Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<TEI><teiHeader type="text">
	 
<fileDesc>
<titleStmt>
<title type="main">Stáid na Gaedhilge agus Teangthadh Eile ins na Stáidibh Aontuighthe (agus i gCanada).  I.</title><author><persName>Ó Néill Russell, T.  -  T.O.Rúiséal</persName></author><editor><name type="main">Coimín, Dáithí</name></editor><respStmt>
	<resp>Electronic edition compiled by</resp>
	<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
	</respStmt>
	</titleStmt>
<editionStmt>
	 <edition>
		 <note type="N">IG01-5</note>
		 <note type="L">21</note>
		 <note type="B">1882</note>
		 <note type="C"/>
		 <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
	 </edition>
</editionStmt>
<publicationStmt>
		<publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher>
		<pubPlace>24 Upper O'Connell Street, Dublin</pubPlace><date>November, 1882</date><idno>IG01-5</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
</publicationStmt>
<seriesStmt>
<title level="s">Irisleabhar na Gaedhilge</title><biblScope unit="vol">1</biblScope>
</seriesStmt>
<sourceDesc>
<biblStruct>
<analytic><author>Ó Néill Russell, T.  -  T.O.Rúiséal</author><title>Stáid na Gaedhilge agus Teangthadh Eile ins na Stáidibh Aontuighthe (agus i gCanada).  I.</title></analytic>
<monogr>
<title level="j">Stáid na Gaedhilge agus Teangthadh Eile ins na Stáidibh Aontuighthe (agus i gCanada).  I.</title><imprint><publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher><date>November, 1882</date></imprint>
</monogr> 
</biblStruct>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<profileDesc>
<langUsage><language ident="ga">Irish</language></langUsage>
</profileDesc>
</teiHeader>
<text><body><div><p><span>Stáid na Gaedhilge agus Teangtadh eile</span>
<lb n="1"/><span>ins na Stáidibh Aontuighthe.</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>Le T. O. Ruiséal.</span>
<lb n="4"/><span>          </span>
<lb n="5"/><span>Níl aon tír 'san domhan in a d-tugthar</span>
<lb n="6"/><span>níos lúgha dé chúram do theangthaibh, ioná</span>
<lb n="7"/><span>tugthar dóibh 's na Stáidibh Aontuighthe d'</span>
<lb n="8"/><span>America.  Ag so aon de na neithibh a tá go</span>
<lb n="9"/><span>léir in aghaidh na baramhla do thiocfadh a</span>
<lb n="10"/><span>g-ceann duine nach raibh riamh in America,</span>
<lb n="11"/><span>agus do dheunfadh a bharamhuil de réir céille</span>
<lb n="12"/><span>coitchionna.  Do bheidheadh fios aige nach raibh</span>
<lb n="13"/><span>teanga 'san domhan nach labhaireadh in</span>
<lb n="14"/><span>America, agus smuainfeadh se go nadúrtha,</span>
<lb n="15"/><span>gur riachtanach do gach aon, leath dusain</span>
<lb n="16"/><span>teangtha do labhairt dá m-ba áil leis dul</span>
<lb n="17"/><span>air aghaidh in a ghnó, is cuma cad é an sórt</span>
<lb n="18"/><span>gnó do leanfadh se.</span></p>
<lb n="19"/>
<lb n="20"/><p><span>Tá an bharamhail so mícheart go léir.  Ní</span>
<lb n="21"/><span>chuireann na h-Americanaighe aon t-suim i</span>
<lb n="22"/><span>d-teangthaibh.  Cluineann siad beagnach gach</span>
<lb n="23"/><span>teanga na h-Eorpa 'ga labhairt in a </span>
<lb n="24"/><span>d-timcheall gach lá 'san m-bliadhain, acht ní'l</span>
<lb n="25"/><span>aon fhear 'san g-céad míle dhíobh, fhóghluimeas</span>
<lb n="26"/><span>aon cheann de na teangthaibh coigchríocha d'á</span>
<lb n="27"/><span>g-cluineann siad, agus is cosamhail go</span>
<lb n="28"/><span>n-inniseann nidh éigin dóibh, go rachaidh na</span>
<lb n="29"/><span>teangtha coigchríocha so thart mar cheo, agus</span>
<lb n="30"/><span>nach ngeubhfaidh siad freumh riamh in a d-tír.</span>
<lb n="31"/><span>Ní'l aon de na teangthaibh so cho tábhachtach</span>
<lb n="32"/><span>leis an Gearmánach.  Labhairthear í le</span>
<lb n="33"/><span>ceithre miliun daoineadh in America, acht</span>
