galair an bháis,</span>
<lb n="4630"/><span>Do ghruag go dtuitidh de d'mhala gruama,</span>
<lb n="4631"/><span>A's ná raibh aon chluas ort, acht amháin a n-áit.</span></p>
<lb n="4632"/>
<lb n="4633"/><p><span>Gráin agus deacair, bácail a's truaill ort,</span>
<lb n="4634"/><span>Rith agus ruaig, agus fuath ag do dhámh,</span>
<lb n="4635"/><span>Sgamhthach iongan agus galar súl ort</span>
<lb n="4636"/><span>Agus smior ná súgh ná raibh in do chnámh.</span></p>
<lb n="4637"/>
<lb n="4638"/><p><span>Bearradh crosach, agus lomadh luain ort,</span>
<lb n="4639"/><span>Nár théid tú i n-uaigh ná i gcónra cláir,</span>
<lb n="4640"/><span>Acht an ghaoth ag séideadh go géar ó thuaidh ort,</span>
<lb n="4641"/><span>Ar chúinne fuar, 's tú do chuaille fáil.</span>
<lb n="4642"/></p>
</div>
<pb n="272"/>
<div><lb n="4643"/><p><span>Nioscóid cléibhe agus fiolún fuar ort,</span>
<lb n="4644"/><span>Criotán, múchadh, agus seile siadháin,</span>
<lb n="4645"/><span>Domblas dragúin agus nimh tríd, suaithte,</span>
<lb n="4646"/><span>Go mbudh í deoch do shuain í ar uair do bháis.</span></p>
<lb n="4647"/>
<lb n="4648"/><p><span>Bráithre Bhalla agus Bhuin na Cruaiche,</span>
<lb n="4649"/><span>Na Coille Ruaidhe, agus Bhaile-an-Chláir,</span>
<lb n="4650"/><span>A ndiombuaidh uile [go léir] anuas ort,</span>
<lb n="4651"/><span>Agus breith ó'n tsluagh ort mur bhfuil tú sáthach.</span></p>
<lb n="4652"/>
<lb n="4653"/><p><span>Acht ní chuimhnighim go bhfacaidh mé ná go gcualaidh</span>
<lb n="4654"/><span>mé aon mhallacht, ag teacht amach chomh searbh as cochal</span>
<lb n="4655"/><span>an chroidhe-'stigh, le mallacht do fuair an t-Athair</span>
<lb n="4656"/><span>O Duinnín i láimh-sgribhinn le Mac Uí Bhroín, i gCaisleán</span>
<lb n="4657"/><span>Chnuca. Chuir sé i gcló í, i n-Irisleabhar na Gaedheilge,</span>
<lb n="4658"/><span>gan aistriughadh, acht bheirim ann so arís é. Is dóigh</span>
<lb n="4659"/><span>nach ró-fhada ó ceapadh í, ó tá caint innti ar "peeler."</span>
<lb n="4660"/><span>Ní cosmhúil gur sine í 'ná tri fichid bliadhan no deich</span>
<lb n="4661"/><span>mbliadhain agus tri fichid. Acht file fíor-ealadhanta</span>
<lb n="4662"/><span>do bhí in san bhfear do rinne é. Tabhair fá deara</span>
<lb n="4663"/><span>chomh cliste agus figheann sé ainmneacha a thriúir námhad</span>
<lb n="4664"/><span>tríd-a-chéile, Bruadar Smiot agus Glinn, Glinn Bruadar</span>
<lb n="4665"/><span>agus Smiot, Smiot Glinn agus Bruadar, agus chomh</span>
<lb n="4666"/><span>dúthrachtach agus agrann sé Dia fá gach ainm d'á dtug na</span>
<lb n="4667"/><span>Gaedhil Dó, An Mac, Righ na n-Aingeal, Righ na Gile,</span>
<lb n="4668"/><span>Righ an Dómhnaigh, Mac na h-Óighe, agus c. Is páganta</span>
<lb n="4669"/><span>agus fíor-pháganta an giota so ó thús go deireadh, i</span>
<lb n="4670"/><span>n-aimhdheóin na n-ainm seo.</span>
<lb n="4671"/></p>
</div>
<pb n="274"/>
<div><lb n="4672"/><p><span>BRUADAR SMIOT A'S GLIN.</span>
<lb n="4673"/><span>[MALLACHT.]</span></p>
<lb n="4674"/>
<lb n="4675"/><p><span>Bruadair, Smiot a's Glin,</span>
<lb n="4676"/><span>Amén a Mhic, - an triúr -</span>
<lb n="4677"/><span>Nára cian go rabhaid fé leacaibh,</span>
<lb n="4678"/><span>Go marbh, lag, fuar 'san úir.</span>
<lb n="4679"/><span>Amén!</span></p>
<lb n="4680"/>
<lb n="4681"/><p><span>Bruadair, Smiot, a's Glin,</span>
<lb n="4682"/><span>Go fánach, singil, fuar,</span>
<lb n="4683"/><span>Amén, a Righ na n-aingeal,</span>
<lb n="4684"/><span>A's go tréith-lag truithill truagh.</span>
<lb n="4685"/><span>Amén!</span></p>
<lb n="4686"/>
<lb n="4687"/><p><span>Bruadair, Smiot a's Glin,</span></p>
<lb n="4688"/>
<lb n="4689"/><p><span>Fa ghlas, ar lic na bpian,</span>
<lb n="4690"/><span>Cúis caoi agus sile deor</span>
<lb n="4691"/><span>Go raibh gach ló ag an dtriar.</span>
<lb n="4692"/><span>Amén!</span></p>
<lb n="4693"/>
<lb n="4694"/><p><span>Dalladh ar Smiot go grod,</span>
<lb n="4695"/><span>Lagughadh ar gheugaibh Bhruadair,</span>
<lb n="4696"/><span>Amén, a Righ na Gile,</span>
<lb n="4697"/><span>A 's Glin ar easbaidh luadair.</span>
<lb n="4698"/><span>Amén!</span></p>
<lb n="4699"/>
<lb n="4700"/><p><span>Smiot i gcarcair pian,</span>
<lb n="4701"/><span>Bruadair gan rian gan rath,</span>
<lb n="4702"/><span>Amén! a Righ na ndúl,</span>
<lb n="4703"/><span>A's Glin gan lúth i meath.</span>
<lb n="4704"/><span>Amén!</span>
<lb n="4705"/></p>
</div>
<pb n="276"/>
<div><lb n="4706"/><p><span>Bruadair go grod san uaigh,</span>
<lb n="4707"/><span>Glin go fuar 'na chriaidh,</span>
<lb n="4708"/><span>Amén, a Righ an Dómhnaigh,</span>
<lb n="4709"/><span>A's Smiot fá shlabhraibh an Diabhail.</span>
<lb n="4710"/><span>Amén!</span></p>
<lb n="4711"/>
<lb n="4712"/><p><span>Dith-chéille ar Bhruadair chlaon,</span>
<lb n="4713"/><span>Pian ar muin péine ar Ghlin,</span>
<lb n="4714"/><span>Amén, a Righ na Reann[a]</span>
<lb n="4715"/><span>An Diabhal ag cabhair ar Smiot.</span>
<lb n="4716"/><span>Amén!</span></p>
<lb n="4717"/>
<lb n="4718"/><p><span>Glin i bhfiabhras creatha,</span>
<lb n="4719"/><span>Cancar i dteangain Bhruadair,</span>
<lb n="4720"/><span>Amén! a Righ na bhflaitheas,</span>
<lb n="4721"/><span>A's Smiot a measg na gcruadhtan.</span>
<lb n="4722"/><span>Amén!</span></p>
<lb n="4723"/>
<lb n="4724"/><p><span>Glin fé thart gan deoch,</span>
<lb n="4725"/><span>Smiot go docht fé bhrón,</span>
<lb n="4726"/><span>Amén ! a Righ na Naomh,</span>
<lb n="4727"/><span>A's Bruadair go faon ag dreógh'.</span>
<lb n="4728"/><span>Amén!</span></p>
<lb n="4729"/>
<lb n="4730"/><p><span>Smiot gan neach ar a shliocht,</span>
<lb n="4731"/><span>Bruadair gan bun gan stór,</span>
<lb n="4732"/><span>Amén! a Righ na h-Aoine,</span>
<lb n="4733"/><span>A's Glin gan bhrigh 'na ghlór.</span>
<lb n="4734"/><span>Amén!</span></p>
<lb n="4735"/>
<lb n="4736"/><p><span>Bruadair gan bhrigh 'na bhallaibh,</span>
<lb n="4737"/><span>Glin d'á thachtadh i gcnáib,</span>
<lb n="4738"/><span>Amén! a Righ an tsoluis;</span>
<lb n="4739"/><span>A's Smiot i nglothar báis.</span>
<lb n="4740"/><span>Amén!</span>
<lb n="4741"/></p>
</div>
<pb n="278"/>
<div><lb n="4742"/><p><span>Glin go fuar 'na stalca,</span>
<lb n="4743"/><span>Smiot go creathach truaill,</span>
<lb n="4744"/><span>Amén! a Righ na bhFeart,</span>
<lb n="4745"/><span>A's Bruadair go beacht 'na thruagh.</span>
<lb n="4746"/><span>Amén!</span></p>
<lb n="4747"/>
<lb n="4748"/><p><span>Smiot 'na chriathar poll,</span>
<lb n="4749"/><span>Bruadair ag lobhadh 'na ghoile,</span>
<lb n="4750"/><span>Amén! a Righ na n-órd,</span>
<lb n="4751"/><span>A's Glin 'na bhoc-seó ar buile.</span>
<lb n="4752"/><span>Amén!</span></p>
<lb n="4753"/>
<lb n="4754"/><p><span>Creach-ruathar gan mhoill ar Smiot,</span>
<lb n="4755"/><span>Glin fa choir a chrochta,</span>
<lb n="4756"/><span>Amén ! a Righ an Luain,</span>
<lb n="4757"/><span>A's Bruadair san uaigh go lobhtha.</span>
<lb n="4758"/><span>Amén!</span></p>
<lb n="4759"/>
<lb n="4760"/><p><span>Mo mhallacht go buan do Ghlin,</span>
<lb n="4761"/><span>Mallughadh a's meath ar Bhruadair,</span>
<lb n="4762"/><span>Amén! a Righ na bhFlaitheas,</span>
<lb n="4763"/><span>Agus Smiot i gcarcair truagh lag.</span>
<lb n="4764"/><span>Amén!</span></p>
<lb n="4765"/>
<lb n="4766"/><p><span>Mí-ádh ar an dtriúr, 'na cheathaibh,</span>
<lb n="4767"/><span>Masladh, mí-rath, a's máchail,</span>
<lb n="4768"/><span>Náire shaoghalta dhearbh,</span>
<lb n="4769"/><span>Amén! a Righ na ngrás ngeal.</span>
<lb n="4770"/><span>Amén!</span></p>
<lb n="4771"/>
<lb n="4772"/><p><span>Léirsgrios a's leaghadh go h-obann</span>
<lb n="4773"/><span>I ndáil an triair adubhart,</span>
<lb n="4774"/><span>Bruadair Smiot a's Glin,</span>
<lb n="4775"/><span>Gan rath gan rith gan lúth.</span>
<lb n="4776"/><span>Amén!</span>
<lb n="4777"/></p>
</div>
<pb n="280"/>
<div><lb n="4778"/><p><span>Gréim nimhe tríot-sa, a Smiot!</span>
<lb n="4779"/><span>A's nár imthighidh mo ghuth le gaoith,</span>
<lb n="4780"/><span>Fuil do chroidhe fé bhliadhain ó 'ndiú</span>
<lb n="4781"/><span>Go raibh 'na sruth le d' thaoibh.</span>
<lb n="4782"/><span>Amén!</span></p>
<lb n="4783"/>
<lb n="4784"/><p><span>Gan tigh gan ait do Smiot!</span>
<lb n="4785"/><span>Fán fada ar Bhruadair!</span>
<lb n="4786"/><span>An Diabhal ar dheas-láimh Ghlin</span>
<lb n="4787"/><span>Gach maidin ag ceangail suas de.</span>
<lb n="4788"/><span>Amén!</span></p>
<lb n="4789"/>
<lb n="4790"/><p><span>Olc a's ár-ghoin ós gach áird</span>
<lb n="4791"/><span>Go bhfeicead-sa i ndáil an triair,</span>
<lb n="4792"/><span>A's sin fé bhliadhain ó indiú,</span>
<lb n="4793"/><span>I gcarcair dhuibh gan rian.</span>
<lb n="4794"/><span>Amén!</span></p>
<lb n="4795"/>
<lb n="4796"/><p><span>Briseadh a's brúghadh ar Ghlin!</span>
<lb n="4797"/><span>Fuil a's inchinn le Bruadair claon!</span>
<lb n="4798"/><span>Amén, a Íosa! éist le m' ghuth.</span>
<lb n="4799"/><span>A's Smiot gach lá go féig.</span>
<lb n="4800"/><span>Amén!</span></p>
<lb n="4801"/>
<lb n="4802"/><p><span>Gearánaim Glin a's Bruadair,</span>
<lb n="4803"/><span>A's Smiot, go cruaidh le Dia,</span>
<lb n="4804"/><span>Basgad a's bearnadh ar an dtriúr,</span>
<lb n="4805"/><span>A's mo mhallacht go dlúth 'na ndiaidh.</span>
<lb n="4806"/><span>Amén!</span></p>
<lb n="4807"/>
<lb n="4808"/><p><span>Gach n-aon do chuir ionnainn lámh,</span>
<lb n="4809"/><span>Ar bhearna a n-aimhlis dóibh!</span>
<lb n="4810"/><span>Creach-ruathar anuas ó neamh</span>
<lb n="4811"/><span>Go dtugaidh sgrios 'na measg aon-lá.</span>
<lb n="4812"/><span>Amén</span>
<lb n="4813"/></p>
</div>
<pb n="282"/>
<div><lb n="4814"/><p><span>Gan sliocht os cionn a mbáis,</span>
<lb n="4815"/><span>Cé b' obann a dtásg 'san tslógh,</span>
<lb n="4816"/><span>Gach easgaine i Sailm na bhFáidh</span>
<lb n="4817"/><span>Go bhfeicead 'na ndáil ar sógh.</span>
<lb n="4818"/><span>Amén!</span></p>
<lb n="4819"/>
<lb n="4820"/><p><span>Gan cluas, gan croiceann a bplaesg,</span>
<lb n="4821"/><span>Gan éisteacht, gan radharc, gan glór,</span>
<lb n="4822"/><span>Sul a mbéidh an bhliadhain seo astigh,</span>
<lb n="4823"/><span>Agus amén! a Mhic na h-Óighe.</span>
<lb n="4824"/><span>Amén!</span></p>
<lb n="4825"/>
<lb n="4826"/><p><span>Ní deireadh do'n díogras, trick of the loop,</span>
<lb n="4827"/><span>Nimh gach a ndubhart, maille le cách,</span>
<lb n="4828"/><span>Go dtuitidh ar an "bpeeler" ciar,</span>
<lb n="4829"/><span>A's amén ! a Dhia, gach lá.</span>
<lb n="4830"/><span>Amén!</span></p>
<lb n="4831"/>
<lb n="4832"/><p><span>Bhí dá shlighe eile go coitchionta aca i gConnachtaibh</span>
<lb n="4833"/><span>le mallacht do chur ar dhuine, tar abhrán do dhéanamh</span>
<lb n="4834"/><span>air. Do bhain slighe aca so leis an gCríostaigheacht</span>
<lb n="4835"/><span>agus an tslighe eile leis an bPágántacht. Is é "An</span>
<lb n="4836"/><span>Turus Tuathal" (nó "tuafal" mar labhairthear é i</span>
<lb n="4837"/><span>gConnachtaibh) do tháinig ó'n gCríostuigheacht, agus</span>
<lb n="4838"/><span>"Mallacht na hInneóine" do bhain leis an bPágán-</span>
<lb n="4839"/><span>tacht. Is amhlaidh déantar an "Turus Tuathal," duine</span>
<lb n="4840"/><span>do dhul go dtí an séipéal agus turus na croiche do </span>
<lb n="4841"/><span>dhéanamh i n-aghaidh a chúil, is é sin an turus do thosughadh</span>
<lb n="4842"/><span>ag an bpictiúr deiridh, agus a chríochnughadh ag an</span>
<lb n="4843"/><span>gcéad-phictiúr, agus é ag agairt an Diabhail ar feadh</span>
<lb n="4844"/><span>an ama sin, ag iarraidh air, díoghbháil no droch-rath</span>
<lb n="4845"/><span>éigin do chur ar a námhaid. Dubhairt mo chara Dochtúir</span></p>
</div>
<pb n="284"/>
<div><lb n="4846"/><p><span>Conchubhar Maguidhir liom an lá cheana "nach raibh sé</span>
<lb n="4847"/><span>ácht achar beag ó shoin ó chuaidh sean-bhean chuig sag-</span>
<lb n="4848"/><span>art agus dubhairt sí leis go ndearnadh a leithéid seo</span>
<lb n="4849"/><span>d' eugcóir uirri, agus, ar sise, rachad chum an team-</span>
<lb n="4850"/><span>poill go ndéanad "turus tuafal" dó. Mhínigh an</span>
<lb n="4851"/><span>sagart di go mbudh mhór an peacadh mallacht de'n</span>
<lb n="4852"/><span>tsórt sin do dhéanamh, agus bhí obair mhór aige sul</span>
<lb n="4853"/><span>fuair sé géilleadh uaithi nach ndéanfadh sí é."</span></p>
<lb n="4854"/>
<lb n="4855"/><p><span>Ann san dán sin do leagadh ar Naomh Pádraig a</span>
<lb n="4856"/><span>dtugthar "Lúireach Phádraig" nó an "Faedh Fiada,"</span>
<lb n="4857"/><span>air, chímíd Pádraig ag glaodhach ar "neart Dé, cúmhach-</span>
<lb n="4858"/><span>ta Dé, ciall Dé, rosc Dé, cluas Dé, briathar Dé, lámh</span>
<lb n="4859"/><span>Dé, sgiath Dé," agus c., d'á chosnamh féin ar "brichti ban</span>
<lb n="4860"/><span>ocus GOBAND agus druad," is é sin an orthaibh ban,</span>
<lb n="4861"/><span>gabha, agus druadh. Nuair fuair daoine (nach raibh</span>
<lb n="4862"/><span>aca acht an úmha no an prás roimhe sin) eólus ar an</span>
<lb n="4863"/><span>iarann ar dtús, do chuir sé iongantus orra, nidh</span>
<lb n="4864"/><span>nár iongnadh, agus chreid siad go raibh brigh dho-fheicsionnach</span>
<lb n="4865"/><span>ann. Is dóigh gur chreid siad 'na dhiaigh sin go raibh</span>
<lb n="4866"/><span>cuid de'n bhrigh iongantaigh so agus de'n bhuaidh do bhí</span>
<lb n="4867"/><span>insan iarann, insan ngabha d' oibrigh an t-iarann, agus</span>
<lb n="4868"/><span>do mhair an creideamh so ó aimsir Phádraig go dti an</span>
<lb n="4869"/><span>lá indiú. Mar sin de, má 's mian le duine mallacht</span>
<lb n="4870"/><span>do chur ar dhuine eile téidheann sé go dti an gabha</span>
<lb n="4871"/><span>agus iarrann sé ar an ngabha "an inneóin do chasadh"</span>
<lb n="4872"/><span>ar a námhaid, i riocht go dtiucfadh leaghadh agus gach</span>
<lb n="4873"/><span>uile shórt mi-ádh air. Do thairgeóchadh sé airgiod do'n</span>
<lb n="4874"/><span>ghabha ar son sin do dhéanamh, agus dá mbudh dhroch-</span>
<lb n="4875"/><span>fhear do bhí insan ngabha do ghlacfadh sé an t-airgiod</span>
<lb n="4876"/><span>agus chuirfeadh sé (deir Conchubhar Maguidhir liom)</span></p>
</div>
<pb n="286"/>
<div><lb n="4877"/><p><span>"aghaidh siar ar an gcor chip," is é sin ar adhairc na</span>
<lb n="4878"/><span>h-inneóine, agus "chuirfeadh sé impidhe ar an Diabhal</span>
<lb n="4879"/><span>a dhíthchioll oilc agus mi-ádh do chur ar an duine eile."</span>
<lb n="4880"/><span>Ní raibh aon mhallacht eile ann chomh dona leis an</span>
<lb n="4881"/><span>mallacht so, do réir baramhla na ndaoine, no mar</span>
<lb n="4882"/><span>deir Conchubhar Maguidhir "ní bheith luach leith-phinghine</span>
<lb n="4883"/><span>agad faoi cheann bliadhna dá mbeith aon mhaith leis an</span>
<lb n="4884"/><span>ngabha, agus ní bheith aon lá de'n ádh ort arís go gcuir-</span>
<lb n="4885"/><span>feadh an gabha an inneóin thart duit arís, is é sin</span>
<lb n="4886"/><span>casadh-thart-thimchioll do bhaint aisti ar fad, agus a</span>
<lb n="4887"/><span>rádh "crosaim mo mhallacht agus maithim do.... gach</span>
<lb n="4888"/><span>a ndearnaidh sé ar....""  Deir na daoine gur ab</span>
<lb n="4889"/><span>é an mhallacht so an ghabha, an mhallacht budh mheasa ar</span>
<lb n="4890"/><span>bith, go raibh sé chomh millteach sin "gur anamh agus gur</span>
<lb n="4891"/><span>ri-anamh do rinneadh é."</span></p>
<lb n="4892"/>
<lb n="4893"/><p><span>Nuair rinne na daoine urnuighthe anaghaidh na</span>
<lb n="4894"/><span>ndaoine maith, no na sidheóg, ag rádh:</span></p>
<lb n="4895"/>
<lb n="4896"/><p><span>"A Mhic Dé an gcluin tu an gleó chugainn go mór</span>
<lb n="4897"/><span>san ngleann!"</span>
<lb n="4898"/><span>Agus arís:</span></p>
<lb n="4899"/>
<lb n="4900"/><p><span>"Go mbudh dún daingionn an dún a bhfuilmid ann,</span>
<lb n="4901"/><span>go mbudh sluagh dall an sluagh so chugainn,"</span>
<lb n="4902"/><span>do chreideadar go dearbhtha go raibh sluagh do-fhaic-</span>
<lb n="4903"/><span>sionnach 'na dtimchioll, réidh le n-a ngortughadh dá</span>
<lb n="4904"/><span>leigfidhe dhóibh. Ag so cuntas beag ar chuairt ó n-a</span>
<lb n="4905"/><span>leithéid sin de shluagh do sgríobh mé síos timchioll cúig</span>
<lb n="4906"/><span>bliadhna ó shoin ó bhéal Mhártain Ui Bhraonáin anaice</span>
<lb n="4907"/><span>le Cill-Aodáin trí mhíle ó Choillte-mach i gCondae</span>
<lb n="4908"/><span>Mhuigh-Eó. Ag so a chuntas féin go díreach mar do</span>
<lb n="4909"/><span>labhair sé é, agus budh fhear é nár innis riamh rud nach</span>
<lb n="4910"/><span>raibh fíor. Faraor! fuair sé bás ó shoin.</span>
<lb n="4911"/></p>
</div>
<pb n="288"/>
<div><lb n="4912"/><p><span>SGÉILÍN AR NA DAOINIBH MAITHE.</span>
<lb n="4913"/><span>Bhí mé idir dhá bhliadhain agus trí bliadhna déag do</span>
<lb n="4914"/><span>aois an t-am sin. Chuaidh mé mar cúmhlódar [comh-</span>
<lb n="4915"/><span>luadar] chuig mo dheirbhsiúr. Ní raibh aon duine aici</span>
<lb n="4916"/><span>mar cúmhlódar 'san oidhche.</span></p>
<lb n="4917"/>
<lb n="4918"/><p><span>Cuaidh muid a chodhladh timchioll a dó-déag a chlog</span>
<lb n="4919"/><span>san oidhche.</span></p>
<lb n="4920"/>
<lb n="4921"/><p><span>D' airigh muid mar bheith sionnán mór gaoithe ag</span>
<lb n="4922"/><span>tigheacht os cionn an tighe, agus mar bheith páiste óg</span>
<lb n="4923"/><span>ag caoineadh taobh-amuigh.</span></p>
<lb n="4924"/>
<lb n="4925"/><p><span>Tháinig sé, - an tuaim (i.e. fhuaim) - gur chuir sé</span>
<lb n="4926"/><span>asteach an dá dhorus, gur bhuail sé ar a chéile iad.</span></p>
<lb n="4927"/>
<lb n="4928"/><p><span>Shaoil muid gur airigh muid na soithighe bainne d'á</span>
<lb n="4929"/><span>ndórtadh agus nach raibh ceó na frighid san teach nach</span>
<lb n="4930"/><span>raibh briste.</span></p>
<lb n="4931"/>
