Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<TEI><teiHeader type="text">
	 
<fileDesc>
<titleStmt>
<title type="main">Beatha Sheághain Mhic hÉil, Áirdeaspoig Thuama.  An t-Ochtadh Caibidil Déag.</title><author><persName>De Búrca, Uileog</persName></author><editor><name type="main">Coimín, Dáithí</name></editor><respStmt>
	<resp>Electronic edition compiled by</resp>
	<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
	</respStmt>
	</titleStmt>
<editionStmt>
	 <edition>
		 <note type="N">IG01-53</note>
		 <note type="L">305</note>
		 <note type="B">1883</note>
		 <note type="C"/>
		 <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
	 </edition>
</editionStmt>
<publicationStmt>
		<publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher>
		<pubPlace>24 Upper O'Connell Street, Dublin</pubPlace><date>August, 1883</date><idno>IG01-53</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
</publicationStmt>
<seriesStmt>
<title level="s">Irisleabhar na Gaedhilge</title><biblScope unit="vol">1</biblScope>
</seriesStmt>
<sourceDesc>
<biblStruct>
<analytic><author>De Búrca, Uileog</author><title>Beatha Sheághain Mhic hÉil, Áirdeaspoig Thuama.  An t-Ochtadh Caibidil Déag.</title></analytic>
<monogr>
<title level="j">Beatha Sheághain Mhic hÉil, Áirdeaspoig Thuama.  An t-Ochtadh Caibidil Déag.</title><imprint><publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher><date>August, 1883</date></imprint>
</monogr> 
</biblStruct>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<profileDesc>
<langUsage><language ident="ga">Irish</language></langUsage>
</profileDesc>
</teiHeader>
<text><body><div><p><span>BEATHA SHEÁGHAIN MHICHÉIL, ÁIRD-</span>
<lb n="1"/><span>EASPOIG THUAMA.</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>Air n-a sgríobhadh d'Aondacht na Gaedhilge leis an</span>
<lb n="4"/><span>Athair Ionurramtha, Uileog I.  De Búrc, Canónach na</span>
<lb n="5"/><span>Cille Móire i d-Tuaim.</span></p>
<lb n="6"/>
<lb n="7"/><p><span>An t-Ochtmhadh Caibidil deug.</span></p>
<lb n="8"/>
<lb n="9"/><p><span>“Acht mo nuar d'á thír féin; tá a caithreim</span>
<lb n="10"/><span>'na luidhe,</span>
<lb n="11"/><span>“A's an croidhe cródha briste, ná'r bh'fhéi-</span>
<lb n="12"/><span>dir a chlaoidh” -</span></p>
<lb n="13"/>
<lb n="14"/><p><span>UaMórdha: do réir MhicHéil.</span></p>
<lb n="15"/>
<lb n="16"/><p><span>Anois i d-tosach na bliadhna 1833, do bhí</span>
<lb n="17"/><span>intinn agus croidhe an Easpoig chráibhthigh</span>
<lb n="18"/><span>thíorghrádhaigh so lán de'n mheud do chonnairc</span>
<lb n="19"/><span>se 'san Róimh, agus in gach tír Chatoilicigh in</span>
<lb n="20"/><span>ar' shiubhail se.  Ins an bh-Frainc, 'san Iot-</span>
<lb n="21"/><span>áile, 'san m-Belgia, chonnairc se an Creid- </span>
<lb n="22"/><span>eamh Catoiliceach 'ga múineadh go follusach</span>
<lb n="23"/><span>agus ós árd do'n aos óg, do na malraighibh</span>
<lb n="24"/><span>óga, fir agus mná.  Chonnairc se na tighthe</span>
<lb n="25"/><span>Eaglaise, na cealla árd-nósacha, flathamhla,</span>
<lb n="26"/><span>noch do chuireadar suas na sagairt agus na </span>
<lb n="27"/><span>h-easpoig as Éirinn.  Dúbhairt se leis féin </span>
<lb n="28"/><span>“Cad fá nach bh-fuilmíd-ne mar do bhidheadar-</span>
<lb n="29"/><span>san?  Cad é an fáth nach bh-fuil an cuma </span>
<lb n="30"/><span>ceudna againn-ne le obair a dhéanadh a's do </span>
<lb n="31"/><span>bhí aca-san.  Cad chuige nach bh-fuilmíd ag </span>
<lb n="32"/><span>múineadh agus ag craobhsgaoileadh agus ag </span>
<lb n="33"/><span>leathnughadh an fhíor-chreidimh cheudna a's do</span>
<lb n="34"/><span>bhí aig na fearaibh naomhtha so.”</span>
<lb n="35"/><span>  </span>
<lb n="36"/><span>'Na cheann sin, do bhí se in a chroidhe ó thús</span>
<lb n="37"/><span>a óige órdughadh Dé i d-taoibh an fhíor-chrei-</span>
<lb n="38"/><span>dimh a chóimhlíonadh — gan roinn air bith dé a</span>
<lb n="39"/><span>chur faoi sgáth, no a cheilt, no a choigilt; ní</span>
<lb n="40"/><span>cóir an fíor-uisge a shalughadh i slighe air bith:</span>
<lb n="41"/><span>mar an g-ceudna ní cóir an fíor-chreideamh</span>
<lb n="42"/><span>a chur faoi smúid no sgáth.  Do thosuigh</span>
<lb n="43"/><span>Seághan MacHéil go luath ag árdughadh a</span>
<lb n="44"/><span>ghotha agus a láimhe in aghaidh na Scoil Tíor-</span>
<lb n="45"/><span>thamhail (no náisiunda).  Chonnairc se ná'r</span>
<lb n="46"/><span>chóimhlíonadar na ceannairt na geallamhna</span>
<lb n="47"/><span>do righne Stanleí a thabhairt, nuair a dúbh-</span>
<lb n="48"/><span>airt se — 1.  Nach m-beidheadh scríobhanna air</span>
<lb n="49"/><span>a m-beidheadh míoshásamh aig Catoilicighibh</span>
<lb n="50"/><span>sgaptha air aon chor i measg malrach na</span>
<lb n="51"/><span>scoile.  2. Go m-beidheadh na sagairt Cat-</span>
<lb n="52"/><span>oiliceacha air comhthrom le pearsa-eaglaise</span>
<lb n="53"/><span>air bith eile.  3. Go m-beidheadh cúmhacht aca</span>