<lb n="34"/><span>tá si dul thart mar cheo na maidne.  Is í</span>
<lb n="35"/><span>an fhirinn go beachd í, dá g-cuirfeadh cosg</span>
<lb n="36"/><span>air aistriughadh na nGearmánach go d-tí</span>
<lb n="37"/><span>America, nach mairfeadh a d-teanga dá fhichid</span>
<lb n="38"/><span>bliadhain.  Tá so dearbhtha in iomad módh.</span>
<lb n="39"/><span>Ní fhóghluimeann na Gearmánaighe rugthar</span>
<lb n="40"/><span>in America, teanga a sinsear; feudann</span>
<lb n="41"/><span>an chuid is mó dhíobh í lábhairt; acht is anamh</span></p>
</div>
<pb n="22"/>
<div><lb n="42"/><p><span>tra, a faghthar aon aca fóghlumtha in a thean- </span>
<lb n="43"/><span>gain, agus is tearc na daoine aca le n-a </span>
<lb n="44"/><span>d-tiocfadh, páipeur Gearmánach do chur in </span>
<lb n="45"/><span>eagar no leabhrán air ghraiméar na teangan </span>
<lb n="46"/><span>do sgríobhadh.  Do bhí dá pháipeur Gearmánacha</span>
<lb n="47"/><span>in Albani, i stáid Nuadh-Eabhraic, tríochad </span>
<lb n="48"/><span>bliadhain ó shoin, acht tá siad marbh anois;</span>
<lb n="49"/><span>cho luath ás d'fhás suas geinealach óg de</span>
<lb n="50"/><span>Ghearmánaighibh ins an g-cathraigh sin, do</span>
<lb n="51"/><span>sguireadar ó labhairt na teangan Gear-</span>
<lb n="52"/><span>mánaighe; d'eug na seandaoine; ní raibh</span>
<lb n="53"/><span>aonneach le leughadh na b-páipeur Gear-</span>
<lb n="54"/><span>mánach, agus dob' éigin dóibh fághail báis.</span>
<lb n="55"/><span>De na h-uile theangthaibh a tá i d-tuasceart</span>
<lb n="56"/><span>mórthíre America, taobh amuigh de'n Bheurla,</span>
<lb n="57"/><span>ní'l aon cheann díobh nach bh-fuil ag eugadh</span>
<lb n="58"/><span>acht an Fhraincís amháin.  Dá m-beith an</span>
<lb n="59"/><span>meud Francach innti, agus atá de Ghear-</span>
<lb n="60"/><span>mánaighibh, is cosamhail go n-eireochaidh an</span>
<lb n="61"/><span>Fhraincís do bheith 'na teangain na tíre go</span>
<lb n="62"/><span>léir.                                     </span>
<lb n="63"/><span>  </span>
<lb n="64"/><span>Is urus a mheas go bh-fuil an Ghaedhilig </span>
<lb n="65"/><span>faillighthe in America mar aon le na </span>
<lb n="66"/><span>teangthaibh coigchríocha eile; acht tá aon chúis </span>
<lb n="67"/><span>saortha aig an Ghaedhilig innti, nach bh-fuil </span>
<lb n="68"/><span>aig na teangthaibh eile; 'sí so smuaineadh na</span>
<lb n="69"/><span>n-Éireannach gur ab éigin dóibh a d-teanga</span>
<lb n="70"/><span>do shaoradh ó bhás mar aon le n-a d-tír.  Ní</span>
<lb n="71"/><span>raibh aon smuaineadh aig an b-pairti tíoramh-</span>
<lb n="72"/><span>ail Éireannach in America fiche bliadhain</span>
<lb n="73"/><span>ó shoin uim a d-teangain, acht, taobh astigh de</span>
<lb n="74"/><span>na seacht no ocht m-bliadhanaibh déigeanacha,</span>
<lb n="75"/><span>tá an smuaineadh so, gur ab ionnan bás na</span>
<lb n="76"/><span>teangan agus bás an chinidh, ag fás níos</span>
<lb n="77"/><span>troime gach lá 'na measg; agus tosuigheann</span>
<lb n="78"/><span>siad d'fheicsin gur ab an í teanga “an carta </span>
<lb n="79"/><span>déigeanach in a lámhaibh.”  Is fíor go bh-fuil </span>
<lb n="80"/><span>mórán de'n phairti dá ngoirthear “tíora-</span>
<lb n="81"/><span>mhail,” nach g-cuireann aon t-suim in a</span>
<lb n="82"/><span>d-teangain, agus is cuma leo ca uair eug-</span>
<lb n="83"/><span>faidh si; acht tá an sórt so d'Éireannaighibh</span>
<lb n="84"/><span>ag eirghe níos teirce gach lá, agus anois ní</span>
<lb n="85"/><span>lámhóchadh aon dóibh aon mhagadh do chur air</span>
<lb n="86"/><span>an Ghaedhilig, bíodh nach d-tuigeann siad féin</span>
<lb n="87"/><span>focal dí.  'Siad fir-eagair na b-páipeur</span>
<lb n="88"/><span>Éireannach, na naimhde is mó agus is troime</span>
<lb n="89"/><span>aig an Gaedhilig 'sa m-baile agus i g-cian.</span>