<lb n="4932"/><p><span>D'airigh mé an toran ag tigheacht aníos 'un na</span>
<lb n="4933"/><span>teineadh, go dtáinig sé le h-ais mo leaptha agus chaill</span>
<lb n="4934"/><span>mé mo mheabhair ann sin, agus nuair fuair mé í arís</span>
<lb n="4935"/><span>d'airigh mé mo dheirbhsiúr a rádh éirighe agus an solus</span>
<lb n="4936"/><span>a lasadh. Nuair las muid an solus  fuair muid nach</span>
<lb n="4937"/><span>raibh aon rud déanta, ceó na frighid."</span></p>
<lb n="4938"/>
<lb n="4939"/><p><span>Ag so abhráinín beag binn do fuair mé óm' charaid</span>
<lb n="4940"/><span>Conchubhar Maguidhir ó'n gClár. Chualaidh seisean é ó</span>
<lb n="4941"/><span>dhuine anaice leis an mbaile mór sin.</span></p>
<lb n="4942"/>
<lb n="4943"/><p><span>AN BÁS.</span></p>
<lb n="4944"/>
<lb n="4945"/><p><span>Nuair d'éirigh mé ar maidin</span>
<lb n="4946"/><span>An ceathramhadh lá de'n Mhárt so,</span>
<lb n="4947"/><span>Bhí mé lúthmhar aigeanta</span>
<lb n="4948"/><span>Ag amharc ar an áirnéis,</span></p>
</div>
<pb n="290"/>
<div><lb n="4949"/><p><span>Ag dul amach an bealach dam</span>
<lb n="4950"/><span>Cia casfaidhe acht an Bás liom,</span>
<lb n="4951"/><span>Bhí mé dul a' bladar leis,</span>
<lb n="4952"/><span>Fios agam go raibh sé láidir.</span>
<lb n="4953"/><span>"Gluais ort, a Sheághain, agus bí liom."</span></p>
<lb n="4954"/>
<lb n="4955"/><p><span>Maiseadh! a Mháire, ta mé 'sgaradh leat,</span>
<lb n="4956"/><span>Mo mhíle grádh go deó thú,</span>
<lb n="4957"/><span>Is maith do chuirfinn fataidh dhuit,</span>
<lb n="4958"/><span>Níos fearr do bhainfinn móin duit.</span>
<lb n="4959"/><span>Cheannóchainn [an] bhó bhainne dhuit,</span>
<lb n="4960"/><span>Agus déarfainn duit an t-abhran,</span>
<lb n="4961"/><span>Nuair luidhfinn síos ar leabuidh leat</span>
<lb n="4962"/><span>Is cliste bhainfinn póg díot.</span>
<lb n="4963"/><span>A Mháire, ná leig leis mé go fóill.</span></p>
<lb n="4964"/>
<lb n="4965"/><p><span>Tá Doimnic beag 'na shean-duine,</span>
<lb n="4966"/><span>Is beag an mhaith níos mo é,</span>
<lb n="4967"/><span>Ní'l maith amuigh ná i mbaile ann,</span>
<lb n="4968"/><span>Ar maidin nó trathnóna.</span>
<lb n="4969"/><span>Tá'n bhean 's na páistidhe sgriosta aige</span>
<lb n="4970"/><span>Ag iarraidh a bheith d'á thógáil,</span>
<lb n="4971"/><span>'S an lá nach mbéidh tabac aige</span>
<lb n="4972"/><span>Is corruightheach an cómharsa é.</span>
<lb n="4973"/><span>Tabhair leat é, agus fág mé go fóill.</span></p>
<lb n="4974"/>
<lb n="4975"/><p><span>Is truagh nach bhfuil an t-abhrán só ar fad againn,</span>
<lb n="4976"/><span>acht ní raibh aige acht na trí rainn seo.</span></p>
<lb n="4977"/>
<lb n="4978"/><p><span>Ag so paidir atá an-chosmhúil leis an dara "Ortha</span>
<lb n="4979"/><span>Mhuire" do thug mé roimhe seó. Fuair mo chara</span>
<lb n="4980"/><span>Conchubhar Maguidhir í ó shean-fhear dar ab ainm Mac</span>
<lb n="4981"/><span>Uí Éagartaigh anaice le Clár-Cloinne-Mhuiris. Níor</span>
<lb n="4982"/><span>dhubhairt Mac Uí Éagartaigh mar dubhairt an fear eile</span>
<lb n="4983"/><span>gur fríth ar thuamba é, acht do chuir sé leis an bpaidir</span></p>
</div>
<pb n="292"/>
<div><lb n="4984"/><p><span>na briathra so, amhail agus dá mbudh chuid de'n phaidir</span>
<lb n="4985"/><span>féin iad:</span></p>
<lb n="4986"/>
<lb n="4987"/><p><span>"Seo paidir an-bheannuighthe. Duine ar bith a déarfas é seo 'ch</span>
<lb n="4988"/><span>uile lá geobhaidh sé oiread fábhair ó Dhia 's go bhfeicfidh sé Máthair</span>
<lb n="4989"/><span>Dé os a choinne sul má chailleas é."</span></p>
<lb n="4990"/>
<lb n="4991"/><p><span>Tar éis an roimh-rádh so do thosaigh Mac Uí Éagar-</span>
<lb n="4992"/><span>taigh an phaidir leis na briathraibh seo, nach mbaineann</span>
<lb n="4993"/><span>léi ó cheart, mar shaoilim, acht le paidir eile:</span></p>
<lb n="4994"/>
<lb n="4995"/><p><span>"A Thighearna ró-mhilis, Íosa Críost, a aon Mhic Dé, athair Dé (sic)</span>
<lb n="4996"/><span>na n-aingeal," aon mhic na Maighdine glórmhar" cuidighidh leis an</span>
<lb n="4997"/><span>bpeacach bocht, saor sinn as gach cruadh-chás d'á bhfuilmid in a</span>
<lb n="4998"/><span>láthair."</span></p>
<lb n="4999"/>
<lb n="5000"/><p><span>Tar éis sin, thug sé an "Ortha chum na Maighdine,"</span>
<lb n="5001"/><span>acht fuair mé a bhfad níos fearr í i leabhar áluinn</span>
<lb n="5002"/><span>láimh-sgríobhtha do bhí ag Seóirse Mac Giolla an</span>
<lb n="5003"/><span>Cloig, i gClár-Cloinne-Mhuiris, agus do thug Dochtúir</span>
<lb n="5004"/><span>Maguidhir go han-chineálta damh-sa ó shoin. Do</span>
<lb n="5005"/><span>sgríobhadh an leabhar so le h-Edhmond Ó Conchubhair</span>
<lb n="5006"/><span>éigin san mbliadhain 1740. Cuirim síos an phaidir go</span>
<lb n="5007"/><span>díreach mar do sgríobh seisean é, agus ó nach n-ath-</span>
<lb n="5008"/><span>ruighim aon nidh insan litriughadh nó oiread agus ponc</span>
<lb n="5009"/><span>féin, chidhfidh an léightheóir chomh maith agus chomh beacht</span>
<lb n="5010"/><span>agus atá an leabhar.</span></p>
<lb n="5011"/>
<lb n="5012"/><p><span>ORTHA DO CHUM NA MAIGHDINE MUIRE</span></p>
<lb n="5013"/>
<lb n="5014"/><p><span>A Mhaighdean glórmhar a Mháthair Dé, a bhean os cionn gaca</span>
<lb n="5015"/><span>céime; atá ionmholta ionn gach moladh dá mhéad, déan a eadar-</span>
<lb n="5016"/><span>ghuidhe ar mo shon-sa chum d'aoin-mhic gráduigh féin. A bhean</span>
<lb n="5017"/><span>onórach, as tusa máthair righ na n-aingeal agus na narcaingeal,</span>
<lb n="5018"/><span>furtaigh oram agus saor mé ó gach cruadhchás agus olc.</span>
<lb n="5019"/></p>
</div>
<pb n="294"/>
<div><lb n="5020"/><p><span>A bhláth na ppatriarc, na n-ógh, agus na n-aingiol, a dhóthchuis na</span>
<lb n="5021"/><span>glóire a mhaise na nógh, a smuaineadh uachtarach na n-aingiol agus</span>
<lb n="5022"/><span>na n-arc-aingiol cuimhnigh oram, agus guidhim thú gan mo treigint</span>
<lb n="5023"/><span>ann aimsir critheagluigh mo bháis. O a realt na fairge, a dhoruis</span>
<lb n="5024"/><span>Phárrthais, a theampall Dé, a Phálais Íosa Críosd, a chuan na</span>
<lb n="5025"/><span>sláinte, a bhláth na nuile chinidheach, a phéarla na huile milseachta,</span>
<lb n="5026"/><span>a bhainrioghan tearmonaigh na cciontach, a dhothchuis luchta an</span>
<lb n="5027"/><span>chreidhimh, a dhealradh uachtarach n-óigh agus na n-aingeal: gurab é</span>
<lb n="5028"/><span>do conbhearsaid ris na h-aingil agus ris na h-arcaingeil is</span>
<lb n="5029"/><span>sásamh dhóibh; da bhríogh san a mháthair na trócaire cuirim ar</span>
<lb n="5030"/><span>cuimeirce do lámh beannuighthe féin, mo dul amach, mo theacht</span>
<lb n="5031"/><span>asteach, mo luighe m'éirghe amharc mo shúl, glacadh mo lámh,</span>
<lb n="5032"/><span>labhairt mo bheóil, eisteacht mo cluas, iondus go ttaithneóidís</span>
<lb n="5033"/><span>le d' mhac grádhach féin. Amén.</span></p>
<lb n="5034"/>
<lb n="5035"/><p><span>Do chuir Mac Uí Éagartaigh leis an bpaidir na</span>
<lb n="5036"/><span>briathra eile seo, g'á críochnughadh, mar thosaigh sé í, le</span>
<lb n="5037"/><span>gealladh:</span></p>
<lb n="5038"/>
<lb n="5039"/><p><span>"Tá de luaidheacht innti, an té iompróchas [iomchóras] í, an té</span>
<lb n="5040"/><span>a léigheas í, agus an té éisteas léi d'á léigheadh, saoghal fhaghail</span>
<lb n="5041"/><span>ar bhás tobann [obann]. Tá leigheas innti ar theine, ar uisge, ar</span>
<lb n="5042"/><span>fhairrge, agus ar easgan [easganuidhe ?], a' súil go bhfeicfimid í</span>
<lb n="5043"/><span>trí h-uaire sul má gheobhamuid bás. Mac Dé agus an Mhaighdean</span>
<lb n="5044"/><span>dá thabhairt dúinn."</span></p>
<lb n="5045"/>
<lb n="5046"/><p><span>Bheirim ann so píosa filidheachta atá fá mheas mór</span>
<lb n="5047"/><span>i gcúige Múmhan agus i gcúige Connacht ó dheas. An</span>
<lb n="5048"/><span>chéad uair ariamh dá'r chualaidh mé é budh é ag fear</span>
<lb n="5049"/><span>dar bh'ainm Pádraig O Braonáin do bhí ag obair do</span>
<lb n="5050"/><span>Chúnt De Bastro, ag Dúbhros ar bhruach na fairrge</span>
<lb n="5051"/><span>taobh dheas de Chinn-mhara i gcondaé na Gaillimhe.</span>
<lb n="5052"/><span>Dubhairt seisean liom gur bh'é máighistir sgoile i</span>
<lb n="5053"/><span>gcondaé Luimnigh do rinne é. Tháinig sean-chailleach</span>
<lb n="5054"/><span>agus a mac asteach ag iarraidh lóistín na h-oidhche</span>
<lb n="5055"/><span>ar an máighistir sgoile, agus thug sé sin dóibh, agus</span>
<lb n="5056"/><span>phioc sé greann an domhain as an ndiaspóireacht</span></p>
</div>
<pb n="296"/>
<div><lb n="5057"/><p><span>do bhí ar siubhal idir an mbeirt nuair bhí a mbéile ithte</span>
<lb n="5058"/><span>aca, agus chuir sé i bhfoirm dáin é. Fear de na</span>
<lb n="5059"/><span>Coilleánaibh do bhí ann san máighistir sgoile do réir</span>
<lb n="5060"/><span>an Bhraonánaigh. Do chaill mé, go mi-ádhamhail, an</span>
<lb n="5061"/><span>méad de'n dán do sgríobh mé ó bhéal an Bhraonánaigh,</span>
<lb n="5062"/><span>acht fuair mé cóib eile dhé do rinne Seóisse Giolla-</span>
<lb n="5063"/><span>an-Chloig i gClár Chloinne Mhuiris i gcondaé Mhuigh Eó</span>
<lb n="5064"/><span>san mbliadhain 1870. Is dóigh gur ó bheul sean duine</span>
<lb n="5065"/><span>éigin, mar Pádraig O Braonáin, do sgríobh seisean</span>
<lb n="5066"/><span>síos é, óir is follusach nár thuig sé cuid d'á raibh sé</span>
<lb n="5067"/><span>'a sgríobh.  Fuaireas 'na dhiagh sin cóip eile de'n</span>
<lb n="5068"/><span>dán sgríobtha le Micheál O Loinnse éigin, Muimhneach, </span>
<lb n="5069"/><span>agus do cuireadh cóib eile dhe i gcló i n-Irisleabhar</span>
<lb n="5070"/><span>na Gaedheilge sé bliadhna ó shoin, ó bhéal Éamuin Ui</span>
<lb n="5071"/><span>Fhóghlugha i gcondaé Chorcaigh. Ní raibh ann san dán</span>
<lb n="5072"/><span>mar bhí sé de mheabhair ag Éamon O Fóghlugha acht 144</span>
<lb n="5073"/><span>línte, acht tá 220 líne ann san dán mar bheirim-se</span>
<lb n="5074"/><span>ann so é. Rinne mé an dán chomh so-thuigseannach</span>
<lb n="5075"/><span>agus do b'éidir liom, as na trí cóipeannaibh seó, tar</span>
<lb n="5076"/><span>éis a gcur, go h-aireach, i gcompráid le chéile.</span>
<lb n="5077"/><span>Tugaim ann sna nótaibh G., L., agus F., ar chóipeannaibh</span>
<lb n="5078"/><span>Sheóirse Mhic Giolla-an-Chloig, Mhiceál Ui Loinnse,</span>
<lb n="5079"/><span>agus Éamoin Ui Fhóghlugha, ar leith.</span></p>
<lb n="5080"/>
<lb n="5081"/><p><span>AN SIOTA 'S A MHÁTHAIR.</span></p>
<lb n="5082"/>
<lb n="5083"/><p><span>Do ghluais chugam cúpla i dtúis na h-oidhche,</span>
<lb n="5084"/><span>Ath-tuirseach, dúbhach, ó shiubhal na tíre,</span>
<lb n="5085"/><span>Ag iarraidh déirce, 's ag éiliomh cabhartha,</span>
<lb n="5086"/><span>'S ag guidhe chum Dé ar gach aon d'á dtabharfadh.</span>
<lb n="5087"/></p>
</div>
<pb n="298"/>
<div><lb n="5088"/><p><span>Bean mhór choranta mhursanta bhláthmhar,</span>
<lb n="5089"/><span>'S a mac, 'na shiota de shomachán dána.</span>
<lb n="5090"/><span>Bhí an chailleach go garsamhail blárnamhail bréagach</span>
<lb n="5091"/><span>Luisneamhail dántamhail fáigheamhail faobhrach.</span></p>
<lb n="5092"/>
<lb n="5093"/><p><span>Bhí an siota go stuacach buaidheartha brónach,</span>
<lb n="5094"/><span>Faoi dhoithcheall 's faoi ghruaim gur dhuaidh sé a dhóthain,</span>
<lb n="5095"/><span>Do thagair faoi luathas nuair duaidh sé a bhéile,</span>
<lb n="5096"/><span>Cá raibh a dhuais chum gluaiseacht léithe.</span></p>
<lb n="5097"/>
<lb n="5098"/><p><span>"Cá bhfuil mo stór de bhó 's de chaora,</span>
<lb n="5099"/><span>Cá bhfuil mo lón do ló 'gus d'oidhche,</span>
<lb n="5100"/><span>Cá bhfuil mo cháil, cidh náir liom innsint,</span>
<lb n="5101"/><span>Acht ag sodar le d'shálaibh a's málaidh im' thimchioll?"</span></p>
<lb n="5102"/>
<lb n="5103"/><p><span>Stadas féin go ciúin 's ní dhúbhras aén-nidh,</span>
<lb n="5104"/><span>Do leagas mo shúile go dlúth le chéile,</span>
<lb n="5105"/><span>Mar is minic ar fán gan fáth fear réighte,</span>
<lb n="5106"/><span>Do rinneas mo gháire 's do shaghas fá chéile iad.</span></p>
<lb n="5107"/>
<lb n="5108"/><p><span>Bhí an dias ní b'fheárr na Pairis as Aesop,</span>
<lb n="5109"/><span>Do chorruigh sí suas go buacach bríoghmhar,</span>
<lb n="5110"/><span>Do thocas a gruag 's do chaith uaithe a píopa,</span>
<lb n="5111"/><span>Do tharraing sí anuas a cuid dánta díoghaltais,</span>
<lb n="5112"/><span>Agus an-chuid mhór nach féadaim cuimhniugh' air.</span></p>
<lb n="5113"/>
<lb n="5114"/><p><span>An Chailleach:</span>
<lb n="5115"/><span>Maidir le duais ná luaidh é ar aén chor,</span>
<lb n="5116"/><span>Ó d' athair ní bhfuaireas duais ná béile,</span>
<lb n="5117"/><span>Ná dadaidh de'n áird acht náire shaoghalta,</span>
<lb n="5118"/><span>Ag sagairt 's ag bráithribh dom' chrádh 's dom' chéasadh.</span></p>
<lb n="5119"/>
<lb n="5120"/><p><span>An Siota:</span>
<lb n="5121"/><span>Súd é an fáth do chrádh 's do chéas thu,</span>
<lb n="5122"/><span>Mar bhíos a-lán de mhnáibh dith-chéille,</span>
<lb n="5123"/><span>Ag gabhail le fear gan cead gan cómhairle,</span>
<lb n="5124"/><span>A imreas a chleas gan meas gan pósadh.</span></p>
<lb n="5125"/>
<lb n="5126"/><p><span>Sgríobhann Mac Giolla-an-Chloig "suttach," agus is é</span>
<lb n="5127"/><span>"Siota" atá ann sna cóipeannaibh eile.  Dubhairt an Braonánach</span>
<lb n="5128"/><span>liom gur buachaill mór nó "stócach" é. </span>
<lb n="5129"/></p>
</div>
<pb n="300"/>
<div><lb n="5130"/><p><span>Cailleach:</span>
<lb n="5131"/><span>I gcúrsaidh an cháis sin fág tar éis é,</span>
<lb n="5132"/><span>Ná cluineadh a-lán d'á rádh, thú, ar aén-chor.</span>
<lb n="5133"/><span>'S a liachta bean óg, pósta as aonta,</span>
<lb n="5134"/><span>Le dúil san gcleas, ghnidheas beart budh chlaoine</span></p>
<lb n="5135"/>
<lb n="5136"/><p><span>Siota:</span>
<lb n="5137"/><span>Maidir le claonadh 's é budh choir dhuit,</span>
<lb n="5138"/><span>Ag agallamh déirce ar thaobh na mbóithre,</span>
<lb n="5139"/><span>Go dearbhtha deimhin muna bhfaigh mé fóirighint</span>
<lb n="5140"/><span>Go rachad do'n chill le dian-éadóchas.</span></p>
<lb n="5141"/>
<lb n="5142"/><p><span>Cailleach:</span>
<lb n="5143"/><span>Seachain an nidh sin choidhche, a chladhaire,</span>
<lb n="5144"/><span>Athraigh do smuaínte a's guidh an Mhaighdean,</span>
<lb n="5145"/><span>Atá aici stór go leór a's roinnfidh,</span>
<lb n="5146"/><span>'S níor dhearmad sí riamh croidhe na foighde.</span></p>
<lb n="5147"/>
<lb n="5148"/><p><span>Siota:</span>
<lb n="5149"/><span>Tá m'fhoighid rófhada, 's ní fearr dham mar tá mé,</span>
<lb n="5150"/><span>Ó réabadh mo hata, 's ó stracadh mo chába,</span>
<lb n="5151"/><span>Tá mo bhróga caithte 's ní'l snáithe ar mo shálaibh,</span>
<lb n="5152"/><span>Agus ní'l acht magadh 'n a n-abrann tu, a mháthair.</span></p>
<lb n="5153"/>
<lb n="5154"/><p><span>Cailleach:</span>
<lb n="5155"/><span>A chladhaire mhallaighthe, ó chaithidh mé innsint,</span>
<lb n="5156"/><span>Biadh níor altuigh tú maidin ná oidhche,</span>
<lb n="5157"/><span>Ní abrann tú paidir, a's gearrann tú Íosa,</span>
<lb n="5158"/><span>Is é fáth t'anacra olcas do ghníomhartha.</span></p>
<lb n="5159"/>
<lb n="5160"/><p><span>Siota:</span>
<lb n="5161"/><span>Maise! ní'l aon mhaidin trá 's mian liom dúiseacht,</span>
<lb n="5162"/><span>Nac bhfághaim thú caithte cois cnaiste nó cúinne,</span>
<lb n="5163"/><span>Ag rádh do phaidreacha gur at do ghlúna, </span>
<lb n="5164"/><span>'S nach bhfeicim d'á bhárr agad acht fataidh gan annlann,</span>
<lb n="5165"/><span>Agus feóil dá h-alpadh ag bacaigh na dúthaigh.</span>
<lb n="5166"/></p>
</div>
<pb n="302"/>
<div><lb n="5167"/><p><span>Cailleach:</span>
<lb n="5168"/><span>A mhéirligh mhallaighthe, mallacht mo chroidhe ort,</span>
<lb n="5169"/><span>Do liaigh ná sagart ní mheasann tú stríocadh;</span>
<lb n="5170"/><span>'S go bhfuil na naoimh a's an Eaglais ag teagasg na ndaoine,</span>
<lb n="5171"/><span>Gur do na boicht ceapadh na Flaithis mar shaoirse.</span></p>
<lb n="5172"/>
<lb n="5173"/><p><span>Siota:</span>
<lb n="5174"/><span>Má's do na boicht ceapadh na Flaithis mar shaoirse,</span>
<lb n="5175"/><span>'S gur áit é bhfuil fairsinge beatha 'gus dighe ann,</span>
<lb n="5176"/><span>Nár chóra dhuit preabadh go tapa do sgíord ann,</span>
<lb n="5177"/><span>Ná bheith ag siubhal bailte, lorg eistios(?) na h-oidhche ?</span></p>
<lb n="5178"/>
<lb n="5179"/><p><span>Cailleach:</span>
<lb n="5180"/><span>A chladhaire mhallaighthe, mallacht mo chléibh ort,</span>
<lb n="5181"/><span>Nó an nidh é do mheasais dam, preabadh de léim ann.</span>
<lb n="5182"/><span>Na Naoimh a's na h-Absdail 's an Eaglais naomhtha,</span>
<lb n="5183"/><span>Ní rachaid i seilbh na bhFlaitheas go n-éagfaid.</span></p>
<lb n="5184"/>
<lb n="5185"/><p><span>Siota:</span>
<lb n="5186"/><span>Má's áit chomh daingion sin, gan geata gan céim, é,</span>
<lb n="5187"/><span>'S nach bhfuighfeadh duine casadh 'gcionn seachtmhain' nó lae as,</span>
<lb n="5188"/><span>Ar eagla easnamh nó easbhaidh mo bhéile,</span>
<lb n="5189"/><span>Do b'fhearr liom bheith ag baile ag stealladh na déirce.</span></p>
<lb n="5190"/>
<lb n="5191"/><p><span>Cailleach:</span>
<lb n="5192"/><span>'Sé árd-ríoghacht na bhFlaitheas an fearantas naomhtha,</span>
<lb n="5193"/><span>Ó nach gcasann aon neach ar charaid ná ar chéile,</span>
<lb n="5194"/><span>Ní'l ceó, ní'l peacadh, ní'l aindheis ar aon ann,</span>
<lb n="5195"/><span>Acht gloir agus áthas 's ní fada leó a laethe.</span></p>
<lb n="5196"/>
<lb n="5197"/><p><span>Siota:</span>
<lb n="5198"/><span>Má's áit chomh maith sin gan obair gan gnó é,</span>
<lb n="5199"/><span>'S go bhfaighinn-se comhthrom, a's codladh mo dhóthain,</span>
<lb n="5200"/><span>'S go bhfuil biadh 'gus bainne 'gus fairsinge mhór ann,</span>