<lb n="54"/><span>na leanbha óga a theagasg gach lá agus gach</span>
<lb n="55"/><span>am in ar' chóir é.  4. Agus go m-beidheadh</span>
<lb n="56"/><span>uachtaránas na g-Catoiliceach comhthrom,</span>
<lb n="57"/><span>leath air leith, le lucht-faire na neamh-Chat-</span>
<lb n="58"/><span>oiliceach.</span></p>
<lb n="59"/>
<lb n="60"/><p><span>Chonnairc an t-easpog ná'r amhlaidh do</span>
<lb n="61"/><span>thárluigh oibriughadh na scoil so, agus mar</span>
<lb n="62"/><span>sin dé, d'árduigh se a ghuth, do thóg se a</span>
<lb n="63"/><span>pheann, mar righne se roimhe sin, agus d'in-</span>
<lb n="64"/><span>nis se do'n domhan mór an meud a bhí aige</span>
<lb n="65"/><span>le rádh.  Ní raibh mórán maitheasa dhó scrí-</span>
<lb n="66"/><span>bhinn a chur aig muintir na Sacsan, no a</span>
<lb n="67"/><span>ghearán a dhéanadh leo: do shaoil an mhuintir</span></p>
</div>
<pb n="306"/>
<div><lb n="68"/><p><span>sin gur ab iad féin a bhí ceart, agus nach </span>
<lb n="69"/><span>raibh gréim céille air bith aig aon duine no</span>
<lb n="70"/><span>aon mhuintir noch do lámh dul in aghaidh a bhara-</span>
<lb n="71"/><span>mhail no a n-órdugadh: budh í a m-baramhail</span>
<lb n="72"/><span>gur fíor-amadáin sinne, Éireannaighe de gach</span>
<lb n="73"/><span>cineul, agus go raibh ciall an domhain aca</span>
<lb n="74"/><span>féin.  Bhí fios i bh-fad roimhe sin aig an eas-</span>
<lb n="75"/><span>pog air an meud so; agus mar sin dé, níor</span>
<lb n="76"/><span>scríobh se chuig aon duine aca, agus níor</span>
<lb n="77"/><span>chuir se impidhe orra an cam a dhéanadh cómh-</span>
<lb n="78"/><span>throm, no an ceart a dhéanadh mar budh chóir</span>
<lb n="79"/><span>ó thús.  Righne se a ghearán leis an domhan</span>
<lb n="80"/><span>mór. </span></p>
<lb n="81"/>
<lb n="82"/><p><span>Le trí céad bliadhain ní fuair clann na</span>
<lb n="83"/><span>h-Éireann ó riaghluightheoiribh na tíre slighe</span>
<lb n="84"/><span>éigin le oideas no eolas d'fhághail: ní h-é</span>
<lb n="85"/><span>amháin sin, acht righneadar ár n-uachtaráin a</span>
<lb n="86"/><span>n-díthchioll an meud soluis a bhí againn a</span>
<lb n="87"/><span>bhuaint uainn, agus solus ár súl a mhúchadh,</span>
<lb n="88"/><span>se sin, solus air Dhia agus air ár g-</span>
<lb n="89"/><span>creideamh, air ár n-anamaibh agus air an</span>
<lb n="90"/><span>nGlóir shíoruidhe a dhíbirt as ár g-croidhthibh.</span>
<lb n="91"/><span>Air feadh leith-chéid bliadhain agus ós a chionn,</span>
<lb n="92"/><span>bhidheadar ag déanadh geallamhain go m-</span>
<lb n="93"/><span>béarfaidís slighe dhúinn eolas d'fhághail.</span>
<lb n="94"/><span>Thugadar dhá míle deug púnt airgid le</span>
<lb n="95"/><span>scoile a chur air bun, acht ní ráinic pighin do</span>
<lb n="96"/><span>na Catoilicighibh, se sin, do chlainn na tíre</span>
<lb n="97"/><span>air fad de bhrigh nach n-aontóchaidís creideamh</span>
<lb n="98"/><span>a sinsear a thréigean: sin chugaibh an cleas</span>
<lb n="99"/><span>a bhí aig an dream do thairg an t-airgead so</span>
<lb n="100"/><span>do mhuintir na h-Éireann.</span>
<lb n="101"/><span>  </span>
<lb n="102"/><span>Anois fá dheire, bhí scoile 'ga g-cur suas,</span>
<lb n="103"/><span>acht do bheidheadh se náireach iad do ghlacadh,</span>
<lb n="104"/><span>mar do bhí siad stiuruighthe aig an am sin:</span>
<lb n="105"/><span>bocht an nidh é — tar éis trí céad bliadhain</span>
<lb n="106"/><span>troid go cródha, luidhe síos fá dheoigh, agus</span>
<lb n="107"/><span>admháil go rabhamar buailte, agus nach raibh</span>
<lb n="108"/><span>solus againn, no teas no teagar acht fuacht</span>
<lb n="109"/><span>agus laige: budh thráill suaracha sinn leithid</span>
<lb n="110"/><span>de sin a dhéanadh.  Is uime sin d'árduigh</span>
<lb n="111"/><span>Seághan MacHéil a ghuth, agus d'ionnsuigh se</span>
<lb n="112"/><span>a namhaid go meisneamhail: fuair se buaidh fá</span>
<lb n="113"/><span>dheire, do'n Eaglais a stiuir se, agus do</span>
<lb n="114"/><span>chlainn a chreidimh.  In 1869 d'admhuigh' eas-</span>
<lb n="115"/><span>poig na h-Éireann agus an Pápa fein, Pius</span>
<lb n="116"/><span>IX, go raibh Seághan MacHéil 'san g-ceart</span>
<lb n="117"/><span>ins an meud a dúbhairt se, agus a scríobh se</span>
<lb n="118"/><span>le fíor-oideas Catoiliceach d'fhághail do</span>
<lb n="119"/><span>chlainn na bh-fíreun in a d-tír-dúthchais féin.</span>
<lb n="120"/><span>I d-tús do bhí se leis féin 'san troid, fá</span>
<lb n="121"/><span>dheire, bhí na sagairt agus na h-easpoig</span>
<lb n="122"/><span>agus deagh-dhaoine na tíre go léir in éin-</span>
<lb n="123"/><span>fheacht leis ag iarraidh fíor-eolais do'n pho-</span>
<lb n="124"/><span>bul.</span>
<lb n="125"/><span>  </span>
<lb n="126"/><span>Air feadh an ama so, bhí cúram fairche</span>
<lb n="127"/><span>Chillealaidh air a ghuailnibh.  Do na daoinibh,</span>
<lb n="128"/><span>idir aosda a's óg, a bhí faoi n-a stiuir agus</span>
<lb n="129"/><span>a riaghlughadh, thug se fios a g-creidimh agus</span>