<lb n="90"/><span>Is tearc go bh-fuil aon fhear aca le fághail,</span>
<lb n="91"/><span>nach mairbheóchadh an Gaedhilge sul chaithfeadh</span>
<lb n="92"/><span>se a dhinéir, dá m-b' fhéidir leis é dhéanamh.</span>
<lb n="93"/><span>Tá eagla orra a d-taoibh na Gaedhilge, óir</span>
<lb n="94"/><span>saoileann mórán díobh nach fad duínn an</span>
<lb n="95"/><span>aimsir in a m-beidh riachtanach dhóibh a</span>
<lb n="96"/><span>b-páipeura do chlóbhualadh go leathach no</span>
<lb n="97"/><span>b'fhéidir go léir a nGaedhilig.  Ní h-áil leo</span>
<lb n="98"/><span>so, óir ní'l fear aca thuigeas focal de</span>
<lb n="99"/><span>theangain a d-tíre, agus tá siad ró leisgea-</span>
<lb n="100"/><span>mhuil d'á fóghluim.  Deirthear so gan aon</span>
<lb n="101"/><span>dúil námhdach in aghaidh na h-iomad daoineadh</span>
<lb n="102"/><span>uasal fhoillsigheas na páipeura Éireannacha</span>
<lb n="103"/><span>'s am-baile agus i g-cian.  Ní'l aon mhian aig</span>
<lb n="104"/><span>an sgríobhadóir do rádh neitheadh 'na d-tim-</span>
<lb n="105"/><span>cheall nach bh-fuil taithneamhach leo: dá m-beith</span>
<lb n="106"/><span>dó no trí aca do chuirfeadh spéis agus suim</span>
<lb n="107"/><span>in a d-teangain tíoramhil, agus do dhéan-</span>
<lb n="108"/><span>fadh aonnidh d'a cabharadh, ní déarfadh se</span>
<lb n="109"/><span>aon fhocal 'na d-timcheall; acht 'nuair nach</span>
<lb n="110"/><span>bh-fuil aon aca le fághail do thabhairt an</span>
<lb n="111"/><span>chongnaidh is lúgha chum na h-oibre uaisle so</span>
<lb n="112"/><span>a tá ós a g-cómhair air feadh sé no seacht</span>
<lb n="113"/><span>m-bliadhan, is soilléir leis féin agus na</span>
<lb n="114"/><span>h-uile dhaoinibh, nach n-déanfaidh na daoine</span>
<lb n="115"/><span>uaisle so aonnidh air son na Gaedhilge no go</span>
<lb n="116"/><span>m-beidh se riachtanach dhóibh é dhéanadh air son</span>
<lb n="117"/><span>a n-aráin agus a n-ime féin.</span></p>
<lb n="118"/>
<lb n="119"/><p><span>Ní mór é le h-iarraidh, go m-beid an</span>
<lb n="120"/><span>leabhar míosamhuil so clóbhuailte go ceart</span>
<lb n="121"/><span>agus do réir riaghal graiméir na Gaedhilge.</span>
<lb n="122"/><span>Is scannail mhór í, an sórt Gaedhilge cló-</span>
<lb n="123"/><span>bhuailtear gach lá in Eirinn, in Albainn</span>
<lb n="124"/><span>agus in America.  Dob' fhéarr é míle</span>
<lb n="125"/><span>uair, gan an Ghaedhilig do chlobhualadh air</span>
<lb n="126"/><span>aon chor, ioná d'a dhéanadh mar déantar é go</span>
<lb n="127"/><span>minic.  Dob' fheárr do'n Gaedhilig míle uair,</span>
<lb n="128"/><span>cuid de na leabhraibh clóbhuailtear innti</span>
<lb n="129"/><span>a 'bheith in íochtar na mara, ioná ag cur</span>
<lb n="130"/><span>déisdin air na sgoláiribh agus maisle air an</span>
<lb n="131"/><span>d-teangain in a g-clóbhuailtear í.  Níl aon</span>
<lb n="132"/><span>leithsgeul dóibh so chuireas amach leabhar</span>
<lb n="133"/><span>míosamhuil an tan congbhaighidh siad earraide,</span>
<lb n="134"/><span>de bhrigh go bh-fuil am go leor aca d'a</span>
<lb n="135"/><span>g-ceartughadh.  Guidhidh sgríobhadóir an air-</span></p>
</div>
<pb n="23"/>
<div><lb n="136"/><p><span>tiogail so, air an adhbhar sin, má gheubhthar</span>
<lb n="137"/><span>earraide ann, d'a g-ceartughadh sul cló-</span>
<lb n="138"/><span>bhuailtear é.  Is cuma cad iad na h-ear-</span>
<lb n="139"/><span>raide dhéanas an t-aithristeoir ní cóir do'n</span>
<lb n="140"/><span>fhoillsightheoir iad chlóbhualadh.</span></p>
<lb n="141"/>
<lb n="142"/><p/></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Stáid na Gaedhilge agus Teangthadh Eile ins na Stáidibh Aontuighthe (agus i gCanada). I.

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Stáid na Gaedhilge agus Teangthadh Eile ins na Stáidibh Aontuighthe (agus i gCanada). I.

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