<lb n="5201"/><span>Do rachainn sna Flaithis go dtigeadh an fóghmhar.</span>
<lb n="5202"/></p>
</div>
<pb n="304"/>
<div><lb n="5203"/><p><span>Cailleach:</span>
<lb n="5204"/><span>Ní'l gleó ann ná obair, ná cogadh, ná cómhrac,</span>
<lb n="5205"/><span>Ní'l bruid, ná toran, ná codladh, ná gnó ann,</span>
<lb n="5206"/><span>Ní'l ceó, ní'l peacadh, ní'l lasracha 'dógh' ann,</span>
<lb n="5207"/><span>Acht ceólta ag aingil a's iomdhad glóire.</span></p>
<lb n="5208"/>
<lb n="5209"/><p><span>Siota:</span>
<lb n="5210"/><span>Muna bhfuil [in] do bheatha sna Flaithis acht ceólta,</span>
<lb n="5211"/><span>Ní bhfaigheadh [an] bolg bocht ocrach spórt ann,</span>
<lb n="5212"/><span>'Ná naoimh a's 'ná h-aingil ag greadadh a gcuid ceólta,</span>
<lb n="5213"/><span>Ba bhinne liom toran an phota 'mbeith spól ann,</span>
<lb n="5214"/><span>Ná dorn de bhocannadh gorma rósta,</span>
<lb n="5215"/><span>Codail, a chailligh, 's ná h-abair níos mó liom,</span>
<lb n="5216"/><span>'S nuair rachair sna Flaithis nár thagaidh tú beó as.</span></p>
<lb n="5217"/>
<lb n="5218"/><p><span>Cailleach:</span>
<lb n="5219"/><span>Má's beó nó marbh dham, mallacht mo chroidhe ort,</span>
<lb n="5220"/><span>Do liaigh ná sagart ní mheasann tú stríocadh,</span>
<lb n="5221"/><span>Acht móide mallaighthe, peacadh a's daor-chóir,</span>
<lb n="5222"/><span>Ní rachaidh riamh go Párrthas fear do ghníomh-sa,</span>
<lb n="5223"/><span>'S go bhfágfaidh do chóireacha i n-ifrionn shíos thú.</span></p>
<lb n="5224"/>
<lb n="5225"/><p><span>Siota:</span>
<lb n="5226"/><span>Muna dtéidh aon pheacach go Párrthas choidhche</span>
<lb n="5227"/><span>Acht an té bhéas beannaighthe, béidh fairsinge slighe ann,</span>
<lb n="5228"/><span>Má's daor a's má's damanta an té leanas mo shlighe-se,</span>
<lb n="5229"/><span>Tá bliadhain a's fiche ó bhí ifrionn líonta,</span>
<lb n="5230"/><span>'S ní glacfaidhe [ann] mise, le h-uireasbhuidh slighe ann.</span></p>
<lb n="5231"/>
<lb n="5232"/><p><span>Cailleach:</span>
<lb n="5233"/><span>An trá bhí na h-Absdal ag teagasg na ndraoithe</span>
<lb n="5234"/><span>'San seachtmhadh caibidil, 's é Peadar do sgríobh é,</span>
<lb n="5235"/><span>Gur b'é dubhairt an Leanbh do cheannuigh na mílte</span>
<lb n="5236"/><span>An té shéanfadh ar thalamh é, nach Flaitheas budh dhíon dó.</span>
<lb n="5237"/></p>
</div>
<pb n="305"/>
<div><lb n="5238"/><p><span>Ach má's saor nó damanta (G.).</span>
<lb n="5239"/><span>Fá bliadhain agus fithche beig (L.).</span>
<lb n="5240"/></p>
</div>
<pb n="306"/>
<div><lb n="5241"/><p><span>Siota:</span>
<lb n="5242"/><span>Níor phráin dó Pheadar labhairt danartha ar aén neach,</span>
<lb n="5243"/><span>'S gur gearr an chaismirt do sheasaimh sé féin ann,</span>
<lb n="5244"/><span>Dá mbudh phlé dhó le cailligh gan earradh gan éadach</span>
<lb n="5245"/><span>Gan cóir gan comhthrom acht codladh 's gach aén tigh,</span>
<lb n="5246"/><span>Míola dá phriocadh faoi ghiobail na déirce,</span>
<lb n="5247"/><span>Budh stuacach an duine é, 's do chloisfeadh an saoghal é.</span></p>
<lb n="5248"/>
<lb n="5249"/><p><span>Cailleach:</span>
<lb n="5250"/><span>Sul ar buaileadh thusa orm is minic do léigh mé</span>
<lb n="5251"/><span>Ar Iób a d'fhulaing an iomarcuidh péine,</span>
<lb n="5252"/><span>Bhí míola 's gearba air, carra, gus loibhre,</span>
<lb n="5253"/><span>Agus fuair sé na Flaithis de bhárra na foighde,</span>
<lb n="5254"/><span>An t-árus breágh beannuighthe measaim nach bhfaighir-se.</span></p>
<lb n="5255"/>
<lb n="5256"/><p><span>Siota:</span>
<lb n="5257"/><span>Éist, a chailligh! leig feasta do'd ghleó liom,</span>
<lb n="5258"/><span>Bailigh do dhéirc, ó is é budh chóir dhuit,</span>
<lb n="5259"/><span>No cuirfidh mé fút-sa cúrsa fallsa</span>
<lb n="5260"/><span>Mar do chuir Lúiter tuirc san bPápa,</span></p>
<lb n="5261"/>
<lb n="5262"/><p><span>Cailleach:</span>
<lb n="5263"/><span>Is nidh é bhfuil súil a's dúil gac aenne ann,</span>
<lb n="5264"/><span>Is measa go mór do ghnóthaidh féineach,</span>
<lb n="5265"/><span>Bheith ag séanadh Críosta a's dlighe na cléire.</span></p>
<lb n="5266"/>
<lb n="5267"/><p><span>Siota:</span>
<lb n="5268"/><span>Eist, a chailligh na bac liom ar aon chor,</span>
<lb n="5269"/><span>An té chuairteóchadh d'aigne, 's measa thú féineach,</span>
<lb n="5270"/></p>
</div>
<pb n="308"/>
<div><lb n="5271"/><p><span>Críosta ní ghlacann sé bladar ó aen neach</span>
<lb n="5272"/><span>Acht réir thola an Athar san bhFlaitheas, do dhéanamh.</span>
<lb n="5273"/><span>'S go bhfeicim-se sagart 'na sheasamh 'na léine</span>
<lb n="5274"/><span>A ghníomh 's a theagasg seacht n-acra ó chéile.</span></p>
<lb n="5275"/>
<lb n="5276"/><p><span>Cailleach:</span>
<lb n="5277"/><span>Na bac leis na sagairt, tabhair aire dhuit féineach</span>
<lb n="5278"/><span>'S é Maois do cheap iad 's thug aitheanta Dé dhúinn,</span>
<lb n="5279"/><span>Críosta 's na h-abstail a d'achtuigh iad na dhéigh sin,</span>
<lb n="5280"/><span>Ag stiúradh an pheacaigh cum 'anam do dhéanamh,</span>
<lb n="5281"/><span>Chum pósadh a's baisteadh a's Aifrionn do léigheadh dhúinn.</span></p>
<lb n="5282"/>
<lb n="5283"/><p><span>Siota:</span>
<lb n="5284"/><span>Maidir le pósadh is gnó ródhaor é,</span>
<lb n="5285"/><span>Trí guinea óir agus c'róin do'n chléireachh,</span>
<lb n="5286"/><span>Glaodhtar go h-árd ar cháirdibh an chúpla'</span>
<lb n="5287"/><span>Chum airgid d'fhághail bíonn pláta ar stiúr ann,</span>
<lb n="5288"/><span>'S muna n-íocann tú láithreach táir do bhrúta.</span>
<lb n="5289"/><span>Till the bishop is paid ní léightear Nobis,</span>
<lb n="5290"/><span>'S, a chailligh, nach daor é an tEgo Vobis.</span>
<lb n="5291"/><span>'S gur b'é deir gach aon tar éis na ngnóithe</span>
<lb n="5292"/><span>Gur b'é an Mamram (?) pego do ghnídheas an pósadh.</span></p>
<lb n="5293"/>
<lb n="5294"/><p><span>Cailleach:</span>
<lb n="5295"/><span>Is acht san tír 'gus is dlighe róchóir é,</span>
<lb n="5296"/><span>'S is duine gan croidhe nach mbíonn i gcóir leis,</span>
<lb n="5297"/><span>Ó thús an tsaoghail tá dlighe agus órd leis,</span>
<lb n="5298"/><span>Dáibhi a's Maoise bhíodar pósta,</span>
<lb n="5299"/><span>A's de'n uisge do ghnídheadh Críost fíon ar chóisir</span>
<lb n="5300"/><span>'S is anamh do bhíod i dtigheas neamh-chórach.</span>
<lb n="5301"/></p>
</div>
<pb n="310"/>
<div><lb n="5302"/><p><span>Siota:</span>
<lb n="5303"/><span>Is baoth, a chailligh, 's is leamh do ráidhte,</span>
<lb n="5304"/><span>'S dá mbeitheá-sa marbh ar maidin amárach</span>
<lb n="5305"/><span>'S go mbéarfainn chum sagairt thú, ceangailte i mála,</span>
<lb n="5306"/><span>Ní léighfeadh dhuit Aifrionn gan airgead láimhe.</span>
<lb n="5307"/><span>'S i gcúrsaidhe an Charthanais is searbh leis trácht air.</span></p>
<lb n="5308"/>
<lb n="5309"/><p><span>Cailleach:</span>
<lb n="5310"/><span>Gan congnamh na sagart budh dhoiligh ár saoradh,</span>
<lb n="5311"/><span>Mar is ró-árd an t-ainm [ag] fear ionaid Dé againn,</span>
<lb n="5312"/><span>Is nidh é go maitheann sé peacadh a's daor-chóir,</span>
<lb n="5313"/><span>'S is cinnte gur ceapadh slighe beatha dá réir dó.</span></p>
<lb n="5314"/>
<lb n="5315"/><p><span>Siota:</span>
<lb n="5316"/><span>Éist, a chailligh, nó caithfead thú áitiomh</span>
<lb n="5317"/><span>Cad é an tslighe bheatha thug Peadar do'n Phápa,</span>
<lb n="5318"/><span>Acht fearantas sléibhe agus réim na dúthaigh</span>
<lb n="5319"/><span>'S gur fiosach an saoghal gur bh'é budh chionntaighe</span>
<lb n="5320"/><span>An bheatha go léir bheith ag préimh-shliocht Lútair.</span></p>
<lb n="5321"/>
<lb n="5322"/><p><span>Cailleach:</span>
<lb n="5323"/><span>Is duine gan céill thú, 's is bréag a dúbhrais,</span>
<lb n="5324"/><span>Nó neach chuirfeadh spéis i mbréithribh Lútair,</span>
<lb n="5325"/><span>Rachaidh fear ar an gcoill go mbainfidh sé sgiúrsa</span>
<lb n="5326"/><span>Go mbuailfidh a leanbh ag cur smacht agus stiúir air,</span>
<lb n="5327"/><span>Is gairid andhiaigh an fhearg do mhúchadh</span>
<lb n="5328"/><span>Gur míle measa leis an leanbh ná an sgiúrsa.</span>
<lb n="5329"/><span>Is gairid an cúrsa an cúig le cómhaireamh</span>
<lb n="5330"/><span>Maithfear an chóir is béidh an sgiúrsa dóighte,</span>
<lb n="5331"/><span>Fearantas sléibhe 'gus réim na h-áite</span>
<lb n="5332"/><span>Ag eaglais Dé a's an Béarla caillte.</span></p>
<lb n="5333"/>
<lb n="5334"/><p><span>Siota:</span>
<lb n="5335"/><span>Ná trácht liom, a chailligh, ar bata ná ar sgiúrsa,</span>
<lb n="5336"/><span>Is mithid doibh bheith caithte ó bharra go stúmpa,</span>
<lb n="5337"/><span>Mar a bhfaighidh an t-athair an leanbh le múnadh</span>
<lb n="5338"/><span>Do bheir sé a mhallacht do 's leigeann chum siúbhail é.</span>
<lb n="5339"/></p>
</div>
<pb n="312"/>
<div><lb n="5340"/><p><span>Cailleach:</span>
<lb n="5341"/><span>An té d'imthigh ó'n athair le fearg gan réidhteach,</span>
<lb n="5342"/><span>I gciantaibh dannartha a bhfad ó na ghaoltaibh,</span>
<lb n="5343"/><span>Gan súil le casadh dó i gcaitheamh a laéthe,</span>
<lb n="5344"/><span>Nuair tháinig sé a-bhaile tar éis a théarma,</span>
<lb n="5345"/><span>Do thug sé a bheannacht dó, 's marbh sé laogh dhó,</span>
<lb n="5346"/><span>'S an té d'fhan san mbaile níor mharbh sé gé dhó.</span></p>
<lb n="5347"/>
<lb n="5348"/><p><span>Siota:</span>
<lb n="5349"/><span>Do b' an-fhada an fhearg é, 's níor bhfurus a réidhteach</span>
<lb n="5350"/><span>'S budh mhithid dó casadh dá gcasfadh sé ar aon chor,</span>
<lb n="5351"/><span>'S go bhfuil sé suigte dearbhtha ag grathin (?) an Bhéarla</span>
<lb n="5352"/><span>Nach bhfuil dream ar an talamh is measa ná Papists</span>
<lb n="5353"/><span>'S an té dhíol Críosta nár dhíobh féin é ?</span></p>
<lb n="5354"/>
<lb n="5355"/><p><span>Cailleach:</span>
<lb n="5356"/><span>Créad tá aca féin le léigheadh ná innsint</span>
<lb n="5357"/><span>Acht an rud a d'fhág Calbhin an clampadóir sgríobhtha,</span>
<lb n="5358"/><span>,S go bhfuil ocht gcéad ocht ndeich agus ocht naoithe</span>
<lb n="5359"/><span>Do litreachaibh cam-sgéal a's bréag 'na mBíoblaibh.</span>
<lb n="5360"/><span>Cá' 'uil an té is mó do léigh de úghdair</span>
<lb n="5361"/><span>Chonnairc naomh no fáigh de phréimh-shliocht lútair ?</span>
<lb n="5362"/><span>Cá 'uil an té chonnairc Críost ná Maois na dteampoll</span>
<lb n="5363"/><span>Ná pobal na diadhachta teacht 'na gcampa ?</span>
<lb n="5364"/><span>Ní leanann Críost acht binn an teampoill</span>
<lb n="5365"/><span>'S tá damanta na mílte ar an mbíobla Gallda.</span></p>
<lb n="5366"/>
<lb n="5367"/><p><span>Siota:</span>
<lb n="5368"/><span>Sguramaois d' achrann is fearr dúinn réidhteach</span>
<lb n="5369"/><span>Ag críoch na beatha nár dhamantar aon neach,</span>
<lb n="5370"/><span>'S ar rinneadh de pheacadh ag Clann Ádhaimh a's Ebha</span>
<lb n="5371"/></p>
</div>
<pb n="314"/>
<div><lb n="5372"/><p><span>Sé dubhairt an Leanbh do cheannuigh go daor sinn</span>
<lb n="5373"/><span>'S do dhóirt a chuid fola 's do crochadh dá'r saoradh</span>
<lb n="5374"/><span>Dá mbeith an duine chomh dubh leis na daoltaibh</span>
<lb n="5375"/><span>Fill orm feasta a's slánfaidh mé féin sibh.</span>
<lb n="5376"/><span>Gidheadh, deir sagairt bráithre a's cléire</span>
<lb n="5377"/><span>Grádh Dé agus carthanas ghlanfas gach aon neach,</span>
<lb n="5378"/><span>Téirigh ar maidin a's ceannuigh dam léine,</span>
<lb n="5379"/><span>Pósfaidh mé feasta 's ni fhanfaidh mé ag plé leat.</span></p>
<lb n="5380"/>
<lb n="5381"/><p><span>Sin eachtra na caillighe 's an dailtín thréithigh</span>
<lb n="5382"/><span>Sgríobhtha síos i bhfíor 's i n-éitheach</span>
<lb n="5383"/><span>Léigh go sáimh ó bhárr go cúl í,</span>
<lb n="5384"/><span>A's fiosruigh de chách cia 'ca b'fhearr de'n chúpla.</span>
<lb n="5385"/><span>Má tá baois ann, Críost dá réidhteach,</span>
<lb n="5386"/><span>Trócaire ó Dhia orrainn 's iarradh gach aon é.</span>
<lb n="5387"/><span>Amén.</span></p>
<lb n="5388"/>
<lb n="5389"/><p><span>Chonncamar in san sgeul sin, " Déirc na Nodlag,"</span>
<lb n="5390"/><span>mar do tháinig sgata dardaol amach as béal na</span>
<lb n="5391"/><span>drochmhná do bhí ag fághail bháis. Budh iad sin na</span>
<lb n="5392"/><span>drochspioraid do bhí ag teacht amach aisti no b'éidir gur</span>
<lb n="5393"/><span>bh'iad na diabhail féin do bhí ag fanamhaint i ndorus</span>
<lb n="5394"/><span>an bhéil, leis an anam do theacht amach as an gcroidhe,</span>
<lb n="5395"/><span>go mbéarfadaois air. Ag so sgéal an-iongantach ar</span>
<lb n="5396"/><span>an nidh sin, do fuair mé as sean-láimhsgríbhinn do</span>
<lb n="5397"/><span>cheannuigh mé ó fhear i gCondae na Midhe. I Leith Chuinn</span>
<lb n="5398"/><span>do sgríobhadh í, acht ní fhéadaim a rádh an sgríbhinn</span>
<lb n="5399"/><span>Chonnachtach í. Is dóigh liom go bhfuil an leabhar so idir</span>
<lb n="5400"/><span>dá chéad agus tri chéad bliadhan d'aois, acht is sine go mór</span>
<lb n="5401"/><span>an chaint atá ann 'ná an sgríbhinn féin, mar is follus</span>
<lb n="5402"/><span>ó na sean-fhoirmibh atá innti, mar "tainigset," agus c.</span>
<lb n="5403"/></p>
</div>
<pb n="316"/>
<div><lb n="5404"/><p><span>Ní mheasaim go bhfuil aon chóip eile d' Aisling</span>
<lb n="5405"/><span>Naoimh Pól cosmhúil leis an gcóip seo. Is dóigh gur</span>
<lb n="5406"/><span>i nGréigis do cumadh í ar dtús, agus tá cóip eile dhe</span>
<lb n="5407"/><span>i dteangaidh na Siria, agus ceann eile i Laidion. Tá</span>
<lb n="5408"/><span>an sgéal so le fághail i sean-árd-Ghearmáinis, i</span>
<lb n="5409"/><span>Loclannais, i bhFraincís, agus i Slabhais. Tá an chóip Laidne</span>
<lb n="5410"/><span>is fearr agus is fuide dhe, le fághail insan</span>
<lb n="5411"/><span>mBibliothéque Nationale ag Paris. Acht ní'l focal innti</span>
<lb n="5412"/><span>(ná insan nGréigis ná insan Siridhis) ar imtheacht an</span>
<lb n="5413"/><span>anma as an gcorp, ná ar Naomh Micheál ag déanam</span>
<lb n="5414"/><span>an eólais do Naomh Pól go leabaidh an duine do bhí</span>
<lb n="5415"/><span>ag fághail bháis. Ní féidir a rádh, indiú, an é as a</span>
<lb n="5416"/><span>cheann féin do chum Gaedheal éigin an méad sin, no</span>
<lb n="5417"/><span>an aistriughadh é ar chóip Laidne eile atá caillte</span>
<lb n="5418"/><span>anois. Is cosmhúil an píosa so leis an "Teanga</span>
<lb n="5419"/><span>Bith-Nuadh," no le "h-Aisling Thundail," do cuireadh</span>
<lb n="5420"/><span>is dóigh, i nGaedheilg ó'n Laidion. Níor frith ariamh</span>
<lb n="5421"/><span>aon sgríbhinn Laidne de'n "Teanga Bhith-Nuadh." Má</span>
<lb n="5422"/><span>bhí a leithéid ariamh ann - agus is cinnte go raibh</span>
<lb n="5423"/><span>is cosmhúil nach bhfuil sé ar fághail anois. Is</span>
<lb n="5424"/><span>dóigh go bhfuil giotaidh eile ann de shean-litridheacht</span></p>
</div>
<pb n="318"/>
<div><lb n="5425"/><p><span>na Críostuigheachta, taobh-amuigh de'n "Teanga</span>
<lb n="5426"/><span>Bhith-Nuadh," do bheith caillte ar fad anois, acht</span>
<lb n="5427"/><span>gur shábháil na Gaedhil iad, agus gur díobh sin an chuid</span>
<lb n="5428"/><span>is mo de'n sgéal so. Tá "Páis Naoimh Pól" insan</span>
<lb n="5429"/><span>Leabhar Breac, acht ní'l focal ann ar an aisling seo.</span>
<lb n="5430"/><span>Acht tá dá dhroch-chóip eile dhí le fághail san Acadaimh</span>
<lb n="5431"/><span>Ríoghamhail, nach bhfuil chomh maith, chomh lán, ná chomh</span>
<lb n="5432"/><span>h-aosta le mo chóip-se.  Ar an ádhbar sin bheirim mo</span>
<lb n="5433"/><span>chóip-se féin ann so, le n-a sábháil ó'n mbás, agus cuirim</span>
<lb n="5434"/><span>le na h-ais nótaidh as an dá chóip eile.</span></p>
<lb n="5435"/>
<lb n="5436"/><p><span>Ag so cuntas as láimh-sgríbhinn Ghaedheilge eile</span>
<lb n="5437"/><span>ar Naomh Pól: "Duine beag dearóil an t-apstal Pól.</span>
<lb n="5438"/><span>Slineáin leathna aige. Aghaidh bhán, go h-iomchar</span>
<lb n="5439"/><span>forusda aige. A cheann beag. Súile geanamhla</span>
<lb n="5440"/><span>glinne aige. Malaidh fada, srón seasamhach, agus feusóg</span>
<lb n="5441"/><span>fada, agus beagán do ghruaig liath."</span></p>
<lb n="5442"/>
<lb n="5443"/><p><span>Ní athruighim aon fhocal insan sgeul so, acht</span>
<lb n="5444"/><span>sgríobhaim "ea" i leabaidh "e" agus i leabaidh "io," agus</span>
<lb n="5445"/><span>ceartuighim anois agus arís litriughadh focail, agus cuirim</span>
<lb n="5446"/><span>síneadh fada orra.</span></p>
<lb n="5447"/>
<lb n="5448"/><p><span>CRÍOCHA DÉIGHEANNACHA AN DUINE AG A MBÍ</span>
<lb n="5449"/><span>DROCH-BHEATHA.</span></p>
<lb n="5450"/>
<lb n="5451"/><p><span>Thárla Pól Easball i n-am áiridhe i gcáthair dar</span>
<lb n="5452"/><span>ba ainm Smirná i gcrích na Siria, agus is amhla do bhí Pól</span></p>
</div>
<pb n="320"/>
<div><lb n="5453"/><p><span>ag eadarghuidhe Dé uile - chúmhactaigh fa nidh éigin do</span>
<lb n="5454"/><span>phianaibh ifrinn do thaisbeánadh dó, ionnus go [mbudh]</span>
<lb n="5455"/><span>móide a dhéanfadh toil Dé é, agus do bhéarfadh teagasg</span>
<lb n="5456"/><span>dona puible an taisbeánadh sin fhághail. Agus ar</span>
<lb n="5457"/><span>mbeith dó ag guidhe Dé amhlaidh, tig óglach d'á</span>
<lb n="5458"/><span>ionnsuidhe, agus d'iarr air dhul leis, a neartughadh duine in</span>
<lb n="5459"/><span>a chreideam do bhí i bpuinc a' bháis. Do ghluais Pól</span>
<lb n="5460"/><span>leis an óglach chum na h-áite a raibh an duine tinn, agus</span>
<lb n="5461"/><span>do fuair é [ag] spairn leis an mBás, rompa. So an</span>
<lb n="5462"/><span>módh a sgarann an t-anam leis an gcorp (mar adeir</span>
<lb n="5463"/><span>S. Bernard, aon do árd-Dochtúridh na Trionóide).</span>
<lb n="5464"/><span>Adeir sé go dtig an bás 'na dheilbh fhuair anaithne</span>
<lb n="5465"/><span>dhófhulaing ag gabhail do bhearraibh agus do shaoighdibh san</span>