<lb n="130"/><span>thug se an Cóimhneartughadh, no “dul faoi</span>
<lb n="131"/><span>láimh easpoig” do'n mhuintir a bhí ullmhuighthe,</span>
<lb n="132"/><span>agus do riaghail se a g-cléir agus a dhaoine.</span>
<lb n="133"/><span>Acht ní righne se dearmad air litre puiblidhe</span>
<lb n="134"/><span>do scríobhadh ó am go h-am, le cur in iul</span>
<lb n="135"/><span>do'n phobul agus do mhuintir na h-Éireann</span>
<lb n="136"/><span>go h-iomlán a n-dualgas d'á d-tír agus do</span>
<lb n="137"/><span>Dhia; agus air an trom-cheangal a bhí air</span>
<lb n="138"/><span>uachtaránaibh na daoine a riaghlughadh go</span>
<lb n="139"/><span>ceart agus a fheabhasughadh.  Is mar so do</span>
<lb n="140"/><span>chaith se an bhliadhain 1833.  In 1834, bhí se</span>
<lb n="141"/><span>le céim eile ag árdughadh.  Budh toil le</span>
<lb n="142"/><span>Dia é chur ós cionn na h-árd-fhairche. </span>
<lb n="143"/><span>  </span>
<lb n="144"/><span>An Naomhadh Caibidil deug.</span></p>
<lb n="145"/>
<lb n="146"/><p><span>“Agus fós, d'eirigh imreas eadarra, cia</span>
<lb n="147"/><span>aca air a m-beidheadh meas é bheith níos mó.</span>
<lb n="148"/><span>Acht dúbhairt seisean riu; tá tighearnas aig</span>
<lb n="149"/><span>rigthibh na g-Cineadhach orra, agus an dream</span>
<lb n="150"/><span>aig a bh-fuil cúmhacht orra; goirthear daoine</span>
<lb n="151"/><span>flathamhla dhíobh.  Acht ní mar sin daoibh- </span>
<lb n="152"/><span>se.”  Naomh Lucas, xxii. 24-26. </span>
<lb n="153"/><span>  </span>
<lb n="154"/><span>Cho luath geur a's do bhí Seághan MacHéil</span>
<lb n="155"/><span>'na áirdeaspog, righne se a dhualgas a chóimh-</span>
<lb n="156"/><span>líonadh i d-taoibh a fhairche: 'ga riaghlughadh</span>
<lb n="157"/><span>agus 'ga díriughadh mar budh chóir.  Níor</span>
<lb n="158"/><span>leigeadh dhó dearmad a dhéanadh air Chilla-</span>
<lb n="159"/><span>laidh, a d'fhág se, óir, mí 'n-éis an ama so,</span>
<lb n="160"/><span>cuireadh cruinniughadh air shagartaibh paráis-</span>
<lb n="161"/><span>de Eaglaise Naoimh Mhuireadaigh, le togha</span>
<lb n="162"/><span>a dhéanadh mar budh ghnáth, air phearsain-</span>
<lb n="163"/><span>eaglaise do b'fhiu, do réir eolais na cléire,</span></p>
</div>
<pb n="307"/>
<div><lb n="164"/><p><span>bheith 'na easpog ós a g-cionn in ionad an</span>
<lb n="165"/><span>easpoig a chuaidh uatha.  An lá úd air a</span>
<lb n="166"/><span>righneadh an togha, bhí an t-áirdeaspog, Seá-</span>
<lb n="167"/><span>ghan MacHéil, 'na shuidhe ins an g-cathaoir</span>
<lb n="168"/><span>airimh ag glacadh páipeur na roghan: do</span>
<lb n="169"/><span>thárla ó'n sgrúdadh go 'bh-fuair an Bráthair</span>
<lb n="170"/><span>Proinsias Ioseph UaFionnain níos mó guth</span>
<lb n="171"/><span>roghan ioná sagart air bith eile.</span>
<lb n="172"/><span>  </span>
<lb n="173"/><span>Do rugadh an t-adhbhar-easpoig UaFionn-</span>
<lb n="174"/><span>ain in gar do Beulátha-an-fheádha i m-bliadh-</span>
<lb n="175"/><span>ain 1770: mar sin dé, bhí se i láthair trí</span>
<lb n="176"/><span>fichid agus ceithre bliadhanta d'aois.  Nuair</span>
<lb n="177"/><span>do bhí se seacht m-bliadhanta deug, do chuaidh</span>
<lb n="178"/><span>se do'n Róimh, agus do glacadh asteach in órd</span>
<lb n="179"/><span>Naoimh Dhoiminic é — Órd na Seanmóradh.</span>
<lb n="180"/><span>Air feadh se bliadhain, righne se fóghluim in</span>
<lb n="181"/><span>a measg no go righneadh sagart dé.  Annsin</span>
<lb n="182"/><span>tháinic se air ais go h-Éirinn, agus bhí se </span>
<lb n="183"/><span>bliadhanta i b-Portlairge ag déanadh dual- </span>
<lb n="184"/><span>gais sagairt, ag foillsiughadh soisgéil </span>
<lb n="185"/><span>Críost, agus ag tabhairt soláis do'n mhuin- </span>
<lb n="186"/><span>tir bhoicht dolásaigh, ainbhfiosaigh.  Fuair se </span>
<lb n="187"/><span>órdughadh, tar éis seala, imtheacht leis go h- </span>
<lb n="188"/><span>Iarn-deas na h-Eorpa, go Port-nangall, </span>
<lb n="189"/><span>go cathair Liosbon, áit in a righneadh uachta- </span>
<lb n="190"/><span>rán dé ós cionn tighe d'á órd d'á ngoirthear </span>
<lb n="191"/><span>“Corpo Santo.”  As so tháinic se fá dheire </span>
<lb n="192"/><span>do'n Róimh, áit a d-tárla se féin agus </span>
<lb n="193"/><span>Seághan MacHéil le chéile i m-bliadhain </span>
<lb n="194"/><span>1833.  Do thaithin se cho mór do'n easpog an </span>
<lb n="195"/><span>t-am sin gur chuimhnigh se air, nuair do bhí</span>
<lb n="196"/><span>Cómharba le bheith in a áit féin, air chathaoir </span>
<lb n="197"/><span>Naoimh Mhuireadaigh. </span>
<lb n="198"/><span>  </span>
<lb n="199"/><span>Nuair do chualaidh an Róimh faoi an togha </span>
<lb n="200"/><span>so, gur mian le sagartaibh Chillealaidh go </span>
<lb n="201"/><span>m-beidheadh an Bráthair Proinsias UaFionn- </span>
<lb n="202"/><span>ain 'na easpog ós a g-cionn, d'aontuigh an </span>
<lb n="203"/><span>“Propaganda” leis, agus do neartuigheadar </span>
<lb n="204"/><span>an rogha noch rigneadh an chléir.  Do dhear- </span>
<lb n="205"/><span>bhuigh an Pápa an meud do righneadh, agus </span>
<lb n="206"/><span>do reachtuigh se 'na easpog Proinsias Ua </span>
<lb n="207"/><span>Fionnain, d'órd Naoimh Dhoiminic, a bhí ins </span>
<lb n="208"/><span>an am ceudna sin 'san Róimh.  Righneadh </span>
<lb n="209"/><span>annsin easpog dé, air an g-cúigeadh lá</span>
<lb n="210"/><span>deug Márta 1835, agus budh cheart dó </span>
<lb n="211"/><span>filleadh go fearamhail a bhaile d'á thír féin </span>
<lb n="212"/><span>agus d'a eaglais féin.  Acht ní righne se</span>
<lb n="213"/><span>amhlaidh: d'fhan se i g-cathair na Róimhe ó'n</span>
<lb n="214"/><span>am sin go d-tí mí mheádhon an fhóghmhair i m-</span>
<lb n="215"/><span>bliadhain 1835.  Do tháinic se fá dheoigh</span>
<lb n="216"/><span>agus fá dheire go h-Éirinn, agus d'fhill se</span>
<lb n="217"/><span>go cathair a fhairche séin.  Budh mhór an lán</span>
<lb n="218"/><span>oibre a bhí roimhe le deanadh; — an chléir a</span>
<lb n="219"/><span>mhaolughadh agus a shocrughadh go soineanda,</span>
<lb n="220"/><span>sámh; na daoine a stiuradh i slighe na subh-</span>
<lb n="221"/><span>ailceadh agus na solás spioradálta; síoth-</span>
<lb n="222"/><span>cháin a scapadh i measg na cléire agus an</span>
<lb n="223"/><span>phobuil, agus iad go h-iomlán a neartughadh</span>
<lb n="224"/><span>agus a dhaingniughadh in aghaidh cleas agus</span>
<lb n="225"/><span>cluainireachta droch-dhaoineadh agus namhad</span>
<lb n="226"/><span>Dé.  Is leath na h-oibre tosach maith, acht</span>
<lb n="227"/><span>faraoir, níor thosuigh se go ceart.</span>
<lb n="228"/><span>  </span>
<lb n="229"/><span>Do bhí sagart i g-Cillalaidh an t-am sin,</span>
<lb n="230"/><span>d'ár bh'ainm Seághan Pádraic UaLiatháin,</span>
<lb n="231"/><span>sagart paráisde Bhéil-Átha-chruaidh i m-Beann-</span>
<lb n="232"/><span>char-Iarrois.  I measg na n-daoineadh bhí</span>
<lb n="233"/><span>cáil air go raibh se meanmnach, measamhail,</span>
<lb n="234"/><span>feidhmeamhail, fearamhail, — sagart aig a</span>
<lb n="235"/><span>raibh eolas a ghnóthaidh go maith; acht go raibh</span>
<lb n="236"/><span>se dána, danartha, doshásda.  In aimsir a</span>
<lb n="237"/><span>óige, bhí se i m-baile an Chláir (Chlainne-</span>
<lb n="238"/><span>Mhuiris) i g-condae Mhaigheó, ag díriughadh</span>
<lb n="239"/><span>clainne óige na h-áite i slighthibh an oidis</span>
<lb n="240"/><span>agus an eolais.  Mar gheall air so, agus</span>
<lb n="241"/><span>mar gheall go raibh fios maith aige air mhuin-</span>
<lb n="242"/><span>tir gaoil an fhir óig, agus air a athair agus</span>
<lb n="243"/><span>a mháthair, do thóig an t-Easpog Ualdronach</span>
<lb n="244"/><span>é mar mhac-léighin dó féin, agus do chuir se</span>
<lb n="245"/><span>é go Coláiste MhaigheNuadhat.  Do bhí se</span>
<lb n="246"/><span>ag fóghluim ins an d-tigh-eolais sin air feadh</span>
<lb n="247"/><span>sé m-bliadhain.  Fá dheire, d'fhág se an</span>
<lb n="248"/><span>coláiste tíorthamhail so, agus do thosuigh se</span>
<lb n="249"/><span>ag tabhairt teagaisg uaidh mar oide-scoile i</span>
<lb n="250"/><span>m-baile d'á ngoirthear “Enfield.”  Do bhí</span>
<lb n="251"/><span>se annsin ós cionn bliadhna, no gur chuir</span>
<lb n="252"/><span>Easpog Chillealaidh fios air, agus go righne</span>
<lb n="253"/><span>se sagart dé.  Do chuir se in a chathair féin</span>
<lb n="254"/><span>é ós cionn mac-léighin óg chum iad a thabhairt</span>
<lb n="255"/><span>suas in oideas saoghalta agus in oideas</span>
<lb n="256"/><span>riaghalta.  Is mar so do bhí an t-Athair</span>
<lb n="257"/><span>Seághan Pádraic UaLiatháin an t-am</span>
<lb n="258"/><span>do tháinich Seághan MacHéil as MághNua-</span></p>
</div>
<pb n="308"/>
<div><lb n="259"/><p><span>dhat, agus do shocruigh i m-Beulátha-an-Fheádha,</span>
<lb n="260"/><span>1825.  Tar éis seala, fuair an sagart so</span>
<lb n="261"/><span>paráisde Beul-átha-chruaidh, i bh-fad siar in</span>
<lb n="262"/><span>iargcúl Iarrois.  Ní raibh se i bh-fad ann-</span>
<lb n="263"/><span>sin nuair do thosuigh se riaghlughadh mar budh</span>
<lb n="264"/><span>chleachtach leis, air módh go d-táinic, bliadhain</span>
<lb n="265"/><span>'na dhiaigh sin, fir foirfe an pharáisde ó Iar-</span>
<lb n="266"/><span>ros go Beulátha-an-fheádha le casaoid a</span>
<lb n="267"/><span>dhéanadh leis an easpog Ualdronach faoi.</span>
<lb n="268"/><span>Chualaidh an t-easpog a ngearán, agus do</span>
<lb n="269"/><span>chuir i m-baile iad, agus do scríobh se litir</span>
<lb n="270"/><span>chuig an athair Seághan ag rádh leis go socair</span>
<lb n="271"/><span>gan a bheith cho dian a's do bhí se, as sin</span>
<lb n="272"/><span>amach, leis na daoinibh bochta, buaidheartha.</span>
<lb n="273"/><span>'Se an freagradh do chuir an sagart so d'á</span>
<lb n="274"/><span>righne an t-easpog an oiread a's righne se,</span>
<lb n="275"/><span>go raibh paráisde aige féin, agus fairche aig</span>