<lb n="5466"/><span>gcorp ; agus tig ar dtús insna buill foirimileacha, mar</span>
<lb n="5467"/><span>atá i gcroidhe na mbonn agus na mbas, insna</span>
<lb n="5468"/><span>cuisleanaibh agus in gach ball eile do'n chorp, no go ruaigeann</span>
<lb n="5469"/><span>an t-anam uasal roimhe as gach ball do'n chorp, mar a</span>
<lb n="5470"/><span>ruaigeas an t-iasgaire an [t-i]as[g] fo chuasaibh na</span>
<lb n="5471"/><span>babhanne (?) gus an anach a mbí an líon na shuidhe chum</span>
<lb n="5472"/><span>a ngabhal. Mar sin do ghnidh an bás a' ruagadh an</span>
<lb n="5473"/><span>anam roimhe gus an croidhe - an chéad bhall beó agus</span>
<lb n="5474"/><span>an ball déigheannach do gheibh bás do'n duine. Acht</span>
<lb n="5475"/><span>cidh trácht, ar thigheacht do Phól agus do'n teachtaire</span>
<lb n="5476"/><span>gus an duine tinn [thugadar fa deara], mar a raibh</span>
<lb n="5477"/><span>féin agus an bás a' gleic le chéile, agus go raibh an bás</span>
<lb n="5478"/><span>ndéis seilbh an chuirp uile a ghlacadh, acht go raibh an</span></p>
</div>
<pb n="322"/>
<div><lb n="5479"/><p><span>t-anam i seomra íochtaraigh an chroidhe ag iarraidh é</span>
<lb n="5480"/><span>féin a fholach ó'n mbás. Agus budh dhiamhaoin dó sin,</span>
<lb n="5481"/><span>óir an uair tháinig an bás gus an croidhe, do ghabh a'</span>
<lb n="5482"/><span>treabhadh agus a' tolladh an chroidhe, óir do bhí a dheimhin</span>
<lb n="5483"/><span>aige gur ab ann do bhí an t-anam. Mar do mhothaigh</span>
<lb n="5484"/><span>an t-anam a námha agus a eascara .i. an bás, i gcomh-</span>
<lb n="5485"/><span>fhogus dó, do shaoil an corp fhágbháil, agus tigheacht</span>
<lb n="5486"/><span>amach as an mbeul, ó nach fuair ionad cómhnuidhe ná</span>
<lb n="5487"/><span>díon san gcorp. Agus 'sé gheibh sé roimhe ann, sluagh</span>
<lb n="5488"/><span>amhusasach (sic) ath-uathfar do dhiabhlaibh dubha dath-</span>
<lb n="5489"/><span>ghránna, agus lasaracha tinntighe lán do bhréantas, agus</span>
<lb n="5490"/><span>droch-bholadh gránnamhail dó-fhulaing as a mbéalaibh</span>
<lb n="5491"/><span>amach; agus gach aon aca feitheamh le broth ar an anam</span>
<lb n="5492"/><span>[do theacht] as an mbeul agus as an gcorp amach. -</span>
<lb n="5493"/><span>Óir ar stáid dhamanta gan aithrighe fuair an peacach</span>
<lb n="5494"/><span>so bás. Agus ar fhaicsint an ghárda dhiabhlaidhe so do'n</span>
<lb n="5495"/><span>anam bocht roimhe, do fhill an t-anam go ceisnigheach</span>
<lb n="5496"/><span>critheaglach, agus tig go slighe na sróna, agus shaoil do</span>
<lb n="5497"/><span>thigeacht amach ann. Agus do chidh an sluagh céadna</span>
<lb n="5498"/><span>roimhe. Fillis lán d'athtuirse agus do thruaighbhéil agus téid</span>
<lb n="5499"/><span>gus na súile, agus 'se gheibh roimhe ann, iomad do dhiabhlaibh</span>
<lb n="5500"/><span>dubha dath-ghránna, lasarach[a] tinntighe as a mbeulaibh</span>
<lb n="5501"/><span>agus as a mbráighid, agus gach aon aca d'á rádh " Godé an</span>
<lb n="5502"/><span>cómhnuidhe seo ar an mbás gan an t-anam damanta so</span>
<lb n="5503"/><span>a ruagadh amach chugainn as an gcollainn chraoisigh in</span>
<lb n="5504"/><span>a bhfuil, go mbéaramaois linn dá áitreabh féin é, áit</span>
<lb n="5505"/><span>a bhfuil dorchadus agus pian shíorruidhe tre shaogal na</span></p>
</div>
<pb n="324"/>
<div><lb n="5506"/><p><span>saoghal, mar do thuill a mhi-ghníomha an feadh bhí ar a</span>
<lb n="5507"/><span>chumas féin?" Ar chlos na mbriathra so do'n anam</span>
<lb n="5508"/><span>bocht do sgread agus do éimh go marbh-lag, agus do chaoi go</span>
<lb n="5509"/><span>deurach dobrónach géar-thuirseach, óir do aithin ann </span>
<lb n="5510"/><span>sin go raibh sgartha leis an mbeatha shíorruidhe le</span>
<lb n="5511"/><span>saoghal na saoghal, agus iompuighidh sé ar ais go tollamh</span>
<lb n="5512"/><span>na gcluas, mar do shaoil slighe fhághail amach, agus 'sé a</span>
<lb n="5513"/><span>gheibh ann sin roimhe, an iomad do phéistibh gránna, agus do</span>
<lb n="5514"/><span>aithreachaibh nimhe do-dhealbhtha ath-fuathfar[a] éag-</span>
<lb n="5515"/><span>samhla. Mar do chonnairc an t-anam sin fillis tar a</span>
<lb n="5516"/><span>ais gus an croidhe mar do shanntuigh, dar leis féin,</span>
<lb n="5517"/><span>dul a bhfolach. Agus do fuair an bás roimhe ann,</span>
<lb n="5518"/><span>a' treabhadh agus a' tolladh an chroidhe. Do mheas an</span>
<lb n="5519"/><span>t-anam, ann sin, nach raibh dul as aige do aon taobh.</span>
<lb n="5520"/><span>Téid i mí-dhochus ar Dhia 's ar an gCúirt-ainglidhe</span>
<lb n="5521"/><span>uile, agus do chuaidh suas go báthais an chinn. Fágbhas</span>
<lb n="5522"/><span>an corp amach agus suidhis ar mhullach a' chinn. Féichis síos</span>
<lb n="5523"/><span>an tuamba sin in a raibh .i. a chollann, agus dubhairt, "A</span>
<lb n="5524"/><span>Dhia Uile-chúmhachtaigh! an féidir gur ab í seo an chollann</span>
<lb n="5525"/><span>in a raibh mise feadh aoibhnis ghearr, agus má's í, ca'r ghabh</span>
<lb n="5526"/><span>an rosg gorm glan-radharcach no an ghruadh chorcair?</span>
<lb n="5527"/><span>'S é do chím [i] n-áit na rosg, cuasa tolla tiorma, ar</span>
<lb n="5528"/><span>na slugadh 'steach 'san chloigionn; an ghruadh chorcair</span>
<lb n="5529"/><span>dheagh-mhaiseach, í anois dorcha daol-dhathach; an béal</span>
<lb n="5530"/><span>do bhí indiú dearg deagh-chumtha, é anois dúnta</span>
<lb n="5531"/><span>dofhosgailte bán-ghorm bith-ghránna, gan uirghiall gan</span>
<lb n="5532"/><span>úrlabhra, agus a Dhia Uile-chúmhachtaigh is mairg a mealladh</span></p>
</div>
<pb n="326"/>
<div><lb n="5533"/><p><span>leis an [g]compán, fá thogbhall (?) neirt cumais uabh-</span>
<lb n="5534"/><span>air is aigne in chuirp, do geineadh, agus do bhí beó, agus</span>
<lb n="5535"/><span>budh mhór a chuid óir agus ionnmhuis, agus ní fhaicim aon nidh dhé</span>
<lb n="5536"/><span>sin uile ar fághail aige no dul i sochar no i sólás ar</span>
<lb n="5537"/><span>bith dhó. Acht chím gur ab olc do chaith sé na tiodh-</span>
<lb n="5538"/><span>laicthidh thug Dia dhó, agus dá bhrigh sin gur dhamnaigh mise</span>
<lb n="5539"/><span>go síorruidhe."</span></p>
<lb n="5540"/>
<lb n="5541"/><p><span>Do labhair an chollann agus dubhairt, "Muna mbeith</span>
<lb n="5542"/><span>thusa ní thiucfaidís na sluaighte diabhlaidhe amhusach' so do</span>
<lb n="5543"/><span>m'éiliughadh-sa anois. Óir is amhlaidh do bhí tusa an</span>
<lb n="5544"/><span>uair do cheangladh dhiom-sa thu, do spiorad lúthmhar</span>
<lb n="5545"/><span>lán-neartmhar, lán do thuigse, do mheabhar agus do</span>
<lb n="5546"/><span>ghlaninntleacht, d'uaisle agus d'onóir; aithne agad idir olc 's</span>
<lb n="5547"/><span>maith; agus gan mise acht mo lán doirn do chriadh, gan</span>
<lb n="5548"/><span>sgéimh, gan neart, gan mhothughadh, gan céill, gan</span>
<lb n="5549"/><span>tuigse, gan cumas, gan treóir, gan siúbhal, gan</span>
<lb n="5550"/><span>radharc, gan éisteacht, no gur ceangladh thusa dhíom,</span>
<lb n="5551"/><span>agus dá bhrigh sin gur tusa is cionntach agus ní mise."</span></p>
<lb n="5552"/>
<lb n="5553"/><p><span>"A phiasd chraoisigh cholnuidh dho-cheannsaighthe ní</span>
<lb n="5554"/><span>fíor a n-abair tú, óir do bhíos mo spiorad ghlan</span>
<lb n="5555"/><span>ghlórmhar," ar an t-anam, "gan riachtanas agam le</span>
<lb n="5556"/><span>biadh no éadach, no nidh ar bith eile d'á bhfuil ar a'</span>
<lb n="5557"/><span>talamh, acht aoibhneas na beatha naomhtha, no gur</span>
<lb n="5558"/><span>ceangladh dhíot-sa mé, agus is uime do ceangladh diot</span>
<lb n="5559"/><span>mé, chum tú chaitheamh lúth do chos, saothar do lámh,</span>
<lb n="5560"/><span>radharc do shúl, éisteacht do chluas, labhairt do</span>
<lb n="5561"/><span>bhéil, smuainídh do chroidhe, agus gach tabhartus eile</span>
<lb n="5562"/><span>thug Dia dhuit, le fóghnamh, le h-úmhlacht [agus]</span></p>
</div>
<pb n="328"/>
<div><lb n="5563"/><p><span>le gach seirbhís eile a dhéanamh do Dhia glórmhar ar</span>
<lb n="5564"/><span>feadh do raé ar an saoghal-sa; agus 'na dhiaigh sin go</span>
<lb n="5565"/><span>bhfuighfinn-se agus tusa toradh na ndeigh-ghníomh sin i</span>
<lb n="5566"/><span>gcaitheamh na glóire síorruidhe i gcómhluadar Dé, na</span>
<lb n="5567"/><span>h-óigh' beannaighthe Muire, agus na cúirte ainglidhe</span>
<lb n="5568"/><span>neamhdha uile, mar [a] bhfuil gach dá ndearna na deigh-</span>
<lb n="5569"/><span>ghnímh, mar atá trosgadh, déirce, urnaighthe, carthanacht</span>
<lb n="5570"/><span>le cómharsainn, [bheith] ag éisteacht le briathraibh Dé go</span>
<lb n="5571"/><span>fonnmhar, agus déanamh dá réir, agus nach ndiultaigheadh</span>
<lb n="5572"/><span>cosg riachtanais na mbocht, agus c. Agus ní h-iad sin do </span>
<lb n="5573"/><span>rinne tusa, acht na tíodhlaicthe thug Dia, a chaitheamh le</span>
<lb n="5574"/><span>craos, le póit, le hadhaltranus, le uabhair, le díomais,</span>
<lb n="5575"/><span>le saint, le milleadh coda na gcómharsann, le bréaga,</span>
<lb n="5576"/><span>le cailios, le fearg, le h-athrann (?), le cúl-</span>
<lb n="5577"/><span>ghearradh, le mi-chiall, le neamh-thruagh, le h-éagcóir,</span>
<lb n="5578"/><span>le dibhfeirg, le leisg, le formad, le drúis, le creich</span>
<lb n="5579"/><span>na mbocht, agus le gach cineál eile peacaidh ba sáimh leis</span>
<lb n="5580"/><span>a' gcollainn dhaonna. Agus féach! god é an toradh</span>
<lb n="5581"/><span>atá agat ar son na mi-ghníomh sin? Is marbh lag do</span>
<lb n="5582"/><span>bhuill do bhí lúthmhar láidir, is dúnta an beul le</span>
<lb n="5583"/><span>labhairtheá an cómhrádh mi-dhlistinigh, is lag an teanga</span>
<lb n="5584"/><span>le a gcanfá na briathra graosda barbardha, a'</span>
<lb n="5585"/><span>tabhairt mi-chlú, tarcuisne, dímheas' náire, táire, mi-</span>
<lb n="5586"/><span>thaithneamh, a's gach cineál eile dar bhféidir le do</span>
<lb n="5587"/><span>smuaínidh agus le do inntleacht thabhairt id chuimhne. Is</span>
<lb n="5588"/><span>bodhar an chluas d'éistfeadh le monbhar, le sgannall, le</span>
<lb n="5589"/><span>cúl-ghearramh na gcómharsan go fonnmhar. Is dall</span>
<lb n="5590"/><span>tollta an tsúil do fhéachamh [sic] go sanntach claon</span></p>
</div>
<pb n="330"/>
<div><lb n="5591"/><p><span>mailíosach. Ní'l gnaoi ná maise ar a' láimh air [a]</span>
<lb n="5592"/><span>mbíodh na seóide ar na méaraibh, ní fheicim iad ort</span>
<lb n="5593"/><span>anois, agus fós ní fheicim an t-ór ná an t-airgead</span>
<lb n="5594"/><span>no gach iolmhaitheas eile do mheall tu, do shlad tu, agus</span>
<lb n="5595"/><span>do chnuasaigh tu ó an bhfann, ó an dilleachta, agus ó'n</span>
<lb n="5596"/><span>dearóil, le cealga [agus] le mi-rún. Táid anois ar</span>
<lb n="5597"/><span>sheilbh dhaoine eile, agus gan aon nidh dhióbhtha, déanamh</span>
<lb n="5598"/><span>maith ar bith dhuit, acht gach olc dar budh fhéidir áireamh.</span>
<lb n="5599"/><span>Agus, mar sin, a chollann chraoisigh ainmhianaigh agus a</span>
<lb n="5600"/><span>phiasd is do-cheannsaighthe da'r chum Dia, is tusa is</span>
<lb n="5601"/><span>cionntaighe agus ní mise," ar a' t-anam.</span></p>
<lb n="5602"/>
<lb n="5603"/><p><span>Tar eis na briathra sin a rádh do'n anam go truaigh-</span>
<lb n="5604"/><span>bhéil tuirseach, do labhair ainspiorad do'n tsluagh</span>
<lb n="5605"/><span>dhamnuighthe sin do bhí feitheamh leis an anam fhághail</span>
<lb n="5606"/><span>ar a sheilbh féin, agus adubhairt, "Is iongnadh an</span>
<lb n="5607"/><span>fad tá an bás gan an t-anam damanta so a ruagadh</span>
<lb n="5608"/><span>chugainn as an gcollainn amach."</span></p>
<lb n="5609"/>
<lb n="5610"/><p><span>D'fhreagair diabhal eile é agus adubhairt, "Ní féidir</span>
<lb n="5611"/><span>dhúinn a sheilb no [a] ghlacadh no go dtugaidh Íosa</span>
<lb n="5612"/><span>Críost breith air, ar dtús, do réir a ghníomha olc a's</span>
<lb n="5613"/><span>maith, gidheadh is linn go síorruidhe a sheilbh - go síorr-</span>
<lb n="5614"/><span>uidhe, do bhrigh gur dúinn do rinne seirbhís a's fóghnamh</span>
<lb n="5615"/><span>an fad do bhí in a bheatha, agus is linn seilbh a anam</span>
<lb n="5616"/><span>agus a chuirp ó lá na breithe déigheannaighe amach go</span>
<lb n="5617"/><span>síorruidhe."</span></p>
<lb n="5618"/>
<lb n="5619"/><p><span>Tar éis na briathra so a rádh dona diabhlaibh, do</span>
<lb n="5620"/><span>ísligh sluagh soillseach soilbhir do ainglibh neimhe go</span>
<lb n="5621"/><span>canntannamh (sic) ceóil aca timchioll a' chuirp, agus</span>
<lb n="5622"/><span>óglaoch budh ghlórmhaire 'ná an ghrian in a gceart-lár.</span>
<lb n="5623"/></p>
</div>
<pb n="332"/>
<div><lb n="5624"/><p><span>An iomad do chneadhaibh aidhbheul' mór-osgailte in a</span>
<lb n="5625"/><span>chneis, a's iad a' silt fola.  Do labhair an t-óglaoch</span>
<lb n="5626"/><span>leis an marbh, agus d'fhiafruigh god é mar chaith an saoghal</span>
<lb n="5627"/><span>a fuair sé, no na tíodhlaicthe thug Dia dhó.  D'fhreagair</span>
<lb n="5628"/><span>an chollann agus dubhairt: "A Íosa Críost, a Uain</span>
<lb n="5629"/><span>Mhic Dé, ní fhéadaim sheunadh gur ab olc do chaith mé</span>
<lb n="5630"/><span>mo raé, agus na tíodhlaicthi fuair mé, gur fhulaing tusa</span>
<lb n="5631"/><span>pian-pháis a's bás ar mo shon, gur i neamh-shuim chuir</span>
<lb n="5632"/><span>mise sin, agus dá bhrigh sin atáim féin adbhálach nach bhfuil</span>
<lb n="5633"/><span>cumas agad-sa ó fhíor-cheart do dhiadhacht, agus ó</span>
<lb n="5634"/><span>líonmhaire mo dhroch-ghníomha an uair nach ndearna mé</span>
<lb n="5635"/><span>aithrighe luath ná mall ionnta, gan breith dhamanta</span>
<lb n="5636"/><span>thabhairt orm anois.  Agus faraoir! do chím anois,</span>
<lb n="5637"/><span>deachair, dith, agus díoghbhála na faillighe do rinne mé, an</span>
<lb n="5638"/><span>aithrighe a chur ar cáirde, go dtáinig do theachtaire an</span>
<lb n="5639"/><span>bás chugam, agus mo nuair! ní raibh mé ollmhuighthe roimhe,</span>
<lb n="5640"/><span>agus fós ní bhfuair mé cáirde an uair tháinig sé gur</span>
<lb n="5641"/><span>chlaoidh mé... agus sin é mo chuntas ar mo bheatha,</span>
<lb n="5642"/><span>agus go deimhin is mó is olc é 'ná is maith é."</span></p>
<lb n="5643"/>
<lb n="5644"/><p><span>"Maiseadh," ar an t-óglaoch air a raibh na cneadha,</span>
<lb n="5645"/><span>"in a ndearna tu do lochta agus do mhi-ghníomha ar feadh do</span>
<lb n="5646"/><span>bheatha, dá ndéantá aithrighe fhíreannach ód' chroidhe</span>
<lb n="5647"/><span>ionnta, do dhéanfainn-se chomh glan leis an ghrian thu,</span>
<lb n="5648"/><span>agus do chuirfinn i gcuideachta na n-aingeal agus na naomha</span>
<lb n="5649"/><span>thu, i gcaitheamh na glóire síorrsuidhe, agus ní bheith cumhachta</span>
<lb n="5650"/><span>na féidhm ag an sluagh diabhlaidhe atá 'feitheam leat</span>
<lb n="5651"/><span>ort.  Agus ó nach ndearna tú sin is éigin breith a</span>
<lb n="5652"/><span>thabhairt ort réir do ghníomha olc a's maith."</span></p>
<lb n="5653"/>
<lb n="5654"/><p><span>Ann sin do tháinig gach aon do'n tsluagh deamhnaidhe</span>
<lb n="5655"/><span>bhí 'feitheamh leis an anam bocht, agus stuaidh do mheamram</span>
<lb n="5656"/><span>ciar-dubh i láimh gach [aoin] aca, ann a raibh sgríobhtha</span></p>
</div>
<pb n="334"/>
<div><lb n="5657"/><p><span>gach a ndearna an marbh do sheirbhis an diabhail.  Ar</span>
<lb n="5658"/><span>fhaicsin sin do'n Slánuightheóir Íosa Críost, 'sé</span>
<lb n="5659"/><span>dubhairt, "Beiridh libh an t-anam damanta so go</span>
<lb n="5660"/><span>h-ifrionn d'á phianadh go lá na breithe generálta, agus ó</span>
<lb n="5661"/><span>sin amach béidh an chollann mar aon leis an anam</span>
<lb n="5662"/><span>aguibh, i gcaitheamh na bpian síorruidhe."</span></p>
<lb n="5663"/>
<lb n="5664"/><p><span>Ann sin táinicset an sluagh diabhlaidhe sin bhí</span>
<lb n="5665"/><span>'feitheam leis an anam, do tharraingset le camógaibh</span>
<lb n="5666"/><span>tinntidhe an t-anam bocht, agus do rinnset meall teinidh</span>
<lb n="5667"/><span>dhé, agus do bhíset d'á ruagadh rompa go h-ifrionn, agus é</span>
<lb n="5668"/><span>ag gártha agus ag éimhidh go fann uathbhásach.</span></p>
<lb n="5669"/>
<lb n="5670"/><p><span>Do bhí Pól easball a' feitheamh gach nidh dhíobhtha sin,</span>
<lb n="5671"/><span>do bhrigh gur ab é Dia do chuir A theachtaire chuige,ionnus</span>
<lb n="5672"/><span>go bhfuigh' sé amharc ar an duine ag [a] mbeith droch</span>
<lb n="5673"/><span>[bheatha] i bpuinc a bháis, do réir an ghuidhe do rinne.</span>
<lb n="5674"/><span>Ar imtheacht do'n tsluagh mallaighthe  agus do'n anam</span>
<lb n="5675"/><span>a radharc ann sin, d'éimh Pól, ag gol agus ag</span>
<lb n="5676"/><span>éagcaoin, amharc fhághail ar an gcrích bhí d'á thabhairt</span>
<lb n="5677"/><span>ar an anam.  Ann sin d'fhiafruigh an teachtaire do</span>
<lb n="5678"/><span>Phól, ar mhian leis amharc fhághail ar phian an anam' úd</span>
<lb n="5679"/><span>agus na n-anamann eile damanta.  "Budh mhian liom,"</span>
<lb n="5680"/><span>ar Pól, "dá mbudh toil le Dia é." "Maiseadh," ar</span>
<lb n="5681"/><span>an teachtaire, "do bhéarfaidh mise amharc duit orra,</span>
<lb n="5682"/><span>óir ní duine saoghalta mé, acht aingeal do chuir Dia</span>
<lb n="5683"/><span>chugad-sa, do thaisbeánadh na neithe seo dhuit, agus</span>
<lb n="5684"/><span>is mise Micheál Arc-Aingeal," ar sé.</span></p>
<lb n="5685"/>
<lb n="5686"/><p><span>Tar éis na mbriathra so do rug an t-aingeal go</span></p>
</div>
<pb n="336"/>
<div><lb n="5687"/><p><span>bruach gleanna do b'athfhuathmhar ar uirde agus ar</span>
<lb n="5688"/><span>uathbhás. Do chonnairc Pól, do na chéad-neithibh ann</span>
<lb n="5689"/><span>sin, abhann mhór dhorcha ghránnamhail.  Budh dhuibhe 'ná</span>