<lb n="276"/><span>an easpog; budh chóir dó-san aire a thabhairt</span>
<lb n="277"/><span>do'n fhairche, agus do bhéarfadh seisean aire</span>
<lb n="278"/><span>d'á pharáisde.  Tá an sgeul so agam ó</span>
<lb n="279"/><span>bheul an té a chonnairc an litir — sagart</span>
<lb n="280"/><span>measamhail, fóghlumtha, fiuntach.  Ní'l se as</span>
<lb n="281"/><span>áit an sgeul so d'innseacht, ionnos go m-</span>
<lb n="282"/><span>beidheadh fios air an té a léigheas air mhéin</span>
<lb n="283"/><span>agus air mhíonach an duine a tharraing an</span>
<lb n="284"/><span>oiread sin de chlampar air an easpog nuadh.</span>
<lb n="285"/><span>Is mór an t-ádhbhar teagaisg sgeulta mar</span>
<lb n="286"/><span>iad so; bheireann siad eolas dúinn air an</span>
<lb n="287"/><span>dream daoineadh a bhí ann roimhe so, agus</span>
<lb n="288"/><span>cad é an chaoi d'eirigh leo fá dheire; ar chuir</span>
<lb n="289"/><span>Dia bláth no biseach air a m-bealaighibh, no</span>
<lb n="290"/><span>ar thuit siad air lár gan focal fútha.</span>
<lb n="291"/><span>  </span>
<lb n="292"/><span>Is é so an sagart noch do thóg an t-easpog</span>
<lb n="293"/><span>nuadh le bheith in ionad easpoig leis féin, 'na</span>
<lb n="294"/><span>árd-fhear-ionaid, agus 'na dhéadhan air chléir</span>
<lb n="295"/><span>na fairche go h-uile.  Righne se a thoghadh gan</span>
<lb n="296"/><span>breathnughadh roimhe, gan fios air bith air a</span>
<lb n="297"/><span>thréithibh intinne, no faoi chailidheachtaibh a</span>
<lb n="298"/><span>mhéine, acht amháin an sgeul fánach do réir</span>
<lb n="299"/><span>miain do chualaidh se ó n-a dheirbhshiur féin.</span>
<lb n="300"/><span>Níor iomchair se é féin ins an togha so do</span>
<lb n="301"/><span>réir cómhairle an Phápa, a dúbhairt leis go</span>
<lb n="302"/><span>céillidhe, “am a ghlacadh,” agus fanacht no go</span>
<lb n="303"/><span>rachadh se i m-baile.  Tar éis sin, dúbhairt </span>
<lb n="304"/><span>an Pápa leis, a dhéanadh do réir a thola.</span>
<lb n="305"/><span>  </span>
<lb n="306"/><span>Nuair do thárla dhó bheith i m-Beulátha-an-</span>
<lb n="307"/><span>fheádha, thangadar na sagairt agus d'úmhluigh-</span>
<lb n="308"/><span>eadar dhó, agus chuireadar fáilte roimhe.</span>
<lb n="309"/><span>Tar éis seachtmhaine, do chruinnigheadar a g-</span>
<lb n="310"/><span>ceann a chéile i Móirchill an bhaile, agus</span>
<lb n="311"/><span>righneadar casaoid faoi an Athair Seághan</span>
<lb n="312"/><span>Pádraic UaLiatháin a bheith ós a g-cionn.</span>
<lb n="313"/><span>Dúbhradar go raibh se 'na fhear borb, cealgach,</span>
<lb n="314"/><span>feargach, gur le cluainireacht agus le cleas-</span>
<lb n="315"/><span>aidheacht fuair se árdughadh ó'n ionad in a</span>
<lb n="316"/><span>raibh se do'n réim a bhí in a sheilbh.  D'éist</span>
<lb n="317"/><span>an t-Easpog UaFionnain leis an ngearán</span>
<lb n="318"/><span>so, acht níor thug se sásadh air bith do'n</span>
<lb n="319"/><span>chléir.</span>
<lb n="320"/><span>  </span>
<lb n="321"/><span>Annsin do scríobhadar do'n Róimh, agus</span>
<lb n="322"/><span>chuireadar a g-casaoid ós cómhair uachtarán</span>
<lb n="323"/><span>na h-Eaglaise, agus dúbhradar nár chóir</span>
<lb n="324"/><span>fear de'n t-samhail sin, aig a raibh cailidhe-</span>
<lb n="325"/><span>achta mar bhí aige, a bheith ós cionn sagart a</span>
<lb n="326"/><span>bhí ceart, fóghlumtha, cóir, fiuntach.  Thug an</span>
<lb n="327"/><span>Róimh órdughadh d'Áirdeaspog Árdamácha,</span>
<lb n="328"/><span>agus do Sheághan MacHéil, Áirdeaspog</span>
<lb n="329"/><span>Thuama, mar aon le h-easpog Dhúna-dhá-</span>
<lb n="330"/><span>leath-ghlas agus Chondoire, — trí ceannairt-</span>
<lb n="331"/><span>eaglaise — teacht agus réidhteach a dhéanadh</span>
<lb n="332"/><span>eadarra.  Do thangadar, agus righneadar a</span>
<lb n="333"/><span>n-díthchioll, acht ní raibh maith ann.  Chuadar</span>
<lb n="334"/><span>na h-easpoig tríd na paráisdibh; do ghlaca-</span>
<lb n="335"/><span>dar fiadhnuisí air gach taoibh; righneadar</span>
<lb n="336"/><span>cómhthrom in gach áit ar' chualadar nach raibh</span>
<lb n="337"/><span>cómhthrom déanta, agus do shéideadar guth na</span>
<lb n="338"/><span>síothchána ós cionn na fairche air fad.  Fá</span>
<lb n="339"/><span>dheire in gar do'n Inid i m-bliadhain 1838,</span>
<lb n="340"/><span>do chuireadar a g-cúntas faoi an meud do</span>
<lb n="341"/><span>chualadar agus do righneadar do'n Róimh.</span>
<lb n="342"/><span>Mar gheall air sin, cuireadh fios air an</span>
<lb n="343"/><span>Easpog UaFionnain teacht go cathaoir na n-</span>
<lb n="344"/><span>Apstol; agus tugadh annsin cómhairle dhó,</span>
<lb n="345"/><span>eirghe as an g-clampar mór in a raibh se,</span>
<lb n="346"/><span>agus mar sin dé, a fhairche no a riaghlughadh</span>
<lb n="347"/><span>thabhairt suas do lámhaibh an Phápa.  D'aon-</span>
<lb n="348"/><span>tuigh se do'n deagh-chómhairle so, agus d'ór-</span>
<lb n="349"/><span>dughadh na g-Cairdional.  Thug se suas riagh-</span>
<lb n="350"/><span>lughadh a fhairche, agus tháinic ciuineas mór</span>
<lb n="351"/><span>agus ceannsacht air chrích Chillealaidh go h-</span>
<lb n="352"/><span>iomlán.</span>
<lb n="353"/><span>  </span>
<lb n="354"/><span>Budh mhór an mí-ádh do an Catoilicighibh</span></p>
</div>
<pb n="309"/>
<div><lb n="355"/><p><span>cneasda, macánta, bheith ag amharc air an</span>
<lb n="356"/><span>meud so clampair, agus ag éisteacht leis</span>
<lb n="357"/><span>cho fada a's bhí se air bun.  Budh mhór an t-</span>
<lb n="358"/><span>adhbhar-oilbhéime é, acht ní raibh arach air :</span>
<lb n="359"/><span>caithfidh an oilbhéim a theacht, deir ár d-Ti-</span>
<lb n="360"/><span>ghearna.  Do bhí eud agus eachran, am n-ann,</span>
<lb n="361"/><span>i measg leantóir Chríost féin, roimh an</span>
<lb n="362"/><span>Spiorad Naomh teacht anuas orra go follus-</span>
<lb n="363"/><span>ach.  Tá se deacair go leor beusa agus</span>
<lb n="364"/><span>bealaighe an t-saoghail a chathadh amach air</span>
<lb n="365"/><span>fad ó chroidhthibh na cléire, mar deirtear ins</span>
<lb n="366"/><span>an seanrádh “is daoine na bráithre féin.”</span>
<lb n="367"/><span>Do thug an Tighearna órdughadh dhúinn go h-</span>
<lb n="368"/><span>uile, bheith, mar do bhí se féin, “ceannsa agus</span>
<lb n="369"/><span>úmhal i g-croidhe:” acht ní gach duine a dhéan-</span>
<lb n="370"/><span>as an léighean so d'fhóghluim, agus a leanas</span>
<lb n="371"/><span>go díreach i g-coischéimeannaibh an t-Slán-</span>
<lb n="372"/><span>uightheora.  Deir se le lucht a leanamhna:</span>
<lb n="373"/><span>“an té is áirde in bhur measg, bidheadh se</span>
<lb n="374"/><span>mar an neach is ísle; agus an té a tá mar</span>
<lb n="375"/><span>uachtarán, mar an neach a fhríothólas dó …</span>
<lb n="376"/><span>anois atáimse in bhur measg mar neach ag</span>
<lb n="377"/><span>riarughadh dhaoibh.”  Sin sámhlughadh a bheireas</span>
<lb n="378"/><span>ár d-Tighearna dhúinn go h-uile, — sompla</span>
<lb n="379"/><span>na h-ísleachta agus na h-úmhlachta.</span></p>
<lb n="380"/>
<lb n="381"/><p><span>An Ficheadh Caibidil.</span></p>
<lb n="382"/>
<lb n="383"/><p><span>“As na doimhneachaibh d'éigh me ort-sa, a</span>
<lb n="384"/><span>Thighearna.”  Salm 129.</span></p>
<lb n="385"/>
<lb n="386"/><p><span>'Se an t-easpog a bhí i g-Cillalaidh 'n-éis</span>
<lb n="387"/><span>an Easpoig UíFhionnain, Tomás UaFiana;</span>
<lb n="388"/><span>agus le n-a linn tháinic sógh agus síothcháin</span>
<lb n="389"/><span>air an g-cléir agus air chlainn an chreidimh</span>
<lb n="390"/><span>go h-iomlán.  Budh mhac é d'athair fiuntach,</span>
<lb n="391"/><span>agus de mháthair mheasamhail ionmholta, a bhí</span>
<lb n="392"/><span>'na g-cómhnuighe i b-paráisde CrosBaoithin</span>
<lb n="393"/><span>in gar do bhaile an Chláir i g-Condae</span>
<lb n="394"/><span>Mhaigheó.  Rugadh é ins an m-bliadhain 1790,</span>
<lb n="395"/><span>gar do'n am in a rugadh Seághan MacHéil;</span>
<lb n="396"/><span>agus fuair se oileamhain agus cuid d'á</span>
<lb n="397"/><span>oideas i b-paráisde a athar agus a mháthar.</span>
<lb n="398"/><span>D'fhóghluim se Laidin 'san g-Clár agus i m-</span>
<lb n="399"/><span>Bealach-an-doirín.  Nuair do tháinic a uain</span>
<lb n="400"/><span>do cuireadh é go Coláiste Mhaighe-Nuadhat,</span>
<lb n="401"/><span>in a righne se cáil dó féin go raibh intleacht</span>
<lb n="402"/><span>mhaith aige.  I m-bliadhain 1818, do ghlaoidh</span>
<lb n="403"/><span>an t-Áirdeaspog UaCeallaigh a bhaile é,</span>
<lb n="404"/><span>thug órd sagairt dó, agus chuir mar oide é i</span>
<lb n="405"/><span>g-coláiste Naoimh Iarfhlatha: air feadh seacht</span>
<lb n="406"/><span>m-bliadhain, bhí se ann mar oide, agus mar</span>
<lb n="407"/><span>uachtaran air feadh sé m-bliadhain eile — go</span>
<lb n="408"/><span>1831.  Righneadh sagart paráisde Chille-</span>
<lb n="409"/><span>tullaigh dhé an bhliadhain sin, agus bhí se ós</span>
<lb n="410"/><span>a chionn no gur toghadh é le bheith 'na easpog</span>
<lb n="411"/><span>i m-bliadhain 1839.</span>
<lb n="412"/><span>  </span>
<lb n="413"/><span>Is fiu innseacht an chaoi in ar toghadh an</span>
<lb n="414"/><span>t-Athair Tomás UaFiana le bheith 'na eas-</span>
<lb n="415"/><span>pog.  Tá fios aig gach duine nuair do chuaidh</span>
<lb n="416"/><span>ár Slánuightheoir suas an cheud Diardaoin</span>
<lb n="417"/><span>deasgabhála go flaitheamhnas i radharc a aon</span>
<lb n="418"/><span>apstol deug agus a leantóir eile ó mhul-</span>
<lb n="419"/><span>lach Sléibhe na n-Oluidheadh, gur fhilleadar</span>
<lb n="420"/><span>na h-apstoil go baile Iarusalem, agus gur</span>
<lb n="421"/><span>chuadar asteach i seomra a bhí in áirde.</span>
<lb n="422"/><span>Budh mhian le Peadar, ionnos go m-beidheadh</span>
<lb n="423"/><span>uimhir na n-apstol dá fhear dheug, apstol,</span>
<lb n="424"/><span>amháin eile a thoghadh a bheith in áit Iudais noch</span>