<lb n="5690"/><span>an gual a ghné, [budh chiar-dubh] an t-uisge aedhartha</span>
<lb n="5691"/><span>athfhuathmhar do bhí innti, go muirbhfeadh fir a's mná</span>
<lb n="5692"/><span>na cruinne aen tséideadh amháin do'n ghaoith nimhe</span>
<lb n="5693"/><span>thigeadh aisti-mar mbeith Spiorad Dé dá bhfurtacht</span>
<lb n="5694"/><span>go sgriosfa[dh] clocha agus crainn, - agus an iomad do</span>
<lb n="5695"/><span>phiasdaibh gránna, agus do aithreacha nimhe, agus do diabhlaibh</span>
<lb n="5696"/><span>do dheilbhthibh éagsamhla innti, a' gleó, a' leadradh, a'</span>
<lb n="5697"/><span>cramuigh (?) agus a' cnámh-ghearradh a chéile, a' mallughadh</span>
<lb n="5698"/><span>an lae in ar geineadh no in ar cruthuigh[eadh] iad.  Do'n</span>
<lb n="5699"/><span>leith eile thall do'n abhainn do bhí uaimh dhorca, in a</span>
<lb n="5700"/><span>raibh iomad do anmannaibh damanta, a' sgreithigh (?), iad</span>
<lb n="5701"/><span>dá gciabhruigh (?) agus dá lasgadh, agus is amhlaidh do bhí</span>
<lb n="5702"/><span>drong dhíobhtha na suidhe ar theallach tinntidhe na bpian,</span>
<lb n="5703"/><span>an iomad do dhiabhlaibh dubha deilbh-ghránna a' freasdal</span>
<lb n="5704"/><span>agus a friothóladh na bpian do-fhulaing orra, mar</span>
<lb n="5705"/><span>táid teinte agus lasaracha geur' greatigh (?) agus na diabhail</span>
<lb n="5706"/><span>dá n-iomruagadh agus da n-iomluadhaill le bearaibh</span>
<lb n="5707"/><span>rinn-ghéara insna lasarachaibh sin.  Agus do bhí fos-</span>
<lb n="5708"/><span>loch(?) adhfuar oighreata lán do nimh in a léimidís</span></p>
</div>
<pb n="338"/>
<div><lb n="5709"/><p><span>na h-anmanna damanta ag iarraidh fionnfhuaradh agus</span>
<lb n="5710"/><span>furtacht ó gheur-ghreadughadh na teine.  Gidheadh, ní túisge</span>
<lb n="5711"/><span>do théidís do'n loch 'ná léimidís as arís san teine,</span>
<lb n="5712"/><span>le méad an fhuacht agus an gheur-nimh do bhí san uisge,</span>
<lb n="5713"/><span>agus ag so na briathra déarfadh cuid díobhtha: "A</span>
<lb n="5714"/><span>Dhia uile-chúmhachtaigh an bhfuil fuasgladh no furtacht i</span>
<lb n="5715"/><span>ndán [dúinn], no' mbéidhmid go bráth insna piantaibh</span>
<lb n="5716"/><span>seo, no cá h-áit a bhfuil bás nach dtig chugainn dá'r</span>
<lb n="5717"/><span>gcuir ar neimh-nidh, ionnus go bhfuighmís suan le bheith</span>
<lb n="5718"/><span>marbh dúinn?" Do fhreagair spioraid eile dhíobhtha</span>
<lb n="5719"/><span>agus adubhairt, "A spioraid mhalluighthe dhiabhlaidhe</span>
<lb n="5720"/><span>dhamanta," ar sé, "ní'l furtacht no fuasgladh i ndán</span>
<lb n="5721"/><span>daoibh le saoghal na saoghal, dá bhrigh gur ab é sin</span>
<lb n="5722"/><span>críoch do thuill bhur mi-ghníomha an feadh do bhí sibh in</span>
<lb n="5723"/><span>bhur mbeatha, le h-uabhar, le díomus, le craos, le</span>
<lb n="5724"/><span>h-antoil, agus le gach cineál eile peacaidh.  Do chaith sibh</span>
<lb n="5725"/><span>na tiodhlaicthe thug Dia dhíbh, mar atá, meabhar, sgéimh,</span>
<lb n="5726"/><span>neart, aedhar, aoibhneas, radharc súl, éisteacht cluas,</span>
<lb n="5727"/><span>labhartha béil, gluasacht baill, agus iad uile chum seirbhís</span>
<lb n="5728"/><span>Dhé do dhéanamh, gidheadh is é rinn sibh-se a [g]caitheamh</span>
<lb n="5729"/><span>le seirbhís an diabhail, agus is é bhéarfas luach saothair</span>
<lb n="5730"/><span>daoibh i bpiantaibh gan furtacht gan fóirighin le saoghal</span>
<lb n="5731"/><span>na saoghal."</span></p>
<lb n="5732"/>
<lb n="5733"/><p><span>"An fios duit," ar an t-aingeal, "a Phóil, cia</span>
<lb n="5734"/><span>h-iad a phiantar mar súd."?</span></p>
<lb n="5735"/>
<lb n="5736"/><p><span>"Ní fios dam," ar Pól, "acht is orra tá an dochar</span>
<lb n="5737"/><span>nach féidir [a] aireamh ná fhaisneis."</span></p>
<lb n="5738"/>
<lb n="5739"/><p><span>"Súd í," ar an t-aingeal, "lucht an díomuis agus</span>
<lb n="5740"/><span>an uabhair, do bhíodh ag comh-bhrughadh na mbocht, thug</span></p>
</div>
<pb n="340"/>
<div><lb n="5741"/><p><span>iad féin d'ól agus do ainmhianaibh an tsaoghail.  Táid na</span>
<lb n="5742"/><span>diabhail úd da gcomhthuargant, agus a' friothólamh na</span>
<lb n="5743"/><span>bpian síorruidhe orra, agus béid [mar sin] re saoghal na</span>
<lb n="5744"/><span>saoghal, i n-éiric na gcionnta sin."</span></p>
<lb n="5745"/>
<lb n="5746"/><p><span>Do chonnairc Pól drong eile ar theallach tinntidhe na</span>
<lb n="5747"/><span>bpian, an iomad do dhaoil-phéistibh gránamhail agus do</span>
<lb n="5748"/><span>aithre nimhe ag creim agus ag cnámh-ghearradh gach baill</span>
<lb n="5749"/><span>díobhtha, cuid do na péistibh dul isteach in ambeólaibh,</span>
<lb n="5750"/><span>agus in a mbráighidibh, agus a' tigheacht amach as a</span>
<lb n="5751"/><span>gcluasaibh [agus] na spioraid féin a' tacar(?) agus a</span>
<lb n="5752"/><span>tarraing na ndiabhal agus na n-ilphéist gránnamhail sin</span>
<lb n="5753"/><span>chuca féin.</span></p>
<lb n="5754"/>
<lb n="5755"/><p><span>"An bhfuil fhios agad, a Phóil," ar an t-aingeal,</span>
<lb n="5756"/><span>"ca dream a phiantar mar súd?"</span></p>
<lb n="5757"/>
<lb n="5758"/><p><span>"Ní'l fhios," ar Pól.</span></p>
<lb n="5759"/>
<lb n="5760"/><p><span>"Súd," ar an t-aingeal, "lucht an adhaltranuis agus</span>
<lb n="5761"/><span>na drúise gráineamhla, agus i n-éiric na n-éadaigh dath</span>
<lb n="5762"/><span>áluinn dathamhla do chuiridís orra, eidir mná agus fir, a'</span>
<lb n="5763"/><span>mealladh a chéile, táid na diabhail úd dá gcreim agus dá</span>
<lb n="5764"/><span>gcosgairt agus dá gcnámh-ghearradh go síorruidhe."</span></p>
<lb n="5765"/>
<lb n="5766"/><p><span>Do chonnairc Pól drong eile ar theallach tinntidhe</span>
<lb n="5767"/><span>na bpian; sléibhte mór' teine ar gach taobh dhíobhtha,</span>
<lb n="5768"/><span>an iomad do dhiabhlaibh deilbh-ghránna a tliginn na</span>
<lb n="5769"/><span>sléibhte sin san gceart-mhullach orra dá gcomh-bhruith</span>
<lb n="5770"/><span>agus dá ngéar-ghreadadh go bráth.</span></p>
<lb n="5771"/>
<lb n="5772"/><p><span>"An fios duit, a Phóil," ar an t-aingeal, "cá</span>
<lb n="5773"/><span>drong a phiantar mar súd?"</span>
<lb n="5774"/></p>
</div>
<pb n="342"/>
<div><lb n="5775"/><p><span>"Ní fios," ar Pól.</span></p>
<lb n="5776"/>
<lb n="5777"/><p><span>"Súd," ar an t-aingeal, "lucht na sainte, dream</span>
<lb n="5778"/><span>do bhíodh a' tacar agus a' tiomsughadh cuid na gcómharsann</span>
<lb n="5779"/><span>go neimhdlisdinnidh, nach ndéanadh truaighe, déirce, ná</span>
<lb n="5780"/><span>daonacht do na bochtaibh, [agus] do dhéanadh leathrom ar</span>
<lb n="5781"/><span>an bhfann."</span></p>
<lb n="5782"/>
<lb n="5783"/><p><span>Do chonnairc Pól dream eile ar theallach tinntidhe</span>
<lb n="5784"/><span>na bpian, diabhla bith-ghránna, a súile ar mearughadh</span>
<lb n="5785"/><span>in a gceann, dá bpianughadh agus dá ngéar-chrádh, dá</span>
<lb n="5786"/><span>dteannughadh le slabhraibh tinntidhe.</span></p>
<lb n="5787"/>
<lb n="5788"/><p><span>"An bhfuil fhios agad, a Phóil," ar an t-aingeal,</span>
<lb n="5789"/><span>"ca dream a phiantar mar súd.?"</span></p>
<lb n="5790"/>
<lb n="5791"/><p><span>"Ní'l," ar Pól.</span></p>
<lb n="5792"/>
<lb n="5793"/><p><span>"Súd lucht na tnútha, dream do bhíodh dá gcrádh agus</span>
<lb n="5794"/><span>dá losgadh le tnú, agus le h-éad, an uair do chídís maith</span>
<lb n="5795"/><span>ná maoin ag a gcómharsainn, nach mbeith sásta leis</span>
<lb n="5796"/><span>na tíodhlacthibh do bhéarfadh Dia dhóibh féin, agus i n-éiric</span>
<lb n="5797"/><span>sin béid da gcrádh amhlaidh súd go síorruidhe."</span></p>
<lb n="5798"/>
<lb n="5799"/><p><span>Do chonnairc Pól dream eile ar theallach na bpian</span>
<lb n="5800"/><span>tinntidhe, go nuige a smige in uisge ath-fhuar sioc-</span>
<lb n="5801"/><span>aighthe ar dhath a' ghuail.  Ba bhréine an t-uisge sin ná</span>
<lb n="5802"/><span>conablach marbh tar éis morrgaidh.  An iomad de</span>
<lb n="5803"/><span>phéistibh a' snámh in a bhfiadhnuise san uisge, iad dá</span>
<lb n="5804"/><span>gcrádh do ghorta agus do thart, a mbeóil osgailte, a'</span>
<lb n="5805"/><span>gártha ar biadh agus ar dhigh-é os a gcómhair, agus gan</span>
<lb n="5806"/><span>ar a gcumas a bhlas.  Óir gach minice bheireadh amus</span>
<lb n="5807"/><span>air, go n-imthigheadh níos faide uatha.</span></p>
<lb n="5808"/>
<lb n="5809"/><p><span>"Ní fios," ar Pól,</span></p>
<lb n="5810"/>
<lb n="5811"/><p><span>"Súd iad lucht an chraois, dream nach ndearna</span>
<lb n="5812"/><span>trosgadh na tréidheanus, déirce ná urnaighthe, bhíodh</span>
<lb n="5813"/><span>ag ithe agus ag ól an bhidh agus na dighe toirmeasguighthe, do </span>
<lb n="5814"/><span>bhéarfadh a sásadh féin do'n chollainn le póite a's</span>
<lb n="5815"/><span>craos [a's] le h-an-toil agus nár chosg riachtanus na</span>
<lb n="5816"/><span>mbocht."</span></p>
<lb n="5817"/>
<lb n="5818"/><p><span>Do chonnairc Pól drong eile ar theallach na bpian</span>
<lb n="5819"/><span>tinntidhe, agus is amhlaidh do bhí an dream sin agus</span>
<lb n="5820"/><span>lasaracha teine as a mbeóil agus as a mbráighdibh;</span>
<lb n="5821"/><span>drochbholadh gránamhail do-fhulaing ar a' lasair sin; a súile</span>
<lb n="5822"/><span>ar siadhbhartha, ar seachrán, agus ar mearughadh in a</span>
<lb n="5823"/><span>gceann; iad a' tarraing a chéile, a' leadrughadh a</span>
<lb n="5824"/><span>chéile, mar bheith leómhain lán-ghortach[a].</span></p>
<lb n="5825"/>
<lb n="5826"/><p><span>"An fios duit, a Phóil," ar an t-aingeal, "cá drong</span>
<lb n="5827"/><span>a phiantar mar súd."?</span></p>
<lb n="5828"/>
<lb n="5829"/><p><span>"Ní fios dam," ar Pól.</span></p>
<lb n="5830"/>
<lb n="5831"/><p><span>"Súd lucht na feirge, na h-easúmhla, agus an mhídhóchuis,</span>
<lb n="5832"/><span>béid amhlaidh saoghal na saoghal."</span></p>
<lb n="5833"/>
<lb n="5834"/><p><span>Do chonnairc Pól drong eile ath-fuar, chomh-dhorcha</span>
<lb n="5835"/><span>ar theallach na bpian, cheangailte le slabhra[ibh], ar</span>
<lb n="5836"/><span>leaptha chaol chúmhaing, dá mbruith agus dá ngreadadh agus</span>
<lb n="5837"/><span>dá ndaor-theannadh ag na slabhra[ibh] sin, lán do</span>
<lb n="5838"/><span>bhréantas agus do dhrochbholadh gránamhail agus gach pian nach féidir</span>
<lb n="5839"/><span>a smuaíneadh.</span>
<lb n="5840"/></p>
</div>
<pb n="346"/>
<div><lb n="5841"/><p><span>"Cá dream iad súd?" ar Pól.</span></p>
<lb n="5842"/>
<lb n="5843"/><p><span>"Súd," ar an t-aingeal, "lucht na leisge, d'fhanadh</span>
<lb n="5844"/><span>ó Aifrionn, ó sheanmóir, agus ó sheirbhís Dé.  Le leisg do </span>
<lb n="5845"/><span>ghnidís faillighe agus neamh-shuim do na deagh-ghníomha, agus</span>
<lb n="5846"/><span>is mairg a bhíos ag triall don righeacht úd," ar an</span>
<lb n="5847"/><span>t-aingeal, "ó'sé súd áitreamh na bpian tinntidhe</span>
<lb n="5848"/><span>[agus] an dóláis, loch an fhuacht, príosún an dhomluis,</span>
<lb n="5849"/><span>uaimhe an dorchaduis, coimhthionól na mallacht, teallach</span>
<lb n="5850"/><span>na feirge, áth an tsneachta, daorbhruid na leisge, árus</span>
<lb n="5851"/><span>an amhgair, carcar an nimh, cúirt an imreasáin, cogadh</span>
<lb n="5852"/><span>na ndiabhal damanta, loch a's fairrge tá líonta do</span>
<lb n="5853"/><span>dhibhfeirge, do dhith, do thnú, do fhormad, do éad agus do'n</span>
<lb n="5854"/><span>uile olc.  Uch ón uch! is mairg bhíos triall chuige."</span></p>
<lb n="5855"/>
<lb n="5856"/><p><span>Acht cheana do thaisbeán an t-aingeal go fóir-</span>
<lb n="5857"/><span>leathan do Phól pianta ifrinn go h-iomlán.  Agus ar</span>
<lb n="5858"/><span>na fhaicsint do Phól sin uile, le grása Dé agus le</span>
<lb n="5859"/><span>congnamh an aingil, do thug buidheachas do Dhia fo an tais-</span>
<lb n="5860"/><span>beánadh sin fhághail, agus do chlaoidh geurgort(?) a</span>
<lb n="5861"/><span>smuaíneamh liacht duine ar an saoghal do bhí triall</span>
<lb n="5862"/><span>chum na bpian úd.  Ann sin do threóruigh an t-aingeal</span>
<lb n="5863"/><span>Pól ó mhúrthaibh ifrinn go dtug amharc dó ar ghlóir</span>
<lb n="5864"/><span>fhlaithis Dé.  Ar fhaicsin an amhairc sin dó, níor chuir</span>
<lb n="5865"/><span>doilghios dá mhéad d'á bhfuair 'na shaoghal [air].  Do </span>
<lb n="5866"/><span>chonnairc glóir uile an righ-thigh neamhdha, do chonnairc</span>
<lb n="5867"/><span>ár Slánuightheóir Íosa Críosd i meadhon na n-aingeal</span>
<lb n="5868"/><span>ar a righ-cháthaoir, agus do chuir an Tighearna fáilte mhiochair</span>
<lb n="5869"/><span>mhuinntirdhea roimh Phól, agus dubhairt leis gur gearr go</span></p>
</div>
<pb n="348"/>
<div><lb n="5870"/><p><span>dtiucfadh sé chum [n]a glóire síorruidhe.  Ann sin do </span>
<lb n="5871"/><span>rug an t-aingeal Pól leis ó amharc na glóire agus</span>
<lb n="5872"/><span>d'fág é san áit a bhfuair é ó thús, d'fhág beannacht</span>
<lb n="5873"/><span>aige, agus d' imthigh go flaithis.</span></p>
<lb n="5874"/>
<lb n="5875"/><p><span>Do bhí Pól ar feadh a bheatha ag teagasg agus ag</span>
<lb n="5876"/><span>seanmóir dona puiblibh, agus do na cinidheachaibh, ar ghlóir</span>
<lb n="5877"/><span>fhlaitheas agus ar phiantaibh ifrinn.</span></p>
<lb n="5878"/>
<lb n="5879"/><p><span>Glóir do Dhia beó.</span></p>
<lb n="5880"/>
<lb n="5881"/><p><span>Ag so giota do fuair mé óm' charaid Dochtúir</span>
<lb n="5882"/><span>Maguidhir i gCondae Mhuigh Eó, agus ó dhaoinibh eile as</span>
<lb n="5883"/><span>an gcondaé chéadna.  Dubhairt sé liom go n-abruigh-</span>
<lb n="5884"/><span>eadh sean-fhear éigin an chéad chuid, agus an Sólas no an</span>
<lb n="5885"/><span>tSubháilce, agus go bhfreagraigheadh na daoine uile do bhíodh</span>
<lb n="5886"/><span>i láthair leis an rann " Molamaoid thu a Íosa," agus c.</span></p>
<lb n="5887"/>
<lb n="5888"/><p><span>SEACHT SÚBHÁILCIDHE NA MAIGHDINE.</span></p>
<lb n="5889"/>
<lb n="5890"/><p><span>Molamaoid Thu a Íosa agus molfamaoid Thu choidhche, agus molamaoid</span>
<lb n="5891"/><span>bainríoghain na glóire.  An ghlóir shíorruidhe go bhfághaidh an sean</span>
<lb n="5892"/><span>agus an t-óg, a dtiucfaidh agus a dtáinig, faoi éidheadh na Maighdine.</span>
<lb n="5893"/><span>O a Thighearna nach aoibhinn sólásach, agus beannughadh Dé 'nár</span>
<lb n="5894"/><span>dtimchioll! Míle beannacht Dé go bhfághaidh aon neach beó ar an</span>
<lb n="5895"/><span>tsaoghal so a déarfas "Seacht Subháilcidhe na Maighdine."</span></p>
<lb n="5896"/>
<lb n="5897"/><p><span>An CHÉAD shubháilce fuair an Mhaighdean bheannuighthe, go bhfuair</span>
<lb n="5898"/><span>a h-aon Mhac Naomhtha an chúmhachta sin go bhfuair sí É le n'iomchur.</span></p>
<lb n="5899"/>
<lb n="5900"/><p><span>RANN.</span></p>
<lb n="5901"/>
<lb n="5902"/><p><span>Molamaoid thu a Íosa agus molamaoid thu choidhche, agus molamaoid</span>
<lb n="5903"/><span>bainríoghain na glóire, agus beannacht Dé do neach ar bith fa'n</span>
<lb n="5904"/><span>saeghal, a déarfas seacht súbháilcidhe na Maighdine.</span>
<lb n="5905"/></p>
</div>
<pb n="350"/>
<div><lb n="5906"/><p><span>An DARA subháilce fuair an Mhaighdean Bheannuighthe go bhfuair a</span>
<lb n="5907"/><span>h-aon Mhac Naomhtha an chúmhachta sin go ndeachaidh Sé ag diúil na</span>
<lb n="5908"/><span>cíche.</span></p>
<lb n="5909"/>
<lb n="5910"/><p><span>RANN.</span></p>
<lb n="5911"/>
<lb n="5912"/><p><span>Molamaoid thu, agus c.</span></p>
<lb n="5913"/>
<lb n="5914"/><p><span>An TRÍOMHADH súbháilce fuair an Mhaighdean Bheannuighthe go</span>
<lb n="5915"/><span>bhfuair a h-aon Mhac Naomhtha an chúmhachta sin gur bogadh É in san</span>
<lb n="5916"/><span>gcliabhán.</span></p>
<lb n="5917"/>
<lb n="5918"/><p><span>RANN.</span></p>
<lb n="5919"/>
<lb n="5920"/><p><span>Molamaoid, agus c.</span></p>
<lb n="5921"/>
<lb n="5922"/><p><span>An CEATHRAMHADH súbháilce fuair an Mhaighdean Bheannuighthe go</span>
<lb n="5923"/><span>bhfuair a h-aon Mhac Naomhtha an chúmhachta sin go ndeachaidh Sé ag</span>
<lb n="5924"/><span>siúbhal an Urláir.</span></p>
<lb n="5925"/>
<lb n="5926"/><p><span>RANN.</span></p>
<lb n="5927"/>
<lb n="5928"/><p><span>Molamaoid, agus c.</span></p>
<lb n="5929"/>
<lb n="5930"/><p><span>An CÚIGEADH subháilce fuair an Mhaighdean Bheannuighthe go</span>
<lb n="5931"/><span>bhfuair a h-aon Mhac Naomhtha an chúmhachta sin go ndeachaidh Sé ag</span>
<lb n="5932"/><span>léigheadh an Bhíobla.</span></p>
<lb n="5933"/>
<lb n="5934"/><p><span>RANN.</span></p>
<lb n="5935"/>
<lb n="5936"/><p><span>Molamaoid, agus c.</span></p>
<lb n="5937"/>
<lb n="5938"/><p><span>An SÉAMHADH súbháilce fuair an Mhaighdean Bheannuighthe go bhfuair</span>
<lb n="5939"/><span>a h-aon Mhac Naomhtha an chúmhachta sin go ndearnaidh Sé fíon de'n</span>
<lb n="5940"/><span>uisge.</span></p>
<lb n="5941"/>
<lb n="5942"/><p><span>RANN,</span></p>
<lb n="5943"/>
<lb n="5944"/><p><span>Molamaoid, agus c.</span></p>
<lb n="5945"/>
<lb n="5946"/><p><span>An SEACHTMHADH súbháilce fuair an Mhaighdean Bheannuighthe go</span>
<lb n="5947"/><span>ndeachaidh Sé go cúirt na ngrása.</span></p>
<lb n="5948"/>
<lb n="5949"/><p><span>RANN.</span>
<lb n="5950"/><span>Molamaoid, agus c.</span></p>
<lb n="5951"/>
<lb n="5952"/><p><span>Ní ar aon bhealach amháin do bhí na Seacht Súbháilcidhe</span>
<lb n="5953"/><span>ag na daoinibh.  Ag so eagar eile orra, mar do </span>
<lb n="5954"/><span>chualas ó dhuine eile é.</span></p>
<lb n="5955"/>
<lb n="5956"/><p><span>1. Nuair fuair Sé an chúmhacht gur thuirling Sé in a broinn.</span>
<lb n="5957"/><span>2. Nuair fuair Sé an chúmhacht go rugadh É san stábla i</span>
<lb n="5958"/><span>mBetlethem.</span></p>
</div>
<pb n="352"/>
<div><lb n="5959"/><p><span>3. Go ndeachaidh Sé ag diúil na cíche.</span>
<lb n="5960"/><span>4. Go ndeachaidh Sé ag siubhal an urláir.</span>