<lb n="425"/><span>do bhreath a Thighearna, agus in a dhiaigh sin,</span>
<lb n="426"/><span>do chroch é féin.  Air an adhbhar sin, d'eirigh</span>
<lb n="427"/><span>Naomh Peadar i lár na muintire a bhí cruin-</span>
<lb n="428"/><span>nighthe annsin air an ngnó so, agus dúbhairt</span>
<lb n="429"/><span>se: “mar sin dé, tá se riachtanach aon fhear</span>
<lb n="430"/><span>amháin a thoghadh de na fearaibh so a bhí mar aon</span>
<lb n="431"/><span>linn air feadh iomláin na h-aimsire in ar</span>
<lb n="432"/><span>chuaidh an Tighearna Íosa asteach agus amach</span>
<lb n="433"/><span>eadrainn, le bheith 'na fhiadhnuise air a eiseirghe</span>
<lb n="434"/><span>in éinfheacht linn.”  Annsin do chuireadar</span>
<lb n="435"/><span>beirt — Íoseph agus Mattias — agus chuirea-</span>
<lb n="436"/><span>dar suas impidhe chum an Tighearna, taisbeá-</span>
<lb n="437"/><span>nadh cia aca do thogh Se.  Do theilgeadar</span>
<lb n="438"/><span>crannchar agus do thuit se air Mhattias, agus</span>
<lb n="439"/><span>do toghadh é le bheith 'na apstol.  Mar an g-</span>
<lb n="440"/><span>ceudna, do thoghadar na h-easpoig Tomás</span>
<lb n="441"/><span>UaFiana.  Do bhí triur sagart ann, agus ní</span>
<lb n="442"/><span>raibh fios air cheannartaibh na cléire cia aca</span>
<lb n="443"/><span>badh chóir a thoghadh.  Annsin chuireadar im-</span>
<lb n="444"/><span>pidhe air Spiorad na Fírinne, an fear ceart</span>
<lb n="445"/><span>a thaisbeánadh.  Tar éis sin, chuireadar anm-</span>
<lb n="446"/><span>anna an triuir i ngleus crannchair, agus 'se</span></p>
</div>
<pb n="310"/>
<div><lb n="447"/><p><span>an cheud ainm a tháinic amach ainm an Athar</span>
<lb n="448"/><span>Thomáis UíFiana.  Do ghlacadar gur ab í</span>
<lb n="449"/><span>toil Dé an fear sin a thoghadh: do chuireadar</span>
<lb n="450"/><span>a ainm i lámhaibh Áirdeaspoig Áthacliath do'n</span>
<lb n="451"/><span>Róimh, d'aontuigh an Coláiste “de Propa-</span>
<lb n="452"/><span>ganda Fíde” do'n rogha, agus do dhearbhuigh</span>
<lb n="453"/><span>agus reachtuigh an Pápa é, agus righneadh</span>
<lb n="454"/><span>easpog dé'n fhear toghtha, i mí dhéigheanaigh an</span>
<lb n="455"/><span>t-Samhraidh 1839.  Do bhí se 'na easpog</span>
<lb n="456"/><span>congnamhthaigh ós cionn Chillealaidh go 1847,</span>
<lb n="457"/><span>agus 'na easpog go lá a bháis, an naomhadh</span>
<lb n="458"/><span>lá dé mhí mheádhoin an t-Samhraidh 1873.</span>
<lb n="459"/><span>  </span>
<lb n="460"/><span>I mí na Samhna 1837, fuair Pádraic, athair</span>
<lb n="461"/><span>Sheághain MhicHéil bás, lán de laethibh, d'á aois</span>
<lb n="462"/><span>ocht m-bliadhna agus ceithre fichid.  Do bhí clann</span>
<lb n="463"/><span>Héil, daoine na treibhe air fad, buan, fad-</span>
<lb n="464"/><span>shaoghalach; agus mar sin dé, do réir nádúra,</span>
<lb n="465"/><span>do mhair Pádraic agus Seághan go h-aois</span>
<lb n="466"/><span>mhóir fhada ós cionn na m-bliadhain a tugthar</span>
<lb n="467"/><span>do ghnáth do dhaoinibh na h-aimsire so.</span>
<lb n="468"/><span>  </span>
<lb n="469"/><span>B'fhéidir gur ceart a rádh anois go raibh</span>
<lb n="470"/><span>Seághan MacHéil seacht n-amanna air</span>
<lb n="471"/><span>bhruach an bháis.  Aon am nuair do bhí se 'na</span>
<lb n="472"/><span>oide i g-Coláiste MaigheNuadhat, chuaidh se,</span>
<lb n="473"/><span>lá áirighthe go DúnLaoghaire chum snaimh in</span>
<lb n="474"/><span>uisge na mara: fuair se pian in a ghoile</span>
<lb n="475"/><span>agus arranga in a thaoibh agus in a cheath-</span>
<lb n="476"/><span>ramhnaibh; tarraingeadh asteach é, leath-mharbh,</span>
<lb n="477"/><span>leath-dhubh.  Ins an am sin, ní raibh ins an</span>
<lb n="478"/><span>áit acht aon teach amháin, anois tá baile mór</span>
<lb n="479"/><span>ins an áit ceudna.  Do cuireadh fios air</span>
<lb n="480"/><span>shean-liaigh tuatha a bhí ins an áit; do bhuain</span>
<lb n="481"/><span>se cuid fola as, agus do chuir se in a</span>
<lb n="482"/><span>chodladh é, agus air n-a mhárach do bhí biseach</span>
<lb n="483"/><span>mór air.  An t-am eile do bhí se gar do</span>
<lb n="484"/><span>bheith báidhte, nuair bhí se ag snámh in áit air</span>
<lb n="485"/><span>a glaoidhthear Poll-na-Duibhe, i b-paráisde</span>
<lb n="486"/><span>Teampul-buidhe in gar go h-Iasgaidh.  Do</span>
<lb n="487"/><span>bhí fonn air, lá n-ann, é féin fholcadh ins an</span>
<lb n="488"/><span>t-sruth; leis sin, do léim se amach ins an</span>
<lb n="489"/><span>bh-fairge, tráth do bhí se ag tuilleadh.  Do</span>
<lb n="490"/><span>bhí an fhairge feargach, fraochmhar, ag dortadh</span>
<lb n="491"/><span>a tuilteadh go trom, agus do bhí an linn</span>
<lb n="492"/><span>doimhin, agus deacrach le snámh, óir do bhí si</span>
<lb n="493"/><span>líonta le feamain, agus de'n leathrach úd</span>
<lb n="494"/><span>air a bh-fuil ainm “fághmaire buidhe.”  'San</span>
<lb n="495"/><span>d-tráth so, i d-timchioll 1818, bhí se, ní h-é</span>
<lb n="496"/><span>amháin 'na oide i MághNuadhat, acht 'na</span>
<lb n="497"/><span>shagart paráisde air Theampul-buidhe.  Do</span>
<lb n="498"/><span>lean buachaill óg ó thigh a lóistín é, ag fair-</span>
<lb n="499"/><span>eadh air, agus do sheas seal amach ó'n tráigh.</span>
<lb n="500"/><span>Ag amharc amach tar éis tamaill, chonnairc</span>
<lb n="501"/><span>se an sagart mar bheidheadh fear 'ga bháthadh,</span>
<lb n="502"/><span>óir níor bh'fhéidir dhó snámh ó'n meud feamna</span>
<lb n="503"/><span>buidhe a bhí ann.  Do rith an buachaill síos</span>
<lb n="504"/><span>go deifreach i bh-fogus na trágha, agus do</span>
<lb n="505"/><span>sheachuid se amach léine a bhí annsin, ag</span>
<lb n="506"/><span>congbháil greama uirri ins an am ceudna.</span>
<lb n="507"/><span>Leis an ngleus so, tugadh an sagart asteach</span>
<lb n="508"/><span>leath-mharbh.  'Se an t-ainm agus an sloinne</span>
<lb n="509"/><span>a bhí air an bh-fear óg so a chongbhaigh slán</span>
<lb n="510"/><span>beatha cho lóghmhar sin, Mícheál Mac Diarmu-</span>
<lb n="511"/><span>da.  Is aisdeach an nidh a thárla do réir tola</span>
<lb n="512"/><span>Dé; d'eirigh an deagh-mhalrach so le bheith 'na</span>
<lb n="513"/><span>shagart, agus ní h-é amháin acht ós cionn an</span>
<lb n="514"/><span>pharáisde cheudna, noch do bhí an tráth sin</span>
<lb n="515"/><span>faoi sdiuir MhicHéil.  Do bhí Seághan Mac</span>
<lb n="516"/><span>Héil am eile in gar do bheith báidhte in Iar-</span>
<lb n="517"/><span>ros, amuigh faoi na tonntaibh ag snámh.  Trí</span>
<lb n="518"/><span>no ceithre amanna bhí se in gádh a bháthadh i</span>
<lb n="519"/><span>m-bádaibh, agus ó chómhrac idir lucht loinge.</span>
<lb n="520"/><span>  </span>
<lb n="521"/><span>Nuair do bhí se 'na easpog óg i m-Beul-</span>
<lb n="522"/><span>átha-an-fheádha, bhí se 'na mharcach an-bhreágh:</span>
<lb n="523"/><span>bhí fonn air marcuigheacht a dhéanadh ó am</span>
<lb n="524"/><span>go h-am.  Lá n-ann do bhí se féin agus an</span>
<lb n="525"/><span>t-Athair B. Coisdealbhach ag marcuigheacht,</span>
<lb n="526"/><span>do sheoladar asteach faoi na machairibh agus</span>
<lb n="527"/><span>na gortaibh, seal ag rith seal ag léimnigh le</span>
<lb n="528"/><span>n-a n-eachaibh.  Do chuir an sagart geall</span>
<lb n="529"/><span>nach m-béarfadh an t-easpog léim tar chlaidh</span>
<lb n="530"/><span>áirighthe: dúbhairt seisean go n-déanfadh.</span>
<lb n="531"/><span>Níor chuimnigh se air an sean-fhocal, “breath-</span>
<lb n="532"/><span>nuigh rómhat roimh léim a thabhairt;” acht do</span>
<lb n="533"/><span>dheifrigh se a each, agus thug se an léim —</span>
<lb n="534"/><span>agus nuair a bhí se go h-árd ins an aer,</span>
<lb n="535"/><span>chonnairc se clais doimhin gainimh faoi, leath-</span>
<lb n="536"/><span>líonta le clochaibh briste: ní raibh aige acht</span>
<lb n="537"/><span>leath na móimeinte le breathnughadh cad é</span>
<lb n="538"/><span>badh chóir a dhéanadh, agus leis sin, d'iompuigh</span>
<lb n="539"/><span>se, i lar an aeir, cloigeann an eich go bruach</span>
<lb n="540"/><span>na claise, agus do thuit an capall air a</span>
<lb n="541"/><span>thaoibh, agus an marcach i bh-fogus dó, idir</span></p>
</div>
<pb n="311"/>
<div><lb n="542"/><p><span>an gaineamh cruinn agus an t-each.</span></p>
<lb n="543"/>
<lb n="544"/><p><span>D'eirigh se go deifreach, agus do shaoil se</span>
<lb n="545"/><span>nach raibh dochar air bith déanta: do mhothuigh</span>
<lb n="546"/><span>se pianta mar is dual do dhuine brúighte</span>
<lb n="547"/><span>a mhothughadh, acht níor shaoil se go raibh olc air</span>
<lb n="548"/><span>bith déanta feárr a's bárr an brúghadh do</span>
<lb n="549"/><span>fuair se.  Is iomdha uair d'innis se an sgeul</span>
<lb n="550"/><span>so dham, agus dúbhairt se go minic liom, ag</span>
<lb n="551"/><span>trácht air an míothapadh so, go raibh iongnadh</span>
<lb n="552"/><span>mór air, ag eirghe dhó ó chodladh maidin air</span>
<lb n="553"/><span>n-a mhárach: feuch — bhí a chneis air aon taoibh</span>
<lb n="554"/><span>dhé liath-ghorm, dubh, dorcha, cho dubh a's dá m-</span>
<lb n="555"/><span>beidheadh se as tír na bh-fear dubh no gorm.</span>
<lb n="556"/><span>Dob' éigin dó dul air ais d'á leaba; chuir</span>
<lb n="557"/><span>se fios air liaigh eolasach, eagnach, acht as</span>
<lb n="558"/><span>a sheomra níor chuaidh se le linn ráithe móire.</span>
<lb n="559"/><span>  </span>
<lb n="560"/><span>Ní dúbhairt se, am air bhit, aon fhocal</span>
<lb n="561"/><span>amháin milleáin faoi an sagart a bhí in</span>
<lb n="562"/><span>éinfheacht leis.</span></p>
<lb n="563"/>
<lb n="564"/><p><span>(Le bheith air leanamhain.)</span></p>
<lb n="565"/>
<lb n="566"/><p/></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Beatha Sheághain Mhic hÉil, Áirdeaspoig Thuama. An t-Ochtadh Caibidil Déag.

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Beatha Sheághain Mhic hÉil, Áirdeaspoig Thuama. An t-Ochtadh Caibidil Déag.

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