<lb n="5961"/><span>5. Go ndeachaidh Sé ag léigheadh an Bhíobla.</span>
<lb n="5962"/><span>6. Go ndeachaidh Sé go Garrdha an Phárrthais.</span>
<lb n="5963"/><span>7. Go ndeachaidh Sé go Flaitheas Dé na nGrásta.</span></p>
<lb n="5964"/>
<lb n="5965"/><p><span>Ag so urnaighe bheag le rádh i ndiagh an Pháidirín</span>
<lb n="5966"/><span>Pháirtigh, do sgríobh mo chara an Dochtúir Maguidhir ó</span>
<lb n="5967"/><span>bhéal Mhicheáil Ui Éagartaigh as Teachín i gCondaé</span>
<lb n="5968"/><span>Mhuigh Eó, agus thug sé dham-sa é.</span></p>
<lb n="5969"/>
<lb n="5970"/><p><span>URNUIGHE I NDIAIGH AN PHÁIDIRÍN PHÁIRTIGH.</span></p>
<lb n="5971"/>
<lb n="5972"/><p><span>A Thighearna déan trócaire orrainn,</span>
<lb n="5973"/><span>A Chríost déan trócaire orrainn,</span>
<lb n="5974"/><span>A Bhainríoghan na Soillse Gile,</span>
<lb n="5975"/><span>Déan trócaire orrainn.</span>
<lb n="5976"/><span>Go dtugaidh sibh trócaire dhúinn agus grásta,</span>
<lb n="5977"/><span>Maitheamhnas agus trócaire d'ár n-anmannaibh.</span>
<lb n="5978"/><span>Nár chuiridh sibh nidh ar bith in ár gcroidhthibh</span>
<lb n="5979"/><span>A bhainfeas ár gcion</span>
<lb n="5980"/><span>De ghlóir shíorruidhe na bhflaitheas dínn.</span>
<lb n="5981"/><span>Go sabhálaidh sibh ar chith an anachain</span>
<lb n="5982"/><span>Agus ar aicídibh na bliadhna sinn.</span>
<lb n="5983"/><span>Go gcongbhaighidh sibh ár gcuid agus ár ndaoine</span>
<lb n="5984"/><span>Ar saoghal agus ar sláinte,</span>
<lb n="5985"/><span>I ngrádh Dé agus na gcómharsan.  Amén.</span></p>
<lb n="5986"/>
<lb n="5987"/><p><span>Ag so cóip eile de fhaoisidin na leapthan do chualaidh</span>
<lb n="5988"/><span>mé i gCondae Mhuigh Eó.  Tá cuid mór dé seo nach</span>
<lb n="5989"/><span>raibh agam cheana agus is fiú a chur síos go h-iomlán.</span></p>
<lb n="5990"/>
<lb n="5991"/><p><span>FAOISDIN NA LEAPTHAN (CÓIP EILE)</span></p>
<lb n="5992"/>
<lb n="5993"/><p><span>Go luidhimid le Dia agus do luidhidh Dia linn,</span>
<lb n="5994"/><span>Pearsa o Dhia linn, dhá láimh Dé linn,</span>
<lb n="5995"/><span>Na tri Mhuire linn,</span>
<lb n="5996"/><span>Dia 'gus Colum-cille linn.</span>
<lb n="5997"/></p>
</div>
<pb n="354"/>
<div><lb n="5998"/><p><span>Nach daingean an dún a bhfuilmid ann</span>
<lb n="5999"/><span>Idir Muire agus a Mac,</span>
<lb n="6000"/><span>Brighid agus a brat,</span>
<lb n="6001"/><span>Micheál agus a sgiath,</span>
<lb n="6002"/><span>Dia 'gus a lámh dheas,</span>
<lb n="6003"/><span>Dul idir sinn agus gach olc.</span>
<lb n="6004"/><span>Nár luidhimid le h-olc.</span>
<lb n="6005"/><span>Nár luidhidh olc linn.</span>
<lb n="6006"/><span>Cuimrigh na dtri gcrann,</span>
<lb n="6007"/><span>Crann na croiche,</span>
<lb n="6008"/><span>Crann na cró,</span>
<lb n="6009"/><span>Crann air ar crochadh Críost,</span>
<lb n="6010"/><span>'Gus [ó] ar éirig Sé arís beó.</span>
<lb n="6011"/><span>O a righ na cathrach ar neamh</span>
<lb n="6012"/><span>Coimhéad spiorad m' anma</span>
<lb n="6013"/><span>Ar fhíor-chathaighthibh an Áidhbhearsóra.</span></p>
<lb n="6014"/>
<lb n="6015"/><p><span>Ag so urnuighe adeireadh Pádraig O Tuathail, fear</span>
<lb n="6016"/><span>i gClaira, i gConndae Mhuigh Eó, roimh an bPáidirín</span>
<lb n="6017"/><span>Páirteach san oidhche.  Fuair mé é óm' charaid</span>
<lb n="6018"/><span>Norma Bortuic de chaith tamall ar an oileán sin,</span>
<lb n="6019"/><span>agus do sgríobh é.</span></p>
<lb n="6020"/>
<lb n="6021"/><p><span>ÚMHLUIGHMID.</span></p>
<lb n="6022"/>
<lb n="6023"/><p><span>Úmhluighmid agus sléachtamuid i n-ainm Íosa Críosta, ag</span>
<lb n="6024"/><span>iarraidh maithteanais agus párdúin in ár bpeacaidh.</span></p>
<lb n="6025"/>
<lb n="6026"/><p><span>Cuidiughadh agus congnamh atámuid ag iarraidh ort</span>
<lb n="6027"/><span>leas ár n-anam a chur rómhainn,</span>
<lb n="6028"/><span>le gan rud ar bith a thabhairt</span>
<lb n="6029"/><span>Ins an tsaoghal so dhúinn</span>
<lb n="6030"/><span>Do bhainfeadh ár gcuid</span>
<lb n="6031"/><span>De ghlóir shíorruidhe na bhflaitheas dínn</span>
<lb n="6032"/><span>Acht gach uile nidh</span>
<lb n="6033"/><span>Is mó rachas i soirbhe</span>
<lb n="6034"/><span>Agus i leas ár n-anam.</span>
<lb n="6035"/></p>
</div>
<pb n="356"/>
<div><lb n="6036"/><p><span>Le bheith nidh(?) seacht fearr bliadhain o 'ndiú</span>
<lb n="6037"/><span>I gcuid agus i ndaoinibh,</span>
<lb n="6038"/><span>I ngrádh díleas Dé,</span>
<lb n="6039"/><span>Agus i ngrádh na cómharsan.</span>
<lb n="6040"/><span>le bás Críosdaidhe,</span>
<lb n="6041"/><span>Ola udhachta agus aithrighe,</span>
<lb n="6042"/><span>Thabhairt ar ár n-anam,</span>
<lb n="6043"/><span>Agus leaba Chríosdaidhe i bhflaitheas.</span></p>
<lb n="6044"/>
<lb n="6045"/><p><span>Ag so sláinte aisteach as Condae Mhuigh Eó do </span>
<lb n="6046"/><span>fuair mé óm' charaid Pilib Ó Uladráin ó Dhroim Bán</span>
<lb n="6047"/><span>timchioll trí mhíle ó Bhéal-áth-thamnais.</span></p>
<lb n="6048"/>
<lb n="6049"/><p><span>SLÁINTE</span></p>
<lb n="6050"/>
<lb n="6051"/><p><span>Seo é faoi thuairm sláinte a bhfuil i láthair,</span>
<lb n="6052"/><span>Agus Righ na nGrásta go gcómhnuighidh liom;</span>
<lb n="6053"/><span>Ólfamaoid an gloine seo mar d'ólfadh Pádraig,</span>
<lb n="6054"/><span>lán de na grástaibh a's é gol go trom.</span>
<lb n="6055"/><span>Gan mhuirg gan mhairg gan fhearg gan náire</span>
<lb n="6056"/><span>Gan fhios amárach go rabhamar ann.</span></p>
<lb n="6057"/>
<lb n="6058"/><p><span>Seo paidirín eile a bhfuil trácht ar Phádraig ann.</span></p>
<lb n="6059"/>
<lb n="6060"/><p><span>RATH DÉ AGUS BAIL PHÁDRAIG.</span></p>
<lb n="6061"/>
<lb n="6062"/><p><span>Rath Dé agus bail Phádraig ar a bfeicfidh mé 's ar a nglacfaidh</span>
<lb n="6063"/><span>mé, ó éirighidh mé ar maidin go gcodlaighidh mé san oidhche.</span></p>
<lb n="6064"/>
<lb n="6065"/><p><span>Ag so paidirín beag eile ó Philib O Ualdráin.</span></p>
<lb n="6066"/>
<lb n="6067"/><p><span>A Mháthair Bheannuighthe, ins an bhflaitheas,</span>
<lb n="6068"/><span>Atá ag agairt ar Righ na nGrás,</span>
<lb n="6069"/><span>Iarraim ort m'anam 'bheith taithneamhnach in do láthair,</span>
<lb n="6070"/><span>Anois agus ar uair mo bháis.</span>
<lb n="6071"/></p>
</div>
<pb n="358"/>
<div><lb n="6072"/><p><span>Ag so ceann beag eile ó'n bhfear céadna.</span></p>
<lb n="6073"/>
<lb n="6074"/><p><span>CÉAD FÁILTE RÓMAD.</span></p>
<lb n="6075"/>
<lb n="6076"/><p><span>Céad fáilte rómhad, a Cholann bheannuighthe,</span>
<lb n="6077"/><span>Céad fáilte roimh do Chorp do céasadh,</span>
<lb n="6078"/><span>Céad fáilte roimh do Chorp, a Thighearna.</span>
<lb n="6079"/><span>A Aon-Mhic Dé, 'Sé do bheatha,</span>
<lb n="6080"/><span>Is tú Géag gach ratha,</span>
<lb n="6081"/><span>A Chrainn nár chríon blátha.</span>
<lb n="6082"/><span>Mar sgríobh Marcus agus Matha,</span>
<lb n="6083"/><span>O, a Dhia, má's fiu leat muid a ghlacadh,</span>
<lb n="6084"/><span>Go mbadh saoghalta slán muid ó do lámhaibh.</span>
<lb n="6085"/><span>Tá mise ag iarraidh trócaire agus grásta,</span>
<lb n="6086"/><span>Dam féin a's do shaoghal Éabha a's Ádhaimh,</span>
<lb n="6087"/><span>D'ar órdaigh Dia 's an Eaglais dúinn iarraidh dóibh.</span>
<lb n="6088"/><span>Amén.</span></p>
<lb n="6089"/>
<lb n="6090"/><p><span>Ag so sgéal aisteach do fuair mé óm, charaid</span>
<lb n="6091"/><span>Dochtúir Conchubhar Maguidhir ó'n gClár.  Creidim</span>
<lb n="6092"/><span>go bhfuair seisean é ó Éamon Mac Giobúin, an</span>
<lb n="6093"/><span>seanfhear céadna a bhfuair mise an dán áluinn sin</span>
<lb n="6094"/><span>"Aithrighe an tSeóghaigh" uaidh.  Mínigheann an sgéal</span>
<lb n="6095"/><span>so dhúinn mar cruthuigheadh an chéad chat agus an chéad</span>
<lb n="6096"/><span>luchóg.  Chualaidh mé a lán de sgéaltaibh de'n tsórt</span>
<lb n="6097"/><span>so ó na h-Indianachaibh ruadha i gCanada, ag cur i</span>
<lb n="6098"/><span>gcéill mar do cruthuigheadh é seo no é súd, ar dtúis,</span>
<lb n="6099"/><span>acht ní raibh aon trácht aca ar aon rud do bhain leis an</span>
<lb n="6100"/><span>gcreideamh Críostuidhe.  Ní féidir a rádh cia 'n aois</span>
<lb n="6101"/><span>é an sgéal so, acht is dóigh go raibh sgéalta de'n tsórt</span>
<lb n="6102"/><span>céadna coitchionn i n-aimsir na bPágánach fad ó, mar</span>
<lb n="6103"/><span>atá siad coitcheann anois ameasg na nDaoine Ruadh,</span></p>
</div>
<pb n="360"/>
<div><lb n="6104"/><p><span>agus ameasg daoine fiadhain eile nach iad, agus</span>
<lb n="6105"/><span>b'éidir go bhfuil an sgéal níos sine 'ná an</span>
<lb n="6106"/><span>Chríostuigheacht féin, agus gur cuireadh naomh i leabaidh draoidh-</span>
<lb n="6107"/><span>eadóra, ann, nuair bhí na daoine ag teacht asteach ar</span>
<lb n="6108"/><span>an gcreideamh Críostuidhe.  Is í mo bharamhail nár</span>
<lb n="6109"/><span>bhain an sgéal so ó thús acht amháin leis an bplúr - biadh</span>
<lb n="6110"/><span>an duine - agus leis an luchóig - námhaid an phlúir -</span>
<lb n="6111"/><span>agus leis an gcat - námhaid na luchóige ; agus nach</span>
<lb n="6112"/><span>bhfuil insan gcráin mhuice agus a h-ál acht aguisín</span>
<lb n="6113"/><span>gan chéill gan réasún do tháinig asteach ann go</span>
<lb n="6114"/><span>déigheannach.  Ní'l ann so acht buille-fá-thuairm, agus</span>
<lb n="6115"/><span>cuirfidh mé síos an sgéal ann so gan aon rud eile do</span>
<lb n="6116"/><span>rádh d'á thaoibh, agus gan aon rud d'athrughadh ann.</span></p>
<lb n="6117"/>
<lb n="6118"/><p><span>MAR DO CRUTHUIGHEADH AN CHÉAD CHAT.</span></p>
<lb n="6119"/>
<lb n="6120"/><p><span>Lá amháin, bhí Muire agus a Mac ag siubhal an</span>
<lb n="6121"/><span>bóthar, agus iad trom tuirseach, agus thárla go</span>
<lb n="6122"/><span>ndeachadar thar doras tighe ann a raibh glac</span>
<lb n="6123"/><span>cruithneachta dh'á cháthadh.  Chuaidh an Mhaighdean Bheannuighthe</span>
<lb n="6124"/><span>asteach, agus d'iarr déirce de'n chruithneacht, agus</span>
<lb n="6125"/><span>d'eitigh bean an tighe í.</span></p>
<lb n="6126"/>
<lb n="6127"/><p><span>"Gabh asteach arís chuici," ar san Mac, "agus iarr</span>
<lb n="6128"/><span>uirri é i n-ainm Dé."</span></p>
<lb n="6129"/>
<lb n="6130"/><p><span>Chuaidh, agus d'eitigh sí arís í.</span></p>
<lb n="6131"/>
<lb n="6132"/><p><span>"Gabh asteach arís chuici," ar Seisean, "agus iarr</span>
<lb n="6133"/><span>uirri cead do thabhairt duit do lámh do chur san bpéal</span>
<lb n="6134"/><span>uisge, agus a sáthadh síos san gcarnán cruithneachta,</span>
<lb n="6135"/><span>agus gach'a ngreamhóchaidh do do láimh a thabhairt leat."</span></p>
<lb n="6136"/>
<lb n="6137"/><p><span>Chuaidh, agus thug an bhean cead dí é seo do dhéanamh.</span>
<lb n="6138"/></p>
</div>
<pb n="362"/>
<div><lb n="6139"/><p><span>Nuair tháinig sí amach chuig ár Slánuightheóir dubhairt</span>
<lb n="6140"/><span>Sé léi, "Ná leig aon ghráinne de sin amugha, mar is</span>
<lb n="6141"/><span>fiú go leór leór é."</span></p>
<lb n="6142"/>
<lb n="6143"/><p><span>Nuair d'imthigheadar sgathadh ó'n tigh d'fheuchadar</span>
<lb n="6144"/><span>siar' agus chonnaic siad sgata deamhan ag teacht chuig</span>
<lb n="6145"/><span>an tigh, agus sgannruigheadh an Mhaighdean [ar eagla]</span>
<lb n="6146"/><span>go ndeanfadh siad dochar ar an bhean [sic].  "Ná bíodh</span>
<lb n="6147"/><span>imnidhe ort," arsa Íosa léi; "ó thárla go dtug sí an</span>
<lb n="6148"/><span>méad sin déirce dhuit-se ní bhfuighidh siad aon</span>
<lb n="6149"/><span>bhuaidheacht uirri."</span></p>
<lb n="6150"/>
<lb n="6151"/><p><span>Shiubhaladar leó, ann sin, gur shroitheadar chomh fada</span>
<lb n="6152"/><span>le áit a raibh muileann ag fear a raibh Mártain air.</span>
<lb n="6153"/><span>"Gabh asteach," arsa ár Slánuightheóir le n-a mháthair,</span>
<lb n="6154"/><span>"ó thárla go bhfuil an muileann ag obair, agus iarr</span>
<lb n="6155"/><span>orra  an gráinnín sin do mheilt duit."</span></p>
<lb n="6156"/>
<lb n="6157"/><p><span>Chuaidh.  "O maiseadh! ní fiú dham," ars' an</span>
<lb n="6158"/><span>buachaill do bhí ag freastal ar na bróintibh, "an méidín sin</span>
<lb n="6159"/><span>do chur d'á mheilt duit." Chualaidh Mártain iad ag caint,</span>
<lb n="6160"/><span>agus dubhairt sé leis an ngearr-bhodach, "O maiseadh!</span>
<lb n="6161"/><span>déan do'n chréatúir é, b'éidir go dteastuigheann sé</span>
<lb n="6162"/><span>uaithi go géar," ar seisean.  Rinne, agus thug sé di</span>
<lb n="6163"/><span>an méad plúir do tháinig uaidh.</span></p>
<lb n="6164"/>
<lb n="6165"/><p><span>D'imthigheadar leó ann sin, agus ní rabhadar aon achar</span>
<lb n="6166"/><span>imthighthe, nuair bhí an muileann lán le [sic] plúr, chomh</span>
<lb n="6167"/><span>geal le sneachta.  Nuair thug Mártain fa deara an</span>
<lb n="6168"/><span>mhíorbhuilt mhór so, chuimhnigh sé go maith gur ab é Mac</span>
<lb n="6169"/><span>Dé agus a mháthair do chas an bealach.  Rith sé amach</span>
<lb n="6170"/><span>agus lean sé iad ar a dhithchioll, agus rinne sé trasna</span>
<lb n="6171"/><span>na ngort go  dtáinig sé suas leó, acht bhí an oiread</span>
<lb n="6172"/><span>sin deifir' air' ag dul trí sgonnsa sgeithigh, a's gur</span></p>
</div>
<pb n="364"/>
<div><lb n="6173"/><p><span>theangbhuigh 1 steac de'n sgeathach le n-a bhrollach agus</span>
<lb n="6174"/><span>loit sé go mór é. Bhí an oiread de dhíothchois[?] air, a's</span>
<lb n="6175"/><span>nár airigh sé an phian, acht bhuail sé a lámh air, agus níor</span>
<lb n="6176"/><span>stad sé  go dtáinig sé suas leó.  Nuair chonnaic ár</span>
<lb n="6177"/><span>Slánuightheóir an loit ar Mhártain bocht, leag sé a lámh</span>
<lb n="6178"/><span>air, agus cneasuigheadh é ar an bpuinte. Dubhairt</span>
<lb n="6179"/><span>Sé le Mártain ann sin, go mbudh fhear foileamhnach i</span>
<lb n="6180"/><span>láthair Dé é, "agus gabh a-bhaile anois," ar Seisean,</span>
<lb n="6181"/><span>"agus cuir ladhar [lán do ghlaice] de'n phlúr faoi</span>
<lb n="6182"/><span>bhias [mhéis] agus na coruigh é go maidin.</span></p>
<lb n="6183"/>
<lb n="6184"/><p><span>Nuair chuaidh Mártain a-bhaile rinne sé sin, agus</span>
<lb n="6185"/><span>chuir sé an bhias [mhias] ar a bhéal-faoi. agus an ladhar</span>
<lb n="6186"/><span>plúir faoi.</span></p>
<lb n="6187"/>
<lb n="6188"/><p><span>Bhí cailín aimsire ag faire air, agus cheap sí go</span>
<lb n="6189"/><span>m'fhéidir go mbudh mhaith an rud é da gcuirfeadh sí</span>
<lb n="6190"/><span>bias dí féin ar an mbealach céadna, agus bhí a riocht</span>
<lb n="6191"/><span>uirri, chuir.</span></p>
<lb n="6192"/>
<lb n="6193"/><p><span>Ar maidin, lá 'r na mhárach, thóg Mártain a bhias</span>
<lb n="6194"/><span>féin agus créad do ritheadh amach as acht cráin bhreagh</span>
<lb n="6195"/><span>mhuice, agus ál mór banbh aici.  Thóg an cailín a bias</span>
<lb n="6196"/><span>féin, agus rith luch mór amach as, agus ál luchán óg</span>
<lb n="6197"/><span>aici.  Rith siad anonn 's anall, agus cheap Mártain</span>
<lb n="6198"/><span>ar an bpuinte nár mhaith iad, agus tharraing sé miotóg</span>
<lb n="6199"/><span>mhór d'á láimh, agus chaith sé leis na lucháin í, agus</span>
<lb n="6200"/><span>chomh luath agus bhuail sí an talamh d'iompuigh sí in a</span>
<lb n="6201"/><span>cat, agus thosaigh an cat ag marbhadh na luchán. Sin</span>
<lb n="6202"/><span>é tús na gcat.  Budh Naomh Mártain ó'n am sin,</span>
<lb n="6203"/><span>acht ní'l fhios cia de na naomhaibh ar a dtugadh</span>
<lb n="6204"/><span>Mártain é.</span>
<lb n="6205"/></p>
</div>
<pb n="366"/>
<div><lb n="6206"/><p><span>Ag so paidir bheag ó Chondae Mhuigh Eó.</span></p>
<lb n="6207"/>
<lb n="6208"/><p><span>A Íosa.</span></p>
<lb n="6209"/>
<lb n="6210"/><p><span>A Íosa a Mhuire a Naoimh Ióseph</span>
<lb n="6211"/><span>Ofráilim m' anam 's mo chroidhe go deó dhaoibh</span>
<lb n="6212"/><span>Anois agus ar uair mo bháis.  Amén.</span></p>
<lb n="6213"/>
<lb n="6214"/><p><span>Ag so giota beag do chualas óm' charaid Pádraig</span>
<lb n="6215"/><span>O Dómhnaill ó Bhaile ui Fhiadhcháin i gCondae Mhuigh Eó.</span></p>
<lb n="6216"/>
<lb n="6217"/><p><span>A CHOLANN.</span></p>
<lb n="6218"/>
<lb n="6219"/><p><span>A cholann cuimhnigh ar do chríochaibh</span>
<lb n="6220"/><span>Ná codail i bhfiachaibh ná i bhfeirg,</span>
<lb n="6221"/><span>Is fuar an brat do-gheobhair san gcill</span>
<lb n="6222"/><span>Agus béidh do chrios leis an gcré dheirg.</span>
<lb n="6223"/><span>Is mithid damh-sa dul anonn</span>
<lb n="6224"/><span>Acht ní buan-eólach mé ann.</span>
<lb n="6225"/><span>Acht 's misde liom thall na 'bhfus,</span>
<lb n="6226"/><span>A's fairíor nach thall do threabhas.</span></p>
<lb n="6227"/>
<lb n="6228"/><p><span>Ag so rann beag binn eile as an gcondae chéadna.</span>
<lb n="6229"/><span>Chualas ó Philib Ó Ualdráin é.</span></p>
<lb n="6230"/>
<lb n="6231"/><p><span>AN TRIÚR IS SINE.</span>
<lb n="6232"/><span>An triúr is sine, an triúr is óige</span>
<lb n="6233"/><span>An triúr is treise i bhflaitheas na glóire,</span>
<lb n="6234"/><span>An t-athair an mac 's an Spiorad Naomh</span>
<lb n="6235"/><span>Do m' shábháil 's do m' ghárdáil ó 'nocht go dti bliadhain.</span>
<lb n="6236"/><span>-agus anocht féin!</span>
<lb n="6237"/></p>
</div>
<pb n="368"/>
<div><lb n="6238"/><p><span>Ag so paidir le rádh ag dul a chodhladh dhuit.  Is</span>
<lb n="6239"/><span>ionnann í, no beagnach, le ceann do thug mé roimhe</span>
<lb n="6240"/><span>seo.</span></p>
<lb n="6241"/>
<lb n="6242"/><p><span>LUIGHIM LEAT-SA.</span></p>
<lb n="6243"/>
<lb n="6244"/><p><span>Luighim leat-sa, a Íosa,</span>
<lb n="6245"/><span>'S go luidhidh Tú liom,</span>
<lb n="6246"/><span>Go raibh ola Chríosta ar m' anam bocht,</span>
<lb n="6247"/><span>Agus cré na n-Easbal os mo chionn.</span>
<lb n="6248"/><span>A Athair do chrothuigh mé,</span>
<lb n="6249"/><span>A Mhic do cheannaigh mé,</span>
<lb n="6250"/><span>A Spioraid Naoimh do bheannuigh mé.</span>
<lb n="6251"/><span>[Go raibh sibh liom].</span></p>
<lb n="6252"/>
<lb n="6253"/><p><span>Fuair mé an t-abhrán diadha so leanas óm' charaid</span>
<lb n="6254"/><span>an t-Athair Seághan Mac Diarmada atá 'san gCais-</span>
<lb n="6255"/><span>leán-Riabhach i gCondae Roscomáin.  Sgríobh seisean</span>
<lb n="6256"/><span>é ó bhéal sean-mhná dar bh'ainm Rock ó Chúirt an Chro-</span>
<lb n="6257"/><span>náin in san gcondae chéadna.  Chuir mé síos cheana</span>
<lb n="6258"/><span>an dá rann tosaigh ó mhnaoi i n-aice le Gort-Innse-</span>
<lb n="6259"/><span>Guaire i gCondae na Gaillimhe.  Ní bhfuair mé an chuid</span>
<lb n="6260"/><span>eile dhé an uair sin.</span></p>
<lb n="6261"/>
<lb n="6262"/><p><span>GO BHFÓIRIDH DIA.</span></p>
<lb n="6263"/>
<lb n="6264"/><p><span>Go bhfóiridh Dia ar an bpeacach bocht</span>
<lb n="6265"/><span>Bhíonns go síorruidhe dul ar-strae,</span>
<lb n="6266"/><span>Nuair éirigheann sé ar maidin</span>
<lb n="6267"/><span>Ní ar a Thighearna chuimhnigheann sé.</span></p>
<lb n="6268"/>
<lb n="6269"/><p><span>Ní théidheann sé choidhche chum aifrinn</span>
<lb n="6270"/><span>Ná ag éisteacht bréithre Dé,</span>
<lb n="6271"/><span>Acht nuair fhágfas sé an saoghal so</span>
<lb n="6272"/><span>Mo leun! cé rachaidh sé?</span>
<lb n="6273"/></p>
</div>
<pb n="370"/>
<div><lb n="6274"/><p><span>An gcluin sibh mise a Chríostaidhthe?</span>
<lb n="6275"/><span>Smaoinigidhe ar an mbás.</span>
<lb n="6276"/><span>Tigeann sé 'gus is cuma leis</span>
<lb n="6277"/><span>An oidhche aige ná an la.</span></p>
<lb n="6278"/>
<lb n="6279"/><p><span>'S an té nach ndéanfadh an aithrighe</span>
<lb n="6280"/><span>Nuair bhí sé beó ar an tsaoghal,</span>
<lb n="6281"/><span>Is amuigh a bhéas a leabaidh</span>
<lb n="6282"/><span>Faoi shioc a's faoi fhuacht na hoidhche.</span></p>
<lb n="6283"/>
<lb n="6284"/><p><span>Nuair rachaidh an </span>
<lb n="6285"/><span>t-anam go geata na bhflaitheas</span>
<lb n="6286"/><span>Nach ndearnaidh a shíothcháin le Mac Dé,</span>
<lb n="6287"/><span>Guidhfidh na h-aingle a's sgreadfaidh na naoimh</span>
<lb n="6288"/><span>Nach maith nár chuimhnighis go dtiucfá ann so</span>
<lb n="6289"/><span>Nuair bhí tu beó ar an tsaoghal.</span></p>
<lb n="6290"/>
<lb n="6291"/><p><span>Ann sin rachaidh an Mhaighdean ar a glúnaibh</span>
<lb n="6292"/><span>[An uair sin] i bhfiadhnuise Mhic Dé,</span>
<lb n="6293"/><span>"Cá bhfuil an gealladh do thug Tú domh-sa</span>
<lb n="6294"/><span>Nuair bhí Tú beó ar an tsaoghal?"</span></p>
<lb n="6295"/>
<lb n="6296"/><p><span>"Gheall mise sin duit [go fíor, a mháthair],</span>
<lb n="6297"/><span>Agus ní dhéanfaidh mé leat [aon] bhréag,</span>
<lb n="6298"/><span>An sean a's an t-óg a chaithfeas do bhrat</span>
<lb n="6299"/><span>Béid leat i bPárrthas Dé."</span></p>
<lb n="6300"/>
<lb n="6301"/><p><span>Nuair rachas an t-anam go geata na bhflaitheas,</span>
<lb n="6302"/><span>Tiucfaidh Naomh Símon fa n-a dhéin,</span>
<lb n="6303"/><span>"An de thréad na Maighdine Beannuighthe [thusa]</span>
<lb n="6304"/><span>No ar chaith tú a libhré."</span>
<lb n="6305"/></p>
</div>
<pb n="372"/>
<div><lb n="6306"/><p><span>"Is de thréad na Maighdine Beannuighthe mise,</span>
<lb n="6307"/><span>Agus chaith mé a libhré."</span>
<lb n="6308"/><span>"Béid tú léi i bPárrthas,</span>
<lb n="6309"/><span>D'á moladh ameasg na naomh."</span></p>
<lb n="6310"/>
<lb n="6311"/><p><span>Ag so paidir eile do fuair mé óm' charaid Norma</span>
<lb n="6312"/><span>Bortuic do sgríobh í ó Phádraig O Tuathail i gCliara</span>
<lb n="6313"/><span>i gcondae Mhuigh Eó.</span></p>
<lb n="6314"/>
<lb n="6315"/><p><span>AR SON NA MARBH.</span></p>
<lb n="6316"/>
<lb n="6317"/><p><span>Trí paidreacha, trí Abhé Máire, agus cré,</span>
<lb n="6318"/><span>le h-anam na marbh,</span>
<lb n="6319"/><span>Le h-anam gach uile dhuine dh'ar bhaluigheamar [sic]</span>
<lb n="6320"/><span>A bheagán ná a mhóran,</span>
<lb n="6321"/><span>I ngan-fhios ná i ngo-bhfios,</span>
<lb n="6322"/><span>Ná i g-os-áirde;</span>
<lb n="6323"/><span>Má chidh Dia fuigheal faoisdine</span>
<lb n="6324"/><span>Ná breitheamhnais-aithrighe ar a n-anam</span>
<lb n="6325"/><span>[guidhimid é]</span>
<lb n="6326"/><span>Méadughadh ar a nglóiribh</span>
<lb n="6327"/><span>Agus laghdughadh ar a bpiantaibh.</span>
<lb n="6328"/><span>Agus maithteanus a thabhairt dóibh in a bpeacaidh</span>
<lb n="6329"/><span>Agus [guidhe] le h-anam gach créatúir boicht</span>
<lb n="6330"/><span>Nach bhfuil aon duine aige féin</span>
<lb n="6331"/><span>le guidhe ar a shon.</span></p>
<lb n="6332"/>
<lb n="6333"/><p><span>Ag so sean-dán ar lá an bhreitheamhnais do chuir</span>
<lb n="6334"/><span>duine asteach chum na feise i gCathair-na-Mart.  Is</span>
<lb n="6335"/><span>dóigh gur i meadaracht dána do ceapadh é ar dtús, acht</span>
<lb n="6336"/><span>ní'l i gcuid mhóir de acht prós anois.  Chualaidh mé é</span>
<lb n="6337"/><span>i bhfad níos fearr ná mar atá sé ann so agam, ó</span></p>
</div>
<pb n="374"/>
<div><lb n="6338"/><p><span>shean-fhear as Uarán-Mór i gcondae na Gaillimhe, acht níor</span>
<lb n="6339"/><span>sgríobh mé síos uaidh-sean é.</span></p>
<lb n="6340"/>
<lb n="6341"/><p><span>LÁ AN BHREITHEAMHNAIS.</span></p>
<lb n="6342"/>
<lb n="6343"/><p><span>An chéad-bhuille de'n stoc bhinn</span>
<lb n="6344"/><span>[Crithfidh an spéir os ár gcionn.]</span></p>
<lb n="6345"/>
<lb n="6346"/><p><span>Gabhfaidh gach anam truaigh [lag]</span>
<lb n="6347"/><span>Agus gach fuar-cholann d'á dtáinig.</span></p>
<lb n="6348"/>
<lb n="6349"/><p><span>An darna buille de'n stoc bhinn</span>
<lb n="6350"/><span>Cruinneóchaidh Ádhamh-chlann ar aon-rian.</span></p>
<lb n="6351"/>
<lb n="6352"/><p><span>An tríomhadh buille de'n stoc bhinn</span>
<lb n="6353"/><span>Go Sliabh Síon gluaisfear linn.</span></p>
<lb n="6354"/>
<lb n="6355"/><p><span>Ann sin tiucfaidh Críosta [a-leith]</span>
<lb n="6356"/><span>Go dtugaidh Sé féin a bhreith.</span></p>
<lb n="6357"/>
<lb n="6358"/><p><span>Tiucfaidh na naoi sgiúrsa ag ar sgiúrsáladh É.</span>
<lb n="6359"/><span>Tiucfaidh an dá thairnge do chuaidh ann a gheal-bhois.</span>
<lb n="6360"/><span>Tiucfaidh na córdaidh caola cnáibe</span>
<lb n="6361"/><span>Do cheangail É i mBaile an Árd-righ.</span>
<lb n="6362"/><span>Tiucfaidh fós deoch an bháis</span>
<lb n="6363"/><span>do fuair Mac Mhuire ann a Pháis.</span></p>
<lb n="6364"/>
<lb n="6365"/><p><span>Ann sin labhróchaidh Críost leó:</span></p>
<lb n="6366"/>
<lb n="6367"/><p><span>"Cá bhfuil a dtugas daoibh ariamh?</span>
<lb n="6368"/><span>Thugas bhur gciall agus bhúr réasún,</span>
<lb n="6369"/><span>Radharc bhur súl, agus éisteacht bhur gcluas.</span>
<lb n="6370"/><span>Go srig an ribe is lúgha ann bhur ngruaig</span>
<lb n="6371"/><span>Íocfaidh sibh liom-sa a bhfuaireabhar."</span></p>
<lb n="6372"/>
<lb n="6373"/><p><span>Ann sin béidh dream ann</span>
<lb n="6374"/><span>Is gile 'ná an sneachta,</span>
<lb n="6375"/><span>Béidh dream ann is duibhe</span>
<lb n="6376"/><span>'Ná an gual gaibhneacht.</span>
<lb n="6377"/></p>
</div>
<pb n="376"/>
<div><lb n="6378"/><p><span>Ann sin béidh dream ann</span>
<lb n="6379"/><span>Dá losgadh i dteintibh,</span>
<lb n="6380"/><span>O is truagh</span>
<lb n="6381"/><span>An choir do rinneadar.</span></p>
<lb n="6382"/>
<lb n="6383"/><p><span>Ann sin labhróchaidh Críosta [go sáimh]</span>
<lb n="6384"/><span>"An gcluin sibh mé a lucht na mbeannacht,</span>
<lb n="6385"/><span>Gabhaidh a-leith ar mo dheas-láimh</span>
<lb n="6386"/><span>Go dtugaidh mé sibh go Ríoghacht m'Athar."</span></p>
<lb n="6387"/>
<lb n="6388"/><p><span>[Labhróchaidh Críosta arís]</span>
<lb n="6389"/><span>"Agus sibh-se a lucht na mallacht</span>
<lb n="6390"/><span>Imthighidh libh [anois]</span>
<lb n="6391"/><span>leis na diabhlaibh dubha salach."</span></p>
<lb n="6392"/>
<lb n="6393"/><p><span>Annsin cuirfidh siad sgread na caointe asta, agus ochón! ní</span>
<lb n="6394"/><span>h-é sin uair na h-aithrighe.</span></p>
<lb n="6395"/>
<lb n="6396"/><p><span>Annsin labhrócaidh Muire, "Nach truagh sin, a Aon-Mhic, nach</span>
<lb n="6397"/><span>bhfeiceann tú mo Mhac-sa buailte ar a thaoibh dheas?"</span></p>
<lb n="6398"/>
<lb n="6399"/><p><span>"Is fíor dhuit sin, a Mháthair, is tú fuair mé ó m'athair, is tú</span>
<lb n="6400"/><span>fuair a bheith do Bhainríoghain ar ríoghacht na bhflaitheas, agus beir,</span>
<lb n="6401"/><span>thusa, leat ar toil leat féin de'n mhéid sin."</span></p>
<lb n="6402"/>
<lb n="6403"/><p><span>Ann sin déarfaidh sí leó: "An gcluin sibh mé, a chine dhaonna?</span>
<lb n="6404"/><span>Gabhaidh ar ais, agus tá bhur bpeacaidh maithte réir tola an</span>
<lb n="6405"/><span>Árd-Rígh, agus bígidhe, sibh-se, folamh a dhiabhla dubha salacha.</span>
<lb n="6406"/><span>Peachadh síl Éabha agus Ádhaimh, bíodh an méid sin ar aon duine</span>
<lb n="6407"/><span>amháin."</span></p>
<lb n="6408"/>
<lb n="6409"/><p><span>An té sin do dhóchuigh as Muire is fíor go bhfuighfidh sí dhó</span>
<lb n="6410"/><span>trócaire.</span></p>
<lb n="6411"/>
<lb n="6412"/><p><span>Ag so cóip eile de'n phaidirín beag sin, "Sínim ar</span></p>
</div>
<pb n="378"/>
<div><lb n="6413"/><p><span>an leabaidh seó," mar fuaireas ó dhuine eile é, acht ní</span>
<lb n="6414"/><span>chuimhnighim ciar'bhé ó'r' sgríóbhas é.</span></p>
<lb n="6415"/>
<lb n="6416"/><p><span>SÍNIM-SE.</span></p>
<lb n="6417"/>
<lb n="6418"/><p><span>Sínim-se ar an leabaidh seo</span>
<lb n="6419"/><span>Mar shín Críost ar an gcroich,</span>
<lb n="6420"/><span>Gan coir, gan cáin, gan peacadh.</span>
<lb n="6421"/><span>Aibíd na Maighdine glórmhaire</span>
<lb n="6422"/><span>Go raibh orm mar bhrat.</span></p>
<lb n="6423"/>
<lb n="6424"/><p><span>A Mhaighdean mhilis, a Mháthair Dé,</span>
<lb n="6425"/><span>Mo chéad agus mo mhíle grádh thú,</span>
<lb n="6426"/><span>Go mbudh thú mo dhochtúir léighis,</span>
<lb n="6427"/><span>[Mo dhochtúir léighis] tinn agus slán [thu].</span></p>
<lb n="6428"/>
<lb n="6429"/><p><span>Go mbudh thú mo bhean-teagaisg</span>
<lb n="6430"/><span>I n-aimsir mo bháis,</span>
<lb n="6431"/><span>Go mbudh thú mo bhean deiscréideach</span>
<lb n="6432"/><span>Ag feitheamh na ngrás.  Agus Amén!</span></p>
<lb n="6433"/>
<lb n="6434"/><p><span>Ag so " ortha" na "airid " do chualaidh mé óm'</span>
<lb n="6435"/><span>charaid Dochtúir Conchubhar Maguidhir, air a dtug sé</span>
<lb n="6436"/><span>"Airid an bhraoinín." Má théidheann rud faoi do shúil</span>
<lb n="6437"/><span>cuirtear fios, arsa an Dochtúir, ar shean-fhear no</span>
<lb n="6438"/><span>ar shean-bhean a bhfuil an " airid" aca.  Cuirtear</span>
<lb n="6439"/><span>cupán uisge ghlain ar an mbord.  Béarfaidh an duine</span>
<lb n="6440"/><span>a bhfuil an tsúil tinn aige ar an bhforradh uachtair, agus</span>
<lb n="6441"/><span>tarróngaidh sé amach de'n tsúil é.  Congbhóchaidh sé</span>
<lb n="6442"/><span>greim air, mar sin, gó dtiucfaidh deór as an tsúil</span>
<lb n="6443"/><span>agus go dtuitfidh sé san gcupán.  Béidh an bhean ag</span>
<lb n="6444"/><span>rádh na paidre ar feadh na h-aimsire sin, agus ma tá</span></p>
</div>
<pb n="380"/>
<div><lb n="6445"/><p><span>aon tsalachar san tsúil no má bhuail gortughadh í no</span>
<lb n="6446"/><span>má tá aon phioc fúithí, tuitfidh sé leis an deór anuas</span>
<lb n="6447"/><span>san gcupán agus béidh sé le feiceál.</span></p>
<lb n="6448"/>
<lb n="6449"/><p><span>AIRID AN BHRAOINÍN.</span></p>
<lb n="6450"/>
<lb n="6451"/><p><span>Ortha do thug Muire d'á mac,</span>
<lb n="6452"/><span>Ar shúil bhradáin,</span>
<lb n="6453"/><span>Ar shlis i gcrann,</span>
<lb n="6454"/><span>Ar dheilg, ar chalg, ar leó,</span>
<lb n="6455"/><span>Gan sal gan fionn gan ceó.</span></p>
<lb n="6456"/>
<lb n="6457"/><p><span>Ag so mar chualas é óm' charaid Philip O Ualdráin</span>
<lb n="6458"/><span>ó Droim Bán.</span></p>
<lb n="6459"/>
<lb n="6460"/><p><span>CÓIP EILE.</span></p>
<lb n="6461"/>
<lb n="6462"/><p><span>Ortha do chuir Muire d'á Mac</span>
<lb n="6463"/><span>Ar shúil bhradáin i líon,</span>
<lb n="6464"/><span>Ar mhódh, ar dheilg, ar cholg,</span>
<lb n="6465"/><span>Ar shliseóig i gcrann,</span>
<lb n="6466"/><span>Ar shlaiteóig i gcoill,</span>
<lb n="6467"/><span>Gan smál gan finn gan ceó</span>
<lb n="6468"/><span>I n-Ainm an Athar an Mhic agus an Spioraid Naoimh.</span>
<lb n="6469"/><span>Amén.</span></p>
<lb n="6470"/>
<lb n="6471"/><p><span>Ag so ortha do chualas ó'n bhfear ceudna, ortha atá</span>
<lb n="6472"/><span>le cosg do chur ar fhuil.</span></p>
<lb n="6473"/>
<lb n="6474"/><p><span>ORTHA COSGTHA FOLA.</span>
<lb n="6475"/><span>Taraidh a athair le Do chabhair,</span>
<lb n="6476"/><span>Taraidh a mhic agus fóir,</span>
<lb n="6477"/><span>Taraidh a Bhrighid a bhan-naoimh</span>
<lb n="6478"/><span>Agus an dá abstol déag,</span>
<lb n="6479"/><span>Agus cuir coisg [ar] an fhuil</span>
<lb n="6480"/><span>Atá teacht go tréan.</span>
<lb n="6481"/></p>
</div>
<pb n="382"/>
<div><lb n="6482"/><p><span>Ag so ortha eile le fuil do chosg, chualas óm' charaid</span>
<lb n="6483"/><span>an Ualdránach í.</span></p>
<lb n="6484"/>
<lb n="6485"/><p><span>CÓIP EILE.</span>
<lb n="6486"/><span>"Alíneas" ainm an fhir</span>
<lb n="6487"/><span>Do sgoilt croidhe an chuim ghil,</span>
<lb n="6488"/><span>Agus níor tháinig amach de</span>
<lb n="6489"/><span>Act Fuil Fíon 's Fíor-uisge,</span></p>
<lb n="6490"/>
<lb n="6491"/><p><span>I n-ainm an Athar an Mhic agus an Spioraid Naoimh</span>
<lb n="6492"/><span>Coisg an fhuil atá tréan.</span></p>
<lb n="6493"/>
<lb n="6494"/><p><span>Ag so ortha eile do chualas ó'n Ualdránach i n-aghaidh</span>
<lb n="6495"/><span>tinnis na bhfiacal.  Do thug mé, cheana, trí no ceathar</span>
<lb n="6496"/><span>d'orthannaibh eile, i n-aghaidh an tinnis seó, acht tá an</span>
<lb n="6497"/><span>ortha speisialta so le rádh ar bhfeicsint na Gealaighe</span>
<lb n="6498"/><span>Nuaidhe dhuit ar dtús.</span></p>
<lb n="6499"/>
<lb n="6500"/><p><span>ORTHA EILE i n-AGHAIDH TINNIS NA BHFIACAL.</span>
<lb n="6501"/><span>Seacht bpaidreacha, Abhé Muire,'gus Cré,</span>
<lb n="6502"/><span>Do naomh-Bhainríoghain na Gealaighe 'san spéir</span></p>
<lb n="6503"/>
<lb n="6504"/><p><span>Ag so paidir no ortha le rádh ag duine, nuair bhíonn</span>
<lb n="6505"/><span>sé ag bleaghan bó.  Is cosmhúil gur an-aosta sub-</span>
<lb n="6506"/><span>staint na paidre seo, ó ghlaodhann sí ar an nGealaigh</span>
<lb n="6507"/><span>agus ar an nGréin.  Ni thuigim cad is ciall do'n</span>
<lb n="6508"/><span>"Fear soir" agus do'n "Fear siar."</span></p>
<lb n="6509"/>
<lb n="6510"/><p><span>PAIDIR LE RÁDH AG BLEAGHAN BÓ.</span></p>
<lb n="6511"/>
<lb n="6512"/><p><span>Go mbeannuighidh Muire a's go mbeannuighidh Dia thú,</span>
<lb n="6513"/><span>Go mbeannuighid an Ghealach 's go mbeannuighidh an Ghrian thú,</span>
<lb n="6514"/><span>Go mbeannuighidh an Fear soir,'s go mbeannuighidh an Fear</span>
<lb n="6515"/><span>siar thú,</span>
<lb n="6516"/><span>'S go mbeannuighim féin ar deireadh fíor (?) thú.  Amén.</span>
<lb n="6517"/></p>
</div>
<pb n="384"/>
<div><lb n="6518"/><p><span>Ag so rádh beag do fuair mé ó'n Ualdránach, air</span>
<lb n="6519"/><span>a dtug sé "Brionglóid Phóil," le rádh ar ndúiseacht</span>
<lb n="6520"/><span>duit as do chodladh, tar éis brionglóide no aislinge.</span></p>
<lb n="6521"/>
<lb n="6522"/><p><span>BRIONGLÓID PHÓIL.</span>
<lb n="6523"/><span>Aisling do bhí ag Pól</span>
<lb n="6524"/><span>Agus é ag dul go Róimh in a rith.</span>
<lb n="6525"/><span>D'aithris é do Chríost.</span>
<lb n="6526"/><span>Dubhairt Críost go mbudh mhaith.</span>
<lb n="6527"/><span>Breitheamhnas Mhuire agus a Mic ar m' aisling.</span></p>
<lb n="6528"/>
<lb n="6529"/><p><span>Ag so paidir le rádh ag mnaoi nuair bhíonn sí ag</span>
<lb n="6530"/><span>déanamh aráin no ag bruith cáca.  Fuaireas ó'n bhfear</span>
<lb n="6531"/><span>céadna é.</span></p>
<lb n="6532"/>
<lb n="6533"/><p><span>PAIDIR LE RÁDH AG DÉANAMH ARÁIN.</span></p>
<lb n="6534"/>
<lb n="6535"/><p><span>Rath Dé agus bail Phádraig ar a bhfeicfeas mé agus ar a</span>
<lb n="6536"/><span>nglacfas mé.  An rath do chuir Dia ar na cúig aráin agus ar an</span>
<lb n="6537"/><span>dá iasg go gcuiridh Sé ar an bheatha so é.</span></p>
<lb n="6538"/>
<lb n="6539"/><p><span>Ag so líne le rádh agus leanbh ag cur ealaigh amach</span>
<lb n="6540"/><span>thar cheis.</span></p>
<lb n="6541"/>
<lb n="6542"/><p><span>Paidir na Ceise.</span></p>
<lb n="6543"/>
<lb n="6544"/><p><span>Ceis Mhuire faoi do cheithre cosaibh.</span></p>
<lb n="6545"/>
<lb n="6546"/><p><span>Ag so ortha do fuair mé o'm charaid Dochtúir Mac</span>
<lb n="6547"/><span>Coisteala ó Thuaim, anaghaidh na h-Achma.  Sgríobh a</span>
<lb n="6548"/><span>shean-athair mór féin, ó pháraiste Dhúnmóir [1753-1838],</span>
<lb n="6549"/><span>síos í.  Ba fhear de na Caomhánaigh é.  Ní'l aon bhaint</span>
<lb n="6550"/><span>aca so leis na Caomhánaigh i gCúige Laighean, acht tá</span>
<lb n="6551"/><span>siad gaolach ag Clainn Cheallaigh.  Bhí a lán de</span>
<lb n="6552"/><span>sheansgríbhinnibh aige.  D'iarr sagart éigin air iad.  Bhí</span></p>
</div>
<pb n="386"/>
<div><lb n="6553"/><p><span>lán a dhroma díobh ar an bhfear do thug chum an</span>
<lb n="6554"/><span>tsagairt iad.  B'éigin dó dhá shúgán do cheangal</span>
<lb n="6555"/><span>orra.  Cá bhfuil siad anois? Ochón!</span></p>
<lb n="6556"/>
<lb n="6557"/><p><span>ORTHA ANAGHAIDH NA h-ACHMA.</span></p>
<lb n="6558"/>
<lb n="6559"/><p><span>Marbhaim arpuidhean (?) achma úr,</span>
<lb n="6560"/><span>Marbhaim cnumh an fhéir,</span>
<lb n="6561"/><span>Marbhaim an phéist úr,</span>
<lb n="6562"/><span>Cuirim ortha-nimhe nimhneach</span>
<lb n="6563"/><span>Ar an gconach marbhthach.</span>
<lb n="6564"/><span>Ortha do chuir Peadar agus Pól</span>
<lb n="6565"/><span>Mharbhas na cnuimh i bhfeóil</span>
<lb n="6566"/><span>Mharbhas cnuimh i ndéid agus i n-éadaigh.</span></p>
<lb n="6567"/>
<lb n="6568"/><p><span>Naoi n-aireamh de'n bhfearbán firionn, agus a bhaint oidhche</span>
<lb n="6569"/><span>Dhómhnaigh, a bhrúghadh ar chloich mhóir, nachar coruigheadh ariamh,</span>
<lb n="6570"/><span>agus nach gcoróchar, má féidir a fághail, agus trian salain do</span>
<lb n="6571"/><span>chumasg tríd an luibh brúighte [agus] a cheangailt i gcluais an</span>
<lb n="6572"/><span>bheithidhigh oidhche Dhómhnaigh agus ceann-deireannach de'n Diardaoin.</span>
<lb n="6573"/></p>
</div>
<pb n="388"/>
<div><lb n="6574"/><p><span>Ag so ortha eile i n-aghaidh na h-Achma do sgríobh</span>
<lb n="6575"/><span>an fear céadna.</span></p>
<lb n="6576"/>
<lb n="6577"/><p><span>ORTHA NA h-ACHMA [Cóip eile]</span></p>
<lb n="6578"/>
<lb n="6579"/><p><span>Ortha sháimh shéimh</span>
<lb n="6580"/><span>Ortha d'olmhuigh Críost</span>
<lb n="6581"/><span>Ortha Pheadair agus Phóil,</span>
<lb n="6582"/><span>Ortha sgaras gach peanaid as feóil,</span>
<lb n="6583"/><span>Ortha Chríost ar neamh,</span>
<lb n="6584"/><span>Ortha mharbhas cnuimh agus achma.</span></p>
<lb n="6585"/>
<lb n="6586"/><p><span>Deir nóta i mBéarla gur cheart Paidir, Abhé agus Cré</span>
<lb n="6587"/><span>do rádh roimhe agus 'na dhiaidh.</span></p>
<lb n="6588"/>
<lb n="6589"/><p><span>Ag so ortha eile do sgríobh an fear céadna.</span></p>
<lb n="6590"/>
<lb n="6591"/><p><span>ORTHA THINNIS AN DROMA.</span></p>
<lb n="6592"/>
<lb n="6593"/><p><span>Go dtógaidh Peadar, go dtógaidh Pól,</span>
<lb n="6594"/><span>Go dtógaidh Micheál, go dtógaidh Eóin,</span>
<lb n="6595"/><span>Go dtógaidh Molaoise, go dtógaidh Maollinn (?)</span>
<lb n="6596"/><span>An bhorb-phian so as mo dhruim.</span></p>
<lb n="6597"/>
<lb n="6598"/><p><span>Deir nóta i mBéarla gur cheart do'n duine tinn</span>
<lb n="6599"/><span>an ortha so do chur i gcois dheir dheiridh gheirrfhiadh agus</span>
<lb n="6600"/><span>a iomchar leis.</span>
<lb n="6601"/></p>
</div>
<pb n="390"/>
<div><lb n="6602"/><p><span>Ag so ortha do sgríobh an fear céadna i n-aghaidh</span>
<lb n="6603"/><span>tinnis na bhfiacal.</span></p>
<lb n="6604"/>
<lb n="6605"/><p><span>ORTHA NA BHFIACAL (Cóip eile).</span></p>
<lb n="6606"/>
<lb n="6607"/><p><span>Ortha chuir Colum-Cille re fiacail Ui Fhloinn,</span>
<lb n="6608"/><span>Ar chnuimh an déidín agus ar thinneas cinn.</span>
<lb n="6609"/><span>Ar fheartaibh Phádraig ár n-árd Easbal grinn</span>
<lb n="6610"/><span>Go ndíbridh an chruaidh chraptha o leac mo chinn.</span></p>
<lb n="6611"/>
<lb n="6612"/><p><span>Do sgríobh sé mar an gcéadna an ortha choitchionn</span>
<lb n="6613"/><span>do thug mé cheana, mar so, ni athruighim an litriughadh</span>
<lb n="6614"/><span>ná aon rud eile ann.  "Do shuidh Peadair air leic adhbhra,</span>
<lb n="6615"/><span>thanic Críost os a chion.  God é sin ort i Pheadair?</span>
<lb n="6616"/><span>O thiagarna si mfhiacail tá tin.  Eirghidh, a Phaidir, agus</span>
<lb n="6617"/><span>bi slan agus gach neach cui[r]fios oirtha an dead</span>
<lb n="6618"/><span>ghill[?]a meabair;" agus deir Dochtúir Mac Costeala</span>
<lb n="6619"/><span>liom gur cuireadh Béarla ar an ortha so, agus go raibh</span>
<lb n="6620"/><span>sí i n-úsáid i mBéarla cúig bliadhna déag ó shoin.  Is é</span>
<lb n="6621"/><span>an t-aon ortha amháin a gcualas d'á thaoibh gur cuireadh</span>
<lb n="6622"/><span>Béarla air.  Deir an Coistealach liom nach ameasg</span>
<lb n="6623"/><span>na nGaedheal amháin do bhí an ortha so, acht gur</span>
<lb n="6624"/><span>cleachtadh i mBéarla i gCúige Uladh mar an gcéadna,</span>
<lb n="6625"/><span>mar do chualaidh sé ó charaid do bhí 'na dhochtúir in</span>
<lb n="6626"/><span>san gcúige sin.  Is dóigh go raibh an ortha so</span>
<lb n="6627"/><span>comhchoitchionn do na Gaedhealaibh agus do na h-Anglo</span>
<lb n="6628"/><span>Sacsanaibh, agus b'éidir do chineadhibh eile, acht ní</span>
<lb n="6629"/><span>féidir liom a rádh cá'rb' as tháinig sí ar dtús.</span></p>
<lb n="6630"/>
<lb n="6631"/><p><span>Ag so paidirín binn do chualaidh mé óm' charaid</span>
<lb n="6632"/><span>Pilip Ua Ualdráin ó Dhrom Bán i gCondaé Mhuigh Eó,</span>
<lb n="6633"/><span>trí mhíle ó Bhéal-ath-thamhnais.</span>
<lb n="6634"/></p>
</div>
<pb n="392"/>
<div><lb n="6635"/><p><span>DIA DO BHEATHA, A CHUIRP CHRÍOSTA.</span></p>
<lb n="6636"/>
<lb n="6637"/><p><span>Dia do bheatha, a Chuirp Chríosta,</span>
<lb n="6638"/><span>Dia do bheatha, a Righ na bhfeart,</span>
<lb n="6639"/><span>Dia do bheatha, a Thrionóid Naomhtha</span>
<lb n="6640"/><span>Dia do bheatha, a Cheart na gceart.</span></p>
<lb n="6641"/>
<lb n="6642"/><p><span>Dia do bheatha, a Righ na ngrás</span>
<lb n="6643"/><span>Dia do bheatha, a Fhuil 's a Fheóil</span>
<lb n="6644"/><span>A Thrionóid Naomhtha gan deireadh gan tús</span>
<lb n="6645"/><span>Ná bí i bhfeirg liom níos mó.</span></p>
<lb n="6646"/>
<lb n="6647"/><p><span>[Ná bí i bhfeirg liom níos mó]</span>
<lb n="6648"/><span>Báith m' anam i bhfuil do ghrás,</span>
<lb n="6649"/><span>A Dia-dhuine céad fáilte rómhad,</span>
<lb n="6650"/><span>Anois agus ar uair ár mbáis.</span></p>
<lb n="6651"/>
<lb n="6652"/><p><span>Ag so ceann gearr eile cosmhúil leis sin.</span></p>
<lb n="6653"/>
<lb n="6654"/><p><span>DIA DO BHEATHA.</span></p>
<lb n="6655"/>
<lb n="6656"/><p><span>Dia do bheatha</span>
<lb n="6657"/><span>A Mhuire na ngársta,</span>
<lb n="6658"/><span>Agus Dia do bheatha</span>
<lb n="6659"/><span>A bhainríoghain ghrádhmhar,</span>
<lb n="6660"/><span>Is beannuighthe thú</span>
<lb n="6661"/><span>Thar na mnáibh, a's</span>
<lb n="6662"/><span>Is beannuighthe Íosa</span>
<lb n="6663"/><span>Do naomh-pháiste.</span>
<lb n="6664"/></p>
</div>
<pb n="394"/>
<div><lb n="6665"/><p><span>Ag so ceann an-ghearr ó'n bhfear céadna.</span></p>
<lb n="6666"/>
<lb n="6667"/><p><span>A NAOMH MHUIRE.</span>
<lb n="6668"/><span>A Naomh Mhuire a mháthair Dé</span>
<lb n="6669"/><span>Guidh orrainn ar feadh an laé</span>
<lb n="6670"/><span>Agus ar uair ár mbáis.  Amén!</span></p>
<lb n="6671"/>
<lb n="6672"/><p><span>Ag so paidir áluinn do fuair mé óm' charaid</span>
<lb n="6673"/><span>Pádraig o Dómhnaill ó Bhaile ui Fhiadhcháin.  Thug</span>
<lb n="6674"/><span>seisean "faoisidin na leapthan," air, acht ní'l sé</span>
<lb n="6675"/><span>cosmhúil leis na faoisidinibh eile de'n tsórt sin do </span>
<lb n="6676"/><span>thug mé go dtí seo.  Chuir mé síos rann cheana atá</span>
<lb n="6677"/><span>cosmhúil leis an gcuid dheiridh dhé.</span></p>
<lb n="6678"/>
<lb n="6679"/><p><span>A AINGIL UASAIL.</span></p>
<lb n="6680"/>
<lb n="6681"/><p><span>A Aingil uasail</span>
<lb n="6682"/><span>Gluais liom mar ghárda,</span>
<lb n="6683"/><span>[Chum] an righ thóg suas mé</span>
<lb n="6684"/><span>An uair sin go láidir.</span>
<lb n="6685"/><span>Congbhaigh uaim an sluagh</span>
<lb n="6686"/><span>[Na] deamhain atá ar mo thaobh,</span>
<lb n="6687"/><span>Tabhair uatha mé in do chuideacht féin</span>
<lb n="6688"/><span>Go Párrthás na naomh.</span>
<lb n="6689"/><span>A Righ na gcréacht</span>
<lb n="6690"/><span>Do céasadh ar bhárr an chrainn</span>
<lb n="6691"/><span>Taobh do chléibhe</span>
<lb n="6692"/><span>Gur réabadh le láimh an daill,</span>
<lb n="6693"/><span>Fuil Do thaobh</span>
<lb n="6694"/><span>Gur théacht ar lár mar linn</span>
<lb n="6695"/><span>Agus ar do sgáth</span>
<lb n="6696"/><span>Tabhair féin go párrthas sinn,</span>
<lb n="6697"/></p>
</div>
<pb n="396"/>
<div><lb n="6698"/><p><span>Ag so rann fíor-bhinn fíor-áluinn do chualas ó'n</span>
<lb n="6699"/><span>Ualdránach as Condaé Mhuigh Eó.</span></p>
<lb n="6700"/>
<lb n="6701"/><p><span>TRI FILLTE.</span></p>
<lb n="6702"/>
<lb n="6703"/><p><span>Trí fillte i néadach, 's gan ann acht aon éadach amháin,</span>
<lb n="6704"/><span>Trí ailt i méar 's gan ann acht aon mhéar amháin,</span>
<lb n="6705"/><span>Trí duilleabhair i seamróig 's gan ann acht aon tseamróg amháin.</span>
<lb n="6706"/><span>Sioc, sneachta, leac-oidhre, ní'l ins na trí nidh sin acht uisge,</span>
<lb n="6707"/><span>Mar sin tá trí pearsa i nDia, a's gan ann acht aon Dia amháin!</span></p>
<lb n="6708"/>
<lb n="6709"/><p><span>Ag so píosa do fuair mé ó Phádraig O Dómhnaill</span>
<lb n="6710"/><span>a dtug sé ortha an Sgabail air.</span></p>
<lb n="6711"/>
<lb n="6712"/><p><span>ORTHA AN SGABAIL.</span></p>
<lb n="6713"/>
<lb n="6714"/><p><span>Guidhim-se sibh-se a luicht an Sgabhail</span>
<lb n="6715"/><span>Ná glacaidh faillighe in bhur gcás</span>
<lb n="6716"/><span>Is truagh sin fear gan caraid</span>
<lb n="6717"/><span>Agus é 'na luidhe ar leabaidh a bháis.</span></p>
<lb n="6718"/>
<lb n="6719"/><p><span>A dhuine dhona gan chéill</span>
<lb n="6720"/><span>Ná déan bréag Le Muire,</span>
<lb n="6721"/><span>Ná h-ith feóil Céadaoin,</span>
<lb n="6722"/><span>Agus ná h-éagcaoin tinneas.</span></p>
<lb n="6723"/>
<lb n="6724"/><p><span>Úmhlaigh do'n chléir</span>
<lb n="6725"/><span>'S do na cúig féilteachaibh Mhuire,</span>
<lb n="6726"/><span>Déan d'fhaoisidin le Mac Dé</span>
<lb n="6727"/><span>Agus béidh tú ar féasta ag na h-ainglibh.</span></p>
<lb n="6728"/>
<lb n="6729"/><p><span>Crios Mhuire faoi mo chrios</span>
<lb n="6730"/><span>Crios na gceithre cros í</span>
<lb n="6731"/><span>Crios ann ar geineadh Criost</span>
<lb n="6732"/><span>Criosdaidhe do geineadh as.</span>
<lb n="6733"/></p>
</div>
<pb n="398"/>
<div><lb n="6734"/><p><span>Bhí Muire ar an bhfáithch'</span>
<lb n="6735"/><span>Agus chonnaic sí bean i ngádh,</span>
<lb n="6736"/><span>Fosgail do'n mhnaoi a Mhuire.</span></p>
<lb n="6737"/>
<lb n="6738"/><p><span>Fosgail féin dithi a Mhic</span>
<lb n="6739"/><span>Is tu fhosgaileas gach gádh</span>
<lb n="6740"/><span>Leig an leanbh cum baiste</span>
<lb n="6741"/><span>Agus tabhair an bhean slán.</span></p>
<lb n="6742"/>
<lb n="6743"/><p><span>Ní'l aon neach fir no mná</span>
<lb n="6744"/><span>D'á ndéarfaidh é gach tráth</span>
<lb n="6745"/><span>nach bhfuil flaitheas le fághail aige</span>
<lb n="6746"/><span>Gan radharc ar Ifrionn go bráth.</span></p>
<lb n="6747"/>
<lb n="6748"/><p><span>Aliter.</span></p>
<lb n="6749"/>
<lb n="6750"/><p><span>Ní'l aon neach fir no mná</span>
<lb n="6751"/><span>A déarfas é sin gach aon trath</span>
<lb n="6752"/><span>Nach bhfeicfidh sé an Mhaighdean Bheannuighthe</span>
<lb n="6753"/><span>Trí uaire roimh a bhás.</span></p>
<lb n="6754"/>
<lb n="6755"/><p><span>Ag so rann beag eile ar an tsaoghal bréagach do </span>
<lb n="6756"/><span>chualas óm' charaid Pádraig O Dómhnaill i gcondae</span>
<lb n="6757"/><span>Mhuigh Eó.</span></p>
<lb n="6758"/>
<lb n="6759"/><p><span>SÉ POCRAM POCRAM.</span></p>
<lb n="6760"/>
<lb n="6761"/><p><span>Sé pocram pocram (?)</span>
<lb n="6762"/><span>An tsaoghail bhréagaigh</span>
<lb n="6763"/><span>Do bheir orrainn</span>
<lb n="6764"/><span>Gan an aithrighe do dhéanamh,</span>
<lb n="6765"/><span>Is dona an sgéal</span>
<lb n="6766"/><span>Ag fágbháil in tsaoghail seo,</span>
<lb n="6767"/><span>Gan grásta Dé</span>
<lb n="6768"/><span>Ná an glóir do shaothrughadh.</span>
<lb n="6769"/></p>
</div>
<pb n="400"/>
<div><lb n="6770"/><p><span>Ag so rann aisteach eile uaidh.</span></p>
<lb n="6771"/>
<lb n="6772"/><p><span>PAIDIR ÍSIOLL PAIDIR ÁRD.</span></p>
<lb n="6773"/>
<lb n="6774"/><p><span>Paidir ísioll, paidir árd,</span>
<lb n="6775"/><span>A's a réidhteach sin ort, a Righ na ngrás.</span></p>
<lb n="6776"/>
<lb n="6777"/><p><span>ALTUGHADH I NDIAIDH NA COMAOINE.</span></p>
<lb n="6778"/>
<lb n="6779"/><p><span>Gabh mo choimirc a Chuirp Íosa,</span>
<lb n="6780"/><span>A Abhlann naomhtha is [tú] mo mhaoin,</span>
<lb n="6781"/><span>Saor mo chli ó chith na bhpeacadh,</span>
<lb n="6782"/><span>Nidh san mbith di dheachaidh dhaoibh,</span>
<lb n="6783"/><span>A Thighearna tá faoi mo bhruinnibh</span>
<lb n="6784"/><span>Beannuigh mise a ghruadh mar ghrís,</span>
<lb n="6785"/><span>Sgar m'anam re m' chli gan cionnta</span>
<lb n="6786"/><span>Ní as nach racham ionnta arís.</span></p>
<lb n="6787"/>
<lb n="6788"/><p><span>Tabhair ar mo dhán (?) a dhúilimh</span>
<lb n="6789"/><span>A Dhé neimhe, a ghnúis mar ghréin,</span>
<lb n="6790"/><span>Cuir mo mheanmna i dtaoibh toile,</span>
<lb n="6791"/><span>A Shaoir neamhdha ó taoi tréan.</span>
<lb n="6792"/><span>í trócaireach dam a Dhúilimh</span>
<lb n="6793"/><span>A Dhé neimhe a ghnúis mar gréin,</span>
<lb n="6794"/><span>ar bhidhis-se do gach nidh eile;</span>
<lb n="6795"/><span>Saor an chli-se a bhfuilir féin.</span>
<lb n="6796"/></p>
</div>
<pb n="402"/>
<div><lb n="6797"/><p><span>An corp fuar so a bhfuil an Trionóid</span>
<lb n="6798"/><span>O tá neamh-ghlan, a chúil chas.</span>
<lb n="6799"/><span>Ó's truaill chlaon í [sin] do m'anam,</span>
<lb n="6800"/><span>Díbir a Righ m'fhala as.</span>
<lb n="6801"/><span>A Mhichil a Aingil uasail</span>
<lb n="6802"/><span>An t-iúl díreach déan dam,</span>
<lb n="6803"/><span>Tú mo threise 's mo thor díona,</span>
<lb n="6804"/><span>Mise ar son mo ghníomha gabh.</span></p>
<lb n="6805"/>
<lb n="6806"/><p><span>Ag so rann beag binn eile ó'n bhfear céadna.</span></p>
<lb n="6807"/>
<lb n="6808"/><p><span>A RIGH NA CRUINNE.</span></p>
<lb n="6809"/>
<lb n="6810"/><p><span>A Righ na cruinne</span>
<lb n="6811"/><span>Do bheir Loinnir sin ngréin go moch,</span>
<lb n="6812"/><span>Dílte troma</span>
<lb n="6813"/><span>Agus toradh na dhiaidh go grod,</span>
<lb n="6814"/><span>Sgríobhaim chugad mo chulpa,</span>
<lb n="6815"/><span>Agus feuchaim ort,</span>
<lb n="6816"/><span>Agus ná leig tuitim,</span>
<lb n="6817"/><span>Níos fuide dam féin san olc.</span></p>
<lb n="6818"/>
<lb n="6819"/><p><span>Ag so dhá rann do chualas go minic ar thosach agus</span>
<lb n="6820"/><span>ar dheireadh na neithe luaidhtear ionnta.</span></p>
<lb n="6821"/>
<lb n="6822"/><p><span>TOSACH.</span>
<lb n="6823"/><span>Tosach loinge - clár,</span>
<lb n="6824"/><span>Tosach áithe - clocha,</span>
<lb n="6825"/><span>Tosach fleadhtha - fáilte,</span>
<lb n="6826"/><span>Tosach sláinte - codladh.</span></p>
</div>
<pb n="404"/>
<div><lb n="6827"/><p><span>Deireadh loinge - báthadh,</span>
<lb n="6828"/><span>Deireadh áithe - losgadh,</span>
<lb n="6829"/><span>Deireadh fleadhtha - cáineadh,</span>
<lb n="6830"/><span>Deireadh sláinte - osna.</span></p>
<lb n="6831"/>
<lb n="6832"/><p><span>An deireadh! an deireadh! níor dhearmuid na</span>
<lb n="6833"/><span>Gaedhil sin.  Respice finem, is é sin focal do bhíodh</span>
<lb n="6834"/><span>go minic ann a mbéal.  Imtheóchaidh gach nidh thart.</span>
<lb n="6835"/><span>Imtheóchaidh saoghal na ndaoine acht mairfidh a</span>
<lb n="6836"/><span>gclú ar feadh tamaill 'na ndiaidh, imtheóchaidh</span>
<lb n="6837"/><span>cuimhne na ndaoine acht b'éidir go mairfidh</span>
<lb n="6838"/><span>sgríbhinn, imtheóchaidh sgríbhinn, acht b'éidir go mairfidh</span>
<lb n="6839"/><span>leabhar.</span></p>
<lb n="6840"/>
<lb n="6841"/><p><span>IS BUAINE.</span></p>
<lb n="6842"/>
<lb n="6843"/><p><span>Is buaine bláth [=clú] 'ná saoghal,</span>
<lb n="6844"/><span>Is buaine 'ná daoine meabhair,</span>
<lb n="6845"/><span>Is buaine 'ná meabhair sgríbhinn</span>
<lb n="6846"/><span>Is buaine na sgríbhinn leabhar.</span></p>
<lb n="6847"/>
<lb n="6848"/><p><span>Acht imhtheóchaidh an leabhar féin, imtheóchaidh clú agus</span>
<lb n="6849"/><span>cáil, agus ni bhéidh fhios ag éinne go rabhamar ariamh</span>
<lb n="6850"/><span>ann.</span></p>
<lb n="6851"/>
<lb n="6852"/><p><span>IMTHEÓCHAIDH AN FHIONNÓIGÍN,</span></p>
<lb n="6853"/>
<lb n="6854"/><p><span>Imtheóchaidh an fhionnóigín bhearrtha liath,</span>
<lb n="6855"/><span>Imtheóchaidh an fhuiseóg is áille ar shliabh,</span>
<lb n="6856"/><span>Imtheóchaidh an seanóir 'sa cháil na dhiaidh,</span>
<lb n="6857"/><span>Imtheóchaidh a bhfuil beó agus a dtáinig riamh.</span>
<lb n="6858"/></p>
</div>
<pb n="406"/>
<div><lb n="6859"/><p><span>Imtheóchaidh siad, imtheóchaidh siad go léir, na daoine</span>
<lb n="6860"/><span>agus a gclú, na h-úghdair, agus na leabhair cáil na</span>
<lb n="6861"/><span>ndaoine do tháinig, glóir na ndaoine a thiucfas, ní'l</span>
<lb n="6862"/><span>acht aon rud amháin, adeir an Connachtach, a bhéas buan</span>
<lb n="6863"/><span>ar an tsaoghal so - grásta Dé.</span></p>
<lb n="6864"/>
<lb n="6865"/><p><span>IMTHEÓCHAIDH A DTIUCFAIDH.</span></p>
<lb n="6866"/>
<lb n="6867"/><p><span>Imtheóchaidh a dtiucfaidh 's a dtáinig riamh.</span>
<lb n="6868"/><span>Ní imtheóchaidh na grásta go bráth ó Dhia.</span></p>
<lb n="6869"/>
<lb n="6870"/><p><span>Fágaim anois buaidh agus beannacht ag mo lucht-</span>
<lb n="6871"/><span>léighte, agus cuirim deireadh ann so leis an seacht-</span>
<lb n="6872"/><span>mhadh caibidil d'Abhránaibh Chúige Connacht.</span></p>
<lb n="6873"/>
<lb n="6874"/><p><span>Críoch.</span></p>
</div>
<pb n="409"/>
<div><lb n="6875"/><p><span>NÓTAÍ</span></p>
<lb n="6876"/>
<lb n="6877"/><p><span>Luighim síos an nochd</span>
<lb n="6878"/><span>Le Muire min 's le mac,</span>
<lb n="6879"/><span>Le Micheal finn-gheal</span>
<lb n="6880"/><span>'S le Bríde fo brat.</span></p>
<lb n="6881"/>
<lb n="6882"/><p><span>Luighim síos le Dia</span>
<lb n="6883"/><span>Us luigheadh Dia lium,</span>
<lb n="6884"/><span>Cha luigh mí síos le Briain</span>
<lb n="6885"/><span>'S cha luigh Briain lium.</span>
<lb n="6886"/><span> </span>
<lb n="6887"/></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Abhráin Diadha Chúige Connacht II

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Abhráin Diadha Chúige Connacht II

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
